The Project Gutenberg eBook of Catulli Carmina This ebook is for the use of anyone anywhere in the United States and most other parts of the world at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this ebook or online at www.gutenberg.org. If you are not located in the United States, you will have to check the laws of the country where you are located before using this eBook. Title: Catulli Carmina Author: Gaius Valerius Catullus Robinson Ellis Release date: November 2, 2007 [eBook #23294] Language: Latin Credits: Produced by Louise Hope, David Starner and the Online Distributed Proofreading Team at http://www.pgdp.net *** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK CATULLI CARMINA *** Produced by Louise Hope, David Starner and the Online Distributed Proofreading Team at http://www.pgdp.net [Transcriber's Note: This e-text contains the poems of Catullus from the Robinson Ellis critical edition (Oxford, 1904 and later). The introduction, critical apparatus and fragments have been omitted; they are included in the longer, utf-8 (unicode) version of the file, as well as in the HTML version.] SCRIPTORUM CLASSICORUM BIBLIOTHECA OXONIENSIS [Imago (typographi signum): Dominus Illuminatio Mea] OXONII E Typographeo Clarendoniano Londini et Noui Eboraci apud Humphredum Milford CATVLLI CARMINA Recognouit Breuique Adnotatione Critica Instruxit ROBINSON ELLIS Litterarum Latinarum Professor Publicus apud Oxonienses Oxonii E Typographeo Clarendoniano _OXONII_ _Excudebat Joannes Johnson_ _Architypographus academicus_ First Published 1904 Reprinted 1910, 1919, 1923, 1928, 1937 Printed In Great Britain [FONTES] Thuaneus, Paris. 8071: habet Catulli c. lxii: saec. ix Sangermanensis, Paris. 14137: anni 1375 Oxoniensis Bodl. Canon. Lat. 30: saec. xiv Romanus (Vat. Ottob. 1829): saec. xiv exeuntis Marcianus Class. xii. Cod. Lat. 80: saec. xv Bononiensis (Bologna) 2621, Bibliothecae Vniuersitatis: anni 1411/2 Laurentianus primus (Bibl. Laurentiano-Mediceae Ambrosianus M. 38, Mediolani: saec. xv Colbertinus, Paris. 8234: saec. xv Datanus Bibl. Berolinensis (Diez. B. Santen. 37): anni 1463 Brit. Mus. Add. 11,915: anni 1460 Harleianus 2574: saec. xv Harleianus 4094: saec. xv Phillippicus 9591, nunc Bodleianus Bodl. Lat. Class. e. 15, olim Phillippicus 3364: saec. xv Paris. 7989: anni 1423 Laur. xxxiii. 12: saec. xv _Qui secuntur rarius tantum adhibiti sunt_ Carpentoractensis 357: saec. xv exeuntis Brixianus Bibl. Querinianae A vii. 7: saec. xv Parmensis 716: saec. xv Bononiensis (Bologna) 2744: saec. xv Perusinus = Cuiacianus Scaligeri: anni 1467 Ashburneri codex I-LXI 127 continens: anni 1451 CATVLLI CARMINA I Qui dono lepidum nouum libellum arido modo pumice expolitum? Corneli, tibi: namque tu solebas meas esse aliquid putare nugas; iam tum cum ausus es unus Italorum 5 omne acuum tribus explicare cartis doctis, Iuppiter, et laboriosis. quare habe tibi quidquid hoc libelli qualecumque; quod, o patrona uirgo, plus uno maneat perenne saeclo. 10 II Passer, deliciae meae puellae, quicum ludere, quem in sinu tenere, qui primum digitum dare atpetenti et acris solet incitare morsus, cum desiderio meo nitenti 5 carum nescio quid libet iocari, et solaciolum sui doloris, [+]credo ut cum grauis acquiescet ardor:[+] tecum ludere sicut ipsa possem et tristis animi leuare curas! 10 . . . . . . . . tam gratum est mihi quam ferunt puellae pernici aureolum fuisse malum, quod zonam soluit diu ligatam. III Lugete, o Veneres Cupidinesque, et quantum est hominum uenustiorum. passer mortuus est meae puellae, passer, deliciae meae puellae. quem plus illa oculis suis amabat: 5 nam mellitus erat suamque norat ipsam tam bene quam puella matrem. nec sese a gremio illius mouebat, sed circumsiliens modo huc modo illuc ad solam dominam usque pipilabat. 10 qui nunc it per iter tenebricosum illuc, unde negant redire quenquam. at uobis male sit, malae tenebrae Orci, quae omnia bella deuoratis: tam bellum mihi passerem abstulistis. 15 uae factum male! uae miselle passer, tua nunc opera meae puellae flendo turgiduli rubent ocelli. IV Phasellus ille, quem uidetis, hospites, ait fuisse nauium celerrimus, neque ullius natantis impetum trabis nequisse praeterire, siue palmulis opus foret uolare siue linteo. 5 et hoc negat minacis Adriatici negare litus insulasue Cycladas Rhodumque nobilem horridamque Thraciam, Propontida trucemue Ponticum sinum, ubi iste post phasellus antea fuit 10 comata silua: nam Cytorio in iugo loquente saepe sibilum edidit coma. Amastri Pontica et Cytore buxifer, tibi haec fuisse et esse cognitissima ait phasellus: ultima ex origine 15 tuo stetisse dicit in cacumine, tuo imbuisse palmulas in aequore, et inde tot per impotentia freta herum tulisse, laeua siue dextera uocaret aura, siue utrumque Iuppiter 20 simul secundus incidisset in pedem. neque ulla uota litoralibus deis sibi esse facta, cum ueniret a marei nouissimo hunc ad usque limpidum lacum. sed haec prius fuere: nunc recondita 25 senet quiete seque dedicat tibi, gemelle Castor et gemelle Castoris. V Viuamus, mea Lesbia, atque amemus, rumoresque senum seueriorum omnes unius aestimemus assis. soles occidere et redire possunt: nobis cum semel occidit breuis lux, 5 nox est perpetua una dormienda. da mi basia mille, deinde centum, dein mille altera, dein secunda centum, deinde usque altera mille, deinde centum. dein, cum milia multa fecerimus, 10 conturbabimus illa, ne sciamus, aut ne quis malus inuidere possit, cum tantum sciat esse basiorum. VI Flaui, delicias tuas Catullo, nei sint illepidae atque inelegantes, uelles dicere, nec tacere posses. uerum nescio quid febriculosi scorti diligis: hoc pudet fateri. 5 nam te non uiduas iacere noctes nequiquam tacitum cubile clamat Sertisque ac Syrio fraglans oliuo, puluinusque peraeque et hic et ille attritus, tremulique quassa lecti 10 argutatio inambulatioque. nam nil uerpa ualet, nihil tacere. cur? non tam latera ecfututa pandas, nei tu quid facias ineptiarum. quare, quidquid habes boni malique, 15 dic nobis. uolo te ac tuos amores ad caelum lepido uocare uersu. VII Quaeris, quot mihi basiationes tuae, Lesbia, sint satis superque. quam magnus numerus Libyssae harenae lasarpiciferis iacet Cyrenis, oraclum Iouis inter aestuosi 5 et Batti ueteris sacrum sepulcrum; aut quam sidera multa, cum tacet nox, furtiuos hominum uident amores; tam te basia multa basiare uesano satis et super Catullo est, 10 quae nec pernumerare curiosi possint nec mala fascinare lingua. VIII Miser Catulle, desinas ineptire, et quod uides perisse perditum ducas. fulsere quondam candidi tibi soles, cum uentitabas quo puella ducebat amata nobis quantum amabitur nulla. 5 ibi illa multa tum iocosa fiebant, quae tu uolebas nec puella nolebat. fulsere uere candidi tibi soles. nunc iam illa non uolt: tu quoque inpotens noli, nec quae fugit sectare, nec miser uiue, 10 sed obstinata mente perfer, obdura. uale, puella. iam Catullus obdurat, nec te requiret nec rogabit inuitam. at te dolebis, cum rogaberis nulla. scelesta [+]ne te[+]. quae tibi manet uita! 15 quis nunc te adibit? cui uideberis bella? quem nunc amabis? cuius esse diceris? quem basiabis? cui labella mordebis? at tu, Catulle, destinatus obdura. IX Verani, omnibus e meis amicis antistans mihi milibus trecentis, uenistine domum ad tuos Penates fratresque unanimos anumque matrem? uenisti. o mihi nuntii beati! 5 uisam te incolumem audiamque Hiberum narrantem loca, facta, nationes, ut mos est tuus, applicansque collum iucundum os oculosque suauiabor. o quantum est hominum beatiorum, 10 quid me laetius est beatiusue? X Varus me meus ad suos amores uisum duxerat e foro otiosum, scortillum, ut mihi tum repente uisum est, non sane illepidum neque inuenustum. huc ut uenimus, incidere nobis 5 sermones uarii, in quibus, quid esset iam Bithynia, quo modo se haberet, et quonam mihi profuisset aere. respondi id quod erat, nihil neque ipsis nec praetoribus esse nec cohorti, 10 cur quisquam caput unctius referret, praesertim quibus esset irrumator praetor, non faceret pili cohortem. 'at certe tamen,' inquiunt 'quod illic natum dicitur esse, comparasti 15 ad lecticam hominis.' Ego, ut puellae unum me facerem beatiorem, 'non' inquam 'mihi tam fuit maligne, ut, prouincia quod mala incidisset, non possem octo homines parare rectos.' 20 at mi nullus erat neque hic neque illic, fractum qui ueteris pedem grabati in collo sibi collocare posset. hic illa, ut decuit cinaediorem, 'quaeso' inquit 'mihi, mi Catulle, paulum 25 istos [+]commoda: nam[+] uolo ad Sarapim deferri.' 'mane' inquii puellae, 'istud quod modo dixeram me habere, fugit me ratio: meus sodalis Cinna est Gaius, is sibi parauit. 30 uerum, utrum illius an mei, quid ad me? utor tam bene quam mihi pararim. sed tu insulsa male et molesta uiuis, per quam non licet esse neglegentem.' XI Furi et Aureli, comites Catulli, siue in extremos penetrabit Indos, litus ut longe resonante Eoa tunditur unda, siue in Hyrcanos Arabesque molles, 5 seu Sacas sagittiferosue Parthos, siue quae septemgeminus colorat aequora Nilus, siue trans altas gradietur Alpes, Caesaris uisens monimenta magni, 10 Gallicum Rhenum [+]horribilesque ulti- mosque[+] Britannos, omnia haec, quaecunque feret uoluntas caelitum, temptare simul parati, pauca nuntiate meae puellae 15 non bona dicta. cum suis uiuat ualeatque moechis, quos simul complexa tenet trecentos, nullum amans uere, sed identidem omnium ilia rumpens: 20 nec meum respectet, ut ante, amorem, qui illius culpa cecidit uelut prati ultimi flos, praetereunte postquam tactus aratro est. XII Marrucine Asini, manu sinistra non belle uteris in ioco atque uino: tollis lintea neglegentiorum. hoc salsum esse putas? fugit te, inepte: quamuis sordida res et inuenusta est. 5 non credis mihi? crede Pollioni fratri, qui tua furta uel talento mutari uelit: est enim leporum disertus puer ac facetiarum. quare aut hendecasyllabos trecentos 10 exspecta, aut mihi linteum remitte, quod me non mouet aestimatione, uerum est mnemosynum mei sodalis. nam sudaria Saetaba ex Hiberis miserunt mihi muneri Fabullus 15 et Veranius: haec amem necesse est ut Veraniolum meum et Fabullum. XIII Cenabis bene, mi Fabulle, apud me paucis, si tibi di fauent, diebus, si tecum attuleris bonam atque magnam cenam, non sine candida puella et uino et sale et omnibus cachinnis. 5 haec si, inquam, attuleris, uenuste noster, cenabis bene: nam tui Catulli plenus sacculus est aranearum. sed contra accipies meros amores seu quid suauius elegantiusue est: 10 nam unguentum dabo, quod meae puellae donarunt Veneres Cupidinesque, quod tu cum olfacies, deos rogabis, totum ut te faciant, Fabulle, nasum. XIV Nei te plus oculis meis amarem, iucundissime Calue, munere isto odissem te odio Vatiniano: nam quid feci ego quidue sum locutus, cur me tot male perderes poetis? 5 isti di mala multa dent clienti, qui tantum tibi misit impiorum. quod si, ut suspicor, hoc nouum ac repertum munus dat tibi Sulla litterator, non est mi male, sed bene ac beate, 10 quod non dispereunt tui labores. di magni, horribilem et sacrum libellum! quem tu scilicet ad tuum Catullum misti, continuo ut die periret, Saturnalibus, optimo dierum! 15 non non hoc tibi, salse, sic abibit. nam, si luxerit, ad librariorum curram scrinia, Caesios, Aquinos, Suffenum, omnia colligam uenena, ac te his suppliciis remunerabor. 20 uos hinc interea ualete abite illuc, unde malum pedem attulistis, saecli incommoda, pessimi poetae. XIV{b} Si qui forte mearum ineptiarum lectores eritis manusque uestras non horrebitis admouere nobis, * * * XV Commendo tibi me ac meos amores, Aureli. ueniam peto pudentem, ut, si quicquam animo tuo cupisti, quod castum expeteres et integellum, conserues puerum mihi pudice, 5 non dico a populo: nihil ueremur istos, qui in platea modo huc modo illuc in re praetereunt, sua occupati: uerum a te metuo tuoque pene infesto pueris bonis malisque. 10 quem tu qua lubet, ut lubet, moueto quantum uis, ubi erit foris paratum: hunc unum excipio, ut puto, pudenter. quod si te mala mens furorque uecors in tantam impulerit, sceleste, culpam, 15 ut nostrum insidiis caput lacessas; a tum te miserum malique fati, quem attractis pedibus patente porta percurrent raphanique mugilesque. XVI Pedicabo ego uos et irrumabo, Aureli pathice et cinaede Furi, qui me ex uersiculis meis putastis, quod sunt molliculi, parum pudicum. nam castum esse decet pium poetam 5 ipsum, uersiculos nihil necesse est, qui tum denique habent salem ac leporem, si sint molliculi ac parum pudici, et quod pruriat incitare possint, non dico pueris, sed his pilosis 10 qui duros nequeunt mouere lumbos. uos, quod milia multa basiorum legistis, male me marem putatis? pedicabo ego uos et irrumabo. XVII O Colonia, quae cupis ponte ludere longo, et salire paratum habes, sed uereris inepta crura ponticuli acsuleis stantis in rediuiuis, ne supinus eat cauaque in palude recumbat; sic tibi bonus ex tua pons libidine fiat, 5 in quo uel Salisubsali sacra suscipiantur: munus hoc mihi maximi da, Colonia, risus. quendam municipem meum de tuo uolo ponte ire praecipitem in lutum per caputque pedesque, uerum totius ut lacus putidaeque paludis 10 liuidissima maximeque est profunda uorago. insulsissimus est homo, nec sapit pueri instar bimuli tremula patris dormientis in ulna. quoi cum sit uiridissimo nupta flore puella et puella tenellulo delicatior haedo, 15 asseruanda nigerrimis diligentius uuis, ludere hanc sinit ut lubet, nec pili facit uni, nec se subleuat ex sua parte, sed uelut alnus in fossa Liguri iacet suppernata securi, tantundem omnia sentiens quam si nulla sit usquam. 20 talis iste meus stupor nil uidet, nihil audit, ipse qui sit, utrum sit an non sit, id quoque nescit. nunc eum uolo de tuo ponte mittere pronum, si pote stolidum repente excitare ueternum; et supinum animum in graui derelinquere caeno, 25 ferream ut soleam tenaci in uoragine mula. XXI Aureli, pater esuritionum, non harum modo, sed quot aut fuerunt aut sunt aut aliis erunt in annis, pedicare cupis meos amores. nec clam: nam simul es, iocaris una, 5 haerens ad latus omnia experiris. frustra: nam insidias mihi instruentem tangam te prior irrumatione. atqui si faceres satur, tacerem: nunc ipsum id doleo, quod esurire 10 mellitus puer et sitire discet. quare desine, dum licet pudico, ne finem facias, sed irrumatus. XXII Suffenus iste, Vare, quem probe nosti, homo est uenustus et dicax et urbanus, idemque longe plurimos facit uersus. puto esse ego illi milia aut decem aut plura perscripta, nec sic ut fit in palimpsesto 5 relata: cartae regiae, noui libri, noui umbilici, lora rubra, membrana derecta plumbo, et pumice omnia aequata. haec cum legas tu, bellus ille et urbanus Suffenus unus caprimulgus aut fossor 10 rursus uidetur: tantum abhorret ac mutat. hoc quid putemus esse? qui modo scurra aut siquid hac re tersius uidebatur, idem infaceto est infacetior rure, simul poemata attigit, neque idem umquam 15 aeque est beatus ac poema cum scribit: tam gaudet in se tamque se ipse miratur. nimirum idem omnes fallimur, neque est quisquam quem non in aliqua re uidere Suffenum possis. suus cuique attributus est error: 20 sed non uidemus manticae quod in tergo est. XXIII Furei, cui neque seruos est neque arca nec cimex neque araneus neque ignis, uerum est et pater et nouerca, quorum dentes uel silicem comesse possunt, est pulcre tibi cum tuo parente 5 et cum coniuge lignea parentis. nec mirum: bene nam ualetis omnes, pulcre concoquitis, nihil timetis, non incendia, non graues ruinas, non facta impia, non dolos ueneni, 10 non casus alios periculorum. atqui corpora sicciora cornu aut siquid magis aridum est habetis sole et frigore et esuritione. quare non tibi sit bene ac beate? 15 a te sudor abest, abest saliua, mucusque et mala pituita nasi. hanc ad munditiem adde mundiorem, quod culus tibi purior salillo est, nec toto decies cacas in anno, 20 atque id durius est faba et lapillis, quod tu si manibus teras fricesque, non umquam digitum inquinare posses. haec tu commoda tam beata, Furi, noli spernere nec putare parui, 25 et sestertia quae soles precari centum desine: nam satis beatu's. XXIV O qui flosculus es Iuuentiorum, non horum modo, sed quot aut fuerunt aut posthac aliis erunt in annis, mallem diuitias Midae dedisses isti, qui neque seruos est neque arca, 5 quam sic te sineres ab illo amari. 'qui? non est homo bellus?' inquies. est: sed bello huic neque seruos est neque arca. hoc tu quam lubet abice eleuaque: nec seruom tamen ille habet neque arcam. 10 XXV Cinaede Thalle, mollior cuniculi capillo uel anseris medullula uel imula oricilla uel pene languido senis situque araneoso, idemque, Thalle, turbida rapacior procella, cum diua [+]mulier aries[+] ostendit oscitantes, 5 remitte pallium mihi meum, quod inuolasti, sudariumque Saetabum catagraphosque Thynos, inepte, quae palam soles habere tamquam auita. quae nunc tuis ab unguibus reglutina et remitte, ne laneum latusculum manusque mollicellas 10 inusta turpiter tibi flagella conscribillent, et insolenter aestues, uelut minuta magno deprensa nauis in mari, uesaniente uento. XXVI Furi, uillula nostra non ad Austri flatus opposita est neque ad Fauoni nec saeui Boreae aut Apheliotae, uerum ad milia quindecim et ducentos. o uentum horribilem atque pestilentem! 5 XXVII Minister uetuli puer Falerni inger mi calices amariores, ut lex Postumiae iubet magistrae ebriosa acina ebriosioris. at uos quo lubet hinc abite, lymphae, 5 uini pernicies, et ad seueros migrate. hic merus est Thyonianus. XXVIII Pisonis comites, cohors inanis, aptis sarcinulis et expeditis, Verani optime tuque mi Fabulle, quid rerum geritis? satisne cum isto uappa frigoraque et famem tulistis? 5 ecquidnam in tabulis patet lucelli expensum, ut mihi, qui meum secutus praetorem refero datum lucello. o Memmi, bene me ac diu supinum tota ista trabe lentus irrumasti. 10 sed, quantum uideo, pari fuistis casu: nam nihilo minore uerpa farti estis. pete nobiles amicos. at uobis mala multa di deaeque dent, opprobria Romulei Remique. 15 XXIX Quis hoc potest uidere, quis potest pati, nisi impudicus et uorax et aleo, Mamurram habere quod Comata Gallia habebat uncti et ultima Britannia? cinaede Romule haec uidebis et feres? 5 et ille nunc superbus et superfluens perambulabit omnium cubilia, ut albulus columbus aut Adoneus? cinaede Romule haec uidebis et feres? es impudicus et uorax et aleo. 10 eone nomine, imperator unice, fuisti in ultima occidentis insula, ut ista uostra diffututa mentula ducenties comesset aut trecenties? quid est alid sinistra liberalitas? 15 parum expatrauit an parum elluatus est? paterna prima lancinata sunt bona; secunda praeda Pontica, inde tertia Hibera, quam scit amnis aurifer Tagus. [+]hunc Gallie timet et Britannie.[+] 20 quid hunc malum fouetis? aut quid hic potest nisi uncta deuorare patrimonia? eone nomine [+]urbis opulentissime[+] socer generque, perdidistis omnia? XXX Alfene immemor atque unanimis false sodalibus iam te nil miseret, dure, tui dulcis amiculi? iam me prodere, iam non dubitas fallere, perfide? . . . . . . . . . . . . . . . . nec facta impia fallacum hominum caelicolis placent. quae tu neglegis ac me miserum deseris in malis. 5 eheu quid faciant, dice, homines cuiue habeant fidem? certe tute iubebas animam tradere, inique, me inducens in amorem, quasi tuta omnia mi forent. idem nunc retrahis te ac tua dicta omnia factaque uentos irrita ferre ac nebulas aereas sinis. 10 si tu oblitus es, at di meminerunt, meminit Fides, quae te ut paeniteat postmodo facti faciet tui. XXXI Paene insularum, Sirmio, insularumque ocelle, quascumque in liquentibus stagnis marique uasto fert uterque Neptunus; quam te libenter quamque laetus inuiso, uix mi ipse credens Thuniam atque Bithunos 5 liquisse campos et uidere te in tuto. o quid solutis est beatius curis? cum mens onus reponit, ac peregrino labore fessi uenimus larem ad nostrum, desideratoque acquiescimus lecto. 10 hoc est quod unum est pro laboribus tantis. salue o uenusta Sirmio atque hero gaude; gaudete uosque o Lydiae lacus undae; ridete quidquid est domi cachinnorum. XXXII Amabo, mea dulcis Ipsithilla, meae deliciae, mei lepores, iube ad te ueniam meridiatum. et si iusseris, illud adiuuato, ne quis liminis obseret tabellam, 5 neu tibi lubeat foras abire, sed domi maneas paresque nobis nouem continuas fututiones. uerum si quid ages statim iubeto: nam pransus iaceo et satur supinus 10 pertundo tunicamque palliumque. XXXIII O furum optime balneariorum Vibenni pater et cinaede fili, (nam dextra pater inquinatiore, culo filius est uoraciore) cur non exilium malasque in oras 5 itis? quandoquidem patris rapinae notae sunt populo, et natis pilosas, fili, non potes asse uenditare. XXXIV Dianae sumus in fide puellae et pueri integri: Dianam pueri integri puellaeque canamus. o Latonia, maximi 5 magna progenies Iouis, quam mater prope Deliam deposiuit oliuam, montium domina ut fores siluarumque uirentium 10 saltuumque reconditorum amniumque sonantum: tu Lucina dolentibus Iuno dicta puerperis, tu potens Triuia et notho's 15 dicta lumine Luna. tu cursu, dea, menstruo metiens iter annuum, rustica agricolae bonis tecta frugibus exples. 20 sis quocumque tibi placet sancta nomine, Romulique antique ut solita's bona sospites ope gentem. XXXV Poetae tenero, meo sodali, uelim Caecilio, papyre, dicas Veronam ueniat, Noui relinquens Comi moenia Lariumque litus. nam quasdam uolo cogitationes 5 amici accipiat sui meique. quare si sapiet uiam uorabit, quamuis candida milies puella euntem reuocet, manusque collo ambas iniciens roget morari. 10 quae nunc, si mihi uera nuntiantur, illum deperit impotente amore. nam quo tempore legit incohatam Dindymi dominam, ex eo misellae ignes interiorem edunt medullam. 15 ignosco tibi, Sapphica puella musa doctior; est enim uenuste magna Caecilio incohata mater. XXXVI Annales Volusi, cacata carta, uotum soluite pro mea puella. nam sanctae Veneri Cupidinique uouit, si sibi restitutus essem desissemque truces uibrare iambos, 5 electissima pessimi poetae scripta tardipedi deo daturam infelicibus ustulanda lignis. et haec pessima se puella uidit iocose lepide uouere diuis. 10 nunc o caeruleo creata ponto, quae sanctum Idalium Vriosque apertos, quaeque Ancona Cnidumque harundinosam colis quaeque Amathunta, quaeque Golgos, quaeque Durrachium Hadriae tabernam; 15 acceptum face redditumque uotum, si non illepidum neque inuenustum est. at uos interea uenite in ignem, pleni ruris et inficetiarum annales Volusi, cacata carta. 20 XXXVII Salax taberna uosque contubernales, a pilleatis nona fratribus pila, solis putatis esse mentulas uobis, solis licere, quidquid est puellarum, confutuere et putare ceteros hircos? 5 an, continenter quod sedetis insulsi centum an ducenti, non putatis ausurum me una ducentos irrumare sessores? atqui putate: namque totius uobis frontem tabernae [+]sopionibus[+] scribam. 10 puella nam mei, quae meo sinu fugit, amata tantum quantum amabitur nulla, pro qua mihi sunt magna bella pugnata, consedit istic. hanc boni beatique omnes amatis, et quidem, quod indignum est, 15 omnes pusilli et semitarii moechi; tu praeter omnes une de capillatis, cuniculosae Celtiberiae fili, Egnati, opaca quem bonum facit barba et dens Hibera defricatus urina. 20 XXXVIII Malest, Cornifici, tuo Catullo, malest, me hercule [+]et[+] laboriose, et magis magis in dies et horas. quem tu, quod minimum facillimumque est, qua solatus es allocutione? 5 irascor tibi. sic meos amores? paulum quid lubet allocutionis, maestius lacrimis Simonideis. XXXIX Egnatius, quod candidos habet dentes, renidet usque quaque: sei ad rei uentum est subsellium, cum orator excitat fletum, renidet ille: si ad pii rogum fili lugetur, orba cum flet unicum mater, 5 renidet ille: quidquid est, ubicumque est, quodcumque agit, renidet: hunc habet morbum, neque elegantem, ut arbitror, neque urbanum. quare monendum test mihi, bone Egnati. si urbanus esses aut Sabinus aut Tiburs, 10 aut parcus Vmber aut obesus Etruscus, aut Lanuinus ater atque dentatus, aut Transpadanus, ut meos quoque attingam, aut qui lubet, qui puriter lauit dentes, tamen renidere usque quaque te nollem: 15 nam risu inepto res ineptior nulla est. nunc Celtiber es: Celtiberia in terra, quod quisque minxit, hoc sibi solet mane dentem atque russam defricare gingiuam, ut quo iste uester expolitior dens est, 20 hoc te amplius bibisse praedicet loti. XL Quaenam te mala mens, miselle Rauide, agit praecipitem in meos iambos? quis deus tibi non bene aduocatus uecordem parat excitare rixam? an ut peruenias in ora uulgi? 5 quid uis? qua lubet esse notus optas? eris, quandoquidem meos amores cum longa uoluisti amare poena. XLI Ameana puella defututa tota milia me decem poposcit, ista turpiculo puella naso, decoctoris amica Formiani. propinqui, quibus est puella curae, 5 amicos medicosque conuocate: non est sana puella, nec rogare qualis sit solet aes imaginosum. XLII Adeste, hendecasyllabi, quot estis omnes undique, quotquot estis omnes. iocum me putat esse moecha turpis, et negat mihi uestra reddituram pugillaria, si pati potestis. 5 persequamur eam, et reflagitemus. quae sit, quaeritis. illa, quam uidetis turpe incedere, mimice ac moleste ridentem catuli ore Gallicani. circumsistite eam, et reflagitate, 10 'moecha putida, redde codicillos, redde, putida moecha, codicillos.' non assis facis? o lutum, lupanar, aut si perditius potes quid esse. sed non est tamen hoc satis putandum. 15 quod si non aliud potest, ruborem ferreo canis exprimamus ore. conclamate iterum altiore uoce 'moecha putida, redde codicillos, redde, putida moecha codicillos,' 20 sed nil proficimus, nihil mouetur. mutanda est ratio modusque uobis, siquid proficere amplius potestis, 'pudica et proba, redde codicillos.' XLIII Salue, nec minimo puella naso, nec bello pede nec nigris ocellis, nec longis digitis nec ore sicco, nec sane nimis elegante lingua, decoctoris amica Formiani. 5 ten prouincia narrat esse bellam? tecum Lesbia nostra comparatur? o saeclum insapiens et infacetum! XLIV O funde noster seu Sabine seu Tiburs, (nam te esse Tiburtem autumant, quibus non est cordi Catullum laedere: at quibus cordi est, quouis Sabinum pignore esse contendunt) sed seu Sabine siue uerius Tiburs, 5 fui libenter in tua suburbana uilla, malamque pectore exspui tussim, non inmerenti quam mihi meus uenter, dum sumptuosas appeto, dedit, cenas. nam, Sestianus dum uolo esse conuiua, 10 orationem in Antium petitorem plenam ueneni et pestilentiae legi. hic me grauedo frigida et frequens tussis quassauit usque dum in tuum sinum fugi, et me recuraui otioque et urtica. 15 quare refectus maximas tibi grates ago, meum quod non es ulta peccatum. nec deprecor iam, si nefaria scripta Sesti recepso, quin grauedinem et tussim non mihi, sed ipsi Sestio ferat frigus, 20 qui tunc uocat me, cum malum librum legi. XLV Acmen Septimios suos amore tenens in gremio 'mea' inquit 'Acme, ni te perdite amo atque amare porro omnes sum assidue paratus annos quantum qui pote plurimum perire, 5 solus in Libya Indiaque tosta caesio ueniam obuius leoni.' hoc ut dixit, Amor sinistra ut ante, dextram sternuit approbationem. at Acme leuiter caput reflectens, 10 et dulcis pueri ebrios ocellos illo purpureo ore suauiata, 'sic,' inquit 'mea uita Septimille, huic uni domino usque seruiamus, ut multo mihi maior acriorque 15 ignis mollibus ardet in medullis.' hoc ut dixit, Amor sinistra ut ante, dextram sternuit approbationem. nunc ab auspicio bono profecti mutuis animis amant amantur. 20 unam Septimios misellus Acmen mauult quam Syrias Britanniasque: uno in Septimio fidelis Acme facit delicias libidinisque. quis ullos homines beatiores 25 uidit, quis Venerem auspicatiorem? XLVI Iam uer egelidos refert tepores, iam caeli furor aequinoctialis iucundis Zephyri silescit aureis. linquantur Phrygii, Catulle, campi Nicaeaeque ager uber aestuosae: 5 ad claras Asiae uolemus urbes. iam mens praetrepidans auet uagari, iam laeti studio pedes uigescunt. o dulces comitum ualete coetus, longe quos simul a domo profectos 10 diuersae uariae uiae reportant. XLVII Porci et Socration, duae sinistrae Pisonis, scabies famesque mundi, uos Veraniolo meo et Fabullo uerpus praeposuit Priapus ille? uos conuiuia lauta sumptuose 5 de die facitis? mei sodales quaerunt in triuio uocationes? XLVIII Mellitos oculos tuos, Iuuenti, siquis me sinat usque basiare, usque ad milia basiem trecenta, nec _mi_ umquam uidear satur futurus, non si densior aridis aristis 5 sit nostrae seges osculationis. XLIX Disertissime Romuli nepotum, quot sunt quotque fuere, Marce Tulli, quotque post aliis erunt in annis, gratias tibi maximas Catullus agit pessimus omnium poeta, 5 tanto pessimus omnium poeta, quanto tu optimus omnium's patronum. L Hesterno, Licini, die otiosi multum lusimus in meis tabellis, ut conuenerat esse delicatos. scribens uersiculos uterque nostrum ludebat numero modo hoc modo illoc, 5 reddens mutua per iocum atque uinum. atque illinc abii tuo lepore incensus, Licini, facetieisque, ut nec me miserum cibus iuuaret, nec somnus tegeret quiete ocellos, 10 sed toto indomitus furore lecto uersarer, cupiens uidere lucem, ut tecum loquerer, simulque ut essem. at defessa labore membra postquam semimortua lectulo iacebant, 15 hoc, iucunde, tibi poema feci, ex quo perspiceres meum dolorem. nunc audax caue sis, precesque nostras, oramus, caue despuas, ocelle, ne poenas Nemesis reposcat a te. 20 est uehemens dea: laedere hanc caueto. LI Ille mi par esse deo uidetur, ille, si fas est, superare diuos, qui sedens aduersus identidem te spectat et audit dulce ridentem, misero quod omnis 5 eripit sensus mihi: nam simul te, Lesbia, aspexi, nihil est super mi . . . . . . . lingua sed torpet, tenuis sub artus flamma demanat, sonitu suopte 10 tintinant aures, gemina teguntur lumina nocte. * otium, Catulle, tibi molestum est: otio exsultas nimiumque gestis: otium et reges prius et beatas 15 perdidit urbes. LII Quid est, Catulle? quid moraris emori? sella in curulei Struma Nonius sedet, per consulatum perierat Vatinius: quid est, Catulle? quid moraris emori? LIII Risi nescio quem modo e corona, qui, cum mirifice Vatiniana meus crimina Caluos explicasset, admirans ait haec manusque tollens, 'di magni, salaputium disertum!' 5 LIV Othonis caput oppido est pusillum, [+]et Heri[+] rustice, semilauta crura, subtile et leue peditum Libonis. * * * * * * * * * * at non effugies meos iambos * * * * * * * * * * si non omnia displicere uellem tibi et Fufficio seni recocto 5 * * * * * irascere iterum meis iambis inmerentibus, unice imperator. LV Oramus, si forte non molestum est, demonstres ubi sint tuae tenebrae. te campo quaesiuimus minore, te in Circo, te in omnibus libellis, te in templo summi Iouis sacrato. 5 in Magni simul ambulatione femellas omnes, amice, prendi, quas uultu uidi tamen serenas. [+]a uelte[+], sic ipse flagitabam, Camerium mihi pessimae puellae. 10 quaedam inquit, nudum reduc . . . 'en hic in roseis latet papillis.' sed te iam ferre Herculei labos est; tanto te in fastu negas, amice. non custos si fingar ille Cretum, (1a) non si Pegaseo ferar uolatu, non Ladas ego pinnipesue Perseus, non Rhesi niueae citaeque bigae; adde huc plumipedas uolatilesque, (5a) uentorumque simul require cursum, quos iunctos, Cameri, mihi dicares; defessus tamen omnibus medullis, et multis languoribus peresus, essem te mihi, amice, quaeritando. (10a) dic nobis ubi sis futurus, ede 15 audacter, committe, crede lucei. nunc te lacteolae tenent puellae? si linguam clauso tenes in ore, fructus proicies amoris omnes. uerbosa gaudet Venus loquella. 20 uel, si uis, licet obseres palatum, dum nostri sis particeps amoris. LVI O rem ridiculam, Cato, et iocosam, dignamque auribus et tuo cachinno. ride, quidquid amas, Cato, Catullum: res est ridicula et nimis iocosa. deprendi modo pupulum puellae 5 trusantem: hunc ego, si placet Dionae, protelo rigida mea cecidi. LVII Pulcre conuenit improbis cinaedis, Mamurrae pathicoque Caesarique. nec mirum: maculae paris utrisque, urbana altera et illa Formiana, impressae resident nec eluentur: 5 morbosi pariter, gemelli utrique, uno in lectulo, erudituli ambo, non hic quam ille magis uorax adulter, riuales sociei puellularum. pulcre conuenit improbis cinaedis. 10 LVIII Caeli, Lesbia nostra, Lesbia illa, illa Lesbia, quam Catullus unam plus quam se atque suos amauit omnes, nunc in quadruuiis et angiportis glubit magnanimis Remi nepotes. 5 LIX Bononiensis Rufa Rufulum fellat, uxor Meneni, saepe quam in sepulcretis uidistis ipso rapere de rogo cenam, cum deuolutum ex igne prosequens panem ab semiraso tunderetur ustore. 5 LX Num te leaena montibus Libystinis aut Scylla latrans infima inguinum parte tam mente dura procreauit ac taetra, ut supplicis uocem in nouissimo casu contemptam haberes, a nimis fero corde? 5 LXI Collis o Heliconiei cultor, Vraniae genus, qui rapis teneram ad uirum Virginem, o Hymenaee Hymen, Hymen o Hymenaee; 5 Cinge tempora floribus suaue olentis amaraci, flammeum cape laetus, huc Huc ueni, niueo gerens luteum pede soccum. 10 Excitusque hilari die, nuptialia concinens uoce carmina tinnula, Pelle humum pedibus, manu pineam quate taedam. 15 Namque Iunia Mallio, qualis Idalium colens uenit ad Phrygium Venus Iudicem, bona cum bona nubet alite uirgo, 20 Floridis uelut enitens myrtus Asia ramulis quos Amadryades deae Ludicrum sibi rosido nutriunt umore. 25 Quare age, huc aditum ferens, perge linquere Thespiae rupis Aonios specus, Nympha quos super irrigat frigerans Aganippe. 30 Ac domum dominam uoca coniugis cupidam noui, mentem amore reuinciens Vt tenax hedera huc et huc arborem implicat errans. 35 Vosque item simul integrae uirgines, quibus aduenit par dies, agite in modum Dicite, O Hymenaee Hymen, Hymen O Hymenaee. 40 Vt lubentius, audiens se citarier ad suum munus, huc aditum ferat Dux bonae Veneris, boni coniugator amoris. 45 Quis deus magis ancsiis est petendus amantibus? quem colent homines magis Caelitum, O Hymenaee Hymen, Hymen O Hymenaee? 50 Te suis tremulus parens inuocat, tibi uirgines zonula soluunt sinus. Te timens cupida nouos captat aure maritus. 55 Tu fero iuueni in manus floridam ipse puellulam dedis a gremio suae Matris, O Hymenaee Hymen, Hymen O Hymenaee. 60 Nil potest sine te Venus, fama quod bona comprobet, commodi capere, at potest Te uolente. quis huic deo compararier ausit? 65 Nulla quit sine te domus liberos dare, nec parens stirpe nitier; at potest Te uolente. quis huic deo compararier ausit? 70 Quae tuis careat sacris, non queat dare praesides terra finibus: at queat Te uolente. quis huic deo compararier ausit? 75 Claustra pandite ianuae. uirgo adest. uiden ut faces splendidas quatiunt comas? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . tardet ingenuus pudor. Quem tamen magis audiens, 80 flet quod ire necesse est. Flere desine. non tibi Au- runculeia periculum est, ne qua femina pulcrior Clarum ab Oceano diem 85 uiderit uenientem. Talis in uario solet diuitis domini hortulo stare flos hyacinthinus. Sed moraris, abit dies. 90 prodeas noua nupta. Prodeas noua nupta, si iam uidetur, et audias nostra uerba. uiden? faces Aureas quatiunt comas: 95 prodeas noua nupta. Non tuus leuis in mala deditus uir adultera, probra turpia persequens, A tuis teneris uolet 100 secubare papillis. Lenta qui uelut adsitas uitis implicat arbores, implicabitur in tuum Complexum. sed abit dies. 105 prodeas noua nupta. O cubile, quod omnibus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . candido pede lecti, Quae tuo ueniunt hero, quanta gaudia, quae uaga 110 nocte, quae medio die Gaudeat. sed abit dies. prodeas noua nupta. Tollite, O pueri, faces. flammeum uideo uenire. 115 ite concinite in modum 'Io Hymen Hymenaee io, io Hymen Hymenaee.' Ne diu taceat procax Fescennina iocatio. 120 nec nuces pueris neget Desertum domini audiens concubinus amorem. Da nuces pueris, iners concubine: satis diu 125 lusisti nucibus. lubet Iam seruire Talasio. concubine, nuces da. Sordebant tibi uillicae, concubine, hodie atque heri. 130 nunc tuum cinerarius Tondet os. miser a miser concubine, nuces da. Diceris male te a tuis unguentate glabris marite 135 abstinere, sed abstine. Io Hymen Hymenaee io, io Hymen Hymenaee. Scimus haec tibi quae licent sola cognita, sed marito 140 ista non eadem licent. Io Hymen Hymenaee io, io Hymen Hymenaee. Nupta, tu quoque quae tuus uir petet caue ne neges, 145 ni petitum aliunde eat. Io Hymen Hymenaee io, io Hymen Hymenaee. En tibi domus ut potens et beata uiri tui. 150 quae tibi sine seruiat (Io Hymen Hymenaee io, io Hymen Hymenaee) Vsque dum tremulum mouens cana tempus anilitas 155 omnia omnibus annuit. Io Hymen Hymenaee io, io Hymen Hymenaee. Transfer omine cum bono limen aureolos pedes, 160 rasilemque subi forem. Io, Hymen Hymenaee io, io Hymen Hymenaee. Aspice unus ut accubans uir tuus Tyrio in toro, 165 totus immineat tibi. Io Hymen Hymenaee io, io Hymen Hymenaee. Illi non minus ac tibi pectore uritur intimo 170 flamma, sed penite magis. Io Hymen Hymenaee io, io Hymen Hymenaee. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mitte brachiolum teres, praetextate, puellulae. 175 iam cubile adeat uiri. Io Hymen Hymenaee io, io Hymen Hymenaee. Vos bonae senibus uiris cognitae bene feminae, 180 collocate puellulam. Io Hymen Hymenaee io, io Hymen Hymenaee. Iam licet uenias, marite. uxor in thalamo tibi est, 185 ore floridulo nitens Alba parthenice uelut luteumue papauer. At, marite, ita me iuuent caelites, nihilo minus 190 pulcer es, neque te Venus Neglegit. sed abit dies. perge ne remorare. Non diu remoratus es. iam uenis. bona te Venus 195 iuuerit, quoniam palam Quae cupis capis et bonum non abscondis amorem. Ille pulueris Africei siderumque micantium 200 subducat numerum prius, Qui uostri numerare uolt multa milia ludei. Ludite ut lubet et breui liberos date. non decet 205 tam uetus sine liberis Nomen esse, sed indidem semper ingenerari. Torquatus uolo paruulus matris e gremio suae 210 porrigens teneras manus, Dulce rideat ad patrem semihiante labello. Sit suo similis patri Mallio et facile inscieis 215 noscitetur ab omnibus, Et pudicitiam suo matris indicet ore. Talis illius a bona matre laus genus approbet, 220 qualis unica ab optima Matre Telemacho manet fama Penelopeo. Claudite ostia uirgines. lusimus satis. at bonei 225 coniuges, bene uiuite et Munere assidue ualentem exercete iuuentam. LXII IVVENES Vesper adest, iuuenes, consurgite: Vesper Olympo exspectata diu uix tandem lumina tollit. surgere iam tempus, iam pinguis linquere mensas, iam ueniet uirgo, iam dicetur hymenaeus. Hymen O Hymenaee, Hymen ades O Hymenaee! 5 VIRGINES Cernitis, innuptae, iuuenes? consurgite contra; nimirum Oetaeos ostendit noctifer ignes. sic certest; uiden ut perniciter exsiluere? non temere exsiluere, canent quod uisere par est. Hymen O Hymenaee, Hymen ades O Hymenaee! 10 IVVENES Non facilis nobis, aequalis, palma parata est, aspicite, innuptae secuta ut meditata requirunt. non frustra meditantur, habent memorabile quod sit, nec mirum, penitus quae tota mente laborant. nos alio mentes, alio diuisimus aures, 15 iure igitur uincemur, amat uictoria curam. quare nunc animos saltem committite uestros, dicere iam incipient, iam respondere decebit. Hymen O Hymenaee, Hymen ades O Hymenaee. VIRGINES Hespere, qui caelo fertur crudelior ignis? 20 qui natam possis complexu auellere matris, complexu matris retinentem auellere natam, et iuueni ardenti castam donare puellam. quid faciunt hostes capta crudelius urbe? Hymen O Hymenaee, Hymen ades O Hymenaee! 25 IVVENES Hespere, qui caelo lucet iucundior ignis? qui desponsa tua firmes conubia flamma, quae pepigere uiri, pepigerunt ante parentes, nec iunxere prius quam se tuus extulit ardor. quid datur a diuis felici optatius hora? 30 Hymen O Hymenaee, Hymen ades O Hymenaee! VIRGINES Hesperus e nobis, aequalis, abstulit unam. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . [Hymen O Hymenaee, Hymen ades O Hymenaee! IVVENES . . . . . . . . . . . . . . . . Namque tuo aduentu uigilat custodia semper, nocte latent fures, quos idem saepe reuertens, Hespere, mutato comprendis nomine eosdem. 35 at libet innuptis ficto te carpere questu. quid tum, si carpunt, tacita quem mente requirunt? Hymen O Hymenaee, Hymen ades O Hymenaee! VIRGINES Vt flos in saeptis secretus nascitur hortis, ignotus pecori, nullo contusus aratro, 40 quem mulcent aurae, firmat sol, educat imber; multi illum pueri, multae optauere puellae: idem cum tenui carptus defloruit ungui, nulli illum pueri, nullae optauere puellae: sic uirgo, dum intacta manet, dum cara suis est; 45 cum castum amisit polluto corpore florem, nec pueris iucunda manet, nec cara puellis. Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee! IVVENES Vt uidua in nudo uitis quae nascitur aruo, numquam se extollit, numquam mitem educat uuam, 50 sed tenerum prono deflectens pondere corpus, iam iam contingit summum radice flagellum, hanc nulli agricolae, nulli coluere iuuenci: at si forte eadem est ulmo coniuncta marito, multi illam agricolae, multi accoluere iuuenci: 55 sic uirgo dum intacta manet, dum inculta senescit; cum par conubium maturo tempore adepta est, cara uiro magis et minus est inuisa parenti. et tu ne pugna cum tali coniuge uirgo, non aequom est pugnare, pater cui tradidit ipse. 60 ipse pater cum matre, quibus parere necesse est. . . . . . . . . uirginitas non tota tua est, ex parte parentum est, tertia pars patrist, pars est data tertia matri, tertia sola tua est: noli pugnare duobus, qui genero sua iura simul cum dote dederunt. 65 Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee! LXIII Super alta uectus Attis celeri rate maria, Phrygium ut nemus citato cupide pede tetigit, adiitque opaca siluis redimita loca deae, stimulatus ibi furenti rabie, uagus animis, deuoluit ile acuto sibi pondere silicis. 5 itaque ut relicta sensit sibi membra sine uiro, etiam recente terrae sola sanguine maculans, niueis citata cepit manibus leue typanum, typanum, tubam Cybelles, tua, mater, initia, quatiensque terga taurei teneris caua digitis, 10 canere haec suis adorta est tremebunda comitibus. agite ite ad alta, Gallae, Cybeles nemora simul, simul ite, Dindimenae dominae uaga pecora, aliena quae petentes uelut exules loca, sectam meam exsecutae duce me mihi comites, 15 rapidum salum tulistis truculentaque pelagi, et corpus euirastis Veneris nimio odio; hilarate aere citatis erroribus animum. mora tarda mente cedat: simul ite, sequimini Phrygiam ad domum Cybelles, Phrygia ad nemora deae, 20 ubi cymbalum sonat uox, ubi tympana reboant, tibicen ubi canit Phryx curuo graue calamo, ubi capita Maenades ui iaciunt hederigerae, ubi sacra sancta acutis ululatibus agitant, ubi sueuit illa diuae uolitare uaga cohors, 25 quo nos decet citatis celerare tripudiis. simul haec comitibus Attis cecinit notha mulier, thiasus repente linguis trepidantibus ululat, leue tympanum remugit, caua cymbala recrepant, uiridem citus adit Idam properante pede chorus. 30 furibunda simul anhelans uaga uadit animam agens comitata tympano Attis per opaca nemora dux, ueluti iuuenca uitans onus indomita iugi: rapidae ducem secuntur Gallae properipedem. itaque, ut domum Cybelles tetigere lassulae, 35 nimio e labore somnum capiunt sine Cerere. piger his labante languore oculos sopor operit: abit in quiete molli rabidus furor animi. sed ubi oris aurei Sol radiantibus oculis lustrauit aethera album, sola dura, mare ferum, 40 pepulitque noctis umbras uegetis sonipedibus, ibi Somnus excitum Attin fugiens citus abiit: trepidante eum recepit dea Pasithea sinu. ita de quiete molli rapida sine rabie simul ipse pectore Attis sua facta recoluit, 45 liquidaque mente uidit sine queis ubique foret, animo aestuante rusum reditum ad uada tetulit. ibi maria uasta uisens lacrimantibus oculis, patriam allocuta maestast ita uoce miseriter. 'patria o mei creatrix, patria o mea genetrix, 50 ego quam miser relinquens, dominos ut herifugae famuli solent, ad Idae tetuli nemora pedem, ut aput niuem et ferarum gelida stabula forem, et earum omnia adirem furibunda latibula, ubinam aut quibus locis te positam, patria, reor? 55 cupit ipsa pupula ad te sibi dirigere aciem, rabie fera carens dum breue tempus animus est. egone a mea remota haec ferar in nemora domo? patria, bonis, amicis, genitoribus abero? abero foro, palaestra, stadio et gymnasiis? 60 miser a miser, querendum est etiam atque etiam, anime. quod enim genus figuraest, ego non quod obierim? ego mulier, ego adolescens, ego ephebus, ego puer, ego gymnasei fui flos, ego eram decus olei: mihi ianuae frequentes, mihi limina tepida, 65 mihi floridis corollis redimita domus erat, linquendum ubi esset orto mihi Sole cubiculum. ego nunc deum ministra et Cybeles famula ferar? ego Maenas, ego mei pars, ego uir sterilis ero? ego uiridis algida Idae niue amicta loca colam? 70 ego uitam agam sub altis Phrygiae columinibus, ubi cerua siluicultrix, ubi aper nemoriuagus? iam iam dolet quod egi, iam iamque paenitet.' roseis ut huic labellis sonitus citus abiit, geminas deorum ad auris noua nuntia referens, 75 ibi iuncta iuga resoluens Cybele leonibus laeuumque pecoris hostem stimulans ita loquitur. 'agedum' inquit 'age ferox i, face ut hunc furor agitet, face uti furoris ictu reditum in nemora ferat, mea libere nimis qui fugere imperia cupit. 80 age caede terga cauda, tua uerbera patere, face cuncta mugienti fremitu loca retonent, rutilam ferox torosa ceruice quate iubam.' ait haec minax Cybelle religatque iuga manu. ferus ipse sese adhortans rapidum incitat animo, 85 uadit, fremit, refringit uirgulta pede uago. at ubi umida albicantis loca litoris adiit, tenerumque uidit Attin prope marmora pelagei, facit impetum: ille demens fugit in nemora fera: ibi semper omne uitae spatium famula fuit. 90 dea, magna dea, Cybelle, dea, domina Dindimei, procul a mea tuos sit furor omnis, hera, domo: alios age incitatos, alios age rabidos. LXIV Peliaco quondam prognatae uertice pinus dicuntur liquidas Neptuni nasse per undas Phasidos ad fluctus et fines Aeetaeos, cum lecti iuuenes, Argiuae robora pubis, auratam optantes Colchis auertere pellem 5 ausi sunt uada salsa cita decurrere puppi, caerula uerrentes abiegnis aequora palmis. diua quibus retinens in summis urbibus arces, ipsa leui fecit uolitantem flamine currum, pinea coniungens inflexae texta carinae. 10 illa rudem cursu prima imbuit Amphitriten. quae simul ac rostro uentosum proscidit aequor, tortaque remigio spumis incanuit unda, emersere feri candenti e gurgite uultus aequoreae monstrum Nereides admirantes. 15 illa, atque haud alia, uiderunt luce marinas mortales oculi nudato corpore Nymphas nutricum tenus exstantes e gurgite cano. tum Thetidis Peleus incensus fertur amore, tum Thetis humanos non despexit hymenaeos, 20 tum Thetidi pater ipse iugandum Pelea sensit. o nimis optato saeclorum tempore nati heroes, saluete, deum genus! o bona mater! uos ego saepe meo uos carmine compellabo. teque adeo eximie taedis felicibus aucte, 25 Thessaliae columen Peleu, cui Iuppiter ipse, ipse suos diuum genitor concessit amores. tene Thetis tenuit pulcerrima Neptunine? tene suam Tethys concessit ducere neptem, Oceanusque, mari totum qui amplectitur orbem? 30 quae simul optato finitae tempore luces aduenere, domum conuentu tota frequentat Thessalia, oppletur laetanti regia coetu: dona ferunt prae se, declarant gaudia uultu. deseritur Scyros, linquunt Phthiotica Tempe, 35 Crannonisque domos ac moenia Larisaea, Pharsaliam coeunt, Pharsalia tecta frequentant. rura colit nemo, mollescunt colla iuuencis, non humilis curuis purgatur uinea rastris, non glebam prono conuellit uomere taurus, 40 non falx attenuat frondatorum arboris umbram, squalida desertis rubigo infertur aratris. ipsius at sedes, quacumque opulenta recessit regia, fulgenti splendent auro atque argento. candet ebur soliis, collucent pocula mensae, 45 tota domus gaudet regali splendida gaza. puluinar uero diuae geniale locatur sedibus in mediis, Indo quod dente politum tincta tegit roseo conchyli purpura fuco. haec uestis priscis hominum uariata figuris 50 heroum mira uirtutes indicat arte. namque fluentisono prospectans litore Diae, Thesea cedentem celeri cum classe tuetur indomitos in corde gerens Ariadna furores, necdum etiam sese quae uisit uisere credit, 55 ut pote fallaci quae tum primum excita somno desertam in sola miseram se cernat harena. immemor at iuuenis fugiens pellit uada remis, irrita uentosae linquens promissa procellae. quem procul ex alga maestis Minois ocellis, 60 saxea ut effigies bacchantis, prospicit, eheu, prospicit et magnis curarum fluctuat undis, non flauo retinens subtilem uertice mitram, non contecta leui uelatum pectus amictu, non tereti strophio lactentis uincta papillas, 65 omnia quae toto delapsa e corpore passim ipsius ante pedes fluctus salis alludebant. sed neque tum mitrae neque tum fluitantis amictus illa uicem curans toto ex te pectore, Theseu, toto animo, tota pendebat perdita mente. 70 a misera, assiduis quam luctibus externauit spinosas Erycina serens in pectore curas, illa tempestate, ferox quo ex tempore Theseus egressus curuis e litoribus Piraei attigit iniusti regis Cortinia tecta. 75 nam perhibent olim crudeli peste coactam Androgeoneae poenas exsoluere caedis electos iuuenes simul et decus innuptarum Cecropiam solitam esse dapem dare Minotauro. quis angusta malis cum moenia uexarentur, 80 ipse suum Theseus pro caris corpus Athenis proicere optauit potius quam talia Cretam funera Cecropiae nec funera portarentur. atque ita naue leui nitens ac lenibus auris magnanimum ad Minoa uenit sedesque superbas. 85 hunc simul ac cupido conspexit lumine uirgo regia, quam suauis exspirans castus odores lectulus in molli complexu matris alebat, quales Eurotae progignunt flumina myrtus, auraue distinctos educit uerna colores, 90 non prius ex illo flagrantia declinauit lumina, quam cuncto concepit corpore flammam funditus atque imis exarsit tota medullis. heu misere exagitans immiti corde furores sancte puer, curis hominum qui gaudia misces, 95 quaeque regis Golgos quaeque Idalium frondosum, qualibus incensam iactastis mente puellam fluctibus, in flauo saepe hospite suspirantem! quantos illa tulit languenti corde timores! quanto saepe magis fulgore expalluit auri! 100 cum saeuum cupiens contra contendere monstrum aut mortem appeteret Theseus aut praemia laudis. non ingrata tamen frustra munuscula diuis promittens tacito succendit uota labello. nam uelut in summo quatientem brachia Tauro 105 quercum, aut conigeram sudanti cortice pinum, indomitus turbo contorquens flamine robur, eruit (illa procul radicitus exturbata prona cadit, late quaeuiscumque obuia frangens), sic domito saeuum prostrauit corpore Theseus 110 nequiquam uanis iactantem cornua uentis. inde pedem sospes multa cum laude reflexit errabunda regens tenui uestigia filo, ne labyrintheis e flexibus egredientem tecti frustraretur inobseruabilis error. 115 sed quid ego a primo digressus carmine plura commemorem, ut linquens genitoris filia uultum, ut consanguineae complexum, ut denique matris, quae misera in nata deperdita lamentata est, omnibus his Thesei dulcem praeoptarit amorem: 120 aut ut uecta ratis spumosa ad litora Diae, aut ut eam deuincta .... lumina somno liquerit immemori discedens pectore coniunx? saepe illam perhibent ardenti corde furentem clarisonas imo fudisse e pectore uoces, 125 ac tum praeruptos tristem conscendere montes, unde aciem in pelagi uastos protenderet aestus, tum tremuli salis aduersas procurrere in undas mollia nudatae tollentem tegmina surae, atque haec extremis maestam dixisse querellis, 130 frigidulos udo singultus ore cientem. 'sicine me patriis auectam, perfide, ab aris, perfide, deserto liquisti in litore, Theseu? sicine discedens neglecto numine diuum, immemor a deuota domum periuria portas? 135 nullane res potuit crudelis flectere mentis consilium? tibi nulla fuit clementia praesto, immite ut nostri uellet miserescere pectus? at non haec quondam nobis promissa dedisti uoce: mihi non haec miserae sperare iubebas, 140 sed conubia laeta, sed optatos hymenaeos, quae cuncta aerei discerpunt irrita uenti. tum iam nulla uiro iuranti femina credat, nulla uiri speret sermones esse fideles; quis dum aliquid cupiens animus praegestit apisci, 145 nil metuunt iurare, nihil promittere parcunt: sed simul ac cupidae mentis satiata libido est, dicta nihil metuere, nihil periuria curant. certe ego te in medio uersantem turbine leti eripui, et potius germanum amittere creui, 150 quam tibi fallaci supremo in tempore dessem. pro quo dilaceranda feris dabor alitibusque praeda, neque iniacta tumulabor mortua terra. quaenam te genuit sola sub rupe leaena, quod mare conceptum spumantibus exspuit undis, 155 quae Syrtis, quae Scylla rapax, quae uasta Carybdis, talia qui reddis pro dulci praemia uita? si tibi non cordi fuerant conubia nostra, saeua quod horrebas prisci praecepta parentis, at tamen in uestras potuisti ducere sedes, 160 quae tibi iucundo famularer serua labore, candida permulcens liquidis uestigia lymphis, purpureaue tuum consternens ueste cubile. sed quid ego ignaris nequiquam conquerar aureis, externata malo, quae nullis sensibus auctae 165 nec missas audire queunt nec reddere uoces? ille autem prope iam mediis uersatur in undis, nec quisquam apparet uacua mortalis in alga. sic nimis insultans extremo tempore saeua fors etiam nostris inuidit questibus auris. 170 Iuppiter omnipotens, utinam ne tempore primo Gnosia Cecropiae tetigissent litora puppes, indomito nec dira ferens stipendia tauro, perfidus in Creta religasset nauita funem, nec malus hic celans dulci crudelia forma 175 consilia, in nostris requiesset sedibus hospes! nam quo me referam? quali spe perdita nitor? Idomeneosne petam montes? a gurgite lato discernens ponti truculentum diuidit aequor. an patris auxilium sperem? quemne ipsa reliqui 180 respersum iuuenem fraterna caede secuta? coniugis an fido consoler memet amore? quine fugit lentos incuruans gurgite remos? praeterea nullo litus, sola insula, tecto, nec patet egressus pelagi cingentibus undis: 185 nulla fugae ratio, nulla spes: omnia muta, omnia sunt deserta, ostentant omnia letum. non tamen ante mihi languescent lumina morte, nec prius a fesso secedent corpore sensus, quam iustam a diuis exposcam prodita multam, 190 caelestumque fidem postrema comprecer hora. quare facta uirum multantes uindice poena, Eumenides, quibus anguino redimita capillo frons exspirantis praeportat pectoris iras, huc huc aduentate, meas audite querellas, 195 quas ego, uae miserae, extremis proferre medullis cogor inops, ardens, amenti caeca furore. quae quoniam uerae nascuntur pectore ab imo, uos nolite pati nostrum uanescere luctum, sed quali solam Theseus me mente reliquit, 200 tali mente, deae, funestet seque suosque.' has postquam maesto profudit pectore uoces, supplicium saeuis exposcens anxia factis, annuit inuicto caelestum numine rector. quo motu tellus atque horrida contremuerunt 205 aequora concussitque micantia sidera mundus. ipse autem caeca mentem caligine Theseus consitus oblito dimisit pectore cuncta, quae mandata prius constanti mente tenebat, dulcia nec maesto sustollens signa parenti 210 sospitem Erechtheum se ostendit uisere portum. namque ferunt olim, classi cum moenia diuae linquentem natum uentis concrederet Aegeus, talia complexum iuueni mandata dedisse. 'nate mihi longa iucundior unice uita, 215 nate, ego quem in dubios cogor dimittere casus, reddite in extrema nuper mihi fine senectae, quandoquidem fortuna mea ac tua feruida uirtus eripit inuito mihi te, cui languida nondum lumina sunt nati cara saturata figura, 220 non ego te gaudens laetanti pectore mittam, nec te ferre sinam fortunae signa secundae, sed primum multas expromam mente querellas, canitiem terra atque infuso puluere foedans, inde infecta uago suspendam lintea malo, 225 nostros ut luctus nostraeque incendia mentis carbasus obscurata dicet ferrugine Hibera. quod tibi si sancti concesserit incola Itoni, quae nostrum genus, has sedes defendere Erechthi annuit, ut tauri respergas sanguine dextram, 230 tum uero facito ut memori tibi condita corde haec uigeant mandata, nec ulla oblitteret aetas; ut simul ac nostros inuisent lumina collis, funestam antennae deponant undique uestem, candidaque intorti sustollant uela rudentes, 235 quam primum cernens ut laeta gaudia mente agnoscam, cum te reducem aetas prospera sistet.' haec mandata prius constanti mente tenentem Thesea ceu pulsae uentorum flamine nubes aereum niuei montis liquere cacumen. 240 at pater, ut summa prospectum ex arce petebat, anxia in assiduos absumens lumina fletus, cum primum inflati conspexit lintea ueli, praecipitem sese scopulorum e uertice iecit, amissum credens immiti Thesea fato. 245 sic funesta domus ingressus tecta paterna morte ferox Theseus, qualem Minoidi luctum obtulerat mente immemori talem ipse recepit. quae tamen aspectans cedentem maesta carinam multiplices animo uoluebat saucia curas. 250 at parte ex alia florens uolitabat Iacchus cum thiaso Satyrorum et Nysigenis Silenis, te quaerens, Ariadna, tuoque incensus amore. qui tum alacres passim lymphata mente furebant euhoe bacchantes, euhoe capita inflectentes. 255 harum pars tecta quatiebant cuspide thyrsos, pars e diuulso iactabant membra iuuenco, pars sese tortis serpentibus incingebant, pars obscura cauis celebrabant orgia cistis, orgia, quae frustra cupiunt audire profani, 260 plangebant aliae proceris tympana palmis, aut tereti tenuis tinnitus aere ciebant, multis raucisonos efflabant cornua bombos barbaraque horribili stridebat tibia cantu. talibus amplifice uestis decorata figuris 265 puluinar complexa suo uelabat amictu. quae postquam cupide spectando Thessala pubes expleta est, sanctis coepit decedere diuis. hic, qualis flatu placidum mare matutino horrificans Zephyrus procliuas incitat undas, 270 aurora exoriente uagi sub limina Solis: quae tarde primum clementi flamine pulsae procedunt, leni et resonant plangore cachinni, post uento crescente magis magis increbescunt, purpureaque procul nantes ab luce refulgent: 275 sic tum uestibuli linquentis regia tecta ad se quisque uago passim pede discedebant. quorum post abitum princeps e uertice Pelei aduenit Chiron portans siluestria dona: nam quodcumque ferunt campi, quos Thessala magnis 280 montibus ora creat, quos propter fluminis undas aura parit flores tepidi fecunda Fauoni, hos indistinctis plexos tulit ipse corollis, quo permulsa domus iucundo risit odore. confestim Penios adest, uiridantia Tempe, 285 Tempe, quae siluae cingunt super impendentes, [+]Minosim[+] linquens [+]doris[+] celebranda choreis, non uacuos: namque ille tulit radicitus altas fagos ac recto proceras stipite laurus, non sine nutanti platano lentaque sorore 290 flammati Phaethontis et aerea cupressu. haec circum sedes late contexta locauit, uestibulum ut molli uelatum fronde uireret. post hunc consequitur sollerti corde Prometheus, extenuata gerens ueteris uestigia poenae, 295 quam quondam silici restrictus membra catena persoluit pendens e uerticibus praeruptis. inde pater diuum sancta cum coniuge natisque aduenit caelo, te solum, Phoebe, relinquens, unigenamque simul cultricem montibus Iri: 300 Pelea nam tecum pariter soror aspernata est, nec Thetidis taedas uoluit celebrare iugalis. qui postquam niueis flexerunt sedibus artus, large multiplici constructae sunt dape mensae, cum interea infirmo quatientes corpora motu 305 ueridicos Parcae coeperunt edere cantus. his corpus tremulum complectens undique uestis candida purpurea talos incinxerat ora, at roseo niueae residebant uertice uittae, aeternumque manus carpebant rite laborem. 310 laeua colum molli lana retinebat amictum, dextera tum leuiter deducens fila supinis formabat digitis, tum prono in pollice torquens libratum tereti uersabat turbine fusum, atque ita decerpens aequabat semper opus dens, 315 laneaque aridulis haerebant morsa labellis, quae prius in leui fuerant exstantia filo: ante pedes autem candentis mollia lanae uellera uirgati custodibant calathisci. haec tum clarisona pellentes uellera uoce 320 talia diuino fuderunt carmine fata, carmine, perfidiae quod post nulla arguet aetas. O decus eximium magnis uirtutibus augens, Emathiae tutamen opis, clarissime nato, accipe, quod laeta tibi pandunt luce sorores, 325 ueridicum oraclum: sed uos, quae fata secuntur, currite ducentes subtegmina, currite, fusi. adueniet tibi iam portans optata maritis Hesperus, adueniet fausto cum sidere coniunx, quae tibi flexanimo mentis perfundat amorem, 330 languidulosque paret tecum coniungere somnos, leuia substernens robusto brachia collo. currite ducentes subtegmina, currite, fusi. nulla domus tales umquam contexit amores, nullus amor tali coniunxit foedere amantes, 335 qualis adest Thetidi, qualis concordia Peleo. currite ducentes subtegmina, currite, fusi. nascetur uobis expers terroris Achilles, hostibus haud tergo, sed forti pectore notus, qui persaepe uago uictor certamine cursus 340 flammea praeuertet celeris uestigia ceruae. currite ducentes subtegmina, currite, fusi. non illi quisquam bello se conferet heros, cum Phrygii Teucro manabunt sanguine campi, Troicaque obsidens longinquo moenia bello, 345 periuri Pelopis uastabit tertius heres. currite ducentes subtegmina, currite, fusi. illius egregias uirtutes claraque facta saepe fatebuntur natorum in funere matres, cum incuruo canos soluent a uertice crines, 350 putridaque infirmis uariabunt pectora palmis. currite ducentes subtegmina, currite, fusi. namque uelut densas praecerpens cultor aristas sole sub ardenti flauentia demetit arua, . . . . . . . . Troiugenum infesto prosternens corpora ferro. 355 currite ducentes subtegmina, currite, fusi. testis erit magnis uirtutibus unda Scamandri, quae passim rapido diffunditur Hellesponto, cuius iter caesis angustans corporum aceruis alta tepefaciet permixta flumina caede. 360 currite ducentes subtegmina, currite, fusi. denique testis erit morti quoque reddita praeda, cum teres excelso coaceruatum aggere bustum excipiet niueos perculsae uirginis artus. currite ducentes subtegmina, currite, fusi. 365 nam simul ac fessis dederit fors copiam Achiuis urbis Dardaniae Neptunia soluere uincla, alta Polyxenia madefient caede sepulcra: quae, uelut ancipiti succumbens uictima ferro, proiciet truncum summisso poplite corpus. 370 currite ducentes subtegmina, currite, fusi. quare agite optatos animi coniungite amores. accipiat coniunx felici foedere diuam, dedatur cupido iam dudum nupta marito. currite ducentes subtegmina, currite, fusi. 375 non illam nutrix orienti luce reuisens hesterno collum poterit circumdare filo, currite ducentes subtegmina, currite, fusi. anxia nec mater discordis maesta puellae secubitu caros mittet sperare nepotes. 380 currite ducentes subtegmina, currite, fusi. talia praefantes quondam felicia Pelei carmina diuino cecinerunt pectore Parcae. praesentes namque ante domos inuisere castas heroum, et sese mortali ostendere coetu, 385 caelicolae nondum spreta pietate solebant. saepe pater diuum templo in fulgente reuisens, annua cum festis uenissent sacra diebus, conspexit terra centum procumbere tauros. saepe uagus Liber Parnasi uertice summo 390 Thyadas effusis euantis crinibus egit, cum Delphi tota certatim ex urbe ruentes acciperent laeti diuum fumantibus aris. saepe in letifero belli certamine Mauors aut rapidi Tritonis hera aut Ramnusia uirgo 395 armatas hominum est praesens hortata cateruas. sed postquam tellus scelere est imbuta nefando, iustitiamque omnes cupida de mente fugarunt, perfudere manus fraterno sanguine fratres, destitit extinctos natus lugere parentes, 400 optauit genitor primaeui funera nati, liber ut innuptae poteretur flore nouercae, ignaro mater substernens se impia nato impia non uerita est diuos scelerare parentes, omnia fanda nefanda malo permixta furore 405 iustificam nobis mentem auertere deorum. quare nec talis dignantur uisere coetus, nec se contingi patiuntur lumine claro. LXV Etsi me assiduo confectum cura dolore seuocat a doctis, Ortale, uirginibus, nec potis est dulcis Musarum expromere fetus mens animi, tantis fluctuat ipsa malis: namque mei nuper Lethaeo in gurgite fratris 5 pallidulum manans alluit unda pedem, Troia Rhoeteo quem subter litore tellus ereptum nostris obterit ex oculis. alloquar, audiero numquam .... loquentem, numquam ego te, uita frater amabilior, 10 aspiciam posthac? at certe semper amabo, semper maesta tua carmina morte tegam, qualia sub densis ramorum concinit umbris Daulias, absumptei fata gemens Itylei. sed tamen in tantis maeroribus, Ortale, mitto 15 haec expressa tibi carmina Battiadae, ne tua dicta uagis nequiquam credita uentis effluxisse meo forte putes animo. ut missum sponsi furtiuo munere malum procurrit casto uirginis e gremio, 20 quod miserae oblitae molli sub ueste locatum, dum aduentu matris prosilit, excutitur: atque illud prono praeceps agitur decursu, huic manat tristi conscius ore rubor. LXVI Omnia qui magni dispexit lumina mundi, qui stellarum ortus comperit atque obitus, flammeus ut rapidi solis nitor obscuretur, ut cedant certis sidera temporibus, ut Triuiam furtim sub Latmia saxa relegans 5 dulcis amor giro deuocet aereo: idem me ille Conon caelesti numine uidit e Beroniceo uertice caesariem fulgentem clare, quam multis illa dearum leuia protendens brachia pollicita est, 10 qua rex tempestate nouo auctus hymenaeo uastatum finis iuerat Assyrios, dulcia nocturnae portans uestigia rixae, quam de uirgineis gesserat exuuiis. estne nouis nuptis odio Venus? idque parentum 15 frustratur falsis gaudia lacrimulis, ubertim thalami quas intra limina fundunt? non, ita me diui, uera gemunt, iuerint. id mea me multis docuit regina querellis inuisente nouo proelia torua uiro. 20 et tu non orbum luxti deserta cubile, sed fratris cari flebile discidium? cum penitus maestas exedit cura medullas! ut tibi tunc toto pectore sollicitae sensibus ereptis mens excidit! at te ego certe 25 cognoram a parua uirgine magnanimam. anne bonum oblita es facinus, quo regium adepta es coniugium, quod non fortior ausit alis? sed tum maesta uirum mittens quae uerba locuta es! Iuppiter, ut tristi lumina saepe manu! 30 quis te mutauit tantus deus? an quod amantes non longe a caro corpore abesse uolunt? atque ibi me cunctis pro dulci coniuge diuis non sine taurino sanguine pollicita es, si reditum tetulisset. is haut in tempore longo 35 captam Asiam Aegypti finibus addiderat. quis ego pro factis caelesti reddita coetu pristina uota nouo munere dissoluo. inuita, o regina, tuo de uertice cessi, inuita: adiuro teque tuumque caput, 40 digna ferat quod siquis inaniter adiurarit: sed qui se ferro postulet esse parem? ille quoque euersus mons est, quem maximum in oris progenies Thiae clara superuehitur, cum Medi peperere nouum mare, cumque iuuentus 45 per medium classi barbara nauit Athon. quid facient crines, cum ferro talia cedant? Iuppiter, ut Chalybon omne genus pereat, et qui principio sub terra quaerere uenas institit ac ferri stringere duritiem! 50 abiunctae paulo ante comae mea fata sorores lugebant, cum se Memnonis Aethiopis unigena impellens nutantibus aera pennis obtulit Arsinoes Locridos ales equos, isque per aetherias me tollens abuolat umbras 55 et Veneris casto collocat in gremio. ipsa suum Zephyritis eo famulum legarat, Graia Canopieis incola litoribus. hic iuueni Ismario ne solum in limine caeli ex Ariadneis aurea temporibus 60 fixa corona foret, sed nos quoque fulgeremus deuotae flaui uerticis exuuiae, uuidulum a fluctu cedentem ad templa deum me sidus in antiquis diua nouum posuit. Virginis et saeui contingens namque Leonis 65 lumina, Callisto iuxta Lycaoniam, uertor in occasum, tardum dux ante Booten, qui uix sero alto mergitur Oceano. sed quamquam me nocte premunt uestigia diuum, lux autem canae Tethyi restituit, 70 (pace tua fari hic liceat, Ramnusia uirgo, namque ego non ullo uera timore tegam, nec si me infestis discerpent sidera dictis, condita quin ueri pectoris euoluam): non his tam laetor rebus, quam me afore semper, 75 afore me a dominae uertice discrucior, quicum ego, dum uirgo quondam fuit, omnibus expers unguentis, una milia multa bibi. nunc uos, optato quas iunxit lumine taeda, non post unanimis corpora coniugibus 80 tradite nudantes reiecta ueste papillas, quin iucunda mihi munera libet onyx, uester onyx, casto petitis quae iura cubili. sed quae se impuro dedit adulterio, illius a mala dona leuis bibat irrita puluis: 85 namque ego ab indignis praemia nulla peto. sed magis, o nuptae, semper concordia uestras semper amor sedes incolat assiduus. tu uero, regina, tuens cum sidera diuam placabis festis luminibus Venerem, 90 sanguinis expertem non [+]uestris[+] esse tuum me, sed potius largis affice muneribus. sidera corruerint utinam! coma regia fiam, proximus Hydrochoi fulgeret Oarion! LXVII CATVLLVS O dulci iucunda uiro, iucunda parenti, salue, teque bona Iuppiter auctet ope, ianua, quam Balbo dicunt seruisse benigne olim, cum sedes ipse senex tenuit, quamque ferunt rursus uoto seruisse maligno, 5 postquam es porrecto facta marita sene. dic age dum nobis, quare mutata feraris in dominum ueterem deseruisse fidem. IANVA Non (ita Caecilio placeam, cui tradita nunc sum) culpa mea est, quamquam dicitur esse mea, 10 nec peccatum a me quisquam pote dicere quicquam: [+]uerum istius populi ianua qui te facit[+], qui, quacumque aliquid reperitur non bene factum, ad me omnes clamant: ianua, culpa tua est. CATVLLVS Non istuc satis est uno te dicere uerbo, 15 sed facere ut quiuis sentiat et uideat. IANVA Qui possum? nemo quaerit nec scire laborat. CATVLLVS Nos uolumus: nobis dicere ne dubita. IANVA Primum igitur, uirgo quod fertur tradita nobis, falsum est. non illam uir prior attigerit, 20 languidior tenera cui pendens sicula beta numquam se mediam sustulit ad tunicam: sed pater illius nati uiolasse cubile dicitur, et miseram conscelerasse domum, siue quod impia mens caeco flagrabat amore, 25 seu quod iners sterili semine natus erat, ut quaerendum unde unde foret neruosius illud, quod posset zonam soluere uirgineam. CATVLLVS Egregium narras mira pietate parentem, qui ipse sui nati minxerit in gremium. 30 IANVA Atqui non solum hoc se dicit cognitum habere Brixia Chinea supposita specula, flauus quam molli percurrit flumine Mella, Brixia Veronae mater amata meae, sed de Postumio et Corneli narrat amore, 35 cum quibus illa malum fecit adulterium. dixerit hic aliquis: quid? tu istaec, ianua, nosti? cui numquam domini limine abesse licet, nec populum auscultare, sed hic suffixa tigillo tantum operire soles aut aperire domum? 40 saepe illam audiui furtiua uoce loquentem solam cum ancillis haec sua flagitia, nomine dicentem quos diximus, ut pote quae mi speraret nec linguam esse nec auriculam. praeterea addebat quendam, quem dicere nolo 45 nomine, ne tollat rubra supercilia. longus homo est, magnas cui lites intulit olim falsum mendaci uentre puerperium. LXVIII Quod mihi fortuna casuque oppressus acerbo conscriptum hoc lacrimis mittis epistolium, naufragum ut eiectum spumantibus aequoris undis subleuem et a mortis limine restituam, quem neque sancta Venus molli requiescere somno 5 desertum in lecto caelibe perpetitur, nec ueterum dulci scriptorum carmine Musae oblectant, cum mens anxia peruigilat: id gratum est mihi, me quoniam tibi dicis amicum, muneraque et Musarum hinc petis et Veneris: 10 sed tibi ne mea sint ignota incommoda, Malli, neu me odisse putes hospitis officium, accipe, quis merser fortunae fluctibus ipse, ne amplius a misero dona beata petas. tempore quo primum uestis mihi tradita pura est, 15 iucundum cum aetas florida uer ageret, multa satis lusi: non est dea nescia nostri, quae dulcem curis miscet amaritiem: sed totum hoc studium luctu fraterna mihi mors abstulit. o misero frater adempte mihi, 20 tu mea tu moriens fregisti commoda, frater, tecum una tota est nostra sepulta domus, omnia tecum una perierunt gaudia nostra, quae tuus in uita dulcis alebat amor. cuius ego interitu tota de mente fugaui 25 haec studia atque omnis delicias animi. quare, quod scribis Veronae turpe Catullo esse, quod hic quisquis de meliore nota frigida deserto tepefacsit membra cubili, id, Malli, non est turpe, magis miserum est. 30 ignosces igitur, si, quae mihi luctus ademit, haec tibi non tribuo munera, cum nequeo. nam, quod scriptorum non magna est copia apud me, hoc fit, quod Romae uiuimus: illa domus, illa mihi sedes, illic mea carpitur aetas: 35 huc una ex multis capsula me sequitur. quod cum ita sit, nolim statuas nos mente maligna id facere aut animo non satis ingenuo, quod tibi non utriusque petenti copia posta est: ultro ego deferrem, copia siqua foret. 40 * Non possum reticere, deae, qua me Allius in re iuuerit aut quantis iuuerit officiis, ne fugiens saeclis obliuiscentibus aetas illius hoc caeca nocte tegat studium: sed dicam uobis, uos porro dicite multis 45 milibus et facite haec carta loquatur anus. . . . . . . . . notescatque magis mortuus atque magis, nec tenuem texens sublimis aranea telam in deserto Alli nomine opus faciat. 50 nam, mihi quam dederit duplex Amathusia curam, scitis, et in quo me corruerit genere, cum tantum arderem quantum Trinacria rupes lymphaque in Oetaeis Malia Thermopylis, maesta neque assiduo tabescere pupula fletu 55 cessaret tristique imbre madere genae. qualis in aerei perlucens uertice montis riuus muscoso prosilit e lapide, qui cum de prona praeceps est ualle uolutus, per medium densi transit iter populi, 60 dulce uiatori lasso in sudore leuamen, cum grauis exustos aestus hiulcat agros: hic, uelut in nigro iactatis turbine nautis lenius aspirans aura secunda uenit iam prece Pollucis, iam Castoris implorata, 65 tale fuit nobis Allius auxilium. is clausum lato patefecit limite campum, isque domum nobis isque dedit dominam, ad quam communes exerceremus amores. quo mea se molli candida diua pede 70 intulit et trito fulgentem in limine plantam innixsa arguta constituit solea. coniugis ut quondam flagrans aduenit amore Protesilaeam Laudamia domum inceptam frustra, nondum cum sanguine sacro 75 hostia caelestis pacificasset heros. nil mihi tam ualde placeat, Ramnusia uirgo, quod temere inuitis suscipiatur heris. quam ieiuna pium desideret ara cruorem, docta est amisso Laudamia uiro, 80 coniugis ante coacta noui dimittere collum, quam ueniens una atque altera rursus hiems noctibus in longis auidum saturasset amorem, posset ut abrupto uiuere coniugio, quod scibant Parcae non longo tempore abisse, 85 si miles muros isset ad Iliacos. nam tum Helenae raptu primores Argiuorum coeperat ad sese Troia ciere uiros, Troia (nefas) commune sepulcrum Asiae Europaeque, Troia uirum et uirtutum omnium acerba cinis, 90 qualiter et nostro letum miserabile fratri attulit. ei misero frater adempte mihi, ei misero fratri iucundum lumen ademptum, tecum una tota est nostra sepulta domus, omnia tecum una perierunt gaudia nostra, 95 quae tuus in uita dulcis alebat amor. quem nunc tam longe non inter nota sepulcra nec prope cognatos compositum cineris, sed Troia obscena, Troia infelice sepultum detinet extremo terra aliena solo. 100 ad quam tum properans fertur simul undique pubes Graeca penetralis deseruisse focos, ne Paris abducta gauisus libera moecha otia pacato degeret in thalamo. quo tibi tum casu, pulcerrima Laudamia, 105 ereptum est uita dulcius atque anima coniugium: tanto te absorbens uertice amoris aestus in abruptum detulerat barathrum, quale ferunt Grai Pheneum prope Cylleneum siccare emulsa pingue palude solum, 110 quod quondam caesis montis fodisse medullis audit falsiparens Amphitryoniades, tempore quo certa Stymphalia monstra sagitta perculit imperio deterioris heri, pluribus ut caeli tereretur ianua diuis, 115 Hebe nec longa uirginitate foret. sed tuus altus amor barathro fuit altior illo, qui actutum domitum ferre iugum docuit. nam neque tam carum confecto aetate parenti una caput seri nata nepotis alit, 120 qui cum diuitiis uix tandem inuentus auitis nomen testatas intulit in tabulas, impia derisi gentilis gaudia tollens, suscitat a cano uolturium capiti: nec tantum niueo gauisa est ulla columbo 125 compar, quae multo dicitur improbius oscula mordenti semper decerpere rostro, quam cum praecipue multiuola est mulier. sed tu horum magnos uicisti sola furores, ut semel es flauo conciliata uiro. 130 aut nihil aut paulo cui tum concedere digna lux mea se nostrum contulit in gremium, quam circumcursans hinc illinc saepe Cupido fulgebat crocina candidus in tunica. quae tamen etsi uno non est contenta Catullo, 135 rara uerecundae furta feremus herae, ne nimium simus stultorum more molesti. saepe etiam Iuno, maxima caelicolum, coniugis in culpa flagrantem contudit iram, noscens omniuoli plurima facta Iouis. 140 at, quia nec diuis homines componier aequum est, . . . . . . . . . . . . . . . . ingratum tremuli tolle parentis onus. nec tamen illa mihi dexstra deducta paterna fraglantem Assyrio uenit odore domum, sed furtiua dedit mira munuscula nocte, 145 ipsius ex ipso dempta uiri gremio. quare illud satis est, si nobis is datur unis quem lapide illa diem candidiore notat. hoc tibi, quod potui, confectum carmine munus pro multis, Alli, redditur officiis, 150 ne uestrum scabra tangat rubigine nomen haec atque illa dies atque alia atque alia. huc addent diui quam plurima, quae Themis olim antiquis solita est munera ferre piis. seitis felices et tu simul et tua uita, 155 et domus in qua olim lusimus et domina, et qui principio nobis [+]terram dedit aufert[+], a quo sunt primo omnia nata bona, et longe ante omnes mihi quae me carior ipso est, lux mea, qua uiua uiuere dulce mihi est. 160 LXIX Noli admirari, quare tibi femina nulla, Rufe, uelit tenerum supposuisse femur, non si illam rarae labefactes munere uestis aut perluciduli deliciis lapidis. laedit te quaedam mala fabula, qua tibi fertur 5 ualle sub alarum trux habitare caper. hunc metuunt omnes: neque mirum: nam mala ualde est bestia, nec quicum bella puella cubet. quare aut crudelem nasorum interfice pestem, aut admirari desine cur fugiunt. 10 LXX Nulli se dicit mulier mea nubere malle quam mihi, non si se Iuppiter ipse petat. dicit: sed mulier cupido quod dicit amanti, in uento et rapida scribere oportet aqua. LXXI Si quoi, Virro, bono sacer introsum obstitit hircus, aut si quam merito tarda podagra secat, aemulus iste tuus, qui uestrum exercet amorem, mirifice est a te nactus utrumque malum. nam quotiens futuit, totiens ulciscitur ambos: 5 illam affligit odore, ipse perit podagra. LXXII Dicebas quondam solum te nosse Catullum, Lesbia, nec prae me uelle tenere Iouem. dilexi tum te non tantum ut uulgus amicam, sed pater ut natos diligit et generos. nunc te cognoui: quare etsi impensius uror, 5 multo mei tamen es uilior et leuior. qui potis est? inquis. Quod amantem iniuria talis cogit amare magis, sed bene uelle minus. LXXIII Desine de quoquam quisquam bene uelle mereri, aut aliquem fieri posse putare pium. omnia sunt ingrata, nihil fecisse benigne prodest, immo etiam taedet obestque magis; ut mihi, quem nemo grauius nec acerbius urget, 5 quam modo qui me unum atque unicum amicum habuit. LXXIV Gellius audierat patruum obiurgare solere, siquis delicias diceret aut faceret. hoc ne ipsi accideret, patrui perdepsuit ipsam uxorem et patruum reddidit Harpocratem. quod uoluit fecit: nam, quamuis irrumet ipsum 5 nunc patruum, uerbum non faciet patruus. LXXV Huc est mens deducta tua, mea Lesbia, culpa, atque ita se officio perdidit ipsa suo, ut iam nec bene uelle queat tibi, si optima fias, nec desistere amare, omnia si facias. LXXVI Siqua recordanti benefacta priora uoluptas est homini, cum se cogitat esse pium, nec sanctam uiolasse fidem, nec foedere in ullo diuum ad fallendos numine abusum homines, multa parata manent in longa aetate, Catulle, 5 ex hoc ingrato gaudia amore tibi. nam quaecumque homines bene cuiquam aut dicere possunt aut facere, haec a te dictaque factaque sunt. omnia quae ingratae perierunt credita menti. quare iam te cur amplius excrucies? 10 quin tu animo offirmas atque istinc te ipse reducis, et dis inuitis desinis esse miser? difficile est longum subito deponere amorem. difficile est, uerum hoc qua lubet efficias: una salus haec est, hoc est tibi peruincendum, 15 hoc facias, siue id non pote siue pote. o di, si uestrum est misereri, aut si quibus umquam extremam iam ipsa in morte tulistis opem, me miserum aspicite et, si uitam puriter egi, eripite hanc pestem perniciemque mihi, 20 sei mihi surrepens imos ut torpor in artus expulit ex omni pectore laetitias. non iam illud quaero, contra ut me diligat illa, aut, quod non potis est, esse pudica uelit: ipse ualere opto et taetram hunc deponere morbum. 25 o di, reddite mi hoc pro pietate mea. LXXVII Rufe mihi frustra ac nequiquam credite amice (frustra? immo magno cum pretio atque malo), sicine subrepsti mei, atque intestina perurens ei misero eripuisti omnia nostra bona? eripuisti, heu heu nostrae crudele uenenum 5 uitae, heu heu nostrae pestis amicitiae. sed nunc id doleo, quod purae pura puellae suauia comminxit spurca saliua tua. uerum id non impune feres: nam te omnia saecla noscent, et qui sis fama loquetur anus. 10 LXXVIII Gallus habet fratres, quorum est lepidissima coniunx alterius, lepidus filius alterius. Gallus homo est bellus: nam dulces iungit amores, cum puero ut bello bella puella cubet. Gallus homo est stultus, nec se uidet esse maritum, 5 qui patruus patrui monstret adulterium. LXXIX Lesbius est pulcer. quid ni? quem Lesbia malit quam te cum tota gente, Catulle, tua. sed tamen hic pulcer uendat cum gente Catullum, si tria natorum suauia reppererit. LXXX Quid dicam, Gelli, quare rosea ista labella hiberna fiant candidiora niue, mane domo cum exis et cum te octaua quiete e molli longo suscitat hora die? nescio quid certe est: an uere fama susurrat 5 grandia te medii tenta uorare uiri? sic certe est: clamant Victoris rupta miselli ilia, et emulso labra notata sero. LXXXI Nemone in tanto potuit populo esse, Iuuenti, bellus homo, quem tu diligere inciperes, praeterquam iste tuus moribunda ab sede Pisauri hospes inaurata pallidior statua, qui tibi nunc cordi est, quem tu praeponere nobis 5 audes, et nescis quod facinus facias? LXXXII Quinti, si tibi uis oculos debere Catullum aut aliud si quid carius est oculis, eripere ei noli, multo quod carius illi est oculis seu quid carius est oculis. LXXXIII Lesbia mi praesente uiro mala plurima dicit: haec illi fatuo maxima laetitia est. mule, nihil sentis: si nostri oblita taceret, sana esset: nunc quod gannit et obloquitur, non solum meminit, sed, quae multo acrior est res, 5 irata est: hoc est, uritur et loquitur. LXXXIV Chommoda dicebat, si quando commoda uellet dicere, et insidias Arrius hinsidias, et tum mirifice sperabat se esse locutum, cum quantum poterat dixerat hinsidias. credo, sic mater, sic Liber auunculus eius, 5 sic maternus auus dixerat atque auia. hoc misso in Syriam requierant omnibus aures: audibant eadem haec leniter et leuiter, nec sibi postilla metuebant talia uerba, cum subito affertur nuntius horribilis, 10 Ionios fluctus, postquam illuc Arrius isset, iam non Ionios esse, sed Hionios. LXXXV Odi et amo: quare id faciam, fortasse requiris. nescio, sed fieri sentio et excrucior. LXXXVI Quintia formosa est multis, mihi candida, longa, recta est: haec ego sic singula confiteor. totum illud formosa nego: nam nulla uenustas, nulla in tam magno est corpore mica salis. Lesbia formosa est, quae cum pulcerrima tota est, 5 tum omnibus una omnis surripuit Veneres. LXXXVII Nulla potest mulier tantum se dicere amatam uere, quantum a me Lesbia amata mea es. nulla fides nullo fuit umquam in foedere tanta, quanta in amore tuo ex parte reperta mea est. LXXXVIII Quid facit is, Gelli, qui cum matre atque sorore prurit et abiectis peruigilat tunicis? quid facit is, patruum qui non sinit esse maritum? ecquid scis quantum suscipiat sceleris? suscipit, o Gelli, quantum non ultima Tethys 5 nec genitor Nympharum abluit Oceanus: nam nihil est quicquam sceleris, quo prodeat ultra, non si demisso se ipse uoret capite. LXXXIX Gellius est tenuis: quid ni? cui tam bona mater tamque ualens uiuat tamque uenusta soror tamque bonus patruus tamque omnia plena puellis cognatis, quare is desinat esse macer? qui ut nihil attingat, nisi quod fas tangere non est, 5 quantumuis quare sit macer inuenies. XC Nascatur Magus ex Gelli matrisque nefando coniugio et discat Persicum aruspicium: nam magus ex matre et nato gignatur oportet, si uera est Persarum impia religio, natus ut accepto ueneretur carmine diuos 5 omentum in flamma pingue liquefaciens. XCI Non ideo, Gelli, sperabam te mihi fidum in misero hoc nostro, hoc perdito amore fore, quod te cognossem bene constantemue putarem aut posse a turpi mentem inhibere probro; sed neque quod matrem nec germanam esse uidebam 5 hanc tibi, cuius me magnus edebat amor. et quamuis tecum multo coniungerer usu, non satis id causae credideram esse tibi. tu satis id duxti: tantum tibi gaudium in omni culpa est, in quacumque est aliquid sceleris. 10 XCII Lesbia mi dicit semper male nec tacet umquam de me: Lesbia me dispeream nisi amat. quo signo? quia sunt totidem mea: deprecor illam assidue, uerum dispeream nisi amo. XCIII Nil nimium studeo, Caesar, tibi uelle placere, nec scire utrum sis albus an ater homo. XCIV Mentula moechatur. moechatur mentula certe. hoc est quod dicunt, ipsa olera olla legit. XCV Zmyrna mei Cinnae nonam post denique messem quam coepta est nonamque edita post hiemem, milia cum interea quingenta Hortensius uno . . . . . . . . Zmyrna cauas Satrachi penitus mittetur ad undas, 5 Zmyrnam cana diu saecula peruoluent. at Volusi annales Paduam morientur ad ipsam et laxas scombris saepe dabunt tunicas. parua mei mihi sint cordi monimenta..., at populus tumido gaudeat Antimacho. 10 XCVI Si quicquam mutis gratum acceptumue sepulcris accidere a nostro, Calue, dolore potest, quo desiderio ueteres renouamus amores atque olim missas flemus amicitias, certe non tanto mors immatura dolorei'st 5 Quintiliae, quantum gaudet amore tuo. XCVII Non (ita me di ament) quicquam referre putaui, utrumne os an culum olfacerem Aemilio. nilo mundius hoc, niloque immundius illud, uerum etiam culus mundior et melior: nam sine dentibus hic: dentis os sesquipedalis, 5 gingiuas uero ploxeni habet ueteris, praeterea rictum qualem diffissus in aestu meientis mulae cunnus habere solet. hic futuit multas et se facit esse uenustum, et non pistrino traditur atque asino? 10 quem siqua attingit, non illam posse putemus aegroti culum lingere carnificis? XCVIII In te, si in quemquam, dici pote, putide Victi, id quod uerbosis dicitur et fatuis. ista cum lingua, si usus ueniat tibi, possis culos et crepidas lingere carpatinas. si nos omnino uis omnes perdere, Victi, 5 hiscas: omnino quod cupis efficies. XCIX Surripui tibi, dum ludis, mellite Iuuenti, suauiolum dulci dulcius ambrosia. uerum id non impune tuli: namque amplius horam suffixum in summa me memini esse cruce, dum tibi me purgo nec possum fletibus ullis 5 tantillum uestrae demere saeuitiae. nam simul id factum est, multis diluta labella guttis abstersisti omnibus articulis, ne quicquam nostro contractum ex ore maneret, tamquam commictae spurca saliua lupae. 10 praeterea infestum misero me tradere amori non cessasti omnique excruciare modo, ut mi ex ambrosia mutatum iam foret illud suauiolum tristi tristius elleboro. quam quoniam poenam misero proponis amori, 15 numquam iam posthac basia surripiam. C Caelius Aufilenum et Quintius Aufilenam flos Veronensum depereunt iuuenum, hic fratrem, ille sororem. hoc est, quod dicitur, illud fraternum uere dulce sodalicium. qui faueam potius? Caeli, tibi: nam tua nobis 5 perfecta [+]exigitur[+] unica amicitia, cum uesana meas torreret flamma medullas. sis felix, Caeli, sis in amore potens. CI Multas per gentes et multa per aequora uectus aduenio has miseras, frater, ad inferias, ut te postremo donarem munere mortis et mutam nequiquam alloquerer cinerem. quandoquidem fortuna mihi tete abstulit ipsum, 5 heu miser indigne frater adempte mihi, nunc tamen interea haec prisco quae more parentum tradita sunt tristi munere ad inferias, accipe fraterno multum manantia fletu. atque in perpetuum, frater, aue atque uale. 10 CII Si quicquam tacito commissum est fido ab amico, cuius sit penitus nota fides animi, meque esse inuenies illorum iure sacratum, Corneli, et factum me esse puta Harpocratem. CIII Aut sodes mihi redde decem sestertia, Silo, deinde esto quamuis saeuus et indomitus: aut, si te numi delectant, desine quaeso leno esse atque idem saeuus et indomitus. CIV Credis me potuisse meae maledicere uitae, ambobus mihi quae carior est oculis? non potui, nec, si possem, tam perdite amarem: sed tu cum Tappone omnia monstra facis. CV Mentula conatur Pipleium scandere montem: Musae furcillis praecipitem eiciunt. CVI Cum puero bello praeconem qui uidet isse, quid credat, nisi se uendere discupere? CVII Si quoi quid cupido optantique optigit umquam insperanti, hoc est gratum animo proprie. quare hoc est gratum [+]nobis quoque[+] carius auro quod te restituis, Lesbia, mi cupido. restituis cupido atque insperanti, ipsa refers te 5 nobis. o lucem candidiore nota! quis me uno uiuit felicior, aut magis ab dis optandum in uita dicere quis poterit? CVIII Si, Comini, arbitrio populi tua cana senectus spurcata impuris moribus intereat, non equidem dubito quin primum inimica bonorum lingua excerpta auido sit data uulturio, effossos oculos uoret atro gutture coruus, 5 intestina canes, cetera membra lupi. CIX Iucundum, mea uita, mihi proponis amorem hunc nostrum inter nos perpetuumque fore. di magni, facite ut uere promittere possit, atque id sincere dicat et ex animo, ut liceat nobis tota perducere uita 5 aeternum hoc sanctae foedus amicitiae. CX Aufilena, bonae semper laudantur amicae: accipiunt pretium, quae facere instituunt. tu, quod promisti, mihi quod mentita inimica es, quod nec das nec fers, saepe facis facinus. aut facere ingenuae est, aut non promisse pudicae, 5 Aufilena, fuit: sed data corripere fraudando effectis, plus quam meretricis auarae, quae sese toto corpore prostituit. CXI Aufilena, uiro contentam uiuere solo, nuptarum laus ex laudibus eximiis: sed cuiuis quamuis potius succumbere par est, quam matrem fratres ex patruo... CXII Multus homo es, Naso, neque tecum multus homo qui descendit: Naso, multus es et pathicus. CXIII Consule Pompeio primum duo, Cinna, solebant Maeciliam: facto consule nunc iterum manserunt duo, sed creuerunt milia in unum singula. fecundum semen adulterio. CXIV Firmanus saltu non falso Mentula diues fertur, qui tot res in se habet egregias, aucupium omne genus, piscis prata arua ferasque. nequiquam: fructus sumptibus exsuperat. quare concedo sit diues, dum omnia desint. 5 saltum laudemus, dum [+]modo[+] ipse egeat. CXV Mentula habet instar triginta iugera prati, quadraginta arui: cetera sunt maria. cur non diuitiis Croesum superare potis sit, uno qui in saltu totmoda possideat, prata arua ingentes siluas saltusque paludesque 5 usque ad Hyperboreos et mare ad Oceanum? omnia magna haec sunt, tamen ipsest maximus ultro, non homo, sed uero mentula magna minax. CXVI Saepe tibi studioso animo uenante requirens carmina uti possem mittere Battiadae, qui te lenirem nobis, neu conarere telis infestum mittere in usque caput, hunc uideo mihi nunc frustra sumptum esse laborem, 5 Gelli, nec nostras hic ualuisse preces. contra nos tela ista tua euitamus amictei: at fixus nostris tu dabi supplicium. INDEX NOMINVM Achilles LXIV 338. Achiui LXIV 366. Acme XLV. Adoneus XXIX 8. Aeetaeus LXIV 3. Aegeus LXIV 213. Aegyptus LXVI 36. Aemilius XCVII 2. Aethiops LXVI 52. Africus LXI 199. Aganippe LXI 30. Alfenus XXX 1. Allius LXVIII 41, 50, 150. Alpes XI 9. Amadryades LXI 23. Amastris IV 13. Amathus XXXVI 14. Amathusia LXVIII 51. Ameana XLI 1. Amphitrite LXIV 11. Amphitryoniades LXVIII 112. Ancon XXXVI 13. Androgeoneus LXIV 77. Antimachus XCV 10. Antius XLIV 11. Aonius LXI 28. Apheliotes XXVI 3. Aquinus XIV 18. Arabes XI 5. Argiuus LXIV 4. Argiui LXVIII 87. Ariadna LXIV 54, 253. Ariadneus LXVI 60. Arrius LXXXIV 2, 11. Arsinoe LXVI 54. Asius LXI 22. Asia XLVI 6. LXVI 36. LXVIII 89. Assyrius LXVI 12. LXVIII 144. Athenae LXIV 81. Athos LXVI 46. Attis LXIII. Aufilena C, CX, CXI. Aufilenus C. Aurora LXIV 271. Aurunculeia LXI 82. Auster XXVI 1. Balbus LXVII 3. Battus VII 6. Battiades LXV 16. CXVI 2. Beroniceus LXVI 8. Bithynia X 7. Bithynus XXXI 5. Bootes LXVI 67. Britannia XXIX 4, 20. XLV 22. Britanni XI 11. Brixia LXVII 34. Caecilius XXXV 2, 18. LXVII 9. Caelius C 1. Caesar XI 10. LVII 2. XCIII 1. Caesius XIV 18. Callisto LXVI 66. Caluus XIV 2. LIII 3. XCVI 2. Camerius LV. Campus minor LV 3. Canopius LXVI 58. Carybdis LXIV 156. Castor IV 26. LXVIII 65. Cato LVI 1. Cecropia LXIV 79, 83, 172. Celtiber XXXIX 17. Celtiberia XXXVII 18. XXXIX 17. Ceres LXIII 36. Chalybes LXVI 48. Chineus LXVII 32. Chiron LXIV 279. Cinna X 30. XCV 1. CXIII 1. Circus LV 4. Cnidus XXXVI 13. Colonia XVII 1. Cominius CVIII 1. Comum XXXV 4. [Fragm. XIV.] Conon LXVI 7. Cornelius I 3. LXVII 35. CII 4. Cornificius XXXVIII 1. Crannon LXIV 36. Creta LXIV 82, 174. Cretes LV 15. Croesus CXV 3. Cupidines III 1. XIII 12. Cupido XXXVI 3. Cybele LXIII. Cybelle LXIII. Cyclades IV 7. Cylleneus LXVIII 109. Cyrenae VII 4. Cytorius IV 11. Cytorus IV 13. Dardanius LXIV 367. Delius XXXIV 7. Delphi LXIV 392. Dia LXIV 52, 121. Diana XXXIV 3. Dindymene LXIII 13. Dindymus XXXV 14. LXIII 91. Dione LVI 6. Dorus LXIV 287. Durrachium XXXVI 15. Emathia LXIV 324. Erechtheus LXIV 229. Erechthe:us LXIV 211. [e: longa] Erycina LXIV 72. Eumenides LXIV 193. Europa LXVIII 89. Eurotas LXIV 89. Fabullus XII, XIII, XXVIII, XLVII. Falernum XXVII 1. Fauonius XXVI 2. LXIV 282. Firmanus CXIV 1. Formianus XLI 4. XLIII 5. LVII 4. Fufficius LIV 5. Furius XI, XVI, XXIII, XXVI. Gaius X 30. Gallia XXIX 3, 20. Gallicanus XLII 9. Gallicus XI 11. Gallus LXXVIII. Gellius LXXIV, LXXXVIII, LXXXIX, XC, XCI, CXVI. Gnosius LXIV 172. Golgi XXXVI 14. LXIV 96. Gortynius LXIV 75. Graecus LXVIII 102. Grai LXVIII 109. Graius LXVI 58. Harpocrates LXXIV 4. Hebe LXVIII 116. Helena LXVIII 87. Heliconius LXI 1. Hellespontius Fr. II 4. Hellespontus LXIV 358. Hesperus LXII 20, 32. LXIV 329. Hiberus XII 14. XXIX 19. XXXVII 20. LXIV 227. Hymenaeus LXI, LXII, LXVI 11. Hyrcani XI 5. Iacchus LXIV 251. Ida LXIII 30. Idalium XXXVI 12. LXIV 96. Idomeneus LXIV 178. Iliacus LXVIII 86. Ionius LXXXIV 11, 12. Ipsithilla XXXII 1. Irus LXIV 300. Ismarius LXVI 59. Italus I 5. Itonus LXIV 228. Itylus LXV 14. Iuuentius XXIV 1. XLVIII 1. LXXXI 1. XCIX 1. Labyrintheus LXIV 114. Lampsacus [Fragm. II 2.] Lanuinus XXXIX 12. Larius [Fragm. XIV.] Larius (adiect.) XXXV 4. Latmius LXVI 5. Latonius XXXIV 5. Laudamia LXVIII 74, 80, 105. Leo LXVI 65. Lesbia _passim_. Lesbius LXXIX 1. Lethaeus LXV 5. Liber LXIV 390, 402. LXXXIV 5. Libo LIV 3. Libya XLV 6. Libyssa VII 3. Libystinus LX 1. Licinius L 1, 8. Ligur XVII 19. Locris LXVI 54. Lucina XXXIV 13. Luna XXXIV 16. Lycaonius LXVI 66. Lydius XXXI 13. Maecilia CXIII 2. Maenades LXIII 23. Maenas LXIII 69. Magus XC 1, 3. Malius (adiect.) LXVIII 54. Mallius LXI 16, 215. LXVIII 11, 30, 66. Mamurra XXIX 3. LVII 2. Marcus XLIX 2. Mauors LXIV 394. Medi LXVI 45. Memmius XXVIII 9. Memnon LXVI 52. Menenius LIX 2. Mentula XCIV 1. CV 1. CXIV 1. CXV 1, 8. Midas XXIV 4. Minois LXIV 60, 247. Minos LXIV 85. Minotaurus LXIV 79. Musae LXV 3. LXVIII 7, 10. CV 2. Naso CXII. Neptunine LXIV 28. Neptunius LXIV 367. Neptunus XXXI 3. LXIV 2, 367. Nicaea XLVI 5. Noctifer LXII 7. Nonius LII 2. Nympha LXI 29. Nymphae LXIV 17. Oarion LXVI 94. Occidens XXIX 12. Oceanus LXI 85. LXIV 30. LXXXVIII 6. Oceanus (adiect.) CXV 6. Oetaeus LXII 7. LXVIII 54. Olympus LXII 1. Orcus III 14. Ortalus LXV 2, 15. Otho LIV 1. Padua XCV 7. Paris LXVIII 103. Parnasus LXIV 390. Parthi XI 6. Pasithea LXIII 43. Pegaseus LV 16. Peleus LXIV 19, 21, 26, 301, 336, 382. Peliacus LXIV 1. Pelops LXIV 346. Penates IX 3. Penelopeus LXI 223. Perseus LV 17. Persicus XC 2. Phaethon LXIV 291. Pharsalia LXIV 37. Pharsalius LXIV 37. Phasis LXIV 3. Pheneus LXVIII 109. Phoebus LXIV 299. Phrygia LXIII 71. Phrygius XLVI 4. LXI 18. LXIII 2, 20. Phryx LXIII 22. Phthioticus LXIV 35. Pipleius CV 1. Piraeus LXIV 74. Pisaurum LXXXI 3. Piso XXVIII 1. XLVII 2. Pollio XII 6. Pollux LXVIII 65. Polyxenius LXIV 368. Pompeius CXIII 1. Ponticus IV 13. XXIX 18. Porcius XLVII 1. Postumia XXVII 3. Postumius LXVII 35. Priapus Fragm. II 1, 2. Prometheus LXIV 294. Propontis IV 9. Protesilaeus LXVIII 74. Prouincia XLIII 6. Quintia LXXXVI 1. Quintilia XCVI 6. Quintius LXXXII 1. C 1. Ramnusius LXIV 395. LXVI 71. LXVIII 77. Rauidus XL 1. Remus XXVIII 15. LVIII 5. Rhenus XI 11. Rhesus LV 18. Rhodus IV 8. Rhoeteus LXV 7. Romulus XXVIII, 15. XXIX 5, 9. XXXIV 22. XLIX 1. Rufa LIX 1. Rufulus LIX 1. Rufus LXIX 2. Sabinus XLIV 1, 4, 5. Salisubsalus XVII 6. Sapphicus XXXV 16. Sarapis X 26. Satrachus XCV 5. Saturnalia XIV 15. Satyri LXIV 252. Scamander LXIV 357. Scylla LX 2. LXIV 156. Scyros LXIV 35. Septimillus XLV 13. Septimios XLV 1, 21, 23. Sestianus XLIV 10. Sestius XLIV 19, 20. Sileni LXIV 252. Silo CIII 1. Simonideus XXXVIII 8. Sirmio XXXI 1, 12. Socration XLVII 1. Stymphalius LXVIII 113. Suffenus XIV 19. XXII 1, 10, 19. Sulla XIV 9. Syria XLV 22. LXXXIV 7. Syrius VI 8. Syrtis LXIV 156. Tagus XXIX 19. Talasius LXI 127. Taurus LXIV 105. Telemachus LXI 222. Tempe LXIV 35, 285, 286. Tethys LXIV 29. LXVI 70. LXXXVIII 5. Teucrus LXIV 344. Thallus XXV 1, 4. Themis LXVIII 153. Thermopylae LXVIII 54. Theseus LXIV 53, 81, 102, 110, 120, 133, 200, 207, 245, 247. Thessalia LXIV 26, 33. Thessalus LXIV 267, 280. Thetis LXIV 19, 20, 21, 28, 302, 336. Thia LXVI 44. Thracia IV 8. Thyades LXIV 391. Thyni XXV 7. Thynia XXXI 5. Thyonianus XXVII 7. Tiburs XXXIX 10. XLIV 1, 2, 5. Torquatus LXI 209. Trinacrius LXVIII 53. Trito LXIV 395. Triuia XXXIV 15. LXVI 5. Troia LXVIII 88, 89, 90, 99. Troicus LXIV 345. Troiugenae LXIV 355. Troius LXV 7. Tyrius LXI 165. Varus X 1. XXV 1. Vatinianus XIV 3. LIII 2. Vatinius LII 3. Veneres III 1. XIII 12. Veraniolus XII 17. XLVIII 3. Veranius IX 1. XII 16. XXVIII 3. Verona XXXV 3. LXVII 34. LXVIII 27. Veronensis C 2. Vesper LXII 1. Victius XCVIII 1, 5. Virro LXXI 1. Vmber XXXIX 11. Volusius XXXVI 1, 20. XCV 7. Vrania LXI 2. Vrii XXXVI 12. Zephyritis LXVI 57. Zephyrus XLVI 3. LXIV 270. Zmyrna XC 1, 4, 6. * * * * * * * * * * * * * * Errata _Raris locis littera "v" pro "u" scripta tacite mutata est._ Carmina XVIII, XIX, XX absunt Index Fabullus XII, XIII, XXVIII, XLVII. [XXVIII 47] Fufficius LIV 5 [Sufficius LIV 11: _uide_ carmen LIV] *** END OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK CATULLI CARMINA *** Updated editions will replace the previous one—the old editions will be renamed. Creating the works from print editions not protected by U.S. copyright law means that no one owns a United States copyright in these works, so the Foundation (and you!) can copy and distribute it in the United States without permission and without paying copyright royalties. Special rules, set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to copying and distributing Project Gutenberg™ electronic works to protect the PROJECT GUTENBERG™ concept and trademark. Project Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you charge for an eBook, except by following the terms of the trademark license, including paying royalties for use of the Project Gutenberg trademark. If you do not charge anything for copies of this eBook, complying with the trademark license is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose such as creation of derivative works, reports, performances and research. Project Gutenberg eBooks may be modified and printed and given away—you may do practically ANYTHING in the United States with eBooks not protected by U.S. copyright law. Redistribution is subject to the trademark license, especially commercial redistribution. START: FULL LICENSE THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK To protect the Project Gutenberg™ mission of promoting the free distribution of electronic works, by using or distributing this work (or any other work associated in any way with the phrase “Project Gutenberg”), you agree to comply with all the terms of the Full Project Gutenberg™ License available with this file or online at www.gutenberg.org/license. Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg™ electronic works 1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg™ electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to and accept all the terms of this license and intellectual property (trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy all copies of Project Gutenberg™ electronic works in your possession. If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project Gutenberg™ electronic work and you do not agree to be bound by the terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8. 1.B. “Project Gutenberg” is a registered trademark. It may only be used on or associated in any way with an electronic work by people who agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few things that you can do with most Project Gutenberg™ electronic works even without complying with the full terms of this agreement. See paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project Gutenberg™ electronic works if you follow the terms of this agreement and help preserve free future access to Project Gutenberg™ electronic works. See paragraph 1.E below. 1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation (“the Foundation” or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project Gutenberg™ electronic works. Nearly all the individual works in the collection are in the public domain in the United States. If an individual work is unprotected by copyright law in the United States and you are located in the United States, we do not claim a right to prevent you from copying, distributing, performing, displaying or creating derivative works based on the work as long as all references to Project Gutenberg are removed. Of course, we hope that you will support the Project Gutenberg™ mission of promoting free access to electronic works by freely sharing Project Gutenberg™ works in compliance with the terms of this agreement for keeping the Project Gutenberg™ name associated with the work. You can easily comply with the terms of this agreement by keeping this work in the same format with its attached full Project Gutenberg™ License when you share it without charge with others. 1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in a constant state of change. If you are outside the United States, check the laws of your country in addition to the terms of this agreement before downloading, copying, displaying, performing, distributing or creating derivative works based on this work or any other Project Gutenberg™ work. The Foundation makes no representations concerning the copyright status of any work in any country other than the United States. 1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg: 1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate access to, the full Project Gutenberg™ License must appear prominently whenever any copy of a Project Gutenberg™ work (any work on which the phrase “Project Gutenberg” appears, or with which the phrase “Project Gutenberg” is associated) is accessed, displayed, performed, viewed, copied or distributed: This eBook is for the use of anyone anywhere in the United States and most other parts of the world at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this eBook or online at www.gutenberg.org. If you are not located in the United States, you will have to check the laws of the country where you are located before using this eBook. 1.E.2. If an individual Project Gutenberg™ electronic work is derived from texts not protected by U.S. copyright law (does not contain a notice indicating that it is posted with permission of the copyright holder), the work can be copied and distributed to anyone in the United States without paying any fees or charges. If you are redistributing or providing access to a work with the phrase “Project Gutenberg” associated with or appearing on the work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the Project Gutenberg™ trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or 1.E.9. 1.E.3. If an individual Project Gutenberg™ electronic work is posted with the permission of the copyright holder, your use and distribution must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked to the Project Gutenberg™ License for all works posted with the permission of the copyright holder found at the beginning of this work. 1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg™ License terms from this work, or any files containing a part of this work or any other work associated with Project Gutenberg™. 1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this electronic work, or any part of this electronic work, without prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with active links or immediate access to the full terms of the Project Gutenberg™ License. 1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary, compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any word processing or hypertext form. However, if you provide access to or distribute copies of a Project Gutenberg™ work in a format other than “Plain Vanilla ASCII” or other format used in the official version posted on the official Project Gutenberg™ website (www.gutenberg.org), you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon request, of the work in its original “Plain Vanilla ASCII” or other form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg™ License as specified in paragraph 1.E.1. 1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, performing, copying or distributing any Project Gutenberg™ works unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9. 1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing access to or distributing Project Gutenberg™ electronic works provided that: • You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from the use of Project Gutenberg™ works calculated using the method you already use to calculate your applicable taxes. The fee is owed to the owner of the Project Gutenberg™ trademark, but he has agreed to donate royalties under this paragraph to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments must be paid within 60 days following each date on which you prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax returns. Royalty payments should be clearly marked as such and sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the address specified in Section 4, “Information about donations to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation.” • You provide a full refund of any money paid by a user who notifies you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he does not agree to the terms of the full Project Gutenberg™ License. You must require such a user to return or destroy all copies of the works possessed in a physical medium and discontinue all use of and all access to other copies of Project Gutenberg™ works. • You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the electronic work is discovered and reported to you within 90 days of receipt of the work. • You comply with all other terms of this agreement for free distribution of Project Gutenberg™ works. 1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg™ electronic work or group of works on different terms than are set forth in this agreement, you must obtain permission in writing from the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, the manager of the Project Gutenberg™ trademark. Contact the Foundation as set forth in Section 3 below. 1.F. 1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread works not protected by U.S. copyright law in creating the Project Gutenberg™ collection. Despite these efforts, Project Gutenberg™ electronic works, and the medium on which they may be stored, may contain “Defects,” such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by your equipment. 1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the “Right of Replacement or Refund” described in paragraph 1.F.3, the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project Gutenberg™ trademark, and any other party distributing a Project Gutenberg™ electronic work under this agreement, disclaim all liability to you for damages, costs and expenses, including legal fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH DAMAGE. 1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a written explanation to the person you received the work from. If you received the work on a physical medium, you must return the medium with your written explanation. The person or entity that provided you with the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a refund. If you received the work electronically, the person or entity providing it to you may choose to give you a second opportunity to receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy is also defective, you may demand a refund in writing without further opportunities to fix the problem. 1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth in paragraph 1.F.3, this work is provided to you ‘AS-IS’, WITH NO OTHER WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO WARRANTIES OF MERCHANTABILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE. 1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages. If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any provision of this agreement shall not void the remaining provisions. 1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone providing copies of Project Gutenberg™ electronic works in accordance with this agreement, and any volunteers associated with the production, promotion and distribution of Project Gutenberg™ electronic works, harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees, that arise directly or indirectly from any of the following which you do or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg™ work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any Project Gutenberg™ work, and (c) any Defect you cause. Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg™ Project Gutenberg™ is synonymous with the free distribution of electronic works in formats readable by the widest variety of computers including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from people in all walks of life. Volunteers and financial support to provide volunteers with the assistance they need are critical to reaching Project Gutenberg™’s goals and ensuring that the Project Gutenberg™ collection will remain freely available for generations to come. In 2001, the Project Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure and permanent future for Project Gutenberg™ and future generations. To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4 and the Foundation information page at www.gutenberg.org. Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non-profit 501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal Revenue Service. The Foundation’s EIN or federal tax identification number is 64-6221541. Contributions to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent permitted by U.S. federal laws and your state’s laws. The Foundation’s business office is located at 809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887. Email contact links and up to date contact information can be found at the Foundation’s website and official page at www.gutenberg.org/contact Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation Project Gutenberg™ depends upon and cannot survive without widespread public support and donations to carry out its mission of increasing the number of public domain and licensed works that can be freely distributed in machine-readable form accessible by the widest array of equipment including outdated equipment. Many small donations ($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt status with the IRS. The Foundation is committed to complying with the laws regulating charities and charitable donations in all 50 states of the United States. Compliance requirements are not uniform and it takes a considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up with these requirements. We do not solicit donations in locations where we have not received written confirmation of compliance. To SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any particular state visit www.gutenberg.org/donate. While we cannot and do not solicit contributions from states where we have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition against accepting unsolicited donations from donors in such states who approach us with offers to donate. International donations are gratefully accepted, but we cannot make any statements concerning tax treatment of donations received from outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff. Please check the Project Gutenberg web pages for current donation methods and addresses. Donations are accepted in a number of other ways including checks, online payments and credit card donations. To donate, please visit: www.gutenberg.org/donate. Section 5. General Information About Project Gutenberg™ electronic works Professor Michael S. Hart was the originator of the Project Gutenberg™ concept of a library of electronic works that could be freely shared with anyone. For forty years, he produced and distributed Project Gutenberg™ eBooks with only a loose network of volunteer support. Project Gutenberg™ eBooks are often created from several printed editions, all of which are confirmed as not protected by copyright in the U.S. unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily keep eBooks in compliance with any particular paper edition. Most people start at our website which has the main PG search facility: www.gutenberg.org. This website includes information about Project Gutenberg™, including how to make donations to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.