The Project Gutenberg eBook of Diccionario Español-Bisaya
    
This ebook is for the use of anyone anywhere in the United States and
most other parts of the world at no cost and with almost no restrictions
whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms
of the Project Gutenberg License included with this ebook or online
at www.gutenberg.org. If you are not located in the United States,
you will have to check the laws of the country where you are located
before using this eBook.

Title: Diccionario Español-Bisaya
        Segunda edición

Author: Juan Félix de la Encarnación

Release date: February 4, 2023 [eBook #69948]

Language: Spanish

Original publication: Philippines: Imprenta de Miguel Sanchez

Credits: Jeroen Hellingman and the Online Distributed Proofreading Team at https://www.pgdp.net/ for Project Gutenberg (This book was produced from scanned images of public domain material from the Google Books project.)


*** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK DICCIONARIO ESPAÑOL-BISAYA ***





                              DICCIONARIO
                            ESPAÑOL-BISAYA,

                COMPUESTO, CORREGIDO Y AUMENTADO POR EL
                R. P. Fr. JUAN FÈLIS DE LA ENCARNACION,

        Provincial que ha sido dos veces de Agustinos descalzos,
       de la provincia de S. Nicolàs de Tolentino, de Filipinas.

                            SEGUNDA EDICION.

                         CON SUPERIOR PERMISO.

                                Binondo:
                    Imprenta de MIGUEL SANCHEZ y CA.
                                 1866.








AL LECTOR.


Persuadido, caro lector, que la publicacion de un Diccionario
Bisaya-Español Cebuano únicamente podrà ser de utilidad á los sugetos
que ya se hallasen impuestos en los primeros rudimentos del idioma
bisaya, me propuse dar á la prensa otro cuyo estudio hiciese à los
principiantes de algun modo mas suave y llevadero el trabajo que cuesta
el aprendizaje. Este es el Diccionario Español-Bisaya de Cebú, por
primera vez escrito é impreso; que ahora veràs reimpreso.

Nada resta que añadir à lo ya dicho en el prólogo y advertencias al
espresado Diccionario Bisaya-Español, solo deberé advertirte que la
estrellita, puesta con frecuencia en el presente libro, sirve para
distinguir las diferentes acepciones de los términos.








DICCIONARIO
ESPAÑOL-BISAYA.


A

Á, artículo de nombres propios. = Cang, can. * Artículo de nombres
apelativos. = Sa. * Mí. = Canáco.

Á nosotros nosotras incluyendo á todos con quienes se habla. = Canáto.
* Nosotros, excluyendo á algunos. = Canámo.

A tí. = Canímo.

A vosotros, vosotras. = Caníño.



AB

Abad y todo superior. = Ponóan.

Abadejo. = Toad toad.

Abadesa. = Ponóan sa mg̃a binócot, sa mg̃a monja.

Abadía. = Baláy convento ug mg̃a dona sa mg̃a monje, sa mg̃a Padre.

Abajo. = Sa silong, sa obos, sa ilálom.

Abalanzar, poner las balanzas del peso en fiel. = Tadong, bantang.

Abalanzarse, arrojarse, impeler. = Hamlag, damag, dasmag. * Con los
brazos abientos. = Damhag, dasmag.

Abalorio de color de oro. = Samboláoan. * De diferentes calidades y
figuras. = Malabóla.

Abanderado. = Ang magadála sa bandera.

Abandonar. = Bia, sagad ó paságad.

Abandono. = Pagcabía.

Abanicar. = Pagpáypay, pagapáyod.

Abanico. = Paypay, apáyod.

Abanto. = Langgam.

Abaratar. = Pagóbos ang bili, pagsáhol.

Abarcar con los manos. = Hogpong, pongpong. * Abrazando. = Paggácus,
paghácgom; paggámal.

Abarquillado. = Haláoig sa calíng̃in.

Abarracarse. = Pagsílong sa mg̃a payág.

Abarragarse. V. Amancebarse.

Abarrancadero. = Calonáng̃an, lonáng̃an, cayanáng̃an.

Abarrancarse. = Liguid, lonáng.

Abarrotar. = Pagponó sa mg̃a sooc.

Abastecer. = Paghátag, pagándam, pagtagána sa quinahánglan.

Abasto. = Pagcabáton sa mg̃a Calán-on.

Abatanar. = Pagbónal, paglígis sa mg̃a panápton.

Abatido. = Obos, oaláy polos, talamáyon.

Abatimiento. = Pagpaóbus sa bóot.

Abatir, abatirse. = Paóbus, pagpaóbos, obó, daog, padáog, pagtámay.

Abdicar. = Dilí, ayad.

Abeja. = Potiócan, lígoan.

Abejar. = Odlan, pagapóy-an sa mg̃a patiócan.

Abejarron. = Boyog, guiao, biao.

Abejarruco. = Langgam.

Abejon. = Laqui sa mg̃a potiócan, potiócan ng̃a laqui.

Abejonazo. = Boyog ng̃a dagcó.

Abejoncillo. = Boyog ng̃a diótay.

Abejorro. = Boyog, guiao, biao.

Abejuno. = Canhic, canhig potiócan.

Abertura de boca ó dedos. = Sing̃í, guing̃i. * De camisa por el cuello. =
Liab. * En tierra, tabla, pared, &c. = Bohó, bang̃ag, lotac, boong,
gotang, goang. * De bolsillo ó manera. = Si-si, quisí.

Abierta puerta, ventana. = Inábli, inócab. * Llaga. = Binóca.

Abjurar. = Pagmatúod sa pagpanómpa, pagdíli sa pagpanómpa sa guitóg-an,
sa guipamatúod ng̃a daan.

Ablandar. = Bonol, homoc, bon-og, lomo, comos. * Al obstinado,
renitente. = Alam alam.

Abnegacion. = Pagdíli sa caogalíng̃on ng̃a pagbóot, sa cailíbgon.

Abnegar. = Idem.

Abobado. = Hong̃og, bong̃og, colang sa bóot, alang alang, colidó, magáan
ug buot, miné.

Abochornar, hacer mucho calor. = Aling̃íi, alang̃áan, aling̃ása. * Causar
á alguno vergüenza. = Olao.

Abofetear. = Sagpá, tagpá, sumbag. * De revés. = Tampalíng.

Abogado, letrado, protector, patron. = Tomalában, manlalában,
mananábang.

Abogar. = Tabang, laban.

Abolir. = Pagóndang sa batásan.

Abollar. = Gopoc, yopoc, lópiac.

Abolladura. = Idem.

Abominable. = Tacós ng̃a pagadómtan, paglicáyan, dolómtan.

Abominar. = Domót, daot, lícay.

Abonanzar. = Pagsógor sa pagcalínao, paglínao.

Abonar. = Nagamaáyo, nagapacamaáyo, angcat.

Abordar una embarcacion á otra, ó chocar una con otra. = Bangga,
sangca.

Aborrascarse el tíempo. = Onós, dag-om.

Aborrecer. = Domót.

Aborrecible. = Dolómtan, tacós ng̃a, pagadómtan.

Abortar. = Coha, tactac, tagas.

Abotonar. = Pagbotones, pig-got.

Aboyar embarcacion. = Pagpalayáo, pagpatáo, patáo, pagpatáob,
pagpalutáo.

Abrasar, quemar. = Sonog, silab, daob, pasó.

Abrazadera. = Bacólong.

Abrazar, ceñir. = Halog, gacos. * Niño. = Cogos, codcod. * Copcop,
sacom, acba, tamba.

Abreviar. = Dalí, lactod, daclit. * Nombre por cariño. = Dangga.

Abrigarse con ropa. = Colópo, tabon. * Abrazando á otro. = Copóy,
gacos, halog. * Del viento el que navega ó cualquiera otro. = Salípod,
salísip, salimbong.

Abrir puerta, &c. = Abli, ocab. * haciendo brecha. = Locab, longcab. *
Boca ó lábios. = Ng̃a ng̃a, bang̃áng̃a, bong̃at.

Abrirse grano que se tuesta. = Biti. * Flor de árbol, &c., capullo de
algodon, &c., zurron de frutas, &c. = Bosoag, boscag, hathat, bocad,
bongday.

Abrir cosa tapada, tinaja, caja, &c. = Bocas. * Los ojos. = Boca, matá,
bolícat, boníhat; picat.

Abrirse alguno paso por alguna parte. = Bolhang.

Abrir algo por medio. = Si-si, sa-sa. * Animal por el lomo. = Bolhag. *
Por la barriga. = Hibos, li-li, lili, dadas, di-di, si-si. En cebú,
Abli, yasyas. * La mano, ó ropa, esteras, &c. = Boclad, ladlad. * Las
piernas. = Bila, biláca. * Hinchazón, grano, &c. = Carlit, tosdic,
cadlis. * El pez las agallas para respirar. = Hicab hicab, tocab tocab.
* Muesca en palo, &c. = Sing̃it. * Agujero en pared, palo, &c. = Bohó,
tihab, tohob. * La boca bostezando. = Hoyab, ling̃ábng̃ab. * La boca
agonizando. = Ting̃á, ting-ab. * Algo por fuerza. = Ting̃ál, bing̃at.

Abrirse algo, rajarse, separarse. = Ganghal, sa-sa, pacas, booac,
lotac, bitas.

Abrir cerradura ó candado. = Abli.

Abrirse herida. = Boca, boto, bosoang. * Rio, zanja, &c., tomar nueva
dirreccion. = Bos-oang.

Abrir camino, sendero ó calzada. = Gahit, gahad.

Abrojo. = Tonoc, sapínit.

Abocharse. = Cao-it, sab-it.

Abroquelarse, cubrirse con el broquel. = Calásag, pagpang̃alásag, lipod,
salípod.

Abrumarse con algun grave peso. = Daug sa cabóg-at.

Absit. = Simbacó.

Absolucion. = Pagdaláng̃in.

Absolutamente. = Gayód.

Absoluto. = Caogalíng̃on.

Absolver. = Tangtang, baoi, daláng̃in.

Absorver, empapar. = Soyop, yopyop.

Absorto. = Nating̃ála, nabólong.

Abstenerse, ayunar. = Poása, pogong, hayat.

Absterger, limpiar. = Pahid, nisnis, nosnos, hugas, quias. * Limpiar
heridas. = Honal.

Abstraerse de los sentidos, enagenarse de las cosas sensibles. =
Pagoalá sa boot, pagpógdao.

Abubilla. = Langgam.

Abuelo, abuela. = Apóhan. * Id. segundos. = Song̃áy. * Id. terceros. =
Songcod, sogcod, apóhan sa tohod. * Id. cuartos. = Sayómag. * Abuelo,
abuela, palabras de cariño. = Amba, yombo, ombo, inda.

Abultar alguna cosa. = Gántong, dagcong booc, gantóong.

Abundancia. = Pagcaábo, pagcadághan, pagcadasál.

Abundar algo. = Abo, dághan, dasál.

Aburrir, molestar. = Samoc, coti coti, toyo.

Aburujar. = Comot, gom-os.

Abusar. = Sagad, paságad, labí, hagálam.

Abyeccion. V. Abatimiento.

Abyecto. V. Abatido.



AC

Acá. = Dinhi, didi.

Acabable. = Holománon.

Acabado, perfecto. = Hingpit, human, tapus, obus, tibáoas, tiboas.

Acabalar. = Ponó, dogang, sompay, tongtong.

Acabamiento, fin. = Pagcatápus, pagcatibáoas, pagcahóman, catapúsan,
pagcacámhan.

Acabar. V. Acabado, perfecto.

Acabildar, unir, juntar muchos pareceres en uno. = Ipon, tigom, tapoc,
ang̃ay, oyon, tip-oc, pagóyon, paghiósa, pagáng̃ay.

Acacia. = Cahoy ng̃a tolóncon.

Academia. = Escolahán, pagatón-an.

Acaecer. = Tabo, sodíl.

Acaecimiento. = Paghitábo, pagsodíl, pagcasodíl.

Acalenturarse. = Hilánat, init.

Acaloramiento. = Init, pagcaínit.

Acalorar. = Idem, pagínit.

Acallar á niños. = Ling̃ao, lipat.

Acallar consolando. = Lipay, sambag. * Aconsejando. = Sambag, tambag,
alam alam, hinay.

Acamado, tenderse, estar echadas las mieses unas sobre otras. = Hapay,
higda, calígad.

Acambayado. = Quinambáya, binóloc, binódcan, binadlísan.

Acanalar. = Quilot, silo. * Agua. = Sandayóng, dapit.

Acantilado, costa escarpada. = Pangpang, halálom ug pondo.

Acañonear, disparar cañones. = Bohi, lothang.

Acaramelado. = Quinadamélo.

Acardenalar. = Labod.

Acarrear por tierra. = Hacot, bala, yayong, goyod. * Por agua. = Sagib,
ganoy, sabiag.

Acartonarse, ponerse flaco. = Nioang.

Acaso. = Cahá, cayhán, ayhan, cayhá.

Acatar. = Tahod, tahá.

Acaudalar, atesorar. = Pagtípig, pagtígom sa salapí, dagínot,
pagsinacóan, paghicao.

Acaudillar, mandar á alguna porcion de gente. = Pagbóot, boot, sogo,
mando, hopot.

Acceder, convenir en algo. = Oyon, ang̃ay, pagsábot.

Accesible. = Masáyon, padóol.

Accidente, enfermedad, accidentarse. = Bati, saquét, pogdao.

Accion. = Bohat.

Acecinar. = Tapa, bolad.

Aceite. = Lana.

Aceitera. = Lanáhan, lalánhan.

Aceitoso. = Lanáhon.

Acelerar. = Dalí, lagmit, dagmit, daclit.

Acemite. = Tictic, tahóp.

Acendrado, puro. = Olay, pinódga.

Acensuar. = Pagpaábang.

Acepillar. = Pagsepíyo, hínlo, paghánglas.

Aceptar lo que dan. = Daoat, caláoat. * Personas. = Pagpíli sa táuo,
pagpalángga.

Acero. = Asero, icaláha.

Acérrimamente. = Oyámot, caáyo, gayód.

Acérrimo, vigoroso. = Cosgon, cosógon. * De tesón. = Dilí mabálhin,
tinóod, sa minatóod.

Acertadamente. = Caáyo, sa toman, sa pagcatóltol, sa pagcaígo.

Acertado. = Maáyo, toman, batid, matoltólon, macaígo.

Acertar. = Toltol, himo. * El que dispara arma, fisga, flecha, palo,
&c. = Igo, toltol, toon.

Acierto. = Pagcaígo, pagcatóltol, pagcatóon.

Aclamar. = Pagóyon, pagbóot, pagsábot, pang̃áng̃ay, pagbántog, pagíla. *
Alabar. = Dayeg, dayao.

Aclarar, explicar. = Dayag, asoy, sayod, saisay. * El tiempo. = Linao,
paoa. * La verdad. = Sosi, dayag, hayag.

Aclararse lo turbio. = Tin-ao. * Horizonte. = Banag banag, haoan,
hayag. * El dia. = Magabóntag, magaaláman daman, maháyag háyag,
magaadláuon.

Aclimatarse. = Ang̃ay, oyon.

Aclocarse, ponerse cluecas las gallinas. = Lomlon.

Acobardarse. = Hadloc, talao, tahap, tahá.

Acocear. = Tindac, sindol.

Acodar, estribar sobre el codo la cabeza. = Panampíling.

Acoger, acogerse. = Dang̃op, tapon, panilong, pagquimalóoy.

Acometer. = Dosmog, hamlag, dasmag. * V. Embestir.

Acometerse los gallos. = Laboc, sabong.

Acomodar. = Hosay, sohay, ang̃ay, hipus.

Acompañar. = Obán, coyog, boylog, nonót, opód. * Instrumentos músicos.
= Doyog. * Por mar. = Abay.

Acongojar, oprimir. = Sáquet yogot, sobó, socó.

Aconsejar. = Sambag, tambag, todlo, toon.

Acontecer. = Tabo, sodil.

Acopiar, Reunir. = Tigom, hipos, tapoc, tip-oc, ipon.

Acoquinarse. = Talao, hadloc, copo copo.

Acorcharse. = Mala, oaláy lamí.

Acordar, determinar, resolver. = Buot, húna húna, sogo.

Acordarse del ausente. = Handom, hidlao, olad, hisgot. * Voces,
uniformarlas, é instrumentos, templándolos. = Ang̃ay, doyog. * De cosas
pasadas, tratando de ellas. = Hisgot.

Acorde, conforme, correspondiente, igual. = Ang̃ay, topóng, sama.

Acornar, dar cornadas. = Song̃ay, song̃ag.

Acorralar. = Abog, bilánggo.

Acortar. = Potol, lactod, halip-ot, cobos, colang, hayocong, otod.

Acosar siguiendo, persiguiendo á otro. = Apas, nonót, dalágan, lanat. *
Causando molestias. = Logpit, daot, logos, bodlay.

Acostarse dos juntos, ó mas. = Dolog. * Dos ó mas, bajo una manta. =
Cayab, son-od, son-ot, lomon. * Al lado de otro. = Obay. * Boca abajo.
= Cobol, hapa. * Boca arriba. = Hayang, hoy-od. * El niño en su cuna. =
Colan. * Las aves. = Holon, holop. * Cuadrúpedos. = Lobog, loco.

Acostarse. = Higda, ligad, calígar, loco.

Acostumbrarse. = Anad, hagálam, gaoi, basbas.

Acotar, amojonar. = Bong̃at, olot.

Acre. = Aslom, isog, saplod, aras, arat.

Acrecer, aumentarse algo. = Daghan, tobo, dogang, dagcó.

Acreditar. = Matúod, pagmatúod, tood.

Acreedor. = Hing̃otáng̃an.

Acribar. = Alíg-ig.

Acribillar. = Pagbohó, bohó, tabád, tadtad.

Acriminar. = Sombog, sang̃il.

Acrisolar. = Olay.

Acristianar. = Bonyag, boñag.

Acta. = Camatoódan ng̃a sinólat.

Actitud, postura. = Pagcabótang.

Activar, avivar, excitar. = Dalí, cogi, pagsingcámot.

Activo. = Macógi, madaling táuo, malágmit, madágmit.

Acto. = Buhat.

Actualmente. = Cadón.

Actuar. = Pagásoy, sayod.

Acuchillar. = Sontoc, tacbas, tigbas.

Acudir. = Tabo, tagbo, tambong, abot, dagia, goboc, dapó.

Acudir, ayudar. = Tabang, laban.

Acuerdo. = Inoyónan, guicaoyónan, guisabótan, sabot, oyon.

Acullá. = Didto, dito, did-on.

Acumular. = Tigom, tapoc, ting̃ób.

Acuoso. = Matóbig, tinóbig.

Acurrucarse. = Cuyúgpus, ticóngcong, copo copo.

Acusar. = Sumbong, habaló, tog-an.

Acusarse el que se confiesa. = Suguid, tug-an.

Acusar querellándose. = Saca, dato. * Falsamente. = Botang botang. *
Dando en cara alguna cosa. = Boyboy.



ACH

Achacar, imputar, echar la culpa. = Pagsáng̃il, sang̃il, tap-il. *
Falsamente, con mentira. = Butang butang.

Achacoso. = Malúya loya, maloyáhon, dili macáscog, masaquéton, saquét.

Achaque, enfermedad. = Saquét. * Disculpa. = Balíbad, sang̃il.

Acharolado. = Sinao, hinlo.

Achicar, reducir á menos algo. = Diot, potol, copos. * Disminuir agua,
sacándola. = Hinobig, limás.

Achiote. = Siótes.

Achulado. = Matístis, ang̃áyan, bayhónan, maníndot.



AD

Adagio. = Casangpotánan, sangpotánan.

Adalid. = Ponóan, mando, panogót, tagóna, magabóot, magasógo, pang̃ólo,
maoóna.

Adamado. = Babayénon, binabáye.

Adecuar. = Ang̃ay, oyon, topóng.

Adefesio. = Polong ng̃a oaláy hingtóngdan, cahológan, cahonóng̃an.

Adelantado, atrevido. = Oaláy catahá, oálay pagtáhod, maísog, cásing
casíng̃an.

Adelantar. = Ona, dalí. * Paga. = Bayad ng̃a daan, ona. * Dejando atrás
á otro. = Bia.

Adelante hacerse. = Osoag, ídog. * Pasar. = Dayon, aguí.

Adelgazar. = Linis, sapsap, nipis, gamáy. * Metal, batirlo. = Bacbac.

Además. = Labot pa niána, niíni.

Adentellar, morder. = Paac.

Adentro. = Sa solód, dayon.

Aderezar, componer. = Hosay, sohay, hipos, ayo. dayan dayan. * La
comida. = Guisal, tola, loto.

Adestrar. = Anad, tanód.

Adeudar. = Ótang.

Adherirse. = Oyon, obán.

Adicionar. = Dogang, sompay.

Adiestrar, enseñar, instruir. = Toon, todlo, asoy, sayod, tanód.

Adinerado. = Salapían, salapiánon, adonáhan.

Adivinanza, acertijo. = Tigmo.

Adivinar. = Tagna, toon, toltol.

Adivino. = Manalágna, magtatágna, tomalágna.

Adjudicar. = Hatag, pagangcon.

Adjunto, junto con otro. = Obán, ipon.

Administrar. = Hopot, bantay, boot, sogo.

Admirable. = Cating̃aláhan, hingbólng̃an.

Admirarse. = Ting̃ála, bolong.

Admitir. = Daoat, caláoat, pagpoyó, solód.

Adobo. = Inasín, inasínan, guinamós.

Adobar. = Gamós, dayoc.

Adolecer. = Saquít, bati.

Adonde. = Hain, saa, asa, dis-a, diin.

Adoptar. = Angcon, pagánac anac.

Adoptivo. = Inángcon, inánac.

Adorable. = Silingbáhon, talohódon.

Adorar. = Singba.

Adoratorio. = Singbahán, pagaampóan.

Adormecer. = Tolog tolog, docá.

Adornar. = Dayan dayan, hias, ayo.

Adorno. = Dayan dayan.

Adquirir. = Sapol, sadíli.

Adrede, adredemente. = Toyo, tinóyo.

Adular. = Olo olo, ibid ibid.

Adultear. = Sapao, haníb, sanib.

Adúltero. = Mananápao.

Adulto. = Hamtong.

Adusto. = Bodong, ihaláson.

Advenedizo. = Lalín, sal-ot, domolóong.

Advenimiento. = Pagánhi, pagábot.

Adversario. = Aoay, batoc.

Adversidad. = Calisór, calisdánan, cayógot, casáquit, cagoolánan.

Advertido. = Batid, magatimáan, magtimaánon, mamatng̃ónon.

Advertir. = Matng̃on, timáan, pagtimáan, húna húna.

Adyacente. = Dool, Dapit, olót.



AE

Aechadero. = Pagaalig-ígan.

Aechadura. = Tahóp, tictic.

Aechar. = Palíd, alíg-ig.

Á él. = Canía, sa ia.

Á ella. = Canía, id.

Á ellos, á ellas. = Caníla sa íla.

Á este, á esta. = Niíni.

Á estos, á estas. = Niíni.



AF

Afabilidad. = Pagcalómo, maáyong búot, maáyong gaoi, pagcanáya náya.

Afable. = Lomo, yo-yo, yomyom, aláihan, naya náya.

Afamado, famoso. = Bantog, bantógon, pananglétan, sanglet, donggánon.

Afan. = Pagcahágo, pagcalisód, pagcabódlay, cahágo, cabódlay, calisód,
cagóol.

Afanar, afanarse. = Bodlay, hago, lisód.

Afear. = Saoay, lao-ay, pidya, tamay.

Afeccion. = Paghigúgma, pagpalángga, caíbog.

Afectar. = Pagdáyan dáyan, dihog, homót.

Afecto. = Gugma, boot, hináng̃op.

Afectuoso. = Mahagógma, magpalángga.

Afeitar. = Alot, gunting.

Afeite. = Dihog, hilog, iholomót.

Afeminado. = Bantot, bayog, babayénon.

Afeminarse. = Pagbinabáye.

Afianzar. = Lig-on.

Aficion. = Gugma, boot, pagcapalángga.

Aficionarse. = Idem.

Afilar. = Baid, talom, hait, sam-id.

Afin. = Cuobánan ng̃a tap-il.

Afinar. = Nipis, gamáy, tagning, olay.

Afirmar. = Lig-on. * Asegurar como cierta alguna cosa. = Pagmatúod.

Afirmativamente. = Tinóod, sa minatóod.

Afliccion, pena. = Casáquit, cayógot, calisód, cagóol.

Afligir, afligirse. = Idem, sobó, socó.

Aflojar. = Loag, togot, hogac, bohi. * Enervátio virílium. = Polay. *
Viento. = Linao.

Afluencia, copia. = Daghan, cadaghánan, abo, dasál.

Aforrar, poner forro á alguna cosa. = Sapao, hanig, sacnib, longcob.

Afortunado. = Boláhan, paládan.

Afrecho. = Tahóp, tictic.

Afrenta. = Pagcatámay, caólao.

Afrentar. = Tamay, olao, timólang.

Afrentoso. = Maoólao.

Afuera. = Sa goa, paháoa.



AG

Agacharse. = Yobo, yocbo, paóbos, copó, coob, loob.

Agalla. = Hasang.

Agarrar, agarrarse. = Cabot, capot, coha, gonit, tacboy, capiot, tocbo,
tocla, dacop.

Agarrotar. = Baat, higot, hogot, hicog, bitay.

Agasajador. = Maábi abíhon.

Agasajar. = Abi ábi.

Á gatas andar. = Camang, coyámang.

Agazapar, prender. = Dacop, sacop.

Agazaparse. V. Agacharse.

Agenciar, buscar. = Bulong, mang̃íta, dagínot, pagpatigáyon, quita.

Ágil, ligero, vivo. = Lagmit, dalí, madalíon, lagsic, dasig.

Agitar. = Lihog, og og, quino, yosyos.

Agitarse. = Bodlay, capoy, cotás.

Agobiarse. = Daog, bodlay, capoy.

Agolparse, juntarse muchas personas. = Tigom, ting̃ób, tagbo, tambong,
tapoc.

Agonía. = Paghing̃ótas, pagting̃á, pagtíng-ab.

Agonizar. = Ting̃á, ting-ab, hing̃ótas.

Agorar, adivinar los sucesos por medio de prácticas vanas. = Aníto,
dioáta, tagna.

Agorgojarse algo. = Bocboc, gaboc, agay-ay.

Agostarse algo. = Mala, laya, data, agas, tagas, tagac.

Agotar la taza, &c., bebiendo. = Hodót, titi.

Agotar ó agotarse agua. = Titi, iti, mala, limás, hinóbig, hobás.

Agraciar. = Looy, hatag, lolot.

Agradar. = Gogma, boot, ang̃ay, oyon, himóot.

Agradecer. = Tamód, dayao, salámat, Dios magbáyad.

Agrado. = Maáyong búot, pagcahimóot.

Agrandar. = Pagdagcó, dacó, pagtáas.

Agravar. = Pagdógang sa cabóg-at.

Agraviar. = Dahog dáhog, tampálas, among ámong daot.

Agregar, juntar muchas cosas. = Ipon, ting̃ób, tip-oc, tigom, tapoc.

Agregarse. = Obán, haop.

Agresor. = Macasasála.

Agreste. = Bodong, boquídnon.

Agriarse algo. = Aslom, quisom.

Agridulce. = Maoloáslom ug matolotám-is.

Agrio. = Maáslom, maquísom.

Agrupar. V. Agregar.

Agua. = Tobig. * Del mar. = Tubig sa dagat, dagat. * Congelada. = Tubig
ng̃a tibúoc, bagtoc.

Aguas vertientes. = Bosay.

Aguamanil. = Panhonáoan, hunáoan.

Agua salobre. = Matáyam, matayámnon, gigoánon. * Revalsada. = Lanao,
tonggo. * Tibia. = Inádlao, mainit-ínit. * De poco fondo. = Hamábao. *
De mucho fondo. = Halálom.

Aguas vivas ó mayores. = Dagcong dagat, taob. * Menores. = Ayá-ay,
hunásan.

Aguacero. = Olan.

Aguada. = Tobig.

Aguantar. = Ilob, antos. * Lo que cae ó va á caer. = Pogóng, sagang,
bisog.

Aguardar. = Holat. * Un poco. = Ang̃an ang̃an, maghúlat ug didíot.

Aguardiente. = Dalísay.

Aguaza de heridas ó que sale de algún cuerpo muerto. = Sago, agos. * De
tumores, viruelas, &c. = Dalimáso.

Aguda punta de arma, &c. = Talínis, tomóy, talom, hait. * Punta de
tierra. = Tomóy, catarmán.

Agüero, presagio, señal de cosas futuras. = Timáan. * Supersticion. =
Tinoóhan ng̃a bacácon, timáan ng̃a oálay hingtúngdan.

Aguerrido. = Mang̃ugúbat, maísog, anad sa pagáoay.

Aguijar. = Tolpoc, sontoc, dog-oat tosloc, tosdic.

Aguijon de abejas. = Soyod, lalá. * Punzon. = Hilíhod.

Aguijonear. V. Aguijar.

Águila. = Manáol.

Aguilucho. = Pisó sa manáol.

Aguja. = Dagom. * Náutica de marcar. = Padalóman. * Para hacer redes,
chinchorros, mallas. = Sicóhan, adpang. * Pescado. = Baló, balámban,
salaoásid.

Agujerear. = Pagbohó, quilícot, pagbáng̃ag. * Oreja. = Tosoc. * Ratón,
&c., alguna cosa. = Tohab, cotcot, botbot, quitquit.

Agujero. = Bohó, bang̃ag, boslot. * Pequeño. = Tilítol.

Aguzar. = Talínis, talígois, talíois, nipis, pagtomóy.



AH

Ah! = Abá, abáa, abáo.

Ah. = Dihá.

Ahijado. = Inanác, anác sa boñag.

Ahijar. = Pagánac anac.

Ahinco. = Pagtúyo, pagcatúyo, tinóyo, pacasingcámot.

Ahitar. = Lóod.

Ahito. = Pagcalóod, pagcasocáon.

Ahogadero, lugar sin respiracion. = Poot, alibáng̃o.

Ahogar, ó ahogarse alguno colgarse. = Looc, hocot, hícot, hogot, bitay,
hicog.

Ahogarse en agua. = Lomós.

Ahondar. = Cale, halálom.

Ahora. = Cadón.

Ahorcado. = Binítay, guihógot, nahícot, hinóctan, nahicog.

Ahorcar, ahorcarse. V. Ahogar, ahogarse alguno, colgarse.

Ahorquillar. = Sangga, salagúnting, tocó, solay.

Ahorrar. = Dagínot, imot, hicao, caguis, pagsinacóan.

Ahorrativo. = Diginótan, hicáoan.

Ahuecar. = Bosog, homoc.

Ahumada cosa. = Guianoósan, guiasóhan, inasóhan.

Ahumar. = Asó, pohag, anóos.



AI

Airarse. = Balaca, socó, ligótgot, aligótgot, aquig, pagpanúyo, sog-o.

Aire. = Hang̃in.

Airearse. = Paháng̃in.

Airosamente. = Ang̃áyan, maáyong pagbáihon, sa pagcadágoay.

Airoso, tiempo de viento, de aire ó lugar de él. = Maháng̃in. * Garboso.
= Ang̃áyan, bayhónan, daguáyan.

Aislado. = Sía usá da, oaláy obán, binócot, bocot.

Aislar. = Olang, libót, lipót.



AJ

Ajar, manosear. = Lom-it domit, lomí.

Ajena cosa, ó persona. = Sa láin, lain táuo, díli ia, díli íño, díli
ímo, díli acó.

Ajo. = Ahos, baoang.

Ajobar, llevar á cuestas. = Bala, song̃ay, pas-an.

Ajornarla. = Pagsóhol, pagpamóo.

Ajuar. = Casangcápan sa baláy, guinamíton, gamit.

Ajuiciar. = Pagsógod sa búot.

Ajustar. = Dapat, dool. * Lo que se compra. = Hang̃yo.

Ajuste. = Caang̃áyan, caoyónan, inang̃áyan, inóyon sabot, sinabótan,
guisabótan.

Ajusticiar. V. Ahogar, ahogarse alguno, colgarse.



AL

Ala generalmente. = Paco. * De pescado. = Capay cápay. * De tejado. =
Balisbísan.

Alabanza. = Padáyeg, pagdáyg, pagólog, pagdáyao.

Alabar irónicamente. = Sood sóod, solog sólog, olo ólo.

Alabastro. = Batóng potíon, mapóting bató.

Alabearse, torcerse. = Quiyóom, liquiob.

Alacena. = Sang̃atán, alsáhan.

Alacran. = Tang̃a, sipit sipit.

Alacranera. = Tanom.

Aladar del cabello. = Agiguísing.

Alado. = Pacan.

Alambicar, destilar licores. = Dalísay.

Alambique. = Alácan.

Alambre. = Caoat, caoad.

Alameda. = Solóp, cacahóyan.

Álamo. = Cahoy sa España.

Alamparse. = Ibog, higúgma, ilog.

Alancear. = Doghó, doghang, dogcal, sing̃ap, tomboc.

Alar. = Balisbísan.

Alargar el cuello. = Tuihácao, gangcao, tocháyao tochao, docog. *
Hierro ú otros metales, batirlos, tirar alambre. = Onat, botong. *
Tiempo. = Osoag, tagad.

Alargar. = Sompay, dogang, dogtong.

Alarguez. = Cahoy sa cabo de buena Esperanza.

Alarida, alaridos. = Tiábao, póoao, siágit, tóoao, toao.

Alarido. = Idem.

Alarma. = Goboc, bocao.

Alarmar. = Idem.

Alastrar barco. = Pagbató.

Alazor. = Tanom.

Alba. = Caadláoon, cabontágon, cabontágan, pagcalámdag, pagcaháyag,
pagcaalámandaman.

Albahaca. = Homótan, calogongcógong.

Albañal. = Goha, sandayóng.

Albañil. = Panday sa cota.

Albarda. = Siya sa cabayo.

Albedrío. = Pagbóot, bóot, cabobót-on, caogalíng̃on.

Albergar. = Pagpasáca, pagpahápit.

Albergue. = Panilóng̃an, dalángpan, pagatigóman sa mg̃a mananáp, camálig.

Albino. = Ogís.

Alborada. = Banag bánag.

Alborbola, gritería. = Casabá, banha, alibáng̃o.

Alborear. V. Alba y alborada.

Alborotar. = Gobot, samoc, banha, sabá, gahod, pagbócao, goboc.

Alboroto. = Cagobót, casabá, cagáhod, samoc, banha, himálo, bocao.

Albricias. = Gala, hatag, tinabóan.

Alcahuete. = Cagon cagon.

Alcahuetear. = Idem, tabon, hilom.

Alcaide. = Magbalántay sa mg̃a preso.

Alcalde. = Capitan, gobernadorcillo, ponóan, hocom.

Alcancía. = Sogong ng̃a solódlan sa salapí.

Alcanzar. = Dang̃at, abot, cabot, capot, coha, capiot. * Á otro que va
delante. = Abot, apas. * Del suelo. = Polot, sacoat.

Alcázar. = Cota, bantayán, lantáoan.

Alcoba. = Solód, sonogán.

Alcoran. = Solat ng̃a camatoódan ug guitóohan sa mg̃a moro.

Alcuza. V. Aceitera.

Aldaba. = Sab-it, cao-it.

Aldabada. = Pagtóctoc sa sab-it.

Aldabazo. = Idem.

Aldabear. = Idem.

Aldabon. = Sab-it ng̃a dagcó.

Aldea. = Longsod ng̃a diótay.

Alear. = Yapa yapa, capay capay.

Alebrestarse. = Haógnoc, hadloc, lisang.

Aleccionar. = Toon, asoy, sayod.

Alegar. = Sayor, asoy.

Alegoría. = Linícong polong, polong ng̃a halálom, balac, gaday.

Alegrarse. = Lipay, himáya, himóot, saya, sayág, naya naya, sáng̃ia.

Alegría. = Calípay, himáya, maáyong boot, hináng̃op, himóot, &c., como
el anterior.

Alegron. = Idem, ahat ng̃a pagcalípay.

Alejamiento. = Paghalayó, pagcahalagyó.

Alejar. = Halayó, hilit, bolag, halin.

Alentado. = Casing casíng̃an, maísog.

Alentar, respirar. = Pagguinháoa.

Alentar incitando á otro para hacer ó decir algo. = Sogyot, agda,
sambag hopo.

Alero, ala de tejado. = Balisbísan.

Alertar. = Pagbántay, polóng ng̃a igatóbag tobag, pagbálos sa mg̃a
bantay. * Poner atencion. = Dong̃og, talínghog, pagpamáti, bati.

Aleta, de pescado. = Cápay cápay.

Aletear. V. Alear.

Aletero. = Paglíhog ng̃a malágmit sa mg̃a paco.

Aleve. = Daútan, bodhion.

Alevosamente. = Sa pagcabódhi.

Alfanje. = Campílang.

Alfarería. = Pagabohátan sa mg̃a colon.

Alfarero. = Magbobóhat sa colon.

Alfiler. = Dagom ng̃a may olo.

Alfilerazo. = Pagtólpoc, pagtósloc sa alfiler.

Alfombra. = Baníg ng̃a panápton.

Algalia. = Tinggalóng.

Algarabía. = Banha, sabá, hagóngbong.

Algazara. = Idem.

Algo. = Onsa onsa, manggad pa dihá, bisan onsa.

Algodon. = Gapas. * Hilado. = Tingcal, bonang. * Hilado negro. =
Tinágom. * Carmenado, en copos. = Boyo, binóyo.

Alguacil. = Bantay sa bilanggóan, aguacil.

Algun, alguno. = Bisan quinsa, bisan onsa, manggad pa.

Alguna vez. = Talágsa da, osáhay.

Algun dia. = Sa oláhing adlao, manggad pang adlao.

Alhaja. = Hyas, bahándi, casangcápan.

Alhajar. = Pagdáyan dáyan, pagtáod sa mg̃a hyas ug mg̃a casangcápan.

Alhamar. = Habol ng̃a poláhon.

Alhamel. = Mananáp ng̃a pagabalsáhan.

Aliado. = Sandogó, obán, dapig.

Alicates. = Sipit, compít.

Aliciente. = Pahagálam, icahagálam.

Aliento. = Pagguinháoa, guinháoa, guininháoa.

Aligar. = Baat, gapos, tacgos, hocot, hicot, hogot.

Aligerar. = Paggáan, haoas.

Alijar. = Idem.

Alimentar. = Caon, pagpacáon, toto. * Á algun enfermo. = Pagtílog.

Alimento. = Calán-on, itílog, itilil-og.

Alindar. = Pagtimáan sa hingtúngdan ng̃a yota, olot.

Alinear. = Paglátid, pagtaláy, pagláctod.

Aliñar. = Pagdáyan dayan, hosay, sohay, hipos.

Alisar. = Hinlo, hanglas.

Alistar. = Pagsólat sa padron.

Aliviar. V. Aligerar.

Aliviarse el enfermo. = Maáyo ayo, arang adang na, pagguinháoa,
pagpahamódlay.

Aljaba. = Pagasódlan sa paná.

Aljibe. = Pagatigóman, pagasódlan sa tubig.

Aljofaina. = Panghonáoan.

Aljófar. = Mótia.

Alma. = Calág.

Almacen. = Pagatíngban, pagatigóman, pagasódlan sa mg̃a mánggad, ug mg̃a
calán-on.

Almacenar. = Pagtípig, pating̃ób, pagtígom, sa mg̃a mánggad, ug mg̃a
calán-on.

Almáciga. = Tagoc sa cahoy.

Almacigar. = Pagpalína.

Almadana, mazo. = Paló, bacbac.

Almagre. = Polog.

Almanaque. = Ilisípan, tuígan.

Almeja. = Litob, dolásay, caláycay, cagóco bogátan, tagnípis, tóoay.

Almena. = Ilíhan, lantáoan.

Almendra. = Talísay, pili.

Almendral. = Yotang guinatódcan sa mg̃a cáhoy ng̃a talísay.

Almendro. = Talísay ng̃a cáhoy pili.

Almibar. = Tami, asúcar, calámay ng̃a tinónao, sabáo ng̃a matám-is.

Almidon. = Almidol, tilog.

Almidonar. = Pagalmiról, pagtílog.

Almilla. = Sinínang haíctin.

Almirez. = Docdócan, so-sóan.

Almizcle. = Catsóli.

Almohada. = Olónlan, onlánan, onlan, olnan, olagnan.

Almoneda. = Pagbalígya sa mg̃a nanagpaláin láin ng̃a mg̃a mánggad.

Almorranas. = Booa, boa, botbot.

Almorzar. = Pagpamáhao.

Almuerza. = Halop.

Almuerzo. = Pamahao.

Alocado. = Bo-ang bo-ang, magáan ug bóot.

Alocucion. = Pagoáli, pagsáyod, pagásoy, pagsámbag, pagtódlo, pagtóon.

Alojamiento. = Halapítan, honóng̃an, pinoyánan.

Alojar, alojarse. = Paghápit, paghónong, pagsáca, pagpoyó.

Alquilador. = Magpaábang, magaábang.

Alquilar. = Abang.

Alquiler. = Iábang, icaábang, ialábang.

Alquitara. = Alácan.

Alquitran. = Bolit, salong ng̃a sináctan sa lana, lipa.

Alrededor. = Sa libót, sa libod.

Altamente. = Sa hingpit, sa toman, sa guilabíhan, sa hatáas caáyo, sa
pagcaósoag oyámot.

Altanería. = Pagpalábilabi.

Altanero. = Palabilabíhon.

Altar. = Altal.

Alteracion. = Pagcaláin, pagcabálhin, pagcadaot.

Alterar. = Pagláin, pagbálhin, pagdáot.

Altercador. = Sopíhan, masinopíhon, manalíson matanibágon, masinocuáhi.

Altercar. = Lális, soqui, tobag tobag soay paglantugui, pagsocuahi.

Alternar. = Ilis ilis, sobli, poli.

Alteroso. V. Altivo.

Alteza. = Dagcong táuo, ng̃alan ng̃a nahatong̃ód sa mg̃a anac sa mg̃a hari.

Altísimo. = Hatáas oyamot, guilabíhan pagcatáas.

Altivez. = Pagpalábilabi, pagcasíngca.

Altivo. = Palabilabíhon.

Alto, grande. = Hatáas, hatágas, taas. * Hacer. = Honong, poyó. * De
casa. = Salácan itáas.

Altura. = Cahitáson, catáason, cahitásan, guitáson, pagcataas.

Alúbia. = Prijoles, balátong.

Alucinar, alucinarse. = Toyo, boloc, sacót, sayóp, pagbinó-ang,
balíng̃ag.

Aludir. = Labot, paghing̃álan, hisgot.

Alumbrar. = Ioag, soló, balábad, dan-ay, sanag, siga.

Alumbre. = Taoas.

Alunado. = Alabóton sa cabóang, boang boang, colidó, colang colang,
miní.

Alusion. = Pagcahisgot, paghing̃ánlan.

Alustrar. = Paglígis, pagsínao, pagpasínao.

Alzaprima. = Bang̃il, ligoat.

Alzar, tomar, coger del suelo. = Polot sacoat, bosoat. * Manteles, ropa
tendida, &c. = Tocas, boclas, lolho, bolcas, quimon. * Brazo. = Bayao,
baquiao. * De obra, &c. = Honong, ondang, adang. * Ojos ó cabeza. =
Hang̃ad, yang̃od, tocháyao, tochao, toyhácao, toyhad, yahat.



ALL

Allá. = Dito, did-on, didto, ng̃adto, dihá.

Allanar. = Tambac, patag, datag, tapan, tambon.

Allegado. = Caobánan, sandogó, caíla, ábian, higála.

Allegar, juntarse. = Tigom, ting̃ób, dagóso, ipon, tapon, dool, idog,
hapit, dapit. * Arrimarse. = Dool dapit tong̃ód.

Allende. = Sa dapit didto, dapit ng̃adto, sa tapón, sa taboc.

Allí. V. Allá.



AM

Ama. = Ang babáye ng̃a magahópot sa baláy, agálon, tagya. * De leche. =
Ioa, mapasóso sa báta, magbaláton sa bátang diótay.

Amabilísimo. = Hiligogmáon óyamot.

Amable. = Hiligogmáon, tácus ng̃a higogmáon, palalanggáon.

Amablemente. = Sa malómong polong, sa mahómoc ng̃a gaoi.

Amadísimo. = Hinigógma oyámot.

Amador. = Ang mahagúgma, magapalángga, magbóot.

Amadrigarse. = Pagpuyó sa hilít, halayó sa mang̃a tauo, pagsolód sa
pinoy-ánan. * Pagtágo, paghóbong.

Amaestrar. = Tóon, todlo, asoy, sayod.

Amagar. = Holót, homot.

Amago. = Pagholót, pagcaholót, pagcahómot.

Amainar velas. = Hipos, lolos. * Viento. = Hinay, paglínao. * Ceder en
algun empeño ó deseo. = Ondang, adang, bya.

Amalgamar. = Tigom, ipon, ting̃ób, sacót.

Amamantar. = Pagpasóso, pagtóto, pagmatóto.

Amancebamiento. = Pagpoyó, pagcaípon sa duhá ca tauo ng̃a díli miño,
babáye ug laláqui, pagcahónay, pagcacamaáyo.

Amancebarse. = Paghónay, pagpacamaáyo.

Amanecer. = Pagbóntag, pagaláman dáman, pagdáman dáman, paglámdag,
pagcacaadláuon.

Amansar. = Pagpaánad, pagtanód.

Amantar. = Paháclap, pagtábon sa habol, paghábol.

Amante. V. Amador.

Amantísimo. = Ang mahagúgma, magapalángga, magabóot uyámot.

Amanuense. = Manonólat, magsosólat, somosólat.

Amañar, componer alguna cosa. = Pagáyo, pagpatigáyon, paghípos,
payáng̃ay, paghúsay, pagsúhay.

Amaño. = Pagpatigáyon sa pagbóhat sa bisan onsa. * Capandáyan ng̃a
icabóhat sa onsa onsa.

Amapola. = Bolac ng̃a mapóla, antoláng̃a.

Amar. = Gogma, palángga, boot.

Amargamente. = Sa mapáit caáyo.

Amargar. = Pait.

Amargo. = Mapáit.

Amargor. = Capáit, capaítan. * Angustia, pena, trabajos, congojas,
desgracias. = Calisdánan, calisód, cagóol, cagolánan, casáquit,
casaquítan, cayógot, cayogtánan.

Amargoso, especie de pepinos amargos y muy estomacales, balsamina. =
Palía.

Amarillento. = Dalag dalag, molomalálag.

Amarillez. = Cadálag, calálag.

Amarillo. = Dalag lalag.

Amarra y amarrar. = Hícot, hocot, hogot, baat, tacgos, gaid, higot,
gacod, gacot.

Amarradero. = Gaílan, pagahóctan, pagahógtan, pagahíctan, pagagacótan.

Amartillar. = Pagándam sa posil sa pagbúhi, sa paglóthang.

Amasar. = Comos, lamas, tapay, comót.

Ambar. = Tandáyag, samála.

Ambicion. = Pagcahícao, pagcadagínot, pagcatípig sa salapí,
pagcacáguis, pagcasináco.

Ambicioso. = Hicáoan, daginótan, maibógon, sinacúan, caguísan.

Ambidextro. = Ang magabóhat ug masáyon sa dorohá ca camót.

Ambiente. = Holoyóhoy.

Ambiguamente. = Pagcabóloc, pagcaliníco lico, sa pagcadúha duha.

Ambigüedad. = Duha duha, cabóloc.

Ámbito. = Caólang sa talioála sa Lang̃it ug sa yota. * Luang.

Ambos á dos. = Silang dohá, quita ng̃a dohá, canméng dohá.

Ambulante. = Ang magalacát, maglalacáo.

Amedrentador. = Macahádloc, mahahádloc, macalísang.

Amedrentar. = Pagpahádloc, pagpalisáng.

Amen. = Amen, agád pa onta, onta.

Amenazado. = Hinolótan, hinomótan, hinolgáan.

Amenazador. = Macahólot, maghohómot, maholgáon.

Amenazar. = Holot, holga, homot.

Amenidad. = Caang̃áyan, pagcalángbo sa mg̃a tánom ug mg̃a cacahóyan,
pagcalónhao. * Pagdáyan dáyan sa mg̃a sogílon, pagsólti ng̃a ang̃áyan ug
magacaláin láin.

Ameno. = Lugar ng̃a guinatobóan sa daghánan ng̃a mg̃a tánom ug mg̃a cáhoy
ng̃a malángbo, malónhao ug matahóm.

Á mí. = Canáco.

Amigo. = Abian, higála, amóma. * Amiga, mancebo, manceba. = Honay,
camaáyo.

Amiguísimo. = Abian higála ng̃a dagcó.

Amilanar. = Pagoalá sa hona hona sa táuo ng̃a mahádloc, pagcalisáng ng̃a
dagcóay.

Amistad. = Caíla, pagcaábian, pagcahigála, maáyong bóot, maáyong
pagáng̃ay, pag yon.

Amíto. = Paño ng̃a itábon con isáblay sa abága sa Padre ng̃a magamisa, sa
ilálom sa alba.

Amnistía. = Pagpasáylo sa mg̃a sayóp ng̃a dáan, ng̃a itógot sa mg̃a hádi.

Amo. = Pang̃ólo sa baláy, agálon tagía.

Amodorrarse. = Alipólong, pagbáti sa cabóg-at sa olo.

Amohinarse. = Aquig, pong̃ot, ming̃ao, sucó, sobó, ligdong.

Amojamado. = Maníoang, mamála, tináp-an.

Amojonar. = Pagtimáan sa mg̃a caotlánan sa caogalíng̃on ug hingtóngdan
ng̃a yota, pagólot.

Amoladera. = Baídan, balítan, sam-ilan.

Amolador. = Ang magabáid, ang magasám-id.

Amolar. = Baid, balit, sam-id.

Amoldar. = Paghórma.

Amonestar, aconsejar. = Tambag sambag, oali. * Para casar. = Taoag.

Amontarse. = Paglóog, pagláguen sa buquid, pagihálas.

Amontonar. = Tapoc, pondoc, daólong, ogdo, hapnig.

Amor. = Gogma, maáyong boot.

Amoratado. = Bonol, molomaítom, malágom.

Amorosísimo. = Hiligogmáon uyámot.

Amoroso. = Mahigogmáon, hiligugmáon.

Amorrar. = Docó, dong̃ao.

Amortajar. = Sapot.

Amortecer. = Pógdao, pagoalá sa boot ug sa mg̃a balatían, gotas, ogtas.

Amortiguar. V. Amortecer.

Amortiguarse pasiones. = Paghínay, paglímot, pagóndang.

Amoscar, ahuyentar moscas. = Tapdas, yabyab, pagpáypay, pagpáspas,
pagbógao.

Amotinar. = Alsa, gobot, paglápas sa pagtáhor ug pagsógot, pagsúqui,
pagsocuáhi.

Amover. = Pagcóha sa gahóm con sa oficio ng̃a hinátag ng̃a dáan.

Amparar. = Tabang, laban, laba, hopót.

Amparo. = Pagtábang, paglában, dalángpan.

Ampliar. = Pagtáas sa soguílon, pagdógang, pagsómpay.

Ampo de la nieve. = Capóti.

Ampolla. = Labtog, lotob, bítlig.

Amputacion. = Pagcapótol.

Amputar. = Pagpótol.

Amueblar. = Pagdáyan dayan sa mg̃a pinoy-ánan, pagbótang, paghósay sa
mg̃a casangcápan.

Amujerado. = Babayénon, binabáye.

Amuleto. = Tambal ng̃a bacácon ug linihí ng̃a itagána sa mg̃a saquét.

Amura. = Pisi ng̃a binútang sa mg̃a tomóy sa mg̃a layág ng̃a timbang sa
escota.



AN

Anacoreta. = Ang nagapoyó sa caming̃áoan, penitenciáhon.

Anade. = Gaquít, itic.

Anadear. = Paglacát ing̃on sa paglacáo sa gaquít.

Analogía. = Pagcaíng̃on, pagcaáng̃ay, cailíngnan, pagcasáma.

Análogo. = Idem.

Anaranjado. = Ang may color ing̃on sa color sa ocban.

Anatema. = Pagbólag sa táuong cristianos sa pagcaambítan sa obán ng̃a
isicacristianos, ug sa mg̃a santos. * Paghimadáot.

Anatomía. = Pagbólag bólag sa mg̃a báhin sa laoas.

Anciano. = Tigúlang, cadáan ng̃a táuo.

Ancla. = Sinípit. * De la esperanza. = Sinípit ng̃a dacóan.

Anclaje. = Bayad sa pinondóhan.

Anclar. = Pagpóndo, paghólog sa sinípit.

Anclote. = Sinípit ng̃a diótay.

Ancho. = Bolang, halagpád, yapad yapad, halóag.

Anchura. = Calápdon, guilápdon, calapád. * De ropa. = Sangcad, son-ot,
son-od.

Andadero. = Dalan ng̃a masáyon pagaláctan.

Andado. = Dalan ng̃a guiaguían sa nacadághan ug sa daghánan ng̃a mg̃a
táuo.

Andador. = Hilacáo, tiglacát, maglalacáo. * Bisan onsa ng̃a igatóon sa
paglacát sa mg̃a bátang diótay.

Andamio. = Dalámba, pala pála.

Andana. = Cataláyan.

Andanada. = Ang pagbóhi ng̃a dong̃an sa mang̃a lóthang ng̃atanán sa luyo sa
sacayán, sa usá ca quílid.

Andante. V. Andador.

Andar. = Lacát, lacáo, panao, lacang. * Con otros. = Cuyog, obán,
buylog. * Delante. = Ona. * Alrededor. = Toyoc, libod, libot. *
Vagabundeando. = Libod libod, sodoy, laag láag. * Estraviado. = Saláag.
* Los niños gateando, cangrejos y otros animales. = Coyámag, camang. *
Hormigas y reptiles. = Coyámang. * Cojeando. = Quíang quiang, piáng. *
Arrastando los pies. = Sagóyod. * Cuando hace mucho sol. = Song̃ásong. *
Yendo y viniendo. = Sombálic, balic balic, sibog sibog. * Por maroma,
palo, caña, &c. = Latay látay. * Los perros alrededor para hacer
cariños á sus amos ó para coger la presa. = Ibid ibid. * De aquí para
allí, de una á otra parte. = Lahay láhay, boyan bóyan. * En puntillas.
= Tihin. * En un pié. = Quingquing, taquíngquing. * Hácia atrás. =
Isol, sibog. * Entre yerba ó malezas. = Docao. * En convoy. = Abay. *
Despacio. = Anánay, ticsio, agínid. * Las culebras y demás reptíles. =
Hioal hioal, goyod, dahic. * De noche. = Sodsod. * Con las nalgas. =
Agínod, ilíod.

Andariego. V. Andador. * Ang díli mahamótang, ang díli mopoyó.

Andarin. V. Andador.

Andas. = Bolotáng̃an sa pagyáyong sa mang̃a santos con sa táuo ba, buhi
con patáy.

Andrajo. = Noog, tinábas sa panápton ng̃a guibísti sa táuo.

Andrajoso. = Ang nagabísti sa guising panápton, sa bisti ng̃a guisi, sa
mang̃a noog.

Anécdota. = Suguílon, balíta ng̃a oalá pa hingbalóan, ng̃a oalá pa
mabántog.

Anegadizo lugar. = Danáoan, lonópan, sinapóhan, pagasapólan, tobígan
caáyo.

Anegar avenida. = Sopo, sapol. * Diluvio. = Lonóp.

Aneurisma. = Pagcahóbag guícan sa pagcabógto sa caogátan.

Anfibio. = Mananáp ng̃a mobóhi sa yota ug sa tobig.

Anfion, ópio. = Bolígod, bodígot, bolíng̃ot.

Ángel. = Ángeles. * Malo. = Yaoa.

Angélica. = Tanóm.

Angelical. = Ang nahatong̃ód con may panigíngnan sa Ángeles.

Angelico. = Ang bátang diótay.

Angostísimo. = Hagóot caáyo, masígpit, haíctin uyámot.

Angosto. = Haíctin, hagóot, masígpit, quipot, quipiong.

Anguila. = Catsíli, bais.

Angustia. = Sobó, aoa, yogot, hayhay, hopao.

Angustioso. = Masolób-on, guicayógtan, nasobó, guicagólan, guimíng̃ao,
guilísdan.

Anhelar. = Ibog, pagpanghináot, pagsingcámot.

Anidar. = Pagsálag.

Anillo. = Singsing, bangquíao. * De bejuco. = Bacólong.

Ánima. = Calág sa purgatorio. * Ang bohó sa mang̃a lóthang.

Animacion. = Ang pagpasolód sa Dios sa mang̃a calág sa ílang mang̃a
láoas. * Pagcadalí sa pagbóhat ug sa pagpamólong.

Animal. = Mananáp.

Animalazo. = Mananáp ng̃a dagcó. * Ang tauo ng̃a oaláy quinaádman bisan
diriót.

Animar. V. Animacion. * Para hacer ó decir algo. = Agda.

Animarse. = Bisog bisog, paglógos logos.

Ánimo. = Calág, huna huna. * Isod, oaláy cahádloc ug catálao, caísog.

Animosidad. = Pagcaoaláy catáhap, cahádloc ug catálao. * Caísog,
caísod.

Animoso. = Idem.

Aniñarse. = Pagíng̃on sa mang̃a báta, pagáng̃o ang̃o.

Aniquilarse. = Oalá, gobá.

Anís. = Lamódyo.

Anisado. = Vino ng̃a sináctan sa anís.

Anisar. = Yotang guitámnan sa lamódyo.

Ano. = Lobót, ang aguían sa tá-i.

Anoche. = Gabíy, gáb-i.

Anochecer. = Cagabihíon, cahapónon, hadóol sa pagcabíy.

Anona. = Pagcadághan sa mang̃a calán-on.

Anonadarse. V. Aniquilarse. * Pagpaóbos, boloc, lisang, hadloc.

Á nosotros, excluyendo á algunos de aquellos con quienes se habla. =
Canámo. * Incluyendo á todos. = Canáto.

Ánsia, deseo. = Ibog, pagpanghináot. * Congoja, fatiga, afliccion. =
Casáquit, camíng̃ao, cayógot, calisód, cagóol. * Basca. = Calóod sa
guinháoa.

Ansiedad. = Idem.

Ansioso. = Ang maíbog, maibógon.

Antagonista. = Ang magabátoc, ang molális, ang magaílog sa pagailógan
sa lain.

Antaño. = Sa usa ca túig ng̃a miági, sa canhi.

Anteanoche. = Sa usáng gabíy, sa usá ca gabíy.

Anteantaño. = Caron icatoló ca túig, toló ca túig ng̃a dáan.

Anteanteanoche. = Carón icatoló ca gabíy, toló ca gabíy ng̃a dáan.

Anteayer. = Sa usáng adlao, sa usá ca adlao.

Antecama. = Panápton ng̃a ibítay sa atubáng̃an sa catre, sa pagtábon ug
pagsalípod sa anáa sa ilálom.

Antecámara. = Ang solód ona sa lasalas.

Antecedente. = Nagaóna, nanghióna.

Antecedentemente. = Ona pa, daan pa.

Antecesor. = Ang guiilísan, guinsóndan.

Antecoger. = Pagpaóna, padala sa ona, sa onáhan.

Antecristo. = Tauo ng̃a daótan oyámot ug yaoa yaoáan, ng̃a magadáot sa
dagcong pagdomót sa santa Iglesia ug sa mg̃a cristianos.

Antediluviano. = Ng̃atanán ng̃a mióna sa paglonóp sa Dios sa calibútan.

Anteiglesia. = Saoang sa Singbahán.

Antelacion. = Daan, ona.

Anteojo. = Salamín ng̃a itáod sa atubáng̃an sa mg̃a matá, sa maáyong
pagtán-ao.

Antepagar. = Pagbáyad ng̃a ona, inónang bayad.

Antepasado tiempo. = Túig ng̃a daan, túig ng̃a miági. * Ascendiente. =
Guinicánan, guilioátan, guisóndan ng̃a mg̃a tigúlang.

Antepecho. = Hambóyan.

Antepenúltimo. = Guisóndan sa catapúsan.

Anterior. V. Antelacion.

Anteriormente. = Idem; sa canhing tiempo, niádto.

Antes. = Caníha, dáan, canhi, caganíha. * El primero. = Ang nahaóna. *
Bien. = Hinóo, hinóa, hinonóa. * Que. = Sa oalá pa, ang oalá pa.

Antesala. V. Antecámara.

Antetemplo. V. Anteiglesia.

Antevíspera. = Guisóndan sa víspera. V. Anteayer.

Anticiparse. = Sayó, ona.

Anticipadamente. = Daan pa, ona pa.

Antídoto. = Tambal sa hiló.

Antigualla. = Botang ng̃a cadáan caáyo ng̃a dili na magámit. * Batásan
ng̃a cadáan.

Antigüedad. = Pagcadáan, pagcacánhi, canhing tiempo.

Antiguo. = Daan, cadáan, tigúlang, dugay na.

Antipapa. = Ang moágao sa pagcapápa.

Antiparras. V. Anteojo.

Antípoda. = Ang nagapoyó sa loyó sa calibótan ug nagaatúbang ang íang
tiil sa tiil ta.

Antojadizo. = Mailíbgon, maibógon, maíbog.

Antojarse. = Ibog.

Antojo. = Caíbog.

Antorcha. = Soló.

Antropófago. = Ang mocáon sa isigcatáuo.

Antruejo. = Ang toló ca adlao ng̃a guisóndan sa badlis, sa miércoles sa
abó.

Anualmente. = Sa túig túig ng̃atanán, sa matagtúig, sa tápan ng̃a túig.

Anublar. = Dag-om, gabon, ng̃itng̃it, dampag, landong.

Anudar. = Balígtos, dogtong, tog-ot, sipong, balíghot, sumpay.

Anuente. = Ang moángdo, motángdo, mobóot.

Anular. = Pagsógod sa pagcaoaláy bali sa may bali ng̃a dáan.

Anunciacion. = Pagpahibaló, pagbalíta. * Pagcónsad sa Ángeles ng̃a si S.
Gabriel cang María Santísima.

Anunciar. = Habaló, balíta, sayod.

Anuncio. V. Anunciacion.

Ánuo. V. Anualmente.

Anverso. = Ang licód sa nauong.

Anzuelo. = Taga, bíng-uit, quioal, Lambo, biloig, bilicógcog, bonit,
cao-it.



AÑ

Añadidura. = Sinompáyan, dinogtóng̃an.

Añadir. = Sompay, dogtong, atip, dogang, songca, libádib, damit, dolpa,
soib, sogay, togbong, sagnib.

Añagaza. = Cati.

Añal. V. Anualmente.

Añalejo. = Tuígan, isípan, ilisípan.

Añascar. = Pagtígom tígom, maghínay hínay, sa inánam ánam.

Añejarse algo. = Lihing, laon, daan.

Añejo. = Idem.

Añicos. = Tinábas.

Añil. = Tagom.

Año. = Túig. * Pasado. = Ang usáng túig, túig ng̃a miági, túig ng̃a
guisóndan niíni. * Que viene. = Túig ng̃a omalábot, túig ng̃a mosonód
niíni.

Añudar. V. Anudar.



AP

Apacentar. = Pagpacáon sa mg̃a mananáp, pagdáng̃ot, pagcúmpay.

Apacible. = Manáya náya, táuo sa maáyong boot.

Apaciguar. = Pagdáit, paghúsay sa mg̃a cabobót-on ng̃a nanagsigbínquil
bínquil.

Apadrinar. = Pagsonód sa mg̃a caláslon: pagcódcod, pagcógos sa mg̃a
boñágan con firmáhan. * Laban, tabang.

Apagador. = Ipalálong.

Apagar, apagarse. = Palong, sobo, salíbo.

Apalabrar. = Pagsáad sa pagbóhat sa bisan onsa, pagpólong, pagsábot.

Apalancar. = Liguat, bang̃íl.

Apalear. = Bonal, paglatós, paglámbos.

Apandillar. = Pagtígom sa mg̃a tauo, pagmándo.

Apantanar. = Pagpóno sa tobig, pagdánao sa yota.

Apañar. = Coha, cobot, capot, capiot.

Apañuscar. = Domit, lom-it, lomi.

Aparador. = Paradol, sang̃atán, alsáhan.

Aparar. = Salod.

Aparato. = Catilíngban sa mg̃a quinahánglan sa pagbúhat sa bisan onsa.

Aparear. = Topad, topóng, timbang, tobag.

Aparecer, aparecerse. = Tongha, tohao, quita.

Aparejar, preparar. = Andam, tagána.

Aparejo, preparacion. = Pagcaándam, pagcatagána. * Cordel para pescar.
= Talónton.

Aparentar lo que no hay. = Pagsalincápao, pagmáo máo.

Apartadijo. = Tapoc ng̃a diótay ng̃a quinóha ug guibólag sa tapoc ng̃a
dagcó.

Apartadizo en las casas. = Sibay.

Apartado. = Ang nabólag sa ubán, binócot, ang nagapoyó halayó sa obán
ng̃a mg̃a táuo. * V. Apartadijo. * Ang nagapahílit.

Apartar. = Bolag, pinig, haoa, idog, haon.

Aparte. = Sa luyó, pinig, sa daplin, sa sogot.

Apasionarse. = Padáog sa onsa ónsang húna húna. * Saquít, yogot, lisód,
hing̃alóoy.

Apearse. = Pagcanáog sa cabayo, sa calabao con sa coche, losad.

Apechugar. = Tolod, doso, sangga.

Apedrear. = Bonó, bató.

Apego. = Caíbog, pagbóot, pagpalángga, paghigógma.

Apelar. = Pagpahócom, pagháng̃yo, pagsáca, pagámpo, pagdáng̃op sa dágcong
ponóan, arón pogóad-on nía ang nahaónang sentencia con paghócom.

Apelmazar. = Dasoc.

Apellido. = Icadúhang ng̃álan, bansag, banságon.

Apenas. = Hapit, didiót da.

Apéndice. = Dinógang, sinómpay.

Apeo. = Otlánan, caotlánan sa dálan.

Apercibir. = Andam, tagána, pagpahabaló, pagsáyod, pagásoy.

Apero. = Catilíngban, cadaghánan sa mg̃a capandáyan sa pagbóhat sa yota.

Apersonarse. = Pagatóbang, pagtóngha, pagpaquíta.

Apesadumbrarse. = Sobó, saquít, lisód, ming̃ao.

Apestar. = Bahó, anghit.

Apetecer. = Ibog, gogma.

Apetitoso. = Malalím.

Apiadar. = Poáng̃od, calóoy hinóclog.

Apilar. = Tapoc. * V. Amontonar.

Apiñado. = Ang may dagoay sa piña, ang maíng̃on sa piña.

Apiñar. = Dool, sigpit.

Apisonar. = Dasoc.

Aplacar. = Paghínay hínay, pagálam álam, pagoáli, pagsámbag, togpay.

Aplacarse dolor ó enfermedad. = Lonay, hompay, hinay hínay, arang
árang.

Aplanar. V. Allanar.

Aplanchado. = Inotáo.

Aplanchar. = Otáo.

Aplastar, aplastarse. = Lompag, tompag, pigsang, pigsa, gobá, holog,
pocan, pugday.

Aplauso. = Pagdáyeg, pagcadáyeg.

Aplayar, salir el rio de madre. = Bahá, bon-og.

Aplazar. = Pagbálod pagpatígom, taoag, sabot, pagtagád.

Aplicar, arrimar una cosa á otra. = Tong̃ód. * Un tabaco para encender
otro. = Dongca, sobong. * Fuego. = Sognib, silab, daob, dabdab.

Aplicarse, aprender. = Cogi, singcámot.

Aplomar, oprimir con el mucho peso. = Daog. * Nivelar. = Tonton.

Aplomarse, derribarse algo. V. Aplastar, aplastarse. * Laglag.

Apocar, disminuir. = Coha, copos, hinóbig.

Apodar. = Pagdángga.

Apodo. = Dangga.

Apolillar. = Cotcot, anay.

Apomazar. = Hinlo, quias.

Aporrear. = Bonal, paló, docdoc, bonol.

Aportar. = Pagpóndo, donggo, abot, laoig.

Aportillar. = Locab, longcab.

Aposentar. = Pagpasáca, pagdáoat sa baláy, pagtógot ug halapítan.

Aposento. = Solód, sonogán, calanghólo, bocot.

Apostar. = Paspósta, tahan, topo.

Apostasía. = Pagbía sa Pagtóo, sa pagcacristianos.

Apostema. = Hobág, nangnang.

Apóstol. = Tinón-an ni Jesucristo.

Apostolado. = Pagtúman sa pagcatinón-an ni Jesucristo, catilíngban sa
mang̃a tinón-an ni Jesucristo.

Apostólico. = Ang mahatong̃ód sa mang̃a Apóstoles.

Apoyar, favorecer, patrocinar. = Tabang, laban, sacal. * La barba en el
pecho, ó la cabeza sobre el codo. = Docó, sampilíng.

Apoyo. = Tinindógan, honóng̃an, lingcodánan, odadáyan, sandígan.

Apreciable. = Hiligogmáon, tacós ng̃a higogmáon.

Apreciar, poner precio. = Pagbíli, pagbíng̃at. * Estimar. = Gogma,
palángga, boot.

Aprecio, tasa, valor de algo. = Bili. * Estimacion. = maáyong boot,
hináng̃op, pagmahál.

Aprehender, coger, prender. = Coha, dacop, gonit, cobót, capot.

Aprehensor. = Mananácop.

Apremiar. = Logos, pogos. * Hogot, baat, hocot, hicot.

Aprender. = Toon, basbas.

Aprendiz. = Ang nagatóon, tinón-an, basbáson.

Aprensar. = Pigos, pogós, ipit, pagbádyet.

Aprensivo. = Matahápon, mahadlócon.

Apresador. V. Aprehensor.

Apresar. = Paac, tang̃ag, dagit. * Coha, bangga.

Aprestar. = Andam, tagána.

Apresto. = Pagcatagána, pagcaándam.

Apresuradamente. = Sa madalí, sa malágmit, sa madágmit, sa masócag.

Apresurar, dar ó darse prisa. = Dalí, socag, lagmit, dagmit, dalícyat,
daclas, dosol.

Apretadera. = Bagcos, bisan onsa ng̃a igabáat, igatacgos, icahógot,
icahícot.

Apretado. = Hicaóon, daginotan. * Táuo ng̃a taláoan, ng̃a may cahádloc,
sa diótay ng̃a casing casing. * Ang nahamótang sa dágcong calisdánan,
ang guidólgan sa saquét, ang guidólman sa cagóol.

Apretador. V. Apretadera.

Apretadura. V. Apreton.

Apretar. = Hoot, balícog, baclag, hogot, logpit, lopit, ipit, labag,
gamat, omól, dasoc, gosmo, gomoc, amban. * Con las manos. = Doon, gomo.
* Con manos ó pies. = Yocyoc. * Lo que se teje, con el peine. = Sodó
sodó. * Cañizo ú otra cosa semejante, estera que se hace, &c. = Sansan.
* El cuerpo con faja, cinta, &c. = Poyot, bagcos, bogcos. * Dientes,
rechinarlos. = Lagot.

Apreton. = Ang pagcadásoc, pagcasígpit, pagcahagóot sa daghánan ng̃a mg̃a
tauo.

Aprieto. = Idem.

Aprisa. V. Apresurar. * Cascas, tulin.

Apriscar. = Abog, isolód sa bilanggóan ang mg̃a mananáp, isolód sa alad.

Aprisco. = Toril, alad, pagasódlan sa mg̃a mananáp.

Aprisionar. = Bilánggo, isolód sa presóhan, pagpreso, pandog, pandong.

Aproar. = Pagpólos, pagatóbang ang dolong sa sacayán sa luyó ug sa
luyó, dolong, tomod.

Aprobacion. = Pagcaángdo, pagcatángdo, pagcabóot.

Aprobar. = Pagpacaáyo, angdo, ando, tangdo, boot.

Aprontar. = Andam, tagána, paghátag sa oaláy láng̃an, sa madalí.

Apropiar, apropiarse. = Angcon, coha, áco. * Pagbótang sa tágsa tágsa
sa caogalíng̃on ng̃a bolotáng̃an.

Aprovechar. = Pagpólos, sílbi, haágom.

Aproximar. = Dool, topad, hapit, dapat.

Aptitud. = Ang quinaádman sa bisan ónsang boboháton.

Apto. = Ang maálam, ang mahibaló, quinaadmánon, mang̃ialáman, batid.

Apuesta. = Posta, topo.

Apuntado. = Ang may tomóy, con tonoc.

Apuntar. = Todlo, toon, atóbang, solong, tomod.

Apuñear. = Sombag, soldo, suntoc, pacog.

Apuñetear. = Idem.

Apuntalar. = Toco, sangga, salagúnting, sulay.

Apurar. = Olay. * Pagquisáyod, pagquiásoy, sosi. * Á uno. = Pagtúyo,
pagpasocó, pagsóod sóod, pagsólog sólog.

Apuro. = Pagcaualá. * Cayógot, calisód, cagóol.



AQ

Aquejar. = Yogot, gool, lisód. * Agda, sambag. * Logos, pogos.

Aquel, aquella, aquello. = Caná, cadto, cadtot, quito, quitot.

Aquerenciarse, tomarse afecto. = Boot, gogma, pagpalángga.

Aqueste, aquesta, aquesto. = Quiní.

Aquí. = Dinhi, didi, anhi.

Aquiescencia. = Pagóyon, pagáng̃ay, pagbóot, angdo, tangdo.

Aquietar, sosegar. = Pagpaádang, pagpaóndang. * Sondag, tambag,
pagpahílom.

Aquilatar. = Paghíling sa pagcamahál sa boláoan. * Pagsosi sa
camatoódan, sa matúod.

Aquilon. = Háng̃in ng̃a guícan sa amihánan.

Aquillado. = Ang may dagoay sa quilla, ang maíng̃on sa onáyan.



AR

Ara. = Batong ara, altar ng̃a pagahalálan sa mang̃a paghálad, bató ng̃a
pagabotáng̃an sa calis ug sa hostia sa pagmisa sa mang̃a Padre.

Arada. = Mang̃a yota ng̃a guiradóhan, ng̃a guiaguían sa daro.

Arado. = Daro, capandáyan sa pagdáro sa yota.

Arador. = Ang magadáro. * Darol, mananáp ng̃a diótay oyámat, cágao. *
Dadóhan.

Arancel. = Tolománon sa mg̃a pagbíli sa ng̃atanán ng̃a ibalalígya, ug sa
mg̃a derechos ng̃a ipang̃áyo.

Arandela. = Pinggan ng̃a ibótang sa ilálom sa mang̃a candelero ng̃a
sanggáan sa ágeu ug sa tálo ng̃a natólo, sángga. * Bítay bitay ng̃a
salamín con sa tombága ba, ng̃a ibítay sa mang̃a Singbahán ug sa mang̃a
solód. * Piña ng̃a guinalibótan sa mg̃a sahá.

Araña. = Laoa laoa, banayáo, damang. * V. Arandela, desde bitay bitay.

Arañar. = Gomit, quías, coscos, camas, camlas, caldis, galas, cascas.

Arar. = Pagdáro.

Arbitrariamente. = Pagbóot ng̃a caogalíng̃on, pagtómotómo.

Arbitrio. = Idem.

Árbitro. = Ang magabóot ng̃a sía usá da sa dili pagasogúon sa láin.

Árbol. = Cahoy. * De embarcacion. = Taládoc, toládoc.

Arbolado. = Cacahóyan, cagoláng̃an, cadaghánan sa mg̃a cahoy, solóp,
buquid.

Arboladura. = Ng̃atanán ng̃a mg̃a taládoc sa mg̃a sacayán.

Arbolar. = Pagtáod ca mg̃a taládoc sa mg̃a sacayán. * Tindog, bang̃on.

Arbolario. = Tauong boang boang, sa magáan ug bóot.

Arbolazo. = Cahoy ng̃a dagcóan.

Arbolcico, llo, to. = Cahoy ng̃a diótay.

Arboleda. V. Arbolado.

Arbolista. = Ang magabántay, magabáton ug magahópot sa mg̃a cahoy.

Arbollon. = Ang guibaháan sa tobig, sandayóng.

Arbóreo. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a cahoy.

Arbusto. = Tanóm ng̃a maíng̃on sa cáhoy, cáhoy ng̃a diótay caáyo.

Arca. = Caban, panonódlan sa bisti, ug sa bisan onsa.

Arcabucear. = Paglóthang.

Arcada. = Lood sa guinháoa, doyá doyá.

Arcaduz. = Sandayóng.

Arcángel. = Ángeles ng̃a pagasogóon sa Dios.

Arcano. = Tinágo sa húna húna, ang díli matóquib, pagbóot ng̃a diosnon.

Arco. = Bosog. * Iris. = Balang̃ao. * De cuba, &c. = Piquit.

Archipiélago. = Dagat ng̃a himotáng̃an sa daghánan ng̃a mg̃a polo.

Archivar. = Pagtípig ug pagbáton sa mg̃a solat ng̃a mahál ug mg̃a
camatoódan ng̃a adang maquinahánglan sa oláhing adlao.

Archivo. = Lugar ng̃a pagatipígan sa mg̃a sulat ug mg̃a camatoódan.

Ardentía. = Siga ng̃a guícan sa pagsigdámag dámag sa mg̃a bálod sa dágat.

Arder. = Siga, silab, dabdab, daob.

Ardero. = Ayam, idó.

Ardid. = Laláng, húna húna ng̃a halálom sa pagtóman sa cabobót-on.

Ardido, paláy, trigo, &c., recalentado. = Boto, baháy.

Ardiente. = Ang masíga. * Ang magabóhat sa bisan onsa sa masingcámot,
sa madalí, sa minatúod, sa maíni, ng̃a húna húna ug cásing cásing.

Ardilla. = Mananáp ng̃a diótay ng̃a malágsic caáyot ug tiglógso oyámot.

Ardor. = Caínit, dagáang, alang̃áan, aling̃íi, aling̃ása.

Ardoroso. = Ang maínit oyámot.

Árduamente. = Pagcalisód, sa macóli caáyo, sa masíoat.

Árduo. = Malisód, macóli.

Área. = Ang lugar ng̃a guibotáng̃an, ug guitindógan sa mang̃a baláy.

Arel. = Nigo ng̃a dagcó.

Arena. = Balás, cabalásan.

Arenal. = Cabalásan, balás, baybay, baybáyon, bactas.

Arenga. = Pagoáli, pagsámbag, pagtámbag.

Arengar. = Idem.

Arenilla. = Margaja ng̃a ibútang sa mang̃a sólat arón mamála ang tinta.

Arenisco. = Yota ng̃a balásan, ng̃a may daghan ng̃a balás.

Arenoso. = Ang sináctan sa daghan ng̃a balás.

Arenque. = Isda.

Arestin. = Saquét ng̃a guibáti sa mang̃a cabayo sa ílang mang̃a téel ug
hadóol sa cocó.

Arfar. = Toang, tóoang tóoang, quiling quiling, toas, toóas, tóoad
toóad, toad.

Argadillo. = Badbadán, balbalán.

Argamasa. = Lichara, lisada.

Argamasar. = Pagsacót sa balás ug sa ápog sa túbig.

Argolla. = Baclao, bacólong, singsing, galong.

Argüir. = Sodya soáy, lalis, indig.

Argumentacion. = Pagcaíndig, pagcalális, pagcasódya, pagcasoáy.

Argumento. = Idem.

Aridez. = Pagcamála sa yota.

Árido. = Yota ng̃a mámala. * Bisan onsa ng̃a ualáy duga. * Pagsogilon,
sólti ng̃a oaláy lamí, caang̃áyan. * Humáy, maís ug bisan onsa ng̃a
tatácson sa baquílan, sa gántang, &c., ng̃a dili tobig, vino, &c.

Arisco. = Bodong, ihaláson.

Arista. = Song̃ó.

Aristoso. = Ang may song̃ó con tonoc.

Arma. = Hing̃aníban.

Armada. = Cadaghánan sa mg̃a táuo ng̃a nanagsacáy sa pagsócol sa mang̃a
caáoay, ug bisan ng̃ani ang nanaglacát sa pagbólong sa mg̃a caoatán, sa
mang̃a ihaláson ug mg̃a lóog.

Armadijo. = Lít-ag sa pagdácop sa mg̃a lánggam ug ubán pang mg̃a mananáp.

Armadilla. V. Armada.

Armadillo. = Mananáp.

Armador. = Ang magaándam ug magapatigáyon sa ng̃atanán ng̃a mg̃a
quinahánglan ug casangcápan sa mg̃a sacayán.

Armadura. = Catilíngban, cadaghánan sa mg̃a hing̃aníban.

Armamento. = Ng̃atanán ng̃a quinahánglan sa pagpang̃óbat, sa pagáoay.

Armar. = Pagsáncap sa mg̃a hing̃aníban, pagáng̃ay, pagóyon, pagháncob.

Armario. = Bolotáng̃an sa mg̃a panápton ug sa bisan onsa.

Armatoste. = Balátic, lit-ag.

Armazon. = Ang cadaghánan sa mg̃a bocóg sa láoas sa mananáp.

Armella. V. Argolla.

Armería. = Baláy ng̃a pagabotáng̃an sa nagacaláin láin ng̃a mg̃a
hing̃aníban.

Armero. = Ang nagabóhat sa mg̃a hing̃aníban ug mg̃a pusil.

Armígero. = Ang mahagógma ug magadála sa mg̃a hing̃aníban.

Armiño. = Mananáp.

Armonía. = Pagcaáng̃ay, pagcahigála, pagcaábian, pagcaóyon.

Armonioso. = Ang may pagcaáng̃ay, pagcamíng̃ao, maming̃ao, ang̃ay.

Armuelle. = Tanóm.

Aro. V. Arco.

Aroma. = Bólac sa cáhoy ng̃a guing̃álan aromo.

Aromaticidad. = Pacahomót.

Aromático. = Ang mahomót, cahomót.

Aromatizar. = Pagpalína sa mahomót.

Arpa. = Adpa.

Arpar. = Pagtábas, pagbóhat sa mg̃a tinábas.

Arpella. = Langgam.

Arpeo. = Cao-it ng̃a igagónit sa mg̃a sacayán, igadácop.

Arpon. = Salapáng, isi, sumbilíng.

Arquear. = Bosog, loay, boyoc.

Arquitecto. = Ang maálam, ang mahibaló paggáma, paghímo, sa mg̃a
cabaláyan.

Arquitectura. = Caálam, paghibaló sa pagbóhat sa mg̃a cabaláyan.

Arquitrabe. = Ang báhin dápit sa óbus sa mg̃a cornisa, ng̃a molíngcod sa
mg̃a sapitel sa mg̃a columna, sa mg̃a halígue.

Arrabal. = Longsod ng̃a diótay, barrio ng̃a hadóol sa mg̃a longsod ng̃a
dagcó, mg̃a dáplin, cadaplínan sa mg̃a calongsódan.

Arrabalero. = Ang mopoyó sa mg̃a daplin sa mg̃a calongsódan.

Arracada. = Ariyo, bitay bitay, aretes.

Arracimarse. = Pagbúlig.

Arraez. = Capitan, ang magahópot ug magabóot sa mg̃a sacayán.

Arraigadamente. = Sa pagcalíg-on, sa pagcagamót.

Arraigar. = Pagamót, paglíg-on.

Arramblar. = Pagbílin sa balás sa lugar ng̃a guibaháan.

Arrancar. = Ibot. * Paglóa sa mg̃a mahágcot ng̃a laoay, coghad. * Gabot,
gabnot, labni, gona, bonglay, laca.

Arranque. = Ang pagíbot. * Pagcadalí, pagcalágmit. * Pagcasocó,
pagcaligótgot.

Arrapiezo. = Tinábas, pedazo sa bisti ng̃a dáan ug gisi ng̃a nagabítay.

Arrapo. = Idem.

Arras. = Aras, ang salapí ng̃a ihátag sa laláqui sa íang asáoa sa timáan
sa ílang pagcamíño.

Arrasar. = Payas, gobá, pocan. * V. Aplastar.

Arrastrada. = Babáyeng dáutan, sa dáutan batásan, honay.

Arrastrar. = Goyod, saog, dahic, ganoy, oóay oóay, oay oay, sáng̃iad,
cayat, daddal, sahid, hisíhis, tadal.

Arrear. = Pagbónal, pagágda sa mg̃a mananáp adón managlacát síla.

Arrebañar. = Hipos, hodót, popho, daguínot.

Arrebatado, precipitado. = Guipóngtan, nayac, guihanáycan.

Arrebatamiento. = Pagcapong̃ót, pagcahanáyac, pagcaoalá sa bóot, sa mg̃a
balatían, pagcasucó ng̃a dagcó.

Arrebatar. = Agao, oaoat, coha, cahas, taban, ticas.

Arrebatiña. = Pagsigágao agao.

Arrebol. = Alang̃áag.

Arrebolar. = Pagalang̃áag sa mg̃a pang̃ánod, sa mg̃a dág-om.

Arrebollarse. = Paghólog, pagámbac sa hatáas caáyo, sa mg̃a
capangpáng̃an.

Arrebujar. = Comó, yocot, cosó, gobot, comot, comos.

Arreciar. = Solog solog, dalog, dogang, bascog, samot.

Arredrar. = Pagbólag, pagbáhin bahin, pagbálhin, pagsíbog.

Arregazar. = Lolho, bocas, loslos, oalis, oas oas.

Arregladamente. = Sa pagcahípos, sa pagcahósay, sa pagcaáng̃ay, sa
pagcaóyon, sa pagcasóhay.

Arregladísimo. = Mahósay caáyo, mahípos oyámot, masóhay.

Arreglar. = Hosay, hipos, ang̃ay, oyon, pagbótang ug maáyo, sohay.

Arrellanarse. = Paglíngcod sa maáyo.

Arremeter. = Damag, hamlag, damhag, toclos, dolod, dasmag.

Arrendador. = Magpaábang.

Arrendamiento. = Pagábang, pagcaábang.

Arrendar. = Abang.

Arrendatario. = Omalábang.

Arreo, atavio. = Dayan dáyan.

Arrepentida. = Ang babáye ng̃a mibásol ug ng̃a nagahinólsol sa íang mg̃a
dáotan bóhat, ug sa íang batásan ng̃a mang̃íl-ad.

Arrepentimiento. = Paghinólsol, pagbásol, pagtápat, pagsáquit.

Arrepentirse. = Hisólsol, tapat saquít, basol.

Arrequesonarse. = Pagtibóoc sa gatas.

Arrestado. = Táuo ng̃a casing casíng̃an, ng̃a oláy tálao ug cahádloc. *
Ang guipreso.

Arrestar. = Pagpreso, pagbilánggo.

Arresto. = Pagángcon sa mg̃a bóhat ng̃a malisód ug macóli ng̃a
pagatománon, paghanáyac.

Arrezafe. = Calibónan, yóta con lugar ng̃a sagbótan caáyo, ug ng̃a
guitódcan sa mg̃a sang̃á ng̃a tóncan.

Arriar. = Paglólos, paghípos sa mg̃a layág ug sa mg̃a bandera sa mg̃a
sacayán.

Arriba. = Sa ibábao, sa itáas.

Arribada. = Pagábot, pagláoig, pagpondo, pagsíbog sa mg̃a sacayán,
tong̃ód sa pagcahodós sa háng̃in con sa láin ng̃a hingtóngdan.

Arribar. = Idem: donggo, sombálic, balic.

Arriero. = Ang magbabalígya sa mg̃a calongsódan, ug magadála sa
ibalalígya nia ng̃a binálsa sa mg̃a mananáp.

Arriesgado. V. Arrestado.

Arriesgar. = Pagbótang, pagpahamótang sa lugar ng̃a catahápan, ng̃a may
catáhap.

Arrimadero. = Pagasandígan, pagatongtóng̃an, pagasalígan, sal-ígan.

Arrimar, arimarse. = Doól, idog, sal-ig, odáday, idag, sandig, said.

Arrimarse á tierra el que navega. = Pagpílio, pagsapígad, pagsaplígad,
pagsáphid.

Arrimo. = Pagdóol, pagídog, pagídag, dalángpan, sogcod, songcod.

Arrinconar. = Pagsóoc.

Arriscado. V. Arrestado.

Arriscar. V. Arriesgar.

Arrizar. = Paghípos, paglólos ang usá ca báhin sa mg̃a layág sa mg̃a
sacayán, ng̃a itagána sa pagcahodós sa háng̃in.

Arrobamiento. = Pagcaoalá sa boot ug sa mg̃a balatían.

Arrobarse. = Pagolá sa mg̃a balatían ug sa bóot.

Arrodelarse. = Paggámit sa tamíng, pagcalípod sa láoas sa tamíng.

Arrodillar, arrodillarse. = Lohod.

Arrogacion. = Pagcaángcon, pagánac anac.

Arrogar. = Pagáncon sa díli ia.

Arrojadísimo. V. Arrestado.

Arrojadizo. = Ang masáyon isalibáy, ibalíbag.

Arrojar. = Salibáy, balíbag, togpo. * Algo ó arrojarse alguno de arriba
á abajo. = Ambac, layat. * Á alguno ó á cosa pesada de golpe. = Pogsac,
posdac. * Hácia arriba. = Salibóngbong.

Arrojo. = Pagcaoaláy cahádloc, pagcaísog.

Arrollar. = Liquit, locot, balímbin. * El viento. = Anod, dagsa.

Arromadizarse. = Pogsíp-on.

Arromar, poner roma alguna cosa. = Dongpol, sompo, sangsang, dompol.

Arropar. = Tabon, taclap, habol, bolócot, coob.

Arropea. = Singsing ng̃a póthao ng̃a ibútang sa tíil sa mg̃a preso.

Arroscar. V. Arrollar.

Arrostrar. = Socol, atóbang sa oálay catáhap catálao ug cahádloc,
pagáoay ng̃a inatobáng̃ay.

Arroyada. = Oálog, sapá ng̃a pagabaháan sa tóbig, balaháan.

Arroyadero. = Idem.

Arroyar. = Pagbahá sa tóbig.

Arroyo. = Pagbahá sa tóbig, túbig ng̃a nagabahá.

Arroyuela. = Tanóm.

Arroz. = Bogas. * Cáscara. = Tipasí. * Cocido, envuelto en hojas de
plátano. = Bódbod, bolóbod, binódbod. * Fresco, tierno, machacado y
tostado. = Pilípig. * Negro. = Tapól. * Pegajoso. = Pilít. * Cocido,
morisqueta. = Can-on, loto.

Arrozal. = Homayán.

Arrocero. = Ang magatanóm ug magabalígya sa humáy con sa bogas.

Arruga. = Gonót, colod, yomyom, quibícob.

Arrugar, arrugarse algo. = Idem.

Arruinarse algo, arruinar. = Pocan, holog, goba, lompag, tompag,
pigsang, pigsa, laglag, boncag, pogday.

Arrullar, arrullarse las palomas. = Agómod. * Á niños. = Boa, doyan,
tabiog, oyog, oyog oyog, hi-a.

Arrumar. = Paghípos ug maáyo sa lólan sa mg̃a sacayán.

Arrumbar. = Pagbótang sa mg̃a bótang ug mg̃a casangcápan ng̃a dáan, ug ng̃a
oaláy pólos, sa lugar ng̃a díli masámoc, pagsóoc, pagsócsoc, paghípos.

Arsenal. = Lugar ng̃a hadóol sa dágat, ng̃a pagatocólan ug pagabohátan sa
mg̃a sacayán.

Arte. = Cadaghánan sa mg̃a tolománon ng̃a sinólat sa pagbóhat ug maáyo sa
bisan onsa, ng̃atanán ng̃a mg̃a bóhat ng̃a guican sa quinaádman, sa
pagcaálam sa táuo, laláng.

Artejos de los dedos. = Bocó.

Arteria. = Ogat ng̃a pagaaguían sa dogó ng̃a guican sa casing casing, ug
ng̃a magadála sa obán ng̃a mg̃a caogátan sa láoas.

Artería. = Laláng.

Artero. = Ang maálam, malaláng̃on.

Artesa. = Pasóng̃an.

Artesilla. = Pasóng̃an ng̃a diótay.

Arteson. = Pasóng̃an ng̃a malíng̃in, ng̃a pagahogásan sa mg̃a pínggan.

Artesonado. = Alcoba, láng̃it láng̃it sa mg̃a baláy, quísame.

Articulacion. = Popólan, loha loha.

Artículo. = Bahin, bolos. * Camatoódan ng̃a tacós pagatoóhan, tohóan,
toloóhan sa atong Pagtóo.

Artífice. = Maestro, magtotóon sa bisan onsa ng̃a quinaádman.

Artificial. = Ng̃atanán ng̃a nahímo guícan sa quinaádman sa táuo.

Artificio. = Laláng quinaádman.

Artillería. = Pagbóhat ug paggámit sa mg̃a lothang, ug ng̃atanán ng̃a
nahatong̃ód sa mg̃a lóthang, badil.

Artista. V. Artífice.

Arzobispado. = Ang pagcabótang sa Arzobispo, ug ang yota ng̃a hingsácpan
sa íang gahóm.

Arzobispo. = Ang obispo ng̃a ponóan ug labing gahóman sa ubán ng̃a mg̃a
Obispo sa tágsa ca provincia.

Arzon. = Ang mg̃a tomóy con mg̃a daplin sa atobáng̃an ug sa licód sa mg̃a
siya sa mg̃a cabayo.



AS

As. = Ang dáhon sa baraja ng̃a sa pagísip bali ug usá da.

Asa. = Caláptan, galong galong, pacao.

Asador. = Taláp-an, tapánan.

Asadura. = Tináe.

Asaeteador. = Ang magapaná.

Asaetear. = Pagpaná.

Asalariar. = Pagsóhol, pagpamóo.

Asaltar. = Pagsáca sa linogsánay sa mang̃a cota ug mg̃a baluarte. *
Pagtábo, pagsodíl ng̃a áhat, tagcoláhao, calit, salácay.

Asalto. = Idem.

Asamblea. = Catilíngban sa mg̃a táuo sa pagpólong ug pagsábot sa bisan
onsa ng̃a cacabildóhon.

Asar en parrillas. = Pagtapá. * En rescoldo ó sobre las brasas. = Ihao,
lambon, ganggang.

Ascender. = Sacá, cayab, ang̃at.

Ascendiente. = Guinicánan, guilioátan, tigúlang, guisóndan. * Gahóm sa
usá ca tauo sa obán ng̃a mg̃a tauo, bináta.

Ascension. = Ang pagsacá, ang pagcáyab, pagsáca ni Jesucristo ng̃a átong
Guinóo sa Lang̃it.

Ascenso. = Ang pagábot sa pagcabótang ng̃a labí hatáas ug mahál sa
pagcabótang ng̃a dáan.

Asco. = Paglóod sa guinháoa, higcon, sigcon.

Ascua. = Baga, aguípo ng̃a may caláyo, ang nasíga.

Aseado, curioso. = Mabídbid.

Asear. = Pagdáyan dáyan, pagbídbid.

Asechanza. = Pagcalímbong, pagcalaláng sa pagdáot sa bisan cansa.

Asegurar. = Palíg-on, pagtóco, pagbáng̃il. * Dar algo por cierto. =
Pagmatúod.

Asemejar. = Pagíng̃on íng̃on, pagsáma, tondog, sobong.

Asenso. = Pagbóot, pagóyon, pagtángdo.

Asentaderas. = Sampot, ililíngcod.

Asentadillas, (á) = Pagcabayo, paglíngcod sa cabayo, ing̃on sa pagcabayo
sa mg̃a babáye.

Asentado. = Boótan, mahináyon, maógdang.

Asentador. = Ang magapalíngcod ug magaáng̃ay sa mg̃a bató sa pagbóhat sa
mg̃a cota.

Asentar, asentarse. = Lingcod, losbág, tongtong, taoi. * La mano para
asegurar ó sostener algo. = Tapion, pogong, sagang. * Algo sobre tajo,
&c., para cortarlo. = Daítol. * Afirmar, dar por cierto algun hecho. =
Pagmatúod.

Asentarse en cuclillas. = Pióngco, catin. * Aves en alguna parte. =
Togdon, batog, holon, hogpa, taoi. * Heces. = Logdang, lalóg. * Algo,
estar firme. V. Asegurar.

Asentir. = Pagángdo, pagtángdo, pagbóot, pagóyon.

Asentista. = Omalábang, coime.

Aseo. = Pagcabídbid, mabantáyon sa bísti.

Asequible. = Dalang̃áton, masáyon boháton, dang̃áton.

Asercion. = Pagmatúod.

Aserradero. = Galábsan, pagagábsan.

Aserradizo. = Cohoy ng̃a galábson.

Aserradura. = Ang guiaguían sa gábas, ang quináon sa gábas.

Aserrar. = Paggábas.

Aserrin. V. Aserradura.

Aserto. V. Asercion.

Asesar. = Pagdáng̃at sa pagcaboótan.

Asesinar. = Pagpatáy, pagbonó.

Asesinato. = Pagcabonó.

Asesino. = Mamomonó.

Asesor. = Somalámbag ang mosámbag, motámbag.

Asesorarse. = Paquigsámbag, pagpaquigtámbag.

Asestar. = Pagtóon, pagpunta. * Pagtúyo sa pagdáot.

Aseverar. V. Asentar, afirmar, &c.

Asfixiado. = Hingpót-an.

Asfixiarse. = Poot.

Así. = Ing̃on niána, ing̃on niíni, maíng̃on.

Asidero. V. Asa.

Asíduamente. = Sa pagcacanónay, sa pagcasóbsob, pagcasócot.

Asíduo. = Canónay, masóbsob, masócot.

Asiento. = Lingcodánan, lantáoan: holocmánan, hocmánan: ang guibotáng̃an
sa mang̃a cabaláyan, mg̃a caboquílan ug ng̃atanán ng̃a nahamótang sa
calibótan: lalóg, calalógan sa tobig, vino, soca, &c. * De remadores. =
Haót.

Asignar, señalar. = Todlo, timáan.

Asilo. = Dalángpan, catagóan, cahóbng̃an.

Asimilar. = Ing̃on, maíng̃on, topóng, sama.

Asimismo. = Ing̃on man, maíng̃on.

Asimplado. = Hong̃og, bong̃og, colidó, miné.

Asir, tomar, coger. = Coha, cobot, capot, capiot, coyot, sigmít. * Con
los dientes. = Ong̃ot, tang̃ag, sigmít. * Con las puntas de los dedos. =
Puídot, bigquing, camlot, gonit. * Detener. = Haoid, tadal. * Prender.
= Dacop, gonit. * De los piés. = Tocló, bating. * De los brazos. =
Socob, gacos, tadal.

Asirse sarmientos, enredaderas, &c., á alguna parte. = Sangbod,
bolóbod, cabod. * Muchos de alguna cosa. = Tambáyao, tambáyong.

Asistencia. = Pagcatábang, pagcaalíma, pagcaatóbang.

Asistente. = Ang nagaatóbag, ang nagatábang, ang nagaalíma.

Asistir. = Tabang, alíma, atóbang.

Asma. = Hobac, cotás, bodlay, cogtás.

Asmático. = Hobácon, cogtasán.

Asociacion. = Pagcaobán, pagcadápig.

Asociar, asociarse. = Obán, dapíg, higála, ábian.

Asolanar. = Pagdáot sa hang̃in so mg̃a tanóm ug sa mg̃a cahoy.

Asolar. V. Arruínarse algo, arruinar.

Asolear. = Pagpaádlao, pagbólad, pagcálcag.

Asomar, asomarse. = Tambo, dóng̃ao, tamod, tacboy, acbó, gabog, gaoa,
loag, tong̃a.

Asombrar. = Palándong, pagháon, pagháoon. * Pagpahádloc, pagpalisáng,
pagpacólba, hadloc, lisáng, colba, ting̃ála, cogmat, pógoat, docla.

Asomo. = Timáan, catáhap.

Asonada. = Pagcaálsa, pagcagópot.

Asonancia. = Pagcaáng̃ay, pagcaóyon.

Asonar. = Ang̃ay, oyon.

Asordar. = Pagbóng̃ol, pagpabóng̃ol.

Aspa. = Barbalán.

Aspador. = Idem.

Aspar. = Pagbádbad, pagbódbod, salic.

Aspaviento. = Pagcahádloc, pagcalisáng, pagcacólba, pagcating̃ála,
pagcacógmat.

Aspecto. = Nauong, pagcaatóbang, pagcatíndog.

Aspereza. = Pagcasáplod, pagcaháit.

Asperges. = Pagsáblig sa tobig ng̃a bendita.

Áspero al paladar. = Saplod, aplod, tolás, sagópla, sagopála, salapsap.
* Al tacto. = Gasang, bang̃is, cahis, sapnot, hait. * Genio. = Maísog,
inggit.

Aspersion. = Pagsáblig, pagcasáblig.

Aspid. = Saoá ng̃a malála.

Aspiracion. = Pagcaguinháoa.

Aspirar. = Pagguinháoa.

Asquerosidad. = Pacahógao, hogao ng̃a macalóod, magapalóod sa guinháoa.

Asquerosísimo. = Mahógao, hogáoan oyámot.

Asqueorso. V. Asquerosidad.

Asta de animal. = Song̃ay. * De lanza, &c. = Togdánan, olóng̃an.

Ástil de azadon, hacha, azuela, &c. = Patoc, polóan.

Astilla. = Sinápsap, dináldag.

Astrillejos. = Balátic.

Astrología. = Quinaádman ng̃a nahatong̃ód sa mg̃a bitóon, sa adlao ug sa
bolan.

Astrólogo. = Ang may quinaádman ng̃a nahatong̃ód sa mg̃a bitóon.

Astucia. = Pagcalaláng, limbong.

Asuncion. = Ang pagsáca cang María ng̃a santos uyamot, ng̃a Guinoo ta, sa
Lang̃it.

Asunto. = Tuyo.

Asustar, asustarse. = Lisáng, hadloc, colba, cogmat.



AT

Atabal. = Tambol, himbal.

Atacador. = Ang magadásoc, ang idalásoc.

Atacar. = Pagtácgos sa calsones ug sa mg̃a saya. * Pagsolód sa taco ug
bala sa mg̃a pusil ug mg̃a lothang ug pagdásoc.

Atadero. = Bisan onsa ng̃a igatácgos, icabáat, gang̃ot.

Atadijo. = Bináat ng̃a diótay sa díli maáyo ng̃a pagcabáat.

Atado. = Ang táuo bodong, ng̃a oaláy silbi sa bisan onsa, bantal.

Atajar. = Pagláctor, abong, bacay, hab-on.

Atalaya. = Ilíhan, lantáoan, bantayán.

Atalayador. = Bantay, ang nagabántay.

Atalayar. = Pagbántay, pagsólong ug maáyo, paghíling, pagtimáan.

Ataque. = Pagdámag, pagpang̃óbat, pagáoay.

Atar. = Baat, tacgos, hogot, higot, hocot, gopot, lang̃áquit, gaid,
gacod, gacot, goos, posod, cotay, bogcos, botoc, baclid, bíng̃-oit,
goom, gang̃ót, habay, gabay, taquin, tagíc, habac, tacboy.

Ataracea. = Pagcasinámbag sa nagacaláin lain ng̃a mg̃a cahoy, sa mg̃a
salog, sa mang̃a lamesa, &c.

Atarantado. = Ang guipáac sa mananáp ng̃a guing̃álan tarántula. * Ang
malíhog caáyo, ang díli mapoyo, ang díli mahamótang: ang nahadloc,
nalisáng, nacógmat, ang colidó, miné, culang culang.

Atarazar. = Pagpáac.

Atarear. = Pagtilíya, pagtilia, pagtódlo sa pagaboháton sa tágsa tagsa,
pagbóhat sa canónay, sa oalay hónong ug lang̃an.

Atarugar. = Pagpasóc.

Atasajar. = Pagtapá, pagtasáhos.

Atascadero. = Lugar ng̃a guigoótan, masígpit, guisamócan. * Lonáng̃an
calonáng̃an, caianáng̃an.

Atascar. = Pagsolót, pagsámoc, pagólang, paglónáng, talibhó, talíbhog,
goot.

Ataud. = Long̃on.

Ataviar. = Pagdáyan dayán, paghías.

Atavio. = Pagcaáng̃ay sa pagbísti sa táuo, pagcabídbid.

Atediar. = Pagsámoc, pagsocó, pagaling̃ása.

Ateista. = Ang díli motóo ng̃a may Dios.

Atemperar. = Pagáng̃ay, pagóyon.

Atenacear. = Pagsípit, pagcómpit, pagquímpit.

Atencion. = Pagbáti, paghimáti, pagpatalínghog, pagdóng̃og.

Atender. = Bati, dong̃og, talínghog.

Atentamente. V. Atencion.

Atentar. = Pagtúyo sa pagpacasála. * Hicap, cobil.

Atento. = Táuo ng̃a maábi abíhon, ang nagapatalínghog, ang nagamátng̃on.

Atenuar. = Pagdíot.

Aterirse de frio. = Pagtógnao.

Aterrarse. = Pagdóol sa mg̃a sacayán sa yota, sa pílio, sa baybáyon. *
Lisáng, cogmat, hadloc.

Atesorar. = Pagtípig sa salapí.

Atestacion. = Pagpamatúod sa mg̃a testigos.

Atestar. = Ponó, dogang, dasoc. * Pagmatúod.

Atestiguar. = Pagtúg-an, pagmatúod.

Atetar. = Pagpasóso.

Atezar. = Pagítom.

Atiesar. = Hogot, gahi, lig-on.

Atinar. = Toltol, tóon, igo, tagna.

Atiplar. = Pagtágning.

Atisbar. = Pagsólong ug maáyo, paghíling, pagtimáan, paglí-li.

Atizar fuego. = Sognod, gatong. * Llama ó luz. = Sogi. * Fomentar las
pasiones. = Solog sólog, Sogyot, songlog.

Atmósfera. = Ang háng̃in ng̃atanán ug mg̃a dág-om ng̃a nanaglíbot sa
calibótan.

Atocinar. = Ang paglápa sa baboy ug pagasín.

Atolondrado. V. Atarantado.

Atolondrar. = Pagláin sa húna húna sa táuo, pagting̃ála ug dagcó.

Atolladero. = Lonáng calonáng̃an, cayanáng̃an, lapócan.

Atollar. = Pasolód sa cayanáng̃an, sa lonáng̃an, lobón, lobóng.

Átomo. = Bisan onsa onsa ng̃a diótay caáyo, mg̃a dolodagámi, mg̃a sapóc
sapóc ng̃a magágmay caáyo, ng̃a maquíta usáhay ng̃a nanaglibót libót sa
mg̃a casílao sa adlao.

Atónito. = Ang nating̃ála, ang guicabódcan sa húna húna.

Atontadamente. = Sa pagcabinóang, sa pagcahóng̃og.

Atontar. V. Atolondrar.

Atorarse. V. Atascarse.

Atormentadamente. = Sa dagcong pagpasáquet, pagcayógot, pagcalisód,
pagcagóol.

Atormentador. = Ang nagapasáquet, ang nagapayógot, ang nagapalisód.

Atormentar. = Sáquet, yogot, labag, ipit.

Atortolar. V. Atolondrar.

Atortorar. = Labag, ipit, toltol.

Atosigar. = Hiló, lanag, tobli, toba.

Atrabancar. = Pagdalí.

Atracadero. = Pagatomólan, pagadoólan, pagapilióan sa mg̃a sacayán.

Atracar. = Pagdóol sa mg̃a sacayán sa yota. * Pagcáon ug pagínom sa
guilabíhan, ug labí sa casadáng̃an.

Atraer chupando ó aspirando. = Soyop, sopsop, salópsop. * Con halagos.
= Alam alam, hinay hinay, boyoc. * Engañando. = Boyo, limbong, olo olo,
solog sólog, lomay. * Cabig, botad.

Atragantarse. = Tocá, dolón, doloy, taláb-oc.

Atraillar. = Tangcol, tocog.

Atrancar. = Tocling, solay, tranca.

Atrapar. = Pagdácop sa nagadalágan, sa naláguen, gonit, sacop.

Atrás. = Sa oláhi, sa olíhi, sibog.

Atrasar. = Dogay, oláhi, sonod.

Atravesado. = Ang nabalábag.

Atravesar tierra, monte, &c. = Tala, docao, bagtas, líquid. * Hacer
travesía el que vá embarcado. = Tabóc.

Atravesarse en la garganta, bocado ó espina. = Dolón, tonóc, doloy,
taláb-oc. * Bebida. = Doloy, taláb-oc.

Atreverse. = Himo, cahas, tamas támas.

Atrevido. = Casing casíng̃an, mang̃ang̃áhas, matamas támas.

Atribularse. = Yogot, saquít, lisód.

Atributo. = Ng̃atanán ng̃a mg̃a caayóhan ng̃a nahatong̃ód sa Dios. *
Ng̃atanán ng̃a nahatong̃ód sa bisan onsa.

Atricion. = Pagbásol, casáquet sa pagpacasála sa Dios, tong̃ód sa
cang̃íl-ad sa máong salá ug sa cahádlod sa mg̃a casaquétan sa infierno,
ng̃a guiobánan sa malíg-on ng̃a pagsáad ng̃a díli na moopód sa
pagpacasála.

Atril. = Bolotáng̃an sa libro sa pagcasáyon sa pagbása.

Atrincherar. = Paglibót sa bisan ónsang lugar sa mg̃a cota, pagsalípod
sa mg̃a cota, adón díli pagaonsáon sa caáoay.

Átrio. = Lugar sa atobáng̃an sa mang̃a Singbahán ug sa obán ng̃a mang̃a
baláy, ng̃a guilibótan sa cotáng hamóbo.

Atrocidad. = Pagcabáng̃is.

Atronado. V. Atolondrado.

Atronamiento. = Pagcabórong, pagcabóng̃og.

Atropellar. = Tonób, gap-ca, gapac, danglag, damag.

Atroz. = Bang̃is, daótan oyámot. * Dagcóan caáyo.

Atrozmente. = Sa pagcabáng̃is. * Sa guilabíhan, sa pagcalácad na.

Atufar. = Socó, saquít, toyo, baláca, ligótgot.

Atun. = Isda, alang̃álan.

Aturdimimiento. V. Atronamiento.

Aturdir. V. Atolondrar.

Atusar. = Paghínlo paghánglas, pagbóbho sa bohoc, paggónting, pagtopóng
sa bohoc.



AU

Audacia. = Pagcaoláy cahádloc ug pagtáhod, pagcatámas támas.

Audaz. = Ang oaláy cahádloc ug pagtáhod, mang̃ang̃áhas, matámas támas.

Audiencia. = Pagpasáca sa mang̃a ponóan sa ílang mang̃a guinsacópan, adón
managásoy ug managpaháyag sa ílang mang̃a quinahánglan. * Holocmánan,
hocmánan, lugar ng̃a pagahócman sa mang̃a hócom.

Auditorio. = Cadaghánan sa mang̃a táuo ng̃a nanagdóng̃og, namáti, ug
nanapatalínghog.

Augusto. = Ang silingbáhon ug talahódon tung̃ód sa íang pagcahalángdon
ug cahímtang.

Aula. = Lugar ng̃a pagatón-an sa mang̃a táuo, escolahán.

Aullar. = Osig, ooang.

Aumentar. = Tobo, daghan, dogang, dagcó.

Aumento. = Pagcadághan, pagcatóbo, pagcadacó, pagcasópang.

Aunarse. = Ipon, paghiósa, locop, sabot, oyon, sacót.

Aun no. = Díli pa, oalá pa.

Aunque. = Bisan pa, bisan, bisan ng̃áni.

Aura. = Langgam.

Aureola. = Porong porong ng̃a ibótang sa olo sa mang̃a santos.

Aurora. = Cabontágon, cabontágan, pagaaláman daman, pagcabóntag,
pagcacaadláuon.

Ausencia. = Pagcaolá.

Ausentarse. = Oalá, bolag, paháoa.

Ausente. = Ang toa sa halayó, ang naoalá, ang nabólag, nahálin,
nabálhin.

Auspicio. = Paganíto, pagdioáta. * Tabang, labang, dalángpan.

Austeridad. = Pagpasáquit sa laoas, pagpógong sa mang̃a cailíbgon,
pagcatárong pagcataláid.

Austero. = Maáslom, maádas sa bába. * Matárong, mataláid,
mapentenciáhon. * Maádao.

Auténtica. = Camatoódan ng̃a sinólat ng̃a igamatúod sa mang̃a reliquia sa
mang̃a santos. * Batásan: hinóad sa mang̃a sógo sa mang̃a ponóan.

Auto. = Pagbóot ug pagásoy sa hócom sa mang̃a capolong̃ánan, paghócom,
pagsentencia.

Autor. = Ang guinicánan sa bisan ónsang bóhat, tagbóhat.

Autoridad. = Ponóan, magabóot, magbolóot, hocom. * Gahóm cagámhan.

Autorizar. = Paghátag sa gahóm, pagtógot. * Pagpaámbong, paglig-on sa
bisan onsa ng̃a capolong̃ánan sa pagsentencia sa hocom. * Paglíg-on sa
mang̃a camutoódan sa firma sa escribano sa longsod con hadiánon.

Auxiliar. = Tabang, laban, pagtábang sa horas sa camatáyon. * Luyo
luyo, ubán.



AV

Avadarse. = Pagcopós sa mang̃a sobá, ng̃a masáyon pagalabáng̃an.

Avahar. = Pagínit sa bisan onsa sa alísng̃ao lámang sa tóbig.

Avalar. = Paglínog.

Avalentado. = Ang nanong̃ód sa maísog, sa pagcalálaqui.

Avalo. = Pagcalínog.

Avalorar. = Pagbútang sa bíli sa bisan onsa, pagpabíli, pagbíng̃at.

Avaluacion. = Pagcabíli, pagcabíng̃at.

Avalúo. = Idem.

Avance. = Pagcadámag, pagcadánglag, pagcadósmog, pagcadásmag.

Avante. = Pagdáyon, pagpadáyon.

Avanzada. = Ang tapoc sa pila ca soldados ng̃a nagabúlag sa cadaghánan,
ug nagaóna, arón masáyod sila ug maáyo sa pagcabótang ug sa mg̃a
paglíhoc ug mang̃a bóhat sa ílang mang̃a caáoay.

Avanzar. = Pagágui, pagdáyon sa onáhan. * Pagdósmog, pagdámag.

Avaricia. = Pagcahícao, pagdaguínot ng̃a labí sa casadáng̃an, cahícao,
pagcacáguis.

Avariciosamente. = Sa pagcahícao, sa dagcong cahícao, sa dagcong
pogcadaguínot.

Avaricioso. = Hicaoán, daginótan ng̃a guilabíhan, ng̃a lácad na,
caguísan, sinacúan.

Avariento. = Idem.

Ave. = Langgam. * De rapiña. = Manáguit.

Avechucho. = Langgam ng̃a malágsot ug dágoay ng̃a oalá hibalóe ang ng̃alan
nia. * Bisan quinsang táuo ng̃a talamáyon tong̃ód sa iang dágoay, con sa
íang batásan.

Avecindamiento. = Ang pagpoyó sa usá ca longsod, pagsólat sa mang̃a táuo
sa padron, pagcamolópio.

Avecindar. = Pagdáoat sa mang̃a táuo arón mahímo sila ug sacop sa
longsod, pagsácop.

Avejentado. = Ang báta pa, ápan maíng̃on na sa tigúlang.

Avejentar. = Pagtigúlang guícan lamang sa saquít, sa mang̃a calisód ug
mg̃a cayógot, labon ng̃a díli pa tigúlang ang hingtúngdan.

Avejigar. = Boto, botoy, bonol, labtog, libótoy, libótog.

Avellana. = Bong̃a sa España, diótay ug malalím caáyo, maíng̃on ing̃on sa
bong̃a sa saguísi.

Avellanar. = Lugar ng̃a guitódcan ug guitobóan sa mg̃a cáhoy ng̃a tagbóng̃a
sa avellanas.

Ave María. = Pagámpo ng̃a guigáma sa mg̃a pólong ng̃a guipamólong sa
Arcángel san Gabriel sa pagtóngha ug pagábi ábi cang María Santísima,
sa mang̃a pólong ng̃a guiíng̃on ni santa Isabel ug sa ubán ng̃a guidógang
sa santa Iglesia.

Avenar. = Pagpabahá sa mang̃a tobig ng̃a nadánao.

Avenencia. = Pagsábot, pagúyon, pagáng̃ay, pagpólong, pagdápig.

Avenida. = Bahá, lonóp, bon-og, lanab, langbas.

Avenir. = Avenencia.

Aventador. = Ang nagapálid sa homáy. * Paypay, apáyod.

Aventajado. = Ang nagalabáo, ang mahál uyámot, ang bilídhon caáyo, ang
maníndot.

Aventajar. = Labáo, labí, pagóna, sihá.

Aventar. = Palid, paypay, apáyod, palis, lopad. * Laguen, dalágan.

Aventar fuego, soplar para que arda. = Tayhop. * Olas, hasóhas.

Aventura. = Paghitábo, pagsodíl.

Aventurar. = Pagbóhat sa bisan onsa sa catáhap, sa díli hingbalóan con
maáyo ba cahá ang catapúsan con díli ba.

Aventurero. = Ang tigsódoy sódoy, ang nagalacát sa mg̃a calongsódan sa
pagbolobalígya con sa táin túyo, sa oaláy catongdánan ug quinahánglan.

Avergonzar, avergonzarse. = Olao, pagóbos sa bóot.

Averia. = Pagcadáot sa mg̃a lólan sa mg̃a sacayán ug sa máong mg̃a
sacayán.

Averiarse. = Pagdáot sa bisan onsa, ug labí pa sa mg̃a sacayán ug sa
ílang mg̃a lólan.

Averiguar. = Sosi, sayod, socna, sota, sodya.

Averno. = Ang impierno, infierno, espierno.

Aversion. = Pagcadíli ang̃ay, pagdomót.

Avestruz. = Langgam ng̃a dagcóan, may dohá ca tódlo sa íang tíil.

Avetado. = Quinambáya, binarlísan.

Avezar. = Pagpaánad, pagtanód, pagtóon, pagtódlo.

Aviar. = Pagándam, pagtagána sa balon ug sa obán ng̃a mg̃a quinahánglan
sa dalan sa magalacát.

Avidez. = Pagcahícao, caíbog ng̃a labí sa casaráng̃an. * Pagcahing̃áon.

Ávido. = Hicáoan, maibógon, hing̃áon caáyo.

Aviejarse. V. Avejentarse.

Aviesamente. = Sa pagcadaótan, sa pagcadíli máo.

Avieso. = Balíquig, díli mahamótang sa catadóng̃an, sa tónton. * Dáutan,
mang̃íl-ad, sa dáotan ug batásan ug gáoi, saláan.

Avigorar. = Paghátag sa gahóm. * Pagágda, pagsámbag.

Avilantez. V. Audacia.

Avillanar, avillanarse. = Pagtampálas, pagoalá sa pagcadacóng táuo.

Avinagrado. = Ang may gaoi ng̃a maísog, ang díli maquigáng̃ay sa obán.

Avinagrar, avinagrarse. = Aslom, quisom.

Avío. = Pagcaándam, pagtagána, balon.

Avisado. = Batir, boótan.

Avisador. = Ang nagapahibaló, ang nagatáoag, ang nagabaláod,
nagamantalá.

Avisar. = Pagpahibaló, asoy, sayod, sambag, tambag. * Con señas,
tocando con el codo, &c. = Siquil, sico, cohil, cohit, cablit.

Aviso. = Pagsáyod, paghibaló.

Avispa. = Lapínig.

Avispado. = Batid, madásig, sa matalínis ng̃a húna húna. * Matahápon,
mabantáyon, magtimaánon sa caogalíng̃on ng̃a laoas.

Avispar. = Pagbónal sa mg̃a mananáp arón managlacát.

Avispero. = Odlan, baláyan sa mg̃a lapínig.

Avispon. = Lapínig ng̃a docóay, boyog, ang magadácop ug magasóbad sa mg̃a
potiócan.

Avistar. = Pagsólong, pagtán-ao, pagatóbang sa mg̃a táuo sa pagpólong
pólong níla ug pagsábot sa boboháton.

Avituallar. = Paghátag sa mg̃a quinahánglan sa pagcáon.

Avivadamente. = Sa pagcadalí, sa pagcalágmit.

Avivar. = Dalí, lagmit, dagmit, pagsingcámot.

Avocar. = Pagcóha pagángcon sa ponóan ng̃a dagcó ug labí sa capolong̃ánan
ng̃a guihópot ug guibáton sa obos ng̃a hócom.

Á vosotros, vosotras. = Caníño.

Avutarda. = Langgam sa España.



AX

Axioma. = Sangpotánan, casangpotánan.



AY

Ay! = Agodóy, agó, agá, aguí, alap. * De mí! = Aláot acó! * De tí! =
Aláot ca intáon! * De aquel, aquella! = Aláot sia! * De aquellos,
aquellas! = Aláot síla!

Ayear. = Pagsóbsob sa mg̃a pagagodóy, pagagó.

Ayer. = Cahápon, cagahápon, gahápon.

Ayo. = Ang nagatóon, nagatódlo ug nagabántay sa mg̃a báta.

Ayuda. = Tabang.

Ayudador. = Ang nagatábang, tomalábang, tigtábang.

Ayudante. = Idem.

Ayudar alternativamente. = Salíli, poli, sobli, ilis. * Con los remos
cuando el viento es escaso y anda poco la embarcacion á la vela. =
Tabang, dalábay, galábay, bolig, sogot. * Á alguno á pilar, &c. = Asod,
bolig, aláyon, tabang. * Á cargar á otro. = Bacóit, dohol.

Ayunar. = Poása, aoot, hayat.

Ayuno. = Pagpoása pagpógong sa pagcáon.

Ayunqub. = Landasán.

Ayuntador. = Tigsómpay, tigdógtong, domológang.



AZ

Azada. = Sarol.

Azadon. = Idem.

Azadonada. = Pagcále sa sadol.

Azadonador. = Tigcále sa sadol, ang nagacále sa sadol.

Azadonar. = Pagcále sa sadol.

Azafata. = Babáyeng sologóong sa haring babáye, con sa asáoa sa hádi,
ng̃a nagadóhol canía sa mg̃a visti ug mg̃a hias ng̃a ibísti nía, ug
nagahípos opód niána sa nahócas con miílis na.

Azafate. = Tagácan.

Azafran. = Dulao.

Azafranado. = Ang may color sa dolao.

Azafranal. = Yota ng̃a guitódcan, guitobóan con guitámnan sa dolao.

Azafranar. = Pagtína sa dolao.

Azahar. = Bolac sa cahoy sa sooá ug sa ocban.

Azar. = Casáquit, calisód, cayógot, cabalísa.

Ázimo. = Ang tinápay ng̃a oaláy bínhi, levadura.

Azogue. = Tombága ng̃a maputí caáyo ug mabóg-at uyámot, ng̃a dili
matibúoc, con díli íng̃on guihápon sa salapí con sa tíngga ng̃a tinónao.

Azor. = Langgam ng̃a manágit.

Azorar, azorarse. = Lisáng, cogmat, hadloc, colba.

Azorero. = Ang obán sa caoatán ug ang nagadála sa quináoat.

Azorramiento. = Pagcabóg-at, pagcabórong sa olo.

Azorrarse. = Pagbáti sa cabóg-at ug cabódong sa olo.

Azotado. = Ang saláan ng̃a guihámpac sa cadaygánan.

Azotador. = Homalámpac, ang nagahámpac.

Azotaina. = Ang castígo ng̃a guidáoat sa táuo sa paghámpac canía.

Azotar. = Hampac, gaid.

Azote. = Ang ihalámpac, ang igahámpac, ang tágsa ca paghólog sa
ihalámpac sa láoas sa táuo. * Ang gotom, ang gobat ang salot, ag ang
ubán pang mg̃a calisód ng̃a guibáti sa mg̃a táuo ng̃a guican sa pagbóot sa
Dios.

Azúcar. = Asúcal, sucal, tam-is calámay.

Azucarado. = Ang may lamí sa asúcal. * Malómo ug matám-is ng̃a táuo sa
íang pagpamólong.

Azucarar. = Paghílog sa asúcar.

Azucena. = Asusena, calatsóse.

Azuela. = Bincong, daldag.

Azufre. = Asufre.

Azul. = Asul.

Azulejo. = Ladriyo, tesa ng̃a nagacaláin láin ug color.

Azumbre. = Talácsan sa vino, suca, &c., gantang.

Azuzar, incitar á los perros para que embistan. = Paghot, panghot.








B


BA

Baba. = Laoay, tilágac.

Babada, hueso de la cadera. = Payod.

Babador. = Panápton ng̃a ibítay sa liog sa mang̃a báta con mang̃áon sila,
arón salólan sa mahólog.

Babaza que arrojan los animales espesa y pegajosa. = Laoay, tilágac.

Babazorro. = Bodong, boquídnon, sa oaláy caálam ug maáyong pagatóbang.

Babear. = Pagláoay, pagtilágac.

Babeo. = Idem.

Babieca. = Boang boang, hong̃og.

Babor. = Luyo, dapit sa oála sa mg̃a sacayán, con magtalícod sa olín ug
maga atóbang sa dólong.

Babosa. = Mananáp sa España, diótay caáyo, ng̃a magaláoay sa canúnay.

Baboso. = Ang táuo ng̃a magaláoay caáyo.

Bacalao. = Talaóng̃an, toad toad. * Ang táuo ng̃a maníoang caáyo.

Bacanales. = Mang̃a piesta ug mg̃a dúla ng̃a malágsot ug mang̃íl-ad sa
cánhing tiempo, sa pagtáhod sa mg̃a diotáhan sa ílang dios dios ng̃a
guing̃ánlan ug Baco.

Bacante. = Ang babáye ng̃a nagasacót sa máong mg̃a dóla.

Bacía. = Panhonáoan, honáoan.

Bacin. = Pamos-ónan, vasong dagcó sa yota con sa tombága ng̃a
calibáng̃an.

Báculo. = Cahoy, sogcod, songcod.

Bache. = Bohó ng̃a nahímo sa mg̃a cadalánan tong̃ód sa pagágui ug masóbsob
sa mg̃a coche ug mang̃a mananáp.

Bachiller. = Ang táuo ng̃a tigpólong caáyo sa oaláy hingtóngdan.

Badajada. = Ang pagtóctoc sa dila sa ling̃ánay sa máong ling̃ánay.

Badajo. = Dila sa mg̃a ling̃ánay, ang póthao ng̃a nabítay sa talioála sa
mg̃a ling̃ánay.

Badana. = Panit sa carnero ng̃a quinórti.

Bagaje. = Mananáp ng̃a pang̃abalsáhan.

Bagazo. = Opa, apóya.

Bahía. = Looc.

Bailador. = Hinabáy, magsalayáo, somalayáo, ang nagsayáo.

Bailar. = Sayáo, sabáy, pagquínampilang, sadsad, parang.

Bailarin. V. Bailador.

Baile. V. Bailar.

Baja. = Pagóbos sa bíli sa mg̃a balígya, sahol.

Bajamar. = Honás, honásan. * De la mañana. = Talinága. * De la tarde. =
Taginhápon.

Bajamente. = sa dagcong pagpaóbos, sa pagcang̃íl-ad, sa pagcalágsot.

Bajar. = Naog, canáog, consad. * La cabeza. = Yang̃o, docó, tangdo. *
Del monte. = Togbong, dolhog. * Alguna cosa, boyar rio abajo. = Ilig.

Bajel. = Bisan ónsang sacayána ng̃a dagcó, fragata, navío, bergantin,
&c.

Bajelero. = Tagía con arraez sa bisan onsa ng̃a sacayán ng̃a dagcó.

Bajeza. = Buhat ng̃a daótan, malágsot, magíl-ad, bodhíon, pagcabódhi.

Bajo, lo que tiene poca altura. = Hamóbo. * De arena ó piedra. =
Hunásan, tacot, hamábao, pongtod, pasil.

Bala. = Ponglo, bala.

Baladron. = Tabían, maandácon, holábon.

Balancear. = Quilas, lingga lingga, toang toang, quioag quioag.

Balandra. = Sacayán sa usá da ca taládoc.

Balandran. = Bistí ng̃a halagpád ug hatáas.

Balanza. = Timbáng̃an. * Ang tágsa ca pínggan sa mg̃a timbáng̃an.

Balar. = Tilí, honi, halá halá.

Balaustre. = Cahoy ng̃a hamóbo ug linálic, ng̃a idáyan dáyan sa mg̃a
balcon, sa mg̃a corredor ug sa mang̃a hagdanán.

Balazo. = Pagcaigo sa bala ng̃a guican sa posil con sa lothang.

Balbuciente. = Ang díli macasángpot ug maáyo, yong̃it, tona tona.

Balcon. = Sandígan ng̃a cahoy con pothao ng̃a ibótang sa atobáng̃an sa mg̃a
talambóan, arón somándig ang motámbo, sa oaláy catáhap sa pagcahólog,
hambóyan.

Balconaje. = Ang pagcadághan sa mg̃a balcon sa mg̃a cabaláyan.

Baldar. = Bacól, piáng, quihod, quíang, opog, quimay, pingcao.

Balde. = Toong, timba, cabog, ihinóbig.

Baldear. = Pagbóbo sa tobig, pagbalónas, paghógas sa mg̃a cubierta con
mg̃a salog sa mg̃a sacayán, ug sa lain lugar.

Baldío. = Yota ng̃a oalá pagbohátan ug pagatámnan.

Baldon. = Tampálas, polong ng̃a icaólao, daótan, mang̃íl-ad.

Baldonar. = Pagtampálas sa isigcatáuo, pagpamólong sa daótan.

Baldosa. = Ladriyo ng̃a pino ug lado.

Balija. = Panonódlan ng̃a pánit sa pagtípig sa mang̃a sólat ug sa bisan
onsa.

Balijero. = Ang táuo ng̃a nagadála dála sa mg̃a sólat.

Balon. = Baát, bang̃a sa mang̃a mánggad ng̃a ibalilígya sa mang̃a domolóong
ug magbalilígya. * Baat, bogcos sa papel.

Balsa. = Gáquit. * Danao, yotang tobígan.

Balsamina. = Palía.

Bálsamo. = Bálsamo, homót.

Balsear. = Pagtabóc sa mg̃a soba sa gáquit.

Balsero. = Ang nagahópot sa gáquit.

Baluarte. = Bantayán, ilíhan, lantáoan.

Ballena. = Ambohótan bong̃ansíso.

Ballenato. = Idem.

Ballesta. = Bosog, boyog.

Ballestear. = Ang paggámit sa bosog ug pagbóhi sa paná guican sa maong
bosog.

Bambolear, bambolearse. = Oyog, doog doog, dolay dolay, soyásoy,
tandog, sóngloy.

Banasta. = Bocág ng̃a dagcó ug haláoig.

Banasto. = Bocág ng̃a malíng̃in.

Banca. = Sacayán ng̃a guing̃álan ug bangca. * Lingcodánan ng̃a cáhoy
maíng̃on sa usá ca lamesa ng̃a diótay.

Banco. = Licodánan ng̃a papán ug hatáas, ng̃a ádan pagalingcódan sa
daghánan ng̃a táuo, ang ubán may sandígan sa licód. * De arena. V. Bajo
de arena ó piedra.

Banda. = Bagcos ng̃a ibalábag sa táuo ng̃a nagabísti, guican sa abága ng̃a
too sa quílid ng̃a dápit sa oála. * Dápit dínhi, dapit ng̃ádto, dápit
dídtot, &c. * Dapig, caobán.

Bandada. = Panón sa mang̃a langgam.

Bandeja. = Sangga, sanggáan sa mg̃a vaso, ug sa bisan onsa.

Bandera. = Panápton ng̃a nagacaláin láin ug color, ng̃a itimáan sa mg̃a
Guinhadían ng̃a hingtóngdan sa sacayán, sa cóta, sa bantayán, &c., ng̃a
guitaólan ug guibitayán, bandela.

Banderola. = Bandélang diótay.

Bando. = Pagmantalá, pagbaláod.

Bandolero. = Caoatán, tulisán, magsosógat sa mang̃a cadalánan sa mang̃a
táuo ng̃a nanagágui sa pagpang̃áoat ug pagpatáy caníla.

Bandullo. = Ang cadaghánan sa mg̃a tináe, tong̃ol.

Bandurria. = Tolónggon maíng̃on íng̃on sa sesta, sa guitara, ng̃a
pagcablíton, sa usá ca pluma.

Banqueta. = Lingcodánan ng̃a diótay ng̃a guitaólan sa toló ca tíil.

Banquete. = Combida sa daghánan ug mahál ng̃a mang̃a calán-on ng̃a
guinatambóng̃an sa dághan ng̃a mang̃a dinápit.

Bañadero. = Tubígan ng̃a pagalonáng̃an sa mang̃a mananáp, lonáng̃an,
colonáng̃an.

Bañador. = Ang nagapalígo sa láin.

Bañar. = Ligo, digo.

Bañero. = Ang nagabáton sa mang̃a caligóan.

Bañil. V. Bañadero.

Bañista. = Ang muádto sa mg̃a caligóan.

Baño. = Caligóan, digóan, pagahogásan sa mang̃a bitíis ug mg̃a tíil. *
Ang asúcal ng̃a guidíhog, guihílog sa matám-is.

Baptisterio. = Boñágan.

Baque. = Hagbong.

Baqueta. = Puthao con cahoy ba ng̃a isolód sa posil ug sa mg̃a lóthang,
sa pagdásoc sa pólvora ug sa taco. * Castigo ng̃a guidáoat sa mang̃a
soldados ng̃a saláan, ng̃a managágui águi sa tiloála sa duhá ca taláy sa
ubán ng̃a isigcasoldados níla, ug guihámpac síla sa licód ng̃a hobó.

Baquetazo. = Hagbong.

Baqueteado. = Ang naánad na sa mg̃a calisdánan, ug sa mg̃a bóhat ng̃a
mabóg-at.

Baraja. = Baraja, cadaghánan sa mg̃a dáhon ng̃a nagahímo sa baraja.

Barajar. = Pagsacót sacót, pagsácsac sa mg̃a dáhon sa baraja sa oalá pa
ipáhat con ipanghátag hátag sa nanagsogál. * Pagdámag.

Barandado. = Ang cadaghánan sa mg̃a cáhoy ng̃a linálic sa mg̃a hambóyan,
sa mg̃a corredor, sa mg̃a talambóan, &c.

Barandilla. = Hambóyan. * V. Balaustre.

Barangay. = Baláng̃ay, sacayán.

Baratar. = Pagcatagílis, pagcatagáilo.

Baratero. = Ang mang̃áyo sa barato sa nanagsogál.

Baratijas. = Mang̃a tolotagídyot sa bisan onsa ng̃a oaláy bali.

Baratillo. = Ang cadaghánan sa mg̃a molománggad ug mg̃a casangcápan ng̃a
daan ug sa diótay ng̃a bili ng̃a ibalígya.

Barato. = Bisan onsa ng̃a ibalígya con guipálit sa diótay ug sa óbos ng̃a
bili. * Ang masáyon pagadang̃áton. * Ang salapí ng̃a ihátag sa nacadáog
sa sogal sa mg̃a táuo ng̃a nanagsólong ug guibóot nía.

Báratro. = Ang espierno, impierno.

Barba, parte de la cara que está debajo de la boca. = Solang. * Pelos
que nacen en la cara. = Bong̃ot. Barbada. = Ang talicalá ng̃a póthao ng̃a
ibótang sa ilálom, sa obos, sa solang sa mg̃a cabayo, ug isáb-it sa
preno con sa bocado sa pagpogóng caníla. * Isda.

Barbado. = Bong̃óton.

Barbaja. = Tanóm sa España.

Barbar. = Pagsógor sa pagtobó sa bong̃ot sa mg̃a laláqui. * Pagsógod sa
mg̃a gamót sa mg̃a tanóm.

Bárbara (santa.) = Solódlan, tipigánan sa pólvora sa mg̃a sacayán.

Bárbaramente. = Sa pagcabáng̃is.

Barbaridad. = Cabáng̃is, caísog ng̃a dagcó. * Bohat ng̃a guihanáycan sa
oalá huná hunáon.

Barbárie. = Pagcabórong, pagcacólang sa maáyong pagtóon ug pagtódlo.

Bárbaro. = Mabáng̃is, mamomógos.

Barbecho. = Pagbóhat ng̃a nahaóna sa yota sa pagtanóm.

Barbera. = Ang asáoa sa barbero, sa magalálot.

Barbería. = Baláy ng̃a pagaalótan sa mg̃a táuo.

Barbero. = Magalálot, ang may opicio sa pagálot sa mg̃a táuo.

Barbihecho. = Ang táuo ng̃a inalótan ng̃a bág-o.

Barbilampiño. = Ang táuo ng̃a guihinágan sa bóng̃ot, ng̃a talágsa day
bóng̃ot.

Barbilla. = Ang tomóy sa solang.

Barbinegro. = Ang táuo ng̃a may bóng̃ot ng̃a maítom.

Barbirubio. = Ang táuo ng̃a may bóng̃ot ng̃a mapóla pola, bolágao.

Barbirucio. = Ang táuo ng̃a may bóng̃ot ng̃a sináctan, sinámbag sa mapotí
ug maítom.

Barbo. = Isda ng̃a may bóng̃ot.

Barbon. V. Barbado.

Barboquejo. = Ang sinta ug bisan onsa ng̃a igabáat sa cálo sa ilálom sa
sólang.

Barbotar. = Pagsólte, pagpamólong ng̃a díli maásoy caáyo, pagtoná toná.

Barbudo. = Ang táuo ng̃a may daghan bóng̃ot.

Barbulla. = Ang banha sa mg̃a tíng̃og sa daghánan ng̃a mg̃a táuo ng̃a
nanagsólti pagdóng̃an.

Barbullar. = Pagpamólong sa madalí caáyo ug sa dágcong banha.

Barbullon. = Ang mamólong sa madalí ug sa binóloc.

Barca. = Sacayán ng̃a diótay ng̃a panagátan, sacayán ng̃a guinagóyod sa
mg̃a dágcong sacayán ug hinógtan sa olín.

Barcada. = Ang lólan ng̃a guidála sa mg̃a barca sa tágsa ca paglólan ug
pagbálic bálic.

Barcaje. = Abang ng̃a ibáyad sa nagasacáy sa barca.

Barco. = Sacayán.

Barcolongo. = Sacayán.

Barda. = Tábon sa mg̃a álad ng̃a cóta, sa mg̃a sagbot con sa lain ng̃a
italábon, arón dili ónta mang̃adáot sa pagólan.

Barloventear. = Pagábong sa háng̃in.

Barlovento. = Loyo ng̃a guinicánan sa háng̃in.

Barniz. = Igasínao sa mg̃a cahoy. * Igasínao sa náuong sa mg̃a babáye,
bolit.

Barnizar. = Pagsínao sa mg̃a cáhoy, capol, bolit.

Barómetro. = Capandáyan sa pagíla sa cahodós sa háng̃in, sa mg̃a onós ug
mg̃a baguio.

Baron. = Ng̃alan ng̃a igaásoy sa cahímtang ng̃a hatáas sa obán ng̃a mg̃a
dágcong táuo.

Baronesa. = Asáoa sa dágcong táuo ng̃a guing̃álan ug baron.

Baronía. = Ng̃atanán ng̃a mg̃a dona ug ang yota ng̃a nahatong̃ód sa baron.

Barquear. = Pagsácay sácay sa barca.

Barquero. = Ang tagía ug ang nagabáton ug nagahópot sa barca.

Barquillo. = Tinápay ng̃a manípis, ug maíng̃on ing̃on sa hostias sa oaláy
bínhi con levadura. * Guisáctan sa matám-is ug guilíquit sa pagcadágoay
sa usá ca pinótol ng̃a bagácay, diot diot sa lúyong tomúy, ug dagcó sa
lúyo.

Barquinazo. V. Baque.

Barra. = Pothao ng̃a hatáas ng̃a igacále ug igalíguat sa mg̃a bató ug mg̃a
mabóg-at, sagóngsong. * Guiboáng̃an. V. Banco y Bajo de arena ó piedra.

Barraca. = Payág, baláy ng̃a diótay sa mg̃a cabalánan, balong balong.

Barragana. = Babáye ng̃a sandil, camaáyo.

Barraganería. V. Amancebamiento.

Barranca. = Sapá, alaguían sa tubig sa ólan, balaháan.

Barranco. V. Barranca. * Caculian sa mg̃a bóhat.

Barrancoso. = Lugar ng̃a may daghánan ng̃a mg̃a sapá, mg̃a balaháan.

Barrear. = Paglíbot sa bisan ónsang lugála sa mg̃a cahoy, pagálad.

Barredor. = Maninílhig, ang nagasílhig.

Barredura. = Sinílhig, sinilhígan.

Barrena. = Locob, bilíbod, hilíhod, quilícot.

Barrenar. = Idem. * Pagbohó.

Barrendero. V. Barredor.

Barreno. V. Barrena.

Barreño. = Baso con panonódlan ng̃a dagcó sa yóta ng̃a pagahogásan sa mg̃a
pínggan.

Barrer. = Pagsílhig.

Barrera. = Lugar ng̃a pagacoháan sa yóta ng̃a igabóhat sa mg̃a colon.

Barriga. = Tian, tiyan.

Barrigon. = Dágcong tian.

Barrigudo. = Ang may dágcong tian.

Barril. = Bariles, solódlan sa vino, sa súca, &c., ng̃a binóhat sa mg̃a
papán.

Barrio. = Pagmólo, baláng̃ay, lugar ng̃a guimpóy-an sa píla ca búoc ng̃a
táuo.

Barrizal. = Cayanáng̃an, pisácan.

Barro. = Yanáng, pisac.

Barroso. V. Barrizal.

Barrote. = Toong.

Barruntar. = Tahap, taghap, húna húna, hang̃op.

Barullo. = Pagcabóloc, pagcasacót, pagbánha sa daghánan ng̃a mg̃a táuo,
boruca.

Barzon. = Paglacát sa oaláy tuyo.

Barzonear. = Idem.

Basa. = Lingcodánan, tilingdógan, himotáng̃an, tiílan sa mg̃a columna ug
mg̃a ladáoan.

Basalto. = Bató sa color ug cagáhi sa póthao.

Basamento. V. Basa.

Basca. = Calóod sa guinháoa.

Bascosidad. = Hugao.

Base. V. Basa.

Basílica. = Palacio, baláy ng̃a hadiánon. * Singbahán ng̃a dagcóan ug
matahóm.

Basquear. = Paglóod.

Basquiña. = Saya ng̃a maítom, ng̃a ibísti sa mg̃a babáye sa ibábao sa
obán.

Bastar. = Igo, adang na, ondang, toman, obay obay.

Bastardo. = Anac sa mg̃a táuo ng̃a díli síla macagmíño bisan bóot pa
ónta.

Bastidor. = Toclang.

Bastimento. = Balon, cadaghánan sa mg̃a colán-on.

Baston. = Sogcod, songcod.

Bastonazo. = Bonal sa sogcod.

Bastonero. = Ang táuo ng̃a magabóot sa mg̃a nanagsayáo ug magatódlo sa
mg̃a táuo ng̃a magapádang sa pagsabáy.

Basura de mar ó rio, broza. = Salíbog, loloc.

Basura. = Hogao, saguibónhon, ta-i sa mg̃a mananáp, íti sa mg̃a lánggam.

Bata. = Bisti ng̃a hatáas ng̃a guibísti sa mg̃a laláqui sa baláy.

Batacazo. = Hagbong.

Batahola. = Banhá, saba.

Batalla. = Pagáoay, pagpang̃óbat.

Batallador. = Maquiaoáyon, tigáoay, mang̃ong̃óbat.

Batallar. = Pagáoay, pagpang̃óbat, pagdámag.

Batallon. = Pagcadághan sa mg̃a soldados ng̃a nagacabáhin bahin sa mg̃a
tapoc tapoc.

Batan. = Pagabonálan sa mg̃a panápton ug sa mang̃a pánit.

Batanar. = Pagbónal, paglígis sa mang̃a panápton ug sa mg̃a pánit.

Batanear. = Pagbónal, pagcastigo sa mg̃a táuo.

Batata. = Tanóm ng̃a may onód sa gamót maíng̃on íng̃on sa camote.

Batea. = Batía, dolang.

Batel. = Sacayán diótay, bote.

Batería. = Cadaghánan sa mg̃a lothang ng̃a guitáod sa mg̃a cota ug mg̃a
bantayán, sa pagsócol sa mang̃a caáoay.

Batir, revolver algo. = Colocóso, coso coso, labógay, simbóg, sambóg. *
V. Aplastar, aplastarse algo, arruinarse algo, arruinar. * Plata, &c. =
Bacbac.

Batista. = Panápton ng̃a píno, manípis ug maputí caáyo, sa lino.

Baturrillo. = Pagcasacót sa daghánan ng̃a mg̃a botang ng̃a díli ang̃ay. *
Ang pagpamólong ng̃a sinacót ng̃a oaláy cahológan.

Baul. = Caban, panunúdlan sa mg̃a bísti ug sa bisan onsa.

Bauprés. = Cahoy ng̃a dagcó ng̃a binútang ug guióbay sa dólong sa mg̃a
sacayán, sa pagpalíg-on dihá niána sa mg̃a estay sa mg̃a foque.

Bautismal. = Ang nanong̃ód sa pagbúñag.

Bautismo. = Ang pagbóñag, ang nahaúna sa mang̃a Sacramento sa átong
Inahán ng̃a ang santa Iglesia.

Bautisterio. = Ang lugar sa pagbóñag, ng̃a pagaboñágan, boñagán, lugar
ng̃a guibotáng̃an sa boñagán.

Bautizante. = Bomolóñag, ang nagabóñag.

Bautizo. V. Bautismo.

Bayeta. = Panápton ng̃a guigáma sa balahíbo sa mang̃a carnero.

Bayeton. = Como el anterior.

Bayo. = Ang may color sa boláoan.

Bayoneta. = Hing̃aníban sa mg̃a soldados, ng̃a guipanóp-ot ug guitáod nila
sa tomóy sa ílang mang̃a pusil.

Bayonetazo. = Pagsóntoc sa bayoneta.

Baza. = Ang cadaghánan sa dáhon sa baraja ng̃a guihípos sa nagasogál ug
ibútang tong̃ód canía: pagsácoat sa mg̃a dáhon con sa mg̃a carta ang
nagasogál sa baraja ug nacadáog.

Bazo. = Baga.

Bazucar. = Quinó, og og, cono.



BE

Beata. = Babáye ng̃a maampóon.

Beaterio. = Baláy ng̃a guimpóy-an sa mg̃a beata, sa mg̃a babáye ng̃a
maampóon.

Beatificar. = Ang pagmatóod sa Santos ng̃a Papa sa pagcasantos sa mg̃a
táuo ng̃a nanagalágad ug maáyo sa Dios, sa buhi pa síla.

Beatitud. = Ang paghimáya sa Lang̃it, capaládan, cabolahánan ng̃a dayon.
* Ng̃alan ng̃a icahing̃ánlan sa Santos ng̃a Papa.

Beato. = Boláhan, paládan sa oaláy catapúsan. * Ang magatúman sa mg̃a
bóhat sa pagcacristianos. * Ang guipacasantos na sa Santos ng̃a Papa.

Bebedero. = Ilímnan, pagaímnan sa mg̃a lánggam, ilimnánan.

Bebedizo. = Tobig ng̃a ilímnon.

Bebedor. = Hing̃ínom, palaínom, palaimnánon, hobgánon.

Beber. = Inom, tong̃ab. * Para catar ó probar. = Dimdim. * Los perros y
otros brutos. = La-lá. * De bruces. = Suyup.

Bebida. = Ilímnon.

Bebido. = Ang nacaínom labí sa casadáng̃an.

Beca. = Timáan ng̃a guinabísti sa mang̃a colegiales, ng̃a máo ang úsa ca
tinábas con bagcos ng̃a panápton, ng̃a guicóros níla sa atobáng̃an sa
dóghan, guitóngtong níla sa mg̃a abága, ug guipamítay níla ang duhá ca
tomóy sa ílang licód.

Becerrillo, lla, to, ta. * V. Becerro.

Becerro. = Nati, anac sa toro ug sa baca.

Bedel. = Ang nagabántay sa pagátang sa mg̃a estudiantes sa aula, sa
escolahán, sa pagatón-an.

Befa. = Pagyóbit, pagtámay, pagtíao ng̃a mabóg-at.

Befar. = Pagyóbit, pagtíao, pagtámay.

Befo. = Langbi, langbic.

Bejuco. = Ooáy, hanámhan, palásan, manónton, tagalóla, &c.

Bejuquillo. = Talicalá ng̃a boláoan ng̃a idáyan dáyan ug ibítay sa liog
sa mg̃a táuo.

Beldad. = Caáñag, catahóm, caníndot.

Beleño. = Tanóm.

Beleso. = Tanóm.

Belfo. = Ang táuo ng̃a guibitáyan sa ng̃abil sa obus. * V. Befo.

Belicoso. = Mang̃ong̃óbat, ang táuo ng̃a naánad sa pagpang̃óbat, sa
pagáoay, maquiaoáyon, tigáoay.

Bellaco. = Táuo ng̃a dáutan, tampalásan, malágsot, mang̃íl-ad, matámas
támas.

Bellaquear. = Pagtampálas, pagbóhat ug pagpamólong sa mg̃a bóhat ug mg̃a
polong ng̃a dáutan, pagtámas támas.

Belleza. V. Beldad.

Bello. = Matahóm, maníndot, maáñag.

Bellota. = Bong̃a sa mg̃a cáhoy ng̃a guing̃álan encina, roble ug sa obán pa
ng̃a maíng̃on íng̃on: maíng̃on caná sa dágoay sa bóng̃a ng̃a malámon.

Bendecir. = Pagdaláng̃in, pagbendicion.

Bendicion. = Daláng̃in, bendicion.

Bendito. V. Beato. * Santos.

Benedícite. = Polong ng̃a linatín ng̃a icapang̃áyo sa mg̃a Padre ug
licencia con pagtógot sa ílang mang̃a ponóan.

Beneficencia. = Pagtábang, paglában sa isigcatáuo, pagbóhat canía sa
maáyo.

Beneficiar. = Ang pagbóhat sa mg̃a bóhat ng̃a maáyo, pagcalóoy,
pagpoáng̃od.

Beneficio. = Caáyo, caayóhan. * Pagbóhat sa yota arón homátag sa
maáyong panúig. * Pólos ng̃a quinóha sa mg̃a Padre sa ílang pagcacura.

Beneficioso. = Polos, catigayónan.

Benéfico. = Ang magatábang, magalában ug magabóhat sa mg̃a caayóhan sa
isigcatáuo.

Benemérito. = Ang tacós ng̃a pagacaloóyan ug tagáan sa maáyong dóng̃og ug
sa maáyong opicio.

Benévolo. = Ang táuo sa malómong cásing cásing. * Ang mahagúgma ug
magapalángga sa lain.

Benignidad. = Poáng̃od, paghinóclog. * Pagcalínao.

Benignísimo. = Mapoang̃ódon, mahinoclógon oyámot.

Benigno. = Táuo ng̃a malómo, mayómyom, manáya naya, alaíhan,
mapoang̃ódon, mahinoclógon, sa maáyong cásing cásing, sa maháoan ng̃a
búot.

Berbiquí. V. Barrena.

Bercería. = Pagbaligyáan sa mg̃a berzas ug obán pang mg̃a ótan.

Berengena. = Talóng.

Berengenal. = Yotang guitámnam sa mg̃a talóng.

Bergante. = Tampalásan, táuo ng̃a oaláy caúlao.

Bergantin. = Sacayán sa duhá ca talároc.

Berlina. = Coche sa duruhá ca lingcodánan.

Bermejear. = Pagpóla pola.

Bermejo. = Mapóla pola, ing̃on sa color sa boláoan.

Bermejuela. = Isda sa mg̃a sobá sa España.

Bermellon. = Color ng̃a mapóla, lino.

Berrera. = Tanóm.

Berrido. = Ting̃og sa baca.

Berrin. = Ang nanoyó, nasocó, naligótgot, nabaláca caáyo.

Berrinche. = Casucó, panoyó, caligótgot, caáquig ng̃a dagcó.

Berro. = Tanóm ng̃a pagaotánon.

Berroqueña. = Bató ng̃a may color maíng̃on íng̃on sa abó.

Berza. = Otan, tanóm ng̃a maáyong otan.

Besamanos. = Pagháloc sa camót sa hadi.

Besana. = Ang nahaónang tádha con tódlis sa pagdáro sa yota.

Besar. = Haloc, pagháloc.

Beso. = Idem.

Bestia. = Mananáp. * Ang táuo ng̃a borong caáyo, ug ng̃a oaláy quinaádman
bisan diriót.

Bestial. = Pagcaoaláy bóot. * Cailíbgon ug bohat ng̃a mang̃íl-ad.

Bestialidad. = Como el anterior.

Bestialmente. = Sa pagcang̃íl-ad, maíng̃on sa mananáp.

Besucar. = Pagháloc sa masóbsob.

Besugo. = Isda sa obán ng̃a mg̃a cadagátan sa España.

Besuguero. = Ang nagabalígya sa mg̃a isdang besugo. * Tagá ng̃a igadácop
sa mg̃a besugo.

Beta. = Pisi sa mg̃a sacayán, pinótol ng̃a pisi, sa pisi.

Betun. = Bolit.

Bezote. = Bitay bítay, ariyo ng̃a guinabítay sa canhing tiempo sa mg̃a
tagpilipino sa ng̃abil sa óbus.

Bezudo. V. Befo.



BI

Biblia. = Ang santos ng̃a Sulat.

Biblioteca. = Catilíngban, cadaghánan sa mg̃a libro.

Bibliotecario. = Ang magabántay ug magabáton sa mg̃a libro.

Bicenal. = Ang pagcadógay, ang cadogáyan sa caloháan ca túig.

Bicoca. = Cotang diótay, bantayán, lantáoan, ilíhan ng̃a díli malíg-on
caáyo. * Bisan onsa ng̃a oaláy bali.

Bicho. = Mananáp ng̃a diótay ng̃a oaláy hingtúngdan ng̃a ng̃alan. * Ang
táuo sa malágsot ug calatáoan, ng̃a dágoay.

Bien. = Caáyo, caayóhan, catigayónan, bahándi.

Bienal. = Ang cadogáyan, ang pagcadógay sa duha sa duruhá, sa tagórha,
sa tinagórha ca túig.

Bienaventurado. V. Beato.

Bienaventuranza. V. Beatitud.

Bienestar. = Catigayónan, maáyong pagcabótang.

Bienhablado. = Ang mamólong sa maáyong pagtáhod, ang díli magalíbac sa
isigcatáuo.

Bienhechor. V. Benéfico.

Bienquerer. V. Apreciar.

Bienquisto. = Ang guihigógma, tauo ng̃a may maáyong dóng̃og.

Bienvenida. = Ang pagábi abi sa bág-o miábot, ang calípay tong̃ód sa
pagábot sa atong ila.

Bigamia. = Ang pagcamíño sa bálo, ang icadúhang pagcamíño sa bisan
quinsang táuo.

Bígamo. = Ang guicasál, ang namíño sa nacadohá.

Bigardo. = Ang tigsódoy sódoy lamang sa díli macógi sa pagbóhat, ang
malibod líbod.

Bigote. = Bong̃ot sa ng̃abil sa itáas.

Bilioso. = Ang magaláoy ug mahágcot.

Billa. = Ang pagsolód sa usá ca malíng̃in sa bohó, sa sogál ng̃a
guing̃álan ug billar.

Billon. = Usá ca libo ng̃a calibóhan.

Bimestre. = Ang cadogáyan, ang pagcadógay sa dohá ca bolan, sa dohá, sa
tagódha, sa tinagódha ca bólan.

Biografía. = Casayódan sa quinabóhi sa mg̃a táuo.

Biombo. = Pagasalípdan, bongbong ng̃a binóhat sa panápton ng̃a piníntal,
ng̃a icabálhin bálhin bínsan díin, ug masáyon hipóson ug pilóon.

Bípede. = Ang may duhá lang ca tíil.

Birloche. = Coche sa dorohá con sa ópat ba ca rueda ug may dohá ca
lingcodánan.

Birola. V. Argolla.

Birrete. = Calo calo ng̃a mapóla ng̃a ihátag sa Santos ng̃a Papa sa mg̃a
Cardenales, sa pagtógot caníla sa ilang bag-ong cahímtang.

Bisabuelo. = Amahán sa apóhan, song̃áy.

Bisagra. = Capandáyan sa póthao con sa tombága, sa pagpogóng, pagábli,
pagócab ug paglócab sa mg̃a tacop ug mg̃a talambóan.

Bisiesto. = Túig ng̃a pagaisípan sa caluháan ug siám ca adlao sa íang
bólan sa Febrero.

Bisojo. = Libat, balábag ug matá, solimáo.

Bisturí. = Capandáyan sa mg̃a mananámbal, maíng̃on sa labajang diótay,
ng̃a igacádlit sa may quinahánglan.

Bitácora. = Panonódlan sa padalóman.

Bituminoso. = Ang may bolit, ang binolítan.

Bizarría. = Pagcaang̃áyan, pagcabáihon. * Pagcaísog, pagcaoaláy catálao
ug cahádloc.

Bizarro. = Ang oaláy cahádloc. * Malólot.

Bizcocho. = Tinápay ng̃a tinosta, tinapá. * Tinápay ng̃a sináctan sa
ítlog ug sa matám-is, ug maáyo sa sopas sa socolate ug sa pagtónlob sa
vino.

Bizma. = Hampol, haclop.

Biznieto. = Ang anac sa apó.



BL

Blanco, por haber perdido el color. = Doás, mapotí. * Animal. = Ogís.

Blancura. = Maputí, pagcaputí.

Blandamente. = Sa pagcahómoc, sa pagcalómo, sa pagcahínay hinay, sa
pagcaálam alam, sa pagcaánam anam.

Blandear. = Pagláin sa húna húna, pagárang adang, pagoloóndang. *
Pagáng̃ay, pagóyon.

Blandir espada ó sable. = Oloy, holot. * Moverse cosa larga con
agitacion trémula. = Lobay, boyóc.

Blando. = Mahómoc, malómo. * Bien cocido. = Latá. * Suave al tacto. =
Yocyoc, hanglas, hinlo, homoc.

Blandon. = Candela sa tálo ng̃a dagcó ug mabagá. * Candelero con
bolotáng̃an sa candela ng̃a dancóan.

Blandura. = Cahómoc, pagcahómoc.

Blanqueador. = Magpolotí, ang magapotí.

Blanquear. = Pagpotí.

Blanquecino. = Doás.

Blanqueo. = Pagpotí.

Blanquete. = Icadíhog sa mg̃a babáye arón pagaíngnon ng̃a mapotí síla.

Blanquizco. = Doás.

Blasfemador. = Ang mamólong sa mg̃a pólong ng̃a mang̃íl-ad oyámot contra
sa Dios.

Blasfemar. = Pagpamólong sa daótan ug mang̃íl-ad caáyo contra sa Dios.

Blasfemia. = Polong ng̃a mang̃íl-ad ug maláo-ay contra sa Dios ug contra
opód sa isigcatáuo.

Blason. = Dang̃in, bansag.

Blasonar. = Idem. * Andac.

Blonda. = Panápton ng̃a binoldáhan ng̃a icadáyan dáyan sa mg̃a bísti sa
mg̃a babáye.

Bloquear. = Paglíbot, paglípot sa mg̃a cota ug sa mg̃a calongsódan, sa
pagpang̃óbat ug sa pagcóha caníla.

Bloqueo. = Ang paglíbot, ug paglípot sa mang̃a caáoay sa mang̃a longsod,
cútub sa lugar ng̃a díli hiabótan sa mang̃a bala sa mang̃a lóthang, sa mg̃a
tagilóngsod, arón díli pagasódlan sa mang̃a calán-on ug sa mang̃a
quinahánglan sa pagsócol.



BO

Boa. = Saoá ng̃a dagcóan.

Boato. = Pagpadáyeg ng̃a guilabíhan, pagháyag sa pagcadágcong táuo ug sa
catigayónan sa bisan quinsa.

Bobada. = Pacahóng̃og, bóhat con pólong ng̃a oaláy hingtúngdan, cáoang.

Bobamente. = Sa pagcaoaláy hingtúngdan, sa pagcacáoang.

Bobarron. = Bodong, hóng̃og, bong̃og ng̃a dagcó.

Bobatel. V. Bobo.

Bobático. V. Bobamente.

Bobazo. V. Bobarron.

Bobear. = Pagtinóntos, paghóng̃og, pagbóng̃og, pagbóhat, pagpamólong sa
oaláy polos.

Bobería. V. Bobada.

Bobillo, lla, to, ta. V. Bobo.

Bobísimamente. V. Bobamente.

Bobo. = Ang táuo bodong, hong̃og, bong̃og, hodong, boang boang.

Bobon, boboncillo, bobote. V. Bobarron.

Boca. = Bába. * Torcida. = Hioi. * Pequeña, recogida. = Himos. * De
rio, entrada. = Guiboáng̃an. * Capacidad de lazo ó trampa. = Laáng. *
Arriba. = Hayang, tighayá, holos. * Abajo. = Colob, hapa, dagpa, yaob.

Bocacalle. = Sodlánan sa usá ca dalan.

Bocado. = Pináac, tináng̃ag, inángcab, pináhit, pinánghit, inítlib.

Bocal. = Saro sa bábang diótay.

Bocamanga. = Báhin sa mangga sa mg̃a bistí ng̃a labíng hadóol sa camót.

Bocanada. = Ang tobig, vino, &c., ng̃a mahodót sa atong bába sa tagsa ca
pagínom. * Ang aso ng̃a ipaági sa bába sa pagtabaco. * Cadaghánan sa
mang̃a táuo ng̃a nanagsighagóot síla. * De viento. = Boso boso, bos-og,
damag, ambac.

Bocateja. = Ang nahaónang tesa sa mg̃a atóp, dapit sa balisbísan.

Bocaza. = Bábang dagcóan.

Bocina. = Bodyong. * Quinháson ng̃a dagcó, maputí ug binódcan sa maítom.

Bochorno. = Alang̃á-ag, alang̃íi, aling̃ása.

Boda. = Pagcasál, ang conbida sa baláy ng̃a guicáslan.

Bodega. = Pinsa, silong, lugar sa ilálom sa baláy ng̃a pagasódlan sa
bisan onsa dihá.

Bofe. = Baga.

Bofetada. = Sagpá, tagpá, sombag. * De revés. = Tampalíng.

Bofeton. = Como las dos anteriores.

Boga. = Isda sa mang̃a sobá sa España, ug sa mang̃a cadagátan. * Ang
paggáod, paggayóng, pagbógsay.

Bogada. = Ang paglacát sa sacayán ug ang guitolínan sa tagsa ca
paggáod.

Bogador. = Tiggáod, gomaláod, gomalayóng, bomológsay tigbógsay.

Bogante. = Idem.

Bogar. = Paggáod paggayóng, pagbógsay.

Bogavante. = Ang nahaónang gomaláod sa mg̃a sacayán.

Boj. = Cahoy sa España, madálag ug magahí, matíga caáyo.

Bojar. = Paglíbot, paglípot sa mg̃a capopód-an, sa mg̃a polo.

Bojeo. = Ang pagcadagcó, ang cadagcóon sa mg̃a polo, con sa yota ba.

Bojo. = Idem.

Bola. = Malíng̃in.

Bolchaca. = Poyo poyo, bolseta, panonódlan sa salapí con sa bisan onsa
ng̃a guinatáod sa mg̃a bísti sa mg̃a táuo dapit sa solód, dápit sa sapao,
sa ilálom.

Bolero. = Somalayáo magsalabáy, magsalayáo. * Ang mang̃íta sa cabohían
sa íang pagsayáo. * Sabáy, sayáo sa España, sones ng̃a guing̃álan ug
bolero.

Boleta. = Diótay ng̃a papel ng̃a sinolátan cotob sa may quinaháglan, ug
ng̃a ihátag sa táuo ng̃a quinahanglánon niána.

Boletin. = Camatoódan sa pagpaníng̃il ug sa pagdáoat sa salapí. * Papel
ng̃a sinolátan sa pagsolód sa mg̃a dola.

Bolillo. = Cáhoy ng̃a diótay ng̃a may silbi sa pagbóhat sa mg̃a sagigoálo
con mg̃a cordon, mg̃a pisi sa igagáma, sa bohóc, &c., con sa mg̃a sintas.

Bolina. = Banhá, pagsínggit sa mg̃a táuo ng̃a nanaglális lális,
nanagáoay. * Pagsacáy sa bolina, sa pagatóbang ug pagpólos sa háng̃in.

Bolsa. V. Bolchaca.

Bolsear. = Pagconót conót sa mg̃a bisti ug sa mg̃a panápton.

Bolsico. = Poyo poyo ng̃a diótay.

Bolsilla. = Idem. * Panonódlan sa salapí.

Bolsillo. = Idem.

Bolsita. = Idem.

Bolson. = Poyo poyo ng̃a dagcóan.

Bollar. = Pagmárca, pagtimáan sa mg̃a panápton, arón hingbalóan ang
lugar ng̃a guibohátan ug guiháblan.

Bollo. = Tinápay ng̃a diótay, ng̃a sináctan sa manteca, itlog, &c.

Bomba. = Capandáyan sa paghinóbig sa mg̃a sacayán, ug sa ubán ng̃a mg̃a
tubígan ng̃a halálom. * Malíng̃in ng̃a pothao ng̃a pagapónan sa pólvora ug
ipalopád, arón magobá ang mg̃a cabaláyan ug mg̃a baluarte.

Bombardear. = Pagbóhi sa mg̃a bomba ng̃a sinódlan sa pólvora.

Bombardeo. = Idem.

Bombardero. = Ang magasolód sa pólvora sa mg̃a bomba ug magabóhi,
magapalopád caníla.

Bombazo. = Ang tonóg, ang botó sa bomba.

Bombear. V. Bombardear.

Bombo. = Tambol ng̃a dagcóan ng̃a ubán sa mg̃a tolónggon ng̃a icahímo sa
música. V. Aturdido y Atolandrado.

Bonachon. V. Afable.

Bonancible. = Calínao, pagcaháoan sa calibótan.

Bonanza. = Idem.

Bonazo. = Táuong maquigdaítong, maáyo, sa maáyong batásan. * V. Afable.

Bondad. = Caáyo, pagcaáyo.

Bondadoso. = Ang táuo ng̃a maáyo. V. Afable y Apacible.

Bonete. = Calo calo sa opát ca tomóy ng̃a itáod ug ibótang sa olo ang
mg̃a Padre ug mg̃a colegiales.

Bonificar. = Pagáyo.

Bonito. = Matahóm, sa maáyong dágoay, sa maáyong báihon, maáñag. * Isda
sa mg̃a cadagátan sa España.

Bonzo. = Ang Padre, ang nagacura sa mg̃a insic.

Boqueada. = Pagting̃á, pagtíng-ab.

Boquear. = Pagng̃áng̃a, pagbang̃áng̃a, paghing̃ótas.

Boquera. = Alaguían sa tóbig sa mg̃a sobá arón mamasáyon ang pagbó-bo sa
yota ug sa mg̃a tanóm.

Boqueron. = Bohó, bang̃ág ng̃a dagcó. * Isda sa mang̃a dagat sa España.

Boquete. = Alaguían, bohó, bang̃ág ng̃a diótay, ng̃a masígpit.

Boquiabierto. = Ang táuo ng̃a sigbang̃áng̃a.

Boquiancho. = Ang may dagcó ug halagpád ng̃a bába.

Boquihendido. = Yacmo, yacmol.

Boquilla. = Ang ablí, ang bohó dapit sa obus sa tágsa ca páa sa calson,
sa mg̃a salooál. * Ang alaguían sa tobig sa mg̃a daplin sa mg̃a balaháan.
* Ang sop-ot ng̃a diótay ng̃a isóp-ot sa clarinete, &c., sa pagtáihop.

Boquinegro. = Ang may ug bába ng̃a maítom ug mang̃a ng̃abil ba.

Boquiroto. = Ang masáyon mamólong sa bisan onsa, ang tabían.

Boquirubio. = Ang táuo ng̃a magatúg-an sa ng̃atanán ng̃a hingbalóan sa
oaláy catungdánan ug quinahánglan.

Boquituerto. = Hioi.

Borballar. = Olbog.

Borbollon. = Bondáog, olbog.

Borboton. = Como el anterior. * Pagpamólong sa madalí caáyo.

Borceguí. = Sapín ng̃a moábot cótob sa bagtac.

Borda. = Ang sandígan sa ibábao sa salog, sa cubierta, sa mg̃a sacayán.

Bordada. = Ang paglacát, ang guitolínan sa mg̃a sacayán sa tágsa ca
pagbíra bira con pagbálic bálic.

Bordado. = Ang guilíloc, ang biboldáhan, ang panápton con bisan onsa pa
ng̃a guibotáng̃an sa mang̃a bólac con lain ng̃a dágoay, sa pagágui agui ug
pagtolotóngtong sa igagáma, &c.

Bordador. = Bomolórda, magbobórda, ang nagabórda, ang macagáma sa mg̃a
bólac bólac con sa lain ng̃a dagoáya sa mg̃a panápton.

Bordadura. = Ang pagbólda ug ang binólda.

Bordar. = Paglabra, pagbólda sa mg̃a panápton.

Borde. = Daplin, ng̃ilít, dalíli, sidsid, toletíhan, ng̃abil. * Ang táuo
ng̃a díli anac sa guintiayónan, sa magtiáyon, sa mg̃a táuo ng̃a quinasál,
anac sa olítao ug sa dalága.

Bordear. = Pagbíra bira.

Bordo. = Ang quilid sa mg̃a sacayán dapit sa goa. * Ang maong sacayán. *
Ang pagpunta, pagtóon, pagdólong sa mg̃a sacayán sa luyo ug sa luyó con
manóngsong síla sa háng̃in, sa pagábong ug sa pagsácop sa háng̃in ng̃a
tolód, ng̃a maáyo. * Sogcod, songcod ng̃a hatáas. * Coldas ng̃a mabagá sa
mang̃a sesta, mg̃a rabel, &c.

Borla. = Ponpon, pongpong, pamalóngpong, palóngpong. * Cerdas que
cuelgan de los puños ó de las empuñaduras de campilanes, &c. = Colíli.

Bornear. = Tooang, toang, taquílid. * Pagtóyoc sa mg̃a sacayán ng̃a
guilaoígan, sa pagbálhin sa háng̃in con sa sológ. * Paglálic, pagsápsap
sa mang̃a cáhoy ug mg̃a columna sa libót.

Borni. = Langgam ng̃a manágit.

Borona. = Daoa.

Borra. = Balahíbo ng̃a mabagá ug hamóbo sa mang̃a carnero, balahíbo sa
mg̃a canding. * Lalóg sa vino, sa lana, &c.

Borrachear. = Paghobóg sa masóbsob.

Borrachera. = Pagcahobóg, cahobóg.

Borrachez. = Idem. * Pagcaoalá sa bóot.

Borrachísimo. = Ang hing̃ínom, hobgánon, ang mahobóg caáyo, oyámot,
lotong pagcahobóg.

Borracho. = Hobóg, hobgánon.

Borrachon. V. Borrachísimo.

Borrachuela. = Tanóm.

Borrador. = Nahaónang solat ng̃a hohoálon pa.

Borraja. = Tanóm.

Borrajear. = Pagsólat sa oaláy túyo, sa pagtíao tíao lamang.

Borrar. = Panas, hanap, pala.

Borrasca. = Onós, pagcahodós, cahodós, baguio.

Borrascoso. = Háng̃in ng̃a mahodós caáyo. * Lugar con dágat ba ng̃a
pagaonósan sa masóbsob.

Borregada. = Cadaghánan sa mang̃a carnero.

Borrego. = Ang carnero ng̃a báta pa. * Táuo ng̃a oaláy quinaádman.

Borreguero. = Baquero, ang magbalántay sa mg̃a carnero.

Borreguillo. = Carnero ng̃a diótay pa.

Borricada. = Cadaghánan sa mg̃a borrico. * Pólong con bóhat ba ng̃a oaláy
hingtóngdan, ng̃a binóang ng̃a oalá húna hunáon ug maáyo.

Borrico. = Mananáp ng̃a maíng̃on ing̃on sa cabayo, apan diot diot, ug ang
dalónggan nía dagcó ug hatáas. * Táuo ng̃a oaláy quinaádman bisan
didíot.

Borricon. = Idem. * Ang táuo ng̃a moilóbon caáyo, ng̃a magaántos oyámot.

Borriquero. = Ang magbalántay sa mg̃a borrico.

Borro. = Nati, anac sa carnero ng̃a diótay pa.

Borron. = Tinóltog sa tinta, pinánas, pinála.

Borroso. = Ang may daghan lalóg.

Boscaje. = Cadaghánan sa mg̃a cáhoy ng̃a nanagbános caáyo.

Bósforo. = Saoang, alaguían sa usá ca dagat sa talioála sa duruhá ca
yóta ug ng̃a mosógat sa lain ng̃a dágat.

Bosquejar. = Pagpintál sa bisan onsa sa pagcabáol pa ug díli híngpit,
pagsógod sa bisan ónsang bóhat, ug pagándam ba, sa díli paghománon.

Bosquejo. = Bisan ónsang bóhat ng̃a guisógdan ug oalá tapóson, humánon.

Bostezador. = Mahohóyab, ang mohóyab.

Bostezar. = Hoyab.

Bota. = Panonórlan sa vino, sodlánan sa vino: mahímo caná sa usá ca
pánit ng̃a diótay ng̃a tinahí ug binolítan sa solód, sa salong. * Sapín
ng̃a pánit ng̃a magatábon sa tíel ug sa páa hasta sa bagtac con cotub sa
tohod.

Botador. = Ang nagabalíbag, tigbalíbag. * Capandáyan sa póthao sa
pagíbot sa mg̃a lansang ng̃a díli icaíbot sa cómpit, sa sipit.

Botafuego. = Cáhoy ng̃a guitaólan sa tomóy sa mecha ng̃a dinagcótan, sa
pagsílsil sa artillero cútub sa halayó, sa pólvora ng̃a guisébo sa mg̃a
lothang.

Botalon. = Cáhoy ng̃a hatáas ng̃a magámit sa mg̃a sacayán con may
quinahánglan.

Botamen. = Cadaghánan sa mg̃a panonódlan sa vino, sa tubig, &c., ng̃a
guilólan sa mg̃a sacayán.

Botana. = Cáhoy ang diótay ug malíng̃in ng̃a igatábon sa mg̃a bohó sa mg̃a
pánit ng̃a panonódlan sa vino. * Ang hampol ng̃a ibótang sa mg̃a samád ug
mg̃a hobág.

Botánica. = Quinádman ng̃a nahatong̃ód sa mg̃a tanóm, sa pagíla sa tagsa
tagsa, ug sa mg̃a capuslánan níla.

Botánico. = Ang táuo ng̃a may quinaádman sa pagíla sa mg̃a cáhoy ug mg̃a
tanóm.

Botanista. = Idem.

Botar. = Balíbag, salibáy, tolód, yabo.

Botaratada. = Polong con bóhat ba sa táuo ng̃a magáan ug boot.

Botarate. = Boang boang, táuo ng̃a magáan ug boot, colidó, miné.

Botavante. = Cáhoy ng̃a hatáas, ng̃a guitaólan sa tomóy sa usá ca pothao
ng̃a matalínis, ng̃a guibáton sa mg̃a nagasacáy sa pagsócol ug pagpogóng
sa boot mobángga caníla.

Bote. = Pagbónal, pagpócpoc, pagsóntoc sa bángcao, salapáng, sombilíng,
&c. * Pagómpoc sa bala, bató, &c., con maígo sa bisan díin ng̃a magáhi.
* Panonódlan, soládnan sa mg̃a homót ug mang̃a icadíhog ng̃a guinagámit sa
mg̃a babáye, ug sa mg̃a tambal ug mg̃a boticario. * Sacayán ng̃a diótay,
ing̃on sa dágoay sa mg̃a baláng̃ay.

Botella. = Sodlánan sa salamín sa pagsolód sa tubig, vino, &c. * Ang
vino ng̃a guisolód sa maong boteya.

Botellon. = Boteya ng̃a dagcó.

Botería. V. Botamen.

Botero. = Ang nagabóhat sa mg̃a panonódlan ng̃a panit, sa vino.

Botica. = Baláy ng̃a pagabohátan ug pagabaligyáan sa mg̃a nanagcaláin
láin ng̃a tambal.

Boticario. = Ang magabóhat ug macagáma sa mang̃a támbal.

Botija. = Toytoy, tinghoy.

Botijero. = Magbobóhat ug magbabalígya sa mang̃a tinghoy.

Botijilla. = Tinghoy ng̃a diótay.

Botijon. = Tinghoy ng̃a dagcó, tibód.

Botijuela. V. Botijilla.

Botillería. = Baláy ng̃a pagabohátan ug pagabaligyáan sa mang̃a ilímnon
ng̃a nanagtibúoc sa pagcabógnao.

Botillo. = Panonódlan, sodlánan sa vino, ng̃a diótay.

Botin. V. Borceguí. * Tabon sa páa cutob sa tohod hasta sa tíil, ng̃a
cacao-íton sa mang̃a botones con sa mg̃a caó-it. * Ang guicóha, ang
quinóha sa mang̃a soldados, sa lugar ng̃a ílang guipang̃ol átan, sa obos
na ang pagáoay con pagpang̃óbat, ng̃a guibiyáan sa ílang guipanagdáug ng̃a
mg̃a caáoay.

Boto, romo de punta. = Dompol, omol, sangsang, sompo. * Ang táuo ng̃a
colang sa quinaádman. * V. Botillo.

Boton. = Botones. * Yema de árboles y plantas. = Salingsíng̃an,
salíngsing.

Botonadura. = Cadaghánan sa botones sa mg̃a bisti.

Bóveda. = Ang alcoba sa mg̃a baláy ug mg̃a Singbahán ng̃a molomalíng̃in. *
Mang̃a lang̃ob ng̃a malíng̃in dapit sa itáas. * Lolóbng̃an, lobng̃ánan sa
ilálom sa mg̃a salog sa mg̃a Singbahán.

Boya. = Patáo patáo, palayáo.

Boyada. = Panón ng̃a dagcó sa mg̃a baca.

Boyal. = Ng̃atanán ng̃a nahatong̃ód sa mg̃a baca.

Boyante. = Ang milotáo, lomotáo.

Boyar. = Paglotáo.

Boyazo. = Baca con toro ng̃a dagcó.

Boyera. = Toril, alar ng̃a paghipósan sa mg̃a baca.

Boyero. = Magbalántay sa mg̃a baca.

Boyuno. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a baca.

Boza. = Pisi ng̃a dagcó, mabagá, ng̃a magámit sa masóbsab sa mg̃a sacayán.

Bozal. = Bucág ng̃a diótay ng̃a ibótang sa bába sa mg̃a cabayo ug ubán
pang mg̃a mananáp, arón díli síla macapáhit sa mg̃a cabalánan. * Ang
ibótang sa bába ug sa olo sa mg̃a cabayo, sa pagpogóng caníla sa
magacabayo. * Ang bag-ong tinón-an sa bisan ónsang opicio. * Ang táuo
ng̃a boang boang, borong, cabos ng̃a oaláy ug quinaádman.

Bozo. = Ang balahíbo ng̃a bolágao ng̃a motoróc sa mg̃a laláqui sa ibábao
sa ng̃abil sa itáas, sa oalá pa tomodóc ang bong̃ot. * Pisi ng̃a icabáat
sa bába sa mg̃a mananáp sa paggóyor caníla.



BR

Bracear. = Capay capay, paglíhoc sa mg̃a bocton, hayon hayon, hayón.

Bracero. = Ang magapadóol sa íang bocton sa láin, arón somándig. * Ang
maálam magcópot ug magsalibáy sa bángcao, sa salapáng, &c.

Bracman. = Ang Padre ug mang̃ialáman sa cánhing tiempo sa mg̃a dioatáhan.

Braga. = Calzones, salooál ng̃a halagpád.

Bragado. = Táuo sa daótan ng̃a húna húna ng̃a may daótan ng̃a tóyo.

Bragadura. = Ang talioála sa mg̃a páa, ang guicaláng̃an sa duhá ca páa.

Bragazas. = Ang magapaságad, ang guipapagbóot sa lain, ang masáyon
pagaólo olóhan, labí pa ang mang̃a babáye.

Braguero. = Ibaláat ng̃a malíg-on, casangcápan ng̃a itáod sa balát-ang ug
ipadápat ug maáyo sa bolog sa mg̃a táuo ng̃a botóon, sa pagpogóng sa
ílang dágcong lagáy. * Ang pisi ng̃a icalíg-on sa timon con bansálan sa
mang̃a sacayán, sa pagpogóng canía con mabali ogáling ang caña, ang
pácao con togdánan, ug con maoalá, maíbot ug matípac ang mg̃a caó-it.

Bragueta. = Ang abli, ang si-si, ang quisi sa mang̃a salooál dapit sa
atubáng̃an, ug sa mg̃a saya.

Brama. = Túig sa pagpang̃asáoa sa mg̃a úsa.

Bramadera. = Doláan sa mg̃a báta: mao ang usá ca papán ng̃a diótay ng̃a
hinóctan sa usá ca pisi ng̃a hamóbo, ng̃a pagatáyoc toyócon nila sa
háng̃in arón maghagónghong. * Tolónggon ng̃a guipanggámit sa mg̃a baquero
sa pagtígom sa mg̃a mananáp. * Tolónggon ng̃a pagagamíton sa mg̃a bantay
sa mang̃a tanáman, sa pagbógao sa mg̃a mananáp.

Bramador. = Domahagóhong, ang nagadagóhong.

Bramante. = Quilis, pising magamáy.

Bramar. = Dagóhong, hagónghong, pagtíng̃og sa mang̃a mananáp. * El mar. =
Dogóhong, dagóoc.

Bramido. = Ang pagtíng̃og sa mg̃a mananáp, ug labí pa sa mg̃a ihálas. *
Ang pagsinggit, pagtúao, pagtiábao sa mg̃a táuo ng̃a nanóyo, nasocó.

Brancada. = Panagátan, sahid, anod.

Brandal. = Ang mg̃a pisi ng̃a bolotáng̃an sa mg̃a ang sa pagsáca sa mg̃a
taládoc sa mg̃a sacayán.

Brasa. = Baga, aguipó ng̃a may caláyo.

Brasero. = Bagahán, calán.

Brasil, Palo Brasil. = Sibócao.

Brava cosa. = Botang ng̃a oaláy hingtóngdan.

Bravamente. = Sa pagcaísog, sa pagcabáng̃is. * Maáyo caáyo, sa toman, sa
hingpit.

Bravata. = Paghólot, paghómot.

Bravatero. = Magholólot, maandácon.

Bravear. = Paghólot, paghómot, pagándac.

Bravera. = Talambóan hong̃áoan sa mg̃a horno ng̃a pagalotóan sa tinápay ug
sa bisan onsa.

Braveza. = Pagcaísog, pagcabáng̃is, pagcaihálas.

Bravío. = Mabáng̃is oyámot, maísog, ihaláson. * Cáhoy tanóm ng̃a ihálas,
tudocbánoa.

Bravisimo. = Mabáng̃is oyámot, maísog caáyo, ihaláson ng̃a túod.

Bravo. = Táuo ng̃a oaláy cahádloc ug catáhap, cásing casíng̃an. * V.
Bravio. * Dagat ng̃a badlan, ng̃a nagobót caáyo. * Lugar, yota ng̃a
sagbótan, ng̃a díli maáyo pagalácoan, calibónan, solóp.

Bravote. V. Bravatero.

Bravura. V. Braveza.

Braza. = Dopa, socod sa dohá ca vara, sa onóm ca tíil, pisi ng̃a guibáat
sa mg̃a verga sa mg̃a layág, sa pagtóyoc toyoc, pagtaquílid ug pagatóbang
sa máong layág sa háng̃in.

Brazada. = Paggácos, paglícos sa bisan onsa, sa mang̃a bocton.

Brazado. = Idem.

Brazaje. = Pagcadághan sa mg̃a dópa cótob sa ibábao sa tóbig hasta sa
balás, hasta sa pondo.

Brazalete. = Bocála.

Brazo. = Bocton, botcon. * De rio. = Sang̃á, sobá sobá.

Brazos de peso. = Biday biday. * Uñas de cangrejo, alacran, &c. =
Cagat.

Brazuelo. = Bocton ng̃a diótay.

Brea. = Salong, tágoc sa cáhoy. * Blanca. = Lonay.

Brebaje. = Ilímnon ng̃a sináctan sa nagacaláin láin ng̃a mg̃a tambal, con
hiló ba.

Brecha. = Langcob, bohó, bang̃ag. * Pagcatándog sa bóot sa mg̃a sambang,
sa mg̃a oáli, ug sa bisan onsa ng̃a guitán-ao ug guinadóng̃og.

Bregar. = Layog, aoay, damag, halog, dosmog. * V. Amasar.

Breña. = Yota ng̃a sináctan sa mg̃a batóng dagcó, sa mg̃a pangpang, ug sa
mg̃a casagbótan.

Brete. = Singsing, baclao, bacólong ng̃a póthao ng̃a isóol ug itáod sa
mg̃a tíil sa mg̃a preso, arón díli síla macacalágueu. * Calisód,
calisdánan, cayógot, cayoctánan, cagolánan, cagóol, cabalísa.

Breva. = Higos, ang nahaónang bong̃a sa tágsa ca túig sa cáhoy ng̃a
magabóng̃a sa higos. * Táuo ng̃a mitóo sa mg̃a sambag ug miádang sa iang
húna húna ng̃a malágsot.

Breve. = Camatoódan ng̃a guícan sa Santos ng̃a Papa con sa ílis nía, ng̃a
sinolátan sa mg̃a sógo ug mg̃a pagbóot nía. * Ang malágmit ang madalí,
ang díli madúgay, lactod. * Oña, sa taod taod, sa toon toon. *
Madáclit.

Brevedad. = Pancadalí, pagcalágmit, calactóran, pagcadáclit.

Breviario. = Pang̃adyéan sa mg̃a Padre.

Brevísimo. = Ang madalí, ang malágmit oyámot.

Briaga. = Pising dagcó, mabagá: magámit sa pagpíga sa mg̃a uvas.

Briba. = Pagcatápol, pagcadaótan.

Bribon. = Táuo ng̃a tapólan, sa mang̃íl-ad ug malágsot ng̃a batásan,
tampalásan.

Bribonada. = Tampálas, pagcang̃íl-ad, pagcalágsot.

Bribonar. = Pagtápol, pagtampálas.

Bribonería. V. Bribonada.

Bricho. = Dahon ng̃a haíctin ug manípis caáyo sa boláoan, sa pagbólda.

Brida. = Mang̃a pisi con mg̃a panit ng̃a guihócot sa bozal con sa preno sa
mg̃a cabayo, ug ng̃a pagacóptan sa nagacabayo, sa pagpogóng ug paghópot
caníla.

Brigada. = Cadaghánan sa mg̃a tápoc sa mg̃a soldados, cadaghánan sa mg̃a
mananáp, mg̃a cabayo, &c., sa pagbálsa ug pagdála sa mg̃a quinahánglan sa
mg̃a pang̃obátan, ug sa mg̃a calán-on.

Brigadier. = Ponóan sa mg̃a soldados.

Brillador. = Ang masíga, magíla gila.

Brillante. = Idem. * Bató ng̃a mahál uyámot, bilídhon caáyo, ng̃a masíga,
masíhag ug magíla gila.

Brillar. = Siga, sinao, sihag, gila gila.

Brillo. = Casíga, casíhag, casínao.

Brincador. = Lomológso, maglológso, ang magalógso, ang magaógpo.

Brincar. = Logso, ogpo.

Brinco. = Paglógso, pagógpo.

Brindar. = Alap, agda, pagábi abi, gasa, combira.

Brindis. = Pagálap.

Brinquillo. = Doláan sa mg̃a bátang babáye.

Brio. = Cosóg, gahóm, isog.

Briol. = Pisi sa paghípos ug paglolós sa mg̃a layág sa mg̃a sacayán.

Briosamente. = Sa pagcacósog, sa pagcabáscog.

Briosísimo. = Ang mabáscog, macósog, ang gahóman caáyo.

Brioso. = Idem. * Mapíscay, madásig.

Británica. = Tanóm.

Brizna. = Tipac, tipic, sinápsap ng̃a diótay, magamáy caáyo, bignit,
quibit.

Brocadillo. = Panápton ng̃a igagáma.

Brocado. = Panápton ng̃a igagáma ng̃a sináctan sa hilo sa salapí ug sa
boláoan.

Brocal. = Bába sa ng̃a atábay. * Singsing, baclao, bacólong sa salapí
con sa boláoan, ng̃a isóp-ot sa mg̃a polóan sa mg̃a calés, sa mg̃a
campílang, &c.

Bróculi. = Otan ng̃a maíng̃on íng̃on sa coles.

Brocha. = Ponpon sa mg̃a balahíbo sa caballo con sa baboy, ng̃a bináat sa
tomóy sa usá ca cáhoy ng̃a hamóbo, ng̃a guinámit sa mg̃a pintol, sa mang̃a
táuo ng̃a nanagpíntal. * Pincel.

Brochada. = Tagsa sa paghílog sa brocha.

Broche. = Sab-it, caó-it, sab-ítan, cao-ítan.

Brochon. V. Brocha.

Brodista. = Ang hang̃ol ng̃a mang̃áyo sa íang cacán-on sa mg̃a cabaláyan.

Broma. = Tamílog, tamásoc, taguímtim. * Sabá, banha, tiao.

Bromar. = Pagcócot sa tamásoc, sa tagímtim.

Bromear. = Pagdóla, pagtíao, pagtístis, pagbánha, pagsabá.

Bromista. = Ang tigtíao, ang matístis, ang mahagógma magdóla.

Bronce. = Tombága.

Broncista. = Ang magabóhat sa tombága.

Bronco. = Baol. * Hait, maháit. * Ang táuo ng̃a maísog. * Tolónggon sa
tíng̃og ng̃a hong̃áo.

Bronquedad. = Pagcasagóngsong, pagcadagcó sa ting̃og.

Bronquina. = Pagáoay, paglális.

Broquel. = Calásag.

Broquelado. = Ang may calásag, ang nang̃alásag.

Broquelazo. = Pagpócpoc, pocpoc ng̃a guipócpoc sa calásag.

Brotar. = Pagsalíngsing, guitib, gotoc, todóc, tugbo, odlot.

Brote. = Salingsíng̃an.

Broza. = Sagbot, hogao, casagbótan, cahogáoan.

Bruces. (de). V. Boca abajo.

Bruja. = Balbal, asoang, onglo.

Brújula. = Padalóman.

Brujulote. = Sacayán ng̃a guilolánan sa salong ug sa obán pang mg̃a tágoc
ug mg̃a panácot ng̃a masáyon masónog ug masíga, sa pagsónog ug pagdáob sa
mg̃a sacayán ng̃a caáoay.

Bruma. = Gabon sa dagat.

Brumo. = Talo ng̃a mapotí caáyo.

Bruñido. = Ang guihínlo, ang guisínao, ang guihílog sa isilínao.

Bruñidor. = Capandáyan sa pagsínao.

Bruñir. = Pagsínao sa bisan onsa, pagdíhog ug pagsínao sa náuong íng̃on
sa guibúhat sa mg̃a babáye.

Brusco. V. Bronco. * Ang bolíng-it ug náuong.

Brutal. = Ang manigíng̃on sa mananáp.

Brutalidad. = Pagcamanáp. * Pagcaoaláy bóot sa pagpogóng sa mg̃a
cailíbgon.

Bruto. = Mananáp. * Ang táuo ng̃a oaláy caólao, ang sa malágsot ug
mang̃íl-ad ng̃a batásan. * V. Bronco hasta tolónggon.



BU

Buba. = Tabucáo, saquét ng̃a guing̃álan ug prinances. * Segun dicen, esta
especie de erupcion procede, de mal venéreo. * V. Relata réfero.

Bubático. = Tabocáoon.

Bubon. = Buba.

Buboso. V. Bubático. * Poc-on, camalóon.

Bucear. = Salom.

Buceo. = Pagsálom.

Bucle. = Bohóc ng̃a liníquit, ng̃a guicólong.

Bucólica. = Mg̃a calán-on.

Buche. = Pabalónan. * Ang nati sa borrico.

Budion. = Isda sa mg̃a dagat sa España.

Buenaboya. = Ang táuo ng̃a mosolód sa íang caogalíng̃on ng̃a pagbóot sa
pagcalansero, sa pagcagomaláod.

Buenamente. = Sa pagcasáyon.

Buenaventura. = Palad ng̃a maáyo.

Buey. = Baca, ang baca ng̃a laqui.

Búfalo. = Calabáo.

Bufar. = Cagmo, posng̃a.

Bufete. = Lamesáhan ng̃a pagasolátan.

Bufido. = Ting̃og sa mananáp.

Bufo. = Matístis.

Bufon. = Idem. * Ang magayóbit, magatíao.

Bufonada. = Pagcatístis, pagcayóbit, pagcatíao.

Bufonearse. = Pagtístis, pagtíao, pagyóbit.

Buharda. = Talambóan sa ibábao sa atóp, ng̃a guitabónan sa usá ca átop
átop ng̃a diótay.

Buho. = Langgam sa gabíy, sa España.

Buhonería. = Mg̃a balígya ng̃a tolotagídyot ng̃a guinabála sa nagabalígya:
mg̃a sudlay, mg̃a solód, mg̃a dagom, hilo, &c.

Buhonero. = Ang magbalalígya, ang nagabalígya sa mg̃a tolotagídyot ug sa
mg̃a ibalalígya sa óbos ng̃a bíli.

Buitre. = Langgam ng̃a manágit sa España: ang guicáon nía máo ang mg̃a
mananáp ug ang mg̃a táuo ng̃a minatáy.

Butron. = Bobo, táon, balíat. * Horno ng̃a pagalotóan, ug pagatonáoan sa
salapí ng̃a báol pa ug nasacót pa sa yota.

Bujería. = Tiendahán, pagabaligyáan sa póthao, tingga, salamín, &c.,
ng̃a tolotagídyot ug sa diótay ng̃a bíli.

Bujeta. = Caban ng̃a cáhoy. * Panonódlan, sodlánan sa mg̃a cahomót ng̃a
guinadála dála sa mg̃a táuo sa ilang poyo poyo, sa ílang bolsa.

Bujía. = Candela sa talo ng̃a mopóti caáyo ug sa duhá ca dáng̃ao ang
cahitáson, culang con capin. * Ang candelero con sanggáan ng̃a
pagabotáng̃an ug pagatolpócan sa candela.

Bula. = Camatoádan ng̃a guícan sa Santos ng̃a Papa, ng̃a sinolátan sa mg̃a
súgo nía. * Ang bula con camatoódan ng̃a guihing̃álan sa Santa Cruzada,
ng̃a pagalimósan sa túig túig ng̃atanán sa mg̃a cristianos, arón
macapang̃áon síla sa carne sa mg̃a viernes ug mg̃a vigilia, gaoas ug pila
ca adlao ng̃a guiásoy sa máong bula, sa tágsa ca túig, ug arón
macapang̃óha sila sa daghánan ng̃a mg̃a pagtógot con pagpasáylo sa mg̃a
salá.

Bulario. = Catilíngban sa mang̃a bula.

Buleto. V. Breve hasta pagbóot nía.

Bulto. = Gantong, gantóong, ogdo. * Hobág.

Bulla. = Casába, banhá, singgit, tuao, pooao.

Bullaje. = Ang banhá sa pagpamólong sa dághan táuo ug dong̃an.

Bullicio. = Idem. * Cagáhob, cahagónghong.

Bulliciosamente. = Sa dágcong banhá, sa dágcong casába.

Bullir. = Pagbócal sa tobig. * Gusanos ú otros animales. = Lihoc, giho,
hiol, camang, coyámang, híboc, caládcad.

Buñolero. = Magbobóhat, tigbóhat, ang may opicio sa paggáma sa
buñuelos.

Buñuelo. = Binócboc sa trigo ug bisan pa ng̃áni sa humáy ng̃a sináctan sa
manteca con sa lana, ug linóto con prinito sa caláha.

Buque. = Lugar ng̃a pagabotáng̃an sa bisan onsa. * Bisan onsa ng̃a
sacayána.

Burbuja. = Bola maíng̃on sa bítlig ng̃a magáma usáhay sa túbig.

Burbujear. = Pagoloólbo sa túbig.

Burdel. = Baláy ng̃a pagapúy-an sa mg̃a babáyeng daútan, sa mg̃a bigáon.

Burdo. V. Bronco, hasta ang táuo.

Bureo. = Dola, caling̃áoan.

Burga. = Tobódan sa túbig ng̃a maínit.

Buriel. = Bulágao.

Buril. = Capandáyan sa pothao ng̃a matalíuis ug maháit caáyo, sa
paglíloc sa mg̃a tombága.

Burilada. = Pagcacádlit, pagcabádlis sa buril.

Burilar. = Pagcádlit, pagbárlis sa mg̃a tumbága sa buril.

Burla. = Tiao, yobit, yaoyao, yom-id, ng̃iao, oyat, limbong.

Burlador. = Ang nagatíao, tigyóbit, tigyám-id, ang nagayáoyao,
nagaóyat, maólo olóhon.

Burlar. V. Burla. * Solog solog, sóod sóod, limbong, olo olo.

Burlería. V. Burla.

Burlesco. V. Burlador.

Burra. = Ang baye sa burro, burro ng̃a baye. * V. Borrico.

Burrada. = Panón sa mg̃a burro.

Burrajo. = Ta-i sa mg̃a caballo, &c.

Burrazo. = Burro ng̃a dagcó.

Burro. V. Borrico.

Burujo. = Ang opa sa mg̃a aceytunas sa napíga na ug guinacoháan na sa
dogá, sa lána, sa guibadyétan na. * Ogdo sa yota ug sa bisan onsa.

Burujon. = Hobág sa olo, ogdo.

Burraca. = Poyo poyo ng̃a dagcó sa panit.

Busca. = Pagpang̃íta.

Buscador. = Ang nang̃íta, ang nagabólong.

Buscapiés. = Bomba ng̃a sinódlan sa pólvora ng̃a oaláy tugdánan, ng̃a
modalágan sa talioála sa mang̃a tíil sa mg̃a táuo.

Buscar. = Pagpang̃íta, pagbólong.

Buscaruido. = Maquigaoáyon, soquíhan, malalíson ang magatúyo,
masinocuáhi.

Buscavidas. = Ang maquigsáyod caáyo sa quinabóhi sa isigcatáuo, ang
naquigásoy, ang naquigsúsi sa mg̃a bóhat sa isigcaíng̃on. * Ang
tigpang̃íta caáyo sa mg̃a quinahánglan sa pagcabóhi. * Tabían.

Buscon. V. Buscador. * Ang mang̃ang̃áhas, ang magaticás.

Busilis. = Caculían, ang himotáng̃an sa caculían, bisan onsa ng̃a macóli.

Busto. = Ladáoan sa táuo cutub sa háoac sa oaláy bocton, maíng̃on sa
guibótang sa salapí.

Butaca. = Lingcodánan ng̃a dagcó ug hamóbo.

Butifarra. = Soriso. (Chorizo.)

Buz. = Haloc sa timáan sa pagtáhod.

Buzo. = Tigsálom, ang mosálom.

Buzon. = Alaguían sa tóbig sa mg̃a danao. * Ang bohó ng̃a pang̃abotáng̃an
sa mg̃a sulat sa correo.








C


CA

Cabal, justo. = Toman, songcad, topóng.

Cabalgada. = Mang̃a soldados con láin ng̃a mg̃a táuo ba ng̃a nanagcabayo.

Cabalgador. = Tigcabayo, ang magacabayo.

Cabalgadura. = Ang mananáp ng̃a paggabalsáhan, ng̃a pagacabayóan.

Cabalgar. = Pagcabayo.

Cabalgata. V. Cabalgada.

Cabalmente. = Sa pagcatúman, gayód, máo man gayód, sa igo, sa
pagcahíngpit.

Caballa. = Isda sa mg̃a dagat sa España ug sa Filipinas, hagomáa.

Caballar. = Ng̃atanán canhic cabayo, ng̃a nanong̃ód sa mang̃a cabayo.

Caballería. V. Cabalgadura.

Caballeriza. = Logar ng̃a pagapóy-an sa mang̃a cabayo.

Caballerizo. = Ang nagabántay ug magabáton sa mg̃a cabayo.

Caballero. = Ang nagacabayo. * Ang dato ng̃a lioat sa mg̃a guinacánan ng̃a
mg̃a dágcong táuo. * Ang salapían, sa maáyong batásan.

Caballerosamente. = Sa pagcalólot.

Caballeroso. = Ang ang̃ay sa táuo ng̃a dato ug sa maáyong gaoi sa maáyong
batásan.

Caballete de tejado. = Ybobóng̃an. * Ang yota ng̃a nagalabáo sa talioála
sa mg̃a todlis sa yota ng̃a guidaróhan.

Caballo. = Cabayo. * Capandáyan ng̃a guitagána sa canhing tiempo sa
pagpasáquet sa mg̃a táuo.

Cabaña. = Baláy ng̃a diótay sa mg̃a cabalánan, payág.

Cabecear. = Toad toad, ling̃ó ling̃ó, ling̃iu ling̃io, doca doca.

Cabeceo. = Paglíhoc sa olo sa loyo ug sa loyo.

Cabecera. = Olóhan.

Cabecilla. = Ponóan sa mg̃a soquíhan. * Ponóan sa mg̃a nagacaláin láin
ng̃a mg̃a tapoc sa mg̃a báta sa escolahán ug sa mang̃a cristan. *
Magbalántay sa mang̃a bohat.

Cabellera. = Cadaghánan sa mg̃a bohóc, bohóc ng̃a guisáblay sa licód,
donghay. * Postiza. = Talagábong, tagbong.

Cabello. = Bohóc.

Cabelludo. = Bochan, ang táuo ng̃a may bohóc ng̃a hatáas.

Caber. = Arang, hodót, himo.

Cabestro. = Pisi ng̃a guihócot sa olo sa mg̃a mananáp sa paggóyod caníla.

Cabeza. = Olo. * Sinógdan sa bisan onsa.

Cabezal. = Onlánan, olnan, olónlan ng̃a diótay, olúgnan.

Cabezo. = Catapúsan, casalpóng̃an sa mg̃a caboquílan.

Cabezon. = Padron, camatoódan ng̃a sinolátan sa mg̃a táuo ng̃a nagbóhis ug
ng̃a managtámpo sa bisan onsa. * De camisa, chaqueta, &c. = Asintos. *
Abertura de cualquiera ropaje para poder sacar la cabeza. = Liab.

Cabecero. = Olo ng̃a dagcóan.

Cabezudo. = Táuo sa dágcong olo. * Táuo ng̃a soquíhan, malalíson, sa
magáhing olo, matinománon sa íang cabobót-on.

Cabezuela. = Olo ng̃a diótay. * Binócboc sa trigo ng̃a dagcó dagcó, sa
guiágag ug guicóha na an pino. * Tanóm sa España. * Bólac ng̃a guing̃álan
ug rosa, sa poyós pa.

Cabida. = Ng̃atanán ng̃a árang botáng̃an sa bisan onsa ng̃a bótang.

Cabildo. = Catilíngban sa mg̃a Padre ng̃a may ting̃og ug mahilábot sa mg̃a
pagsolosámbag sa mg̃a Singbahán ng̃a catedral. * Catilíngban sa mg̃a
dagcong táuo sa longsod.

Cabimiento. V. Cabida.

Cabizbajo. = Ang nagadong̃ó, nagadocó, nagayang̃ó, dong̃óy, sacmoló.

Cable. = Pisi ng̃a dagcóan ug mabagá, ng̃a icaláoig sa mg̃a sacayán,
dandan, buli búli, talícol.

Cabo, extremo, punta. = Tomóy, catadmán. * Fin, término. = Catapúsan,
casangpútan. * Punta de tierra. = Catarmán, dauis, lauis. * Punta de
tabaco, candela, &c. = Opús. * Puño de toda arma. = Polóan. * Astil de
azuela, azadon, &c. = Patoc, polóan. * Palo de lanza, de fisga, &c. =
Togdánan. * Orilla, extremo de ropa ó vestido. = Hang̃ítan, sidsid. *
Orilla, de tabla, mesa, &c. = Daplin, ng̃ilit.

Cabotaje. = Ang pagcomercio ug pagsacáy sa dagat ng̃a hingmotáng̃an sa
mg̃a capopód-an, díli ang pagsacáy ug pagtabóc sa dagcong lauod.

Cabra. = Canding.

Cabrería. = Cadaghánan, panón sa mg̃a canding.

Cabreriza. = Toril, alad, lugar ng̃a pagadángpan ug pagasódlan sa mg̃a
canding.

Cabrestante. = Capandáyan sa pagsácoat sa mg̃a mabóg-at.

Cabrilla. = Isda sa mg̃a dagat sa España. * Mang̃a tápoc sa mg̃a bitóon
ng̃a guing̃álan siete cabrillas, hadóol sa timáan sa Lang̃it ng̃a
guihing̃álan ug Tauro.

Cabrío. = Ang nanong̃ód sa mg̃a canding.

Cabriola. = Paglógso, pogógpo ug pagsádsad sa nagasabáy.

Cabriolé. = Bísti ng̃a hatáas ug manggásan, ng̃a guinabísti sa mg̃a
laláqui ug mg̃a babáye.

Cabrita. = Nati, anac sa canding.

Cabritero. = Ang nagabalígya sa mg̃a anac ng̃a diótay sa canding.

Cabrito. = Anac ng̃a laqui ug diótay sa canding.

Cabron. = Canding ng̃a láqui, láqui sa mg̃a canding, lambáyan. * Táuo ng̃a
magapaságad sa íang asáoa ng̃a somápao sa ílang pagtiáyon, ng̃a macasala
sa lain, ng̃a moobán obán sa camaáyo.

Caca. = Ta-í, hugao.

Cacao. = Cacao.

Caoatal. = Cacáoan.

Cacareador. = Manóc ng̃a tigtaláog.

Cacarear. = Pagtaláog sa mg̃a manóc, potac, ogtac, togáoc.

Cacerola. = Tacho.

Caceta. = Idem.

Cacique. = Ponóan sa mg̃a provincia ug sa mg̃a longsod sa mg̃a indio.

Caco. = Caoatán, maninicás, mang̃ang̃áhas. * Ang táuo ng̃a maharlócon,
taláoan ug sa masígpit ng̃a cásing cásing.

Cachamarin. = Sacayán sa duruhá ca taládoc.

Cacharro. = Bisan ónsang panonódlan ng̃a baol ng̃a árang botáng̃an sa
mánggad pa dihá ng̃a botang, con ang tipic lámang sa máong sodlánan.

Cachas. = Ang dohá ca sápao ng̃a cáhoy, bocóg, &c., sa mg̃a polóan sa mg̃a
labaja, cuchillo, &c.

Cachaza. = Pagcahínay.

Cachera. = Panápton ng̃a hinábol sa balahíbo sa mang̃a carnero.

Cachete. = Aping, sagpá, tagpá, tampalíng.

Cachetero. = Cuchillo ng̃a hamóbo ug matalínis caáyo sa tomóy ng̃a
guidála sa mg̃a caoatán ug mg̃a mamomonó, sa pagsámad. * Pocpoc, sontoc.
* Ang táuo ng̃a magatibáoas sa mg̃a toro sa máong capandáyan, sa máong
hing̃aníban.

Cachetudo. = Táuo sa dágcong aping.

Cachican. = Batid, malaláng̃on. * Ponóan sa mang̃a mamomóo, ang
magbalántay sa mg̃a nanagbóhat sa yota.

Cachidiablo. = Ang nagapacayáoa sa íang pagbísti.

Cachigordete. = Táuo ng̃a supang, matámboc ug hamóbo, su dagcong
pagcahósog.

Cachillada. = Pagánac sa mananáp sa daghánan ng̃a mg̃a ánac sa usá ca
pagánac.

Cachiporra. = Cáhoy ng̃a dagcó sa usá ca tomóy.

Cachivache. = Tipic sa vaso, tadyao, pinggan, &c., ng̃a nabóong. *
Guinamíton ng̃a dáan, ug bisan onsa ng̃a oalá nay sílbi.

Cacho. = Tipac, tipic, pinótol sa bisan onsa. * Isda sa mg̃a sobá sa
España.

Cachonda. = Iró ng̃a báye ng̃a guipang̃asáoa.

Cachorrillo. = Tocoy, itoy, idong diótay.

Cachorro. = Idem. * Anac ng̃a diótay sa lobo, sa leon, &c. * Posil ng̃a
diótay ng̃a guidála sa bolseta, pistola.

Cachucha. = Sones ng̃a pagasabáyan sa mang̃a castila, ug hasta ng̃áni sa
mg̃a indio.

Cachupin. = Táuo sa España ng̃a mapoyó sa América.

Cada. = Tagsa.

Cadalecho. = Higdáan ng̃a binóhat sa mg̃a sang̃á ug mg̃a sagbot.

Cadalso. = Bitáyan, pagapátyan, palátyan sa táuo, lugar ng̃a guigáma sa
mg̃a saoang sa mg̃a calongsódan, ug pagaboháton sa mg̃a papán ug hatáas,
arón quít-on ug tan-áuon sa cadaghánan ang táuo ng̃a papátyon tong̃ód sa
mg̃a salá nía ng̃a dagcóan, ug arón tomagám ang obán.

Cadañera. = Ang babáye ng̃a magánac sa túig ng̃atanán, ng̃a guing̃álan sa
mg̃a bisaya: yayong sa túig.

Cadejo. = Palós ng̃a diótay sa hilo con sa igagáma, ug ang bohóc ng̃a
nagobót.

Cadena. = Talicalá.

Cadencia. = Pagcaáng̃ay, pagcaóyon.

Cadeneta. = Bóhat ng̃a guibóhat sa hilo con sa igagáma maíng̃on sa dágoay
sa talicalá ng̃a manípis.

Cadenilla. = Talicalá ng̃a manípis ug haíctin ng̃a icadáyan dáyan.

Cadenita. = Idem.

Cadente. = Ang maholólog, ang may catáhap ng̃a mahólog, ng̃a magobá.

Cadera. = Balát-ang, payód.

Caderillas. = Bisti sa panápton ng̃a magáhi, sa úgpac, &c., ng̃a
guinabísti sa mg̃a babáye arón domagcó ang mg̃a saya sa ibábao sa lugar
ng̃a hingtóngdan ug nadápit sa mg̃a payód.

Cadete. = Soldado ng̃a líoat sa dagcong táuo.

Cadí. = Hocom sa mg̃a moro.

Cadillo. = Tanóm, ducut.

Caducamente. = Sa pagcalóya, sa pagcaoaláy gahóm ug cosóg.

Caducar. = Pagpamólong ug pagbóhat sa oaláy húna húna, sa oalá húna
hunáon ug maáyo, guícan sa pagcalóya ug sa hatáas ng̃a edad sa
hingtúngdan ng̃a táuo. * Pagoalá sa gahóm sa mg̃a sugo ug mg̃a pagbaláod,
tong̃ód cáy oalá gamíton ug oalá sogton cútob sa dógay na.

Caduco. = Tigúlang caáyo, oliánon. * Ang madalí matápus, matibáoas, ang
díli madúgay. * Ang̃o ang̃óhon.

Caedizo. V. Cadente. * Ang guihólog pagtúyo ug guipacaíng̃on ng̃a oalá
tuyóa.

Caer. = Holog, pocan, ambac. * V. Aplastar, aplastarse, y arruinarse
algo, arruinar. * Arroz ú otro grano de cesto, salirse líquido de
vasija. = Agas, yabó. * Hoja agostada, y aunque sea rama de árbol,
arbusto ó planta. = Tagas, polac, lagas, latac, data. * Fruta. = Idem.
* De bruces. = Socámod, dagpá. * De espaldas. = Hayang, haya,
ticáy-ang. * Algo de las manos. = Botáoan. * Pelo, barbas, &c. = Ladot,
lagdog.

Café. = Capé.

Cafetal. = Yota ng̃a guitámnan sa capé.

Cafetera. = Sodlánan ng̃a pagalotóan sa capé.

Cáfila. = Cadaghánan, catilíngban sa mg̃a táuo, sa mg̃a mananáp, con sa
obán pa ng̃a mg̃a botang ng̃a managcasónod sónod.

Cafre. = Táuo ng̃a bodong caáyo, mabáng̃is ug mamomógos, sa daútan ug
malágsot ng̃a batásan.

Cagaaceite. = Langgam. * Ang ta-i nía lanáhon man, ug máo caná ang
guinicánan sa íang ng̃alan.

Cagachin. = Namóc ng̃a diótay.

Cágada. = Ta-i. * Bóhat ng̃a sinohí, ng̃a oalá macaígo sa guitúyo.

Cagadero. = Calibáng̃an, pamos-ónan.

Cagado. = Táuo ng̃a oaláy polós, sa diótay ng̃a cásing cásing ug
mahadlócon sa oaláy hingtóngdan, taláoan.

Cagahierro. = Ta-i, tayá sa pothao.

Cagajon. = Ta-i sa caballo, sa burro, &c.

Cagalera. = Hibólos, calíbang.

Cagada de niño muy pequeño aun. = Camándag, igguit. * De raton, culebra
y otros animales, reptíles y volátiles. = Iti.

Cagar. = Pagcalíbang, caólo. * En los calzones ó en las sayas. = Lopot,
iggit.

Cagarruta. = Ta-i sa mg̃a carnero ug mg̃a canding.

Cagatorio. V. Cagadero.

Cagon. = Ang malíbang sa masóbsob, tigcalíbang, malibáng̃on.

Caida. = Pagcahólog, pagcapócan, pagcaámbac.

Caido. = Malóya, ang magasobó.

Caiman. = Boáya, balanghítao, balang̃ítao.

Caimiento. = Pagcalóya.

Cairel. = Bohócan, talagábong, tagbong.

Caja. = Caban, panonódlan sa bisan onsa.

Cajero. = Ang táuo ng̃a modáoat sa salapí sa mang̃a baláy sa mg̃a
comerciante ug ang mobáyad sa mang̃a baláydon.

Cajista. = Ang táuo sa imprenta ng̃a macaípon ípon ug magahúsay sa mg̃a
letras, sa paggáma sa mang̃a letras, sa paggáma sa mg̃a polong.

Cajon. = Panonódlan sa bisan onsa, honos, bálay bálay ng̃a papán ng̃a
pagabaligyáan sa mg̃a calán-on.

Cal. = Apog.

Cala. = Ang tipac con pedazo ng̃a nacóha sa mang̃a bóng̃a sa pagtiláo
niána. * Lóoc lóoc ng̃a diótay sa mg̃a baybáyon. * Bohó sa mg̃a dingding
ng̃a cota sa pagsolóng sa ílang cabalágon, sa cadacóon nila, sa
guibág-on. * V. Calilla.

Calabacera. = Tanóm.

Calabacero. = Ang nagbalígya sa mang̃a calabasa.

Calabacin. = Tabayág. * Calabasa ng̃a diótay.

Calabacino. = Tabayág. * Calabasa ng̃a ogá na ug ng̃a oalá nay solód, ng̃a
maáyo pagasódlan sa vino, sa tobig, &c.

Calabaza. = Calabasa, bong̃a sa calabacera.

Calabazar. = Yota ng̃a guipogásan sa mang̃a calabasa.

Calabazote. = Matám-is sa calabasa.

Calabobos. = Olan ng̃a taílgbos, binabáye.
Calabozaje. = Hinángtang, salapí ng̃a ibáyad sa guipreso sa magbalántay
sa mang̃a preso, sa alguasil.

Calabozo. = Bilanggóan, lugar ng̃a malíg-on ug usáhay sa ilálom sa yota,
ng̃a pagsódlan ug pagabilanggóan sa mg̃a táuo ng̃a guipreso tong̃ód sa
dágcong salá.

Calabrote. = Pisi ng̃a dili dagcó caáyo, ug magamáy sa cable, ng̃a
guinagámit sa mg̃a sacayán.

Calada. = Paglopád ng̃a matúlin caáyo sa mg̃a lánggam ng̃a manágit.

Calado. = Mang̃a paglabra ug paglíloc sa mg̃a tombága. * Pagbóhat sa mg̃a
labra sa mg̃a panápton.

Calafate. = Manonolót.

Calafatear. = Pagsolót, dotdot.

Calaje. = Honus.

Calaluz. = Sacayán sa india.

Calamar. = Tabógoc, coguíta.

Calambre. = Binhod, banhod, quioi, quimay.

Calambruco. = Cáhoy sa España.

Calamento. = Tanóm.

Calamidad. = Calisód, cayógot, cagóol.

Calamite. = Baquí.

Cálamo. = Tolónggon maíng̃on sa plauta.

Calamocano. = Ang nahobóg hobóg, ang̃o ang̃óhon.

Calandrajo. = Ang tinábas ng̃a nabítay sa bisti sa táuo.

Calaña. = Gaoi, batásan.

Calar. = Honób, soyóp. * Togcad, toquib, habaló, sayod. * Olan, homod,
basá.

Calavera. = Ang mg̃a bocóg sa olo, sa oalá nay onód, clavera. * Boang
boang.

Calaverada. = Bóhat sa táuo ng̃a boang boang, ng̃a oalá húna honáon ug
maáyo, bohat sa táuo ng̃a colang sa pagtáhod ug pagsógot.

Calcañar. = Ticúd, bool bool.

Calceta. = Bisti ng̃a isóol sa páa ug magatábon sa téil ug sa maong páa
hasta sa tohod.

Calcetin. = Calceta hamóbo ng̃a moábot lámang sa bagtac.

Calcina. = Sinácot sa ápog ug sa mg̃a batong magamáy.

Calcinar. = Pagbálhin ug bisan onsa sa pagcaápog, sa pagcaáguen.

Cálculo. = Pagísip, paghúsay sa mg̃a cuenta, pagcuenta.

Caldear. = Pabagá sa puthao, caínit ng̃a dagcó sa adlao con sa caláyo,
pagcaínit sa mg̃a baláy con sa yota, guícan sa caínit sa adlao con sa
caláyo ba.

Caldera. = Caoa.

Calderería. = Baláy con lugar ng̃a pagabohátan ug pagabaligyáan sa mg̃a
caoa.

Calderero. = Ang maghobóhat ug ang mobalígya sa mg̃a caoa.

Caldereta. = Solódlan, bolotáng̃an sa tóbig ng̃a bendito.

Calderilla. = Idem. * Ang salapí ng̃a tombága, ang mg̃a cuarta.

Caldero. = Caoa ng̃a diótay ng̃a guibotáng̃an sa duruhá ca caláptan con
gálong gálong sa ng̃abil, sa bába, ug diha niána guícan ang lain ng̃a
caláptan con gálong ng̃a dagcó, sa pagbítay sa máong caoa sa calayóhan
con sa dapóg. * Timba.

Caldo. = Sabáo.

Caldoso. = Ang mg̃a calán-on ng̃a may dághan ng̃a sabáo, ang guisáboan
caáyo.

Calducho. = Ang sabáo ng̃a guilabíhan ug oaláy lamí.

Calefaccion. = Pagcaínit.

Calefactorio. = Lugar ng̃a pagainítan sa mg̃a táuo.

Calendario. = Isípan, ilisípan, tuígan.

Calentador. = Sorlánan sa caláyo sa pagínit sa mang̃a habol sa higdáan
sa tiempo sa túgnao, quiní mao ang usá ca panonódlan ng̃a tumbága ug
malíng̃in ng̃a pagataclóban sa usá ca taclób sa tombága opód ng̃a
guinabohó bohóan.

Calentar. = Pagínit.

Calentarse ó secar algo al fuego. = Dangdang, panálang.

Calentura. = Hilánat.

Calenturiento. = Ang táuo ng̃a guiholohilántan.

Calera. = Horno ng̃a pagasonógan sa mg̃a bató ng̃a apógon, ng̃a boloháton
ug ápog.

Calero. = Mang̃a bató ng̃a guitápoc ug guibotáng̃an sa mg̃a cáhoy sa
pagbóhat sa ápog. * Ang táuo ng̃a magacóha sa mg̃a bató ng̃a boloháton ug
ápog.

Calesa. = Coche ng̃a diótay sa usá lamang ca lingcodánan ng̃a guitabónau
sa pánit, sa oaláy tábon sa atubáng̃an, ang guitóngtong sa duruhá ca
cáhoy ug sa duruhá ca rueda.

Calesin. = Coche diótay pa sa calesa.

Caletre. = Húna húna, ilisípan sa táuo.

Calibre. = Ang pagcadagcó sa mg̃a bohó sa mang̃a lóthan, pagcadagcó sa
mg̃a bala ng̃a isolód sa mg̃a lóthang.

Calidad. = Quinala, caogalíng̃on.

Calidísimo. = Ang maínit oyámot.

Cálido. = Ang maínit, ang macaínit.

Caliente. = Maínit.

Califa. = Dacong táuo sa mg̃a moro ng̃a ílis ni Mahoma, ponóan sa mg̃a
moro, ílis ni Mahoma.

Califato. = Cahímtang sa pagcaponóan sa mg̃a moro ug ang pagcadúgay, ang
túig, ang tiempo sa ílang pagcahócom, sa ílang pagcaponóan.

Calificar. = Pagásoy, pagtúg-an con maáyo ba con daútan ba ug bisan
onsa ng̃a bóhat, polong con botang.

Calilla. = Mecha ng̃a binóhat sa sabon, lana, asín, &c., con ang tocóg
ba sa tabaco ng̃a isóol ug isolód sa alaguían sa ta-i sa táuo ng̃a
masaquéton, ng̃a díli macacalíbang, ug bale caná sa geringa.

Calina. = Gabon, alísng̃ao ng̃a nagáma sa tiempo ng̃a maínit caáyo.

Caliz. = Cális, vaso sa salapí con sa boláoan ng̃a pagabotáng̃an sa vino
sa pagmisa sa mg̃a Padre.

Calizo. = Yota ng̃a guinatódcan sa mg̃a bató ng̃a apógon, yota ng̃a may
sacot sa ápog.

Calma. = Linao.

Calmante. = Mang̃a tambal sa paghínay hinay sa mg̃a maól-ol, sa pagcóha
sa cahápdos sa mg̃a samad ug sa mg̃a hobág.

Calmar. = Paglínao. * Paghínay hínay, pagarang adang.

Calmoso. = Tiempo, túig sa pagcalínao. * Dagat ng̃a mahósay, ng̃a mapoyó,
ng̃a oaláy balód, bácat.

Calofriarse. = Pagtolotáquig, pagtógnao.

Calofrío. = Tolotáquig, tognao.

Calor. = Init, pagcaínit.

Calumnia. = Butang butang.

Calumniador. = Tigbótang bótang, mabótang botáng̃on.

Calumniar. = Pagbótang botang.

Calumniosamente. = Sa dagcong pagbótang bótang, sa pagcabótang botang.

Calurosamente. = Sa pagcaínit.

Caluroso. = Maínit.

Calva. = Caópao.

Calvario. = Buquid, lugar ng̃a guidóphan cang Jesucristo sa cruz.

Calvatrueno. = Caópao ng̃a nagalócop sa tibúoc ng̃a olo.

Calvez. = Pagcaópao.

Calvo. = Opáoon.

Calza. = Bistí ng̃a nagatábon sa páa.

Calzada. = Dalan ng̃a dagcó. * Embaldosada. = Dalan ng̃a quinotáan, ng̃a
sinálgan sa mg̃a bató con mg̃a ladriyo.

Calzado. = Ng̃atanán ng̃a ipahaáng̃ay sa tíil, sapín, sinelas, &c. *
Ng̃atanán ng̃a itábon sa páa, medias, calcetas. &c.

Calzadura. = Ang pagbísti sa sapín, &c.

Calzar. = Pagtábon sa tíil ug sa páa sa sapín, sa medias, &c., soob.

Calzo. = Bang̃il.

Calzon. = Calsones, saloál, salooál, de largo.

Calzoncillos. = Salooál, ng̃a hamóbo ug halagpád ng̃a ibísti sa ilálom sa
mg̃a calsones.

Callacallando. = Sa pagcahílom, sa tinágo.

Calladas. (á las). = Idem.

Calladamente. = Idem.

Callado. = Mahilómon.

Callandico, to. = Sa mahínay, sa pagcahónghong, sa pagcahalaoáhao.

Callar. = Hilóm.

Calle. V. Calzada.

Callear. = Pagbóhat sa dálan sa mg̃a tanáman, sa mg̃a cabalánan.

Callejear. = Paglacát sa masóbsob sa mg̃a cadalánan sa oaláy tóyo,
pagsódoy sódoy, paglíbod líbod.

Callejero. = Hilacáo, lomalacát, tíglacat, tigsódoy sódoy, maglalacáo,
maglíbod líbod.

Callejon. = Dalan ng̃a hatáas ug haíctin.

Callejuela. = Idem, dalan ng̃a nagacúrus sa ubán ng̃a mg̃a dalan, ug
nabalábag.

Callo. = Cobal, lopac.

Callosidad. = Pagcacóbal quinobálan, linopácan.

Calloso. = Idem.

Cama. = Higdáan.

Camada. = Ang mg̃a anac ng̃atanán, sa usá ca pagánac, sa iró, sa mg̃a
lobo, mg̃a conejo, &c.

Camal. = Ang pisi ng̃a igahócot sa mg̃a mananáp.

Camaleon. = Mananáp maíng̃on íng̃on sa toco. * Ang paglacát nía mahínay
caáyo, ug nabolobálhin ang color nía somála sa lugar ng̃a pagalácoan
nía.

Camamila. = Rosas de papel, rosas del Japon, mansaniya.

Camándula. = Cuentas con rosario sa usá con sa toló ca tinagpólo.

Camandulero. = Táuo ng̃a tampalásan ug bacácon.

Cámara. = Lasalas, solód ng̃a labíng maáyo sa mang̃a cabaláyan. * Ang
solód ng̃a pagsódlan lamang sa mang̃a dágcong táuo sa mg̃a baláy sa mg̃a
hari. * Ang mg̃a solód sa dapit sa olín sa mg̃a sacayán. * Hocmánan ng̃a
labí ug alaguían sa mg̃a pagbóot ug mg̃a sógo sa hari. * Ang tá-i sa
táuo.

Cámaras de sangre. = Calíbang sa dugó, hibólos, caólo, pagcaótol.

Camarada. = Obán, caobán. * Ang mg̃a táuo ng̃a nagalóon, nagaípon ug
pinoy-ánan. * Ang mg̃a táuo ng̃a nagasálo síla sa pagcáon.

Camaraje. = Abang sa solód ng̃a guisódlan ug guitipígan sa trigo, humáy,
maís, &c.

Camaranchon. = Paga.

Camarera. = Ang babáye ng̃a labíng talahóron ng̃a nagaalágad sa mg̃a baláy
sa mg̃a dagcong táuo. * Ang babáye ng̃a labíng maámbong ug gahóman ng̃a
nagasílbi ug nagaalágad sa haring babáye con sa asáoa sa hari.

Camarería. = Ang cahímtang sa pagcacamarera.

Camarero. = Ang laláqui sa pagcabótang ng̃a guiíng̃on na cadón, sa tong̃ód
sa camarera.

Camarilla. = Catilíngban sa mg̃a dágcong táuo sa baláy sa hari.

Camarin. = Solód ng̃a guidáyan dayánan ug maáyo sa licód sa mg̃a altal,
ng̃a pagabotáng̃an sa bisan ónsang santósa con sa mg̃a hias sa mg̃a
Singbahán. * Camálig.

Camarista. = Dágcong táuo sa hocmánan ng̃a labí sa hari. * V. Camarera.

Camaron. = Olang, handilític, banágan, oyábang.

Camarote. = Solód, higdáan dapit sa olín sa mang̃a sacayán.

Camasquince. = Táuo ng̃a mahilábot sa díli íang catongdánan,
mahilabtánon.

Camastro. = Higdáan sa mg̃a pobres.

Camastron. = Malaláng̃on ng̃a mang̃íta sa mg̃a cahigayónan sa pagtúman sa
íang cabobót-on.

Cambiable. = Ang árang itagílis, itagáilo, ibáilo.

Cambiamiento. = Pagcabálhin, pagcatagáilo.

Cambiante. = Ang magatagílis, ang magabáilo.

Cambiar. = Ilis, tagílis, baylo, poli, sobli.

Cambio. = Pagcatagílis, pagcabáilo, pagcatagáilo. * Pagdáoat sa salapí
sa usá ca longsod ug pagdála sa láin ng̃a longsod tong̃ód sa sóhol ng̃a
pagasabótan. * Pagsócli sa salapíng tibóoc, sa pisos, sa caháte, &c.,
sa salapíng dógmoc, sa sicápat, sa mg̃a sicaoálo con sa mg̃a cuartas.

Cambista. = Ang táuo ng̃a modáoat sa salapí sa usá ca longsod ug
magadála sa láin ng̃a longsod, tong̃ód sa sóhol.

Cambray. = Panápton ng̃a manípis ug pino.

Camello. = Mananáp ng̃a dagcó ug hatáas.

Camero. = Magbobóhat sa mg̃a bítay bítay sa mg̃a catre ug mg̃a higdáan. *
Ang nagapaábang sa mg̃a higdáan ug mg̃a catre.

Camilia. = Doyan.

Caminador. = Ang nagalacát, ang nagabiaje.

Caminante. = Idem.

Caminar. = Lacát, lacáo. * Por montes ó laderas. = Taláytay, tagáytay.
* V. Andar, todos.

Caminata. = Paglacáo ng̃a hatáas.

Camino. V. Calzada.

Camisa. = Sinína, en Iloilo, bado, bayo.

Camisola. = Bísti, ng̃a hatáas sa panápton ng̃a manípis, ng̃a ibísti sa
ibábao sa sinína.

Camison. = Sinína ng̃a dagcó ug hatáas.

Camorra. = Pagáoay, paglális lális, pagsolosóqui.

Camorrista. = Táuo ng̃a magaáoay sa masóbsob sa oaláy hingtúngdan, táuo
ng̃a madalí saquétan.

Camote. = Camote.

Campamento. = Paghónong, pagpoyó, paghóay sa mang̃a soldados. * Yota con
lugar ng̃a guihonóng̃an sa mang̃a soldados.

Campana. = Ling̃ánay. * Bisaya y de moros. = Agong mangmang.

Campanada. V. Badajada.

Campanario. = Lantáoan, ilíhan ng̃a guibotáng̃an sa mg̃a ling̃ánay.

Campanear. = Pagbágting sa mg̃a ling̃ánay.

Campaneo. = Pagbágting sa mg̃a ling̃ánay sa masóbsob.

Campanero. = Magbobóhat sa mg̃a ling̃ánay. * Mababágting sa mg̃a ling̃ánay.

Campanilla. = Campaniya. * Gallillo. = Campana.

Campante. = Ang nagalabí, nagalabáo sa ubán, ang magasíha.

Campanudo. = Bisti sa mg̃a babáye ng̃a dagcó ug halagpád. * Pagpamólong
ng̃a palábi labíhon, matámay tamáyon.

Campaña. = Datág, patag. * Túig ng̃a pagadogáyan sa mg̃a soldados sa
pagpang̃óbat sa ílang mg̃a caáoay. * Pagcadógay sa mg̃a sacayán ng̃a andam
sa pagáoay, cutub sa pagguícan sa pondóhan hasta sa pagdónggo pagopód.

Campar. = Paglabí, paglabáo sa obán, pagsíha.

Campear. = Pagsódoy sa mg̃a yota, paghíling, pagtimáan con may caáoay
con oalá ba.

Campeon. = Táuo ng̃a nagabóhat sa mg̃a bóhat ng̃a cating̃aláhan, dalayégon
ug hibólng̃an sa pagpang̃óbat, maíng̃on sa guibóhat ni anhing Padre
Pascual Ibañez ni Sta. Filomena sa pagpang̃óbat sa Sólog, ug ang ubán
pang mg̃a soldados.

Campero. = Bisan onsa ng̃a anáa sa dáyag, sa díli magsalípod, sa oaláy
pagasalípdan. * Ang magbalántay sa mg̃a tanáman.

Campiña. = Yota ng̃a halagpád, ng̃a datág caáyo.

Campo. = Banua ng̃a patag.

Camuesa. = Bong̃a ng̃a malalím caáyo, sa España.

Camueso. = Cáhoy ng̃a magabóng̃a sa mg̃a camuesa. * Táuo ng̃a hong̃og ug
oaláy quinaádman, obós.

Canal. = Saoang, bong̃álos.

Canalon. = Sandayóng.

Canalla. = Mg̃a táuo ng̃a tampalásan, sa mang̃íl-ad ng̃a batásan, matámas
tamáson.

Canana. = Panonódlan sa mg̃a cartuchos ng̃a ponó sa pólvora.

Canape. = Lincodánan ng̃a maáyo ng̃a may sandígan.

Canario. = Langgam ng̃a matahóm, sa mamíng̃ao ug maáyong tíng̃og, sa
España.

Canas. = Oban.

Canasta. = Alát, bocág, tacópes, batólan.

Canastillo. = Alát, bocág, &c., ng̃a diótay, tagácan.

Canasto. V. Canasta.

Cancel. = Ganháan sa mg̃a Singbahán ug sa mang̃a solód.

Cancelar. = Pagcóha sa gahóm ug sa bali sa mang̃a camatoódan.

Cancelaria. = Hocmánan sa Roma ng̃a mao ang alaguían sa mg̃a pagtógot ug
mg̃a pagpanghing̃alóoy sa Santos ng̃a Papa.

Cancer. = Hobág ng̃a daótan caáyo ng̃a macamatáy con díli ugáling
toltólan sa ígong támbal.

Cancerarse. = Pagbáti sa cancer.

Cancion. = Sones, pagcanta, paggóya góya.

Candado. = Candaro, yaoíhan ng̃a dili pirme sa mang̃a tacop.

Candela. = Candela.

Candelabro. = Candelero ng̃a dagcó ng̃a arang botáng̃an ug taólan sa
dághan ng̃a mg̃a candela con sugá.

Candelaria. = Piesta sa paghátod, sa pagpatóngha, sa pagpaquíta ni
María Santísima sa íang Santos ng̃a Anac sa Singbahán sa Jerusalém. *
Piesta sa pagólay ni María Santísima.

Candeleria. = Baláy con lugar ng̃a pagabohátan ug pagbaligyáan sa mg̃a
candela.

Candelero. = Candelero, sanggáan sa mang̃a candela, bolotáng̃an, tolpócan
sa mg̃a candela.

Candelica. = Calilla ng̃a batáas sa panápton ng̃a pino ng̃a liníquit, ang
guihílog sa talo ug sa obán ng̃a mg̃a sacót, ng̃a guinagámit sa mg̃a
mananámbal sa pagtámbal sa mg̃a táuo ng̃a mobáti sila sa alaguían sa íhi.

Candente. = Tombága ng̃a guibága.

Cándidamente. = Sa pagcapótong.

Candidato. = Ang nagapatigáyon sa pagdáoat sa hatáas ng̃a opicio con
cahímtang.

Candidez. = Caputí. * Pagcapótong sa húna húna.

Cándido. = Táuo ng̃a pótong.

Candiel. = Calán-on con ilímnon ng̃a nagáma sa vino ng̃a maísog ug maáyo,
ng̃a pagasáctan sa ítlog ug sa asúcal ng̃a mapotí, ng̃a pagalotóon sa
batidól hasta ng̃a magabóla ug maáyo. * Socolate plamenco.

Candil. = Lamparahán, cándil.

Candilada. = Ang lana ng̃a mahodót sa lamparahán hasta sa pagcaponó.

Candileja. V. Candil.

Candilon. = Cándil ng̃a dagcó.

Candonga. = Pagólo olo sa isigcatáo, pagdáyeg canía sa paglímbog canía,
pagtíao sa isigcatáo, pagsólog sólog canía sa masóbsob, sa canónay. *
Paño ng̃a itáod ug isáblay sa mg̃a babáyeng bisáya sa abága, sa pagtábon
sa doghan.

Candongo. = Táuo ug parayégon. * Táuo ng̃a maálam magpatigáyon sa
paglícay sa bohat, tapólan, maólo olóhon.

Candor. = Capotí ng̃a dagcó. * Pagcaólay, pagcapótong pagcahúsay,
pagcaháoan sa bóot, sa húna húna.

Candoroso. = Ang maháoan sa bóot, ang táuong pótong.

Canela. = Canila.

Canelo. = Cahoy ng̃a pagacoháan sa canela, ng̃a mao ang icadúhang pánit
nía, ang pánit sa itálom.

Canelon. = Matam-is ng̃a tibúoc, magahí ug hatáas, ng̃a nagalibót,
nagasápao, ug guilóbng̃an sa usá ca sihá ng̃a diótay ug manípis sa
canela. * Ang tubig ng̃a tibóoc guican sa catúgnao, ng̃a naholohatáas ug
molomalíng̃in. * Ang mg̃a tomóy sa mg̃a saplina, sa mg̃a ihalámpac. * Ang
mg̃a bítay bítay sa boláoan con sa salapí ng̃a tinóyoc tóyoc ug guican sa
mg̃a golpe con sa mg̃a saretera ng̃a guitáod sa mg̃a soldados sa abága.

Canje. = Pagbáilo, pagtagílis sa preso sa usá ca Guinharían sa preso sa
lain ng̃a Guinharían.

Canjear. = Idem.

Canjilon. = Sodlánan sa tombága, sa yota, &c., sa pagbótang sa vino,
tobig, &c., bang̃a.

Cangrejo. = Olang, ománg, casag, langbay, asbao, calas calas,
mang̃iláuod, alagócoy, catang, layágay, calodlóng̃an, locob locob, &c. *
Alimáng̃o, &c.

Canícula. = Bitoon sa timáan sa lang̃it ng̃a guing̃álan ug can mayor.

Canijo. = Masaquéton, maloyáhon, maníoang.

Canilla. = Bitíis, tol-an. * Balíchao. * Ang pinótol ng̃a bagácay,
tangbo, &c., ng̃a pagaborbódan sa maghahábol sa hilo, seda, &c., ng̃a
ihólog sa iang pagahabólon, ug ng̃a ipahaáng̃ay sa lanzadera. *
Sandadayóng ng̃a diótay ug hamóbo ng̃a itáod sa bohó sa bariles, sa
táryao, &c., ng̃a alaguían sa vino, lana, tobig, &c.

Canillero. = Ang bohó sa bariles, táryao, ng̃a pagataólan ug
pagasop-ótan sa canílla.

Canina. = Tá-i sa iró.

Caninamente. = Sa pagcabáng̃is, sa dagcóan uyámot ng̃a casocó ug
capong̃ót.

Caninero. = Ang nagapólot ug nagadagínot sa tá-i sa mg̃a iró sa pagcórti
sa mg̃a pánit.

Caninez. = Caíbog ng̃a guilabíhan sa pagcáon.

Cano. = Obánon, obánan.

Canóa. = Balóto.

Canoero. = Ang nagapiloto, ang nagaolín sa balóto.

Canon. = Tolománon ng̃a guigáma sa mg̃a ponóan sa Singbahán sa ilang mg̃a
pagcabildo, ug mg̃a concilio, ng̃a nahatong̃ód sa santos ng̃a Pagtóo ug sa
boloháton sa mg̃a cristianos. * Listáhan sa mg̃a libro ng̃a sinolátan sa
santos ng̃a Súlat. * Abang ng̃a ibáyad sa táuo ng̃a nagabóhat ug nacacóha
sa pólos sa yota, sa tagía sa maong yota.

Canonesa. = Babáye ng̃a mopoyó sa mg̃a baláy sa mg̃a binócot, ápan díli
sía pagahíctan sa mg̃a pagsáad ng̃a dagcó sa pagsógot, sa pagcacastos ug
sa pagcapobres.

Canonical. = Ang canhic canónigo.

Canónicamente. = Ang moáng̃ay sa mg̃a tolománon sa santa Iglesia.

Canonicato. V. Canonjía.

Canónico. = V. Canónicamente. * Ang mang̃a libro sa santos ng̃a Sólat.

Canónigo. = Ang Padre ng̃a may opicio sa mg̃a Singbahán ng̃a catedral.

Canonista. = Táuo ng̃a quinaadmánon sa tong̃ód sa mg̃a tolománon sa
Singbahán.

Canonizable. = Ang táuo ng̃a tacós ng̃a ilhan sía sa pagcasantos.

Canonizacion. = Ang pagtúg-an ug pagbaláod sa Santos ng̃a Papa sa
pagcasantos sa bisan cansang táuo ng̃a sa bóhi pa sía nagaalágad sa
hingpit sa Dios.

Canonizar. = Idem.

Canonjía. = Cahímtang sa mg̃a Padre ng̃a guing̃ánlan ug canónigo.

Canoro. = Pagcasáyod, pagcaáng̃ay ug pagcamíng̃ao sa ting̃og sa mg̃a
lánggam.

Cansadamente. = Sa pagcabódlay, sa pagcasámoc, sa pagcacápoy.

Cansadísimo. = Ang guibódlay, ang guicápoy caáyo.

Cansado. = Ang guibódlay, ang guicápoy, ang mahínay hínay, ang
guicótas. * Táuo ng̃a samócan.

Cansancio. = Cabódlay, pagcacápoy, pagcacótas.

Cansar, cansarse. = Bodlay, capoy.

Cantable. = Calantáhon, golóya, goyáon.

Cantaleta. = Casabá, banha sa mg̃a tíng̃og ug mg̃a tolónggon. * Pagópod
ópod sa máong mg̃a pólong, sa pagyóbit sa isigcatáuo. * Pagsónglog,
pagsóol-sóol, pagsólog sólog, pagtíao.

Cantar. = Pagcanta, paggóya góya. * Las aves. = Honi honi, agómod. *
Para entretener á niños. = Holó, bo-á, hi-a. * La lechuza. = Caocao,
bocáocao. * Los que reman, &c. = Holó, salóma.

Cántara. = Bang̃a.

Cantarera. = Ang tongtóng̃an sa mg̃a bang̃a.

Cantárida. = Lang̃ao ng̃a malónhao ng̃a pagabolálon ug maáyo ug
dodocdócon: quining binócboc maísog caáyo ug magalábtog, magalótob,
magapabítlig ug magalibótoy sa báhin sa láoas ng̃a pagabotáng̃an ug
pagdapátan.

Cantarillo. = Bang̃a ng̃a diótay.

Cantarin. = Ang nagacolocanta sa masóbsob, ang nagacanta sa mg̃a dóla.

Cántaro. V. Cántara.

Cantatriz. V. Cantarin.

Cantazo. = Pagbonó sa bató.

Cantera. = Yota con lugar ng̃a pagacoháan ug pagacalían sa mg̃a bató.

Cantería. = Quinaádman sa pagsáp ap sa mg̃a bató ng̃a boloháton sa mg̃a
cota.

Cantero. = Tigsápsap, somalápsap, ang nagasápsap sa mg̃a bató.

Cántico. = Paggóya góya, pagdáyeg sa Dios sa pagsómay sa obán ng̃a mg̃a
salmos sa santos ng̃a Solat.

Cantidad. = Pagcadagcó, pagcabóg-at ug socod sa bisan onsa. * Bahin ng̃a
dolodagcó sa bisan onsa. * Idológan sa pagponó sa bisan onsa ng̃a colang
sa usá ca pagísip sa salapí.

Cantillo, to. = Bató ng̃a diótay.

Cantimplora. = Solódlan, panonódlan ng̃a tombága, sa tíngga con sa
salapí, ng̃a pagabognáoan sa tobig.

Cantina. = Lugar sa ilálom sa yota ng̃a pagatipígan sa vino sa gasto sa
matagádlao sa baláy. * Lugar, tiendahán ng̃a pagabaligyáan sa vino ug sa
mg̃a calán-on. * Sodlánan sa mg̃a ilímnon ug sa mg̃a calán-on sa balon sa
magalacát.

Cantinela. V. Cantaleta.

Cantinero. = Ang magbalántay ug ang magabalígya sa mg̃a ilímnon.

Canto. = Bató. * Ang pagcanta ug paggóya góya. * Ang daplin sa bisan
onsa ng̃a díli panápton.

Canton. = Guinharían, longsod.

Cantonada. = Pagyóbit, pagtíao sa isigcatáuo, pagtistis.

Cantonera. = Tombága, pothao, salapí, &c., ng̃a ipahaáng̃ay sa mg̃a dáplin
ug mg̃a esquina sa mg̃a lamesa, mg̃a solatánan, &c., arón malíg-on.

Cantor. = Cantores, ang comalánta, ang nagagóya góya.

Caña alta y gruesa. = Caoáyan, botong. * Como las de pescar. = Bagácay.
* Especie de carrizo. = Tangbo. * Dulce. = Tobó, pinalína. * De timon.
= Caling. * Para guardar agua, vino, &c. = Sagob, soquí, paligalón,
caó-it. * (Pedazo de) para guardar cualquier cosa. = Sogong, longgánan,
lolónggan. * Maciza, sin agujero. = Balocáoi.

Cañada. = Sapa, oálog, yota ng̃a calang sa talioála sa dohá ca boquid.

Cañafístola. = Canyapístola, baláyon, capichola.

Cañal. = Alad, lúgar ng̃a guilibótan sa caoáyan con sa bagácay, bongsod.

Cáñama. = Tampo.

Cañamar. = Yota ng̃a guitámnan sa cáñamo.

Cáñamo. = Tanóm ng̃a pagacoháan sa mg̃a lugas ng̃a maíng̃on íng̃on sa lánot
ng̃a guing̃álan osáb ug cáñamo.

Cañamon. = Ang bong̃a ug bínhi sa cáñamo.

Cañaveral. = Caoayánan, yota ng̃a guitobóan sa mang̃a caoáyan, ug mg̃a
bagácay.

Cañaverero. = Ang nagabalígya sa mg̃a caoáyan, ug mg̃a bagácay.

Cañazo. = Pagbónal ng̃a guibónal sa caoáyan.

Cañería. = Sandayóng ng̃a pagaaguían sa tobig.

Cañizo. = Langcápan, palágpag.

Caño. = Capandáyan sa tombága, tíngga, salapí, &c., ng̃a malíng̃in ug
bohóan: guinláyon, guinláoas.

Cañon. = Idem. * Balahíbo sa mg̃a pacó sa mg̃a langgam, ng̃a dagcó, ng̃a
igasólat: pamódyong.

Cañonear. V. Acañonear.

Cañoneo. V. Acañonear.

Cañonería. = Cadaghánan, pagcadághan sa mg̃a lothang.

Cañuela. = Caoáyan, bagácay ng̃a diótay, lípac sa caoáyan ug sa bagácay,
salása, lag-i, tolásoc, coguing, cogit.

Cañutería. = Pagcadághan, cadaghánan sa mg̃a cañon sa organo.

Cañuto. = Halásam, loca, sogong, solpa, caóit, guinláyon, guinláoas,
tayhop, atagán, salod.

Caoba. = Cahoy ng̃a poláhon, matíga, maníndot ug mahál, maáyo sa
pagbóhat sa mg̃a casangcápan sa baláy.

Caos. = Ang pagcabótang sa ng̃atanán ng̃a nahimótang sa calibótan, sa
nahióna, sa ianámpa pa, dihá dihá sa pagbóhat sa Dios sa máong
calibótan, ug sa oalá pa ipahósay sa Guinóo.

Capa. = Bisti ng̃a hatáas ng̃a igabisti sa mg̃a laláqui sa Europa. * Ang
tábon sa ibábao sa bisan onsa. * Ang bisti sa mg̃a Padre sa pagsáblig sa
tobig ng̃a bendita, ug sa obán pa ng̃a pagaboháton sa Singbahán.

Capacidad. = Pagcadagcó sa bisan onsa ng̃a lugar ng̃a pagabotáng̃an ug
pagasódlan sa bisan onsa, luang.

Capacha. = Batólan, andólan. * V. Canasta.

Capacho. = Idem.

Capador. = Ang nagahibóto.

Capadura. = Ang samad ng̃a nahímo sa paghibóto.

Capar. = Paghibóto.

Caparazon. = Ang mg̃a bocóg ng̃a nahatála sa nacóha na ang onód sa mg̃a
lánggam.

Caparosa. = Yota ng̃a molomalágon ng̃a maáyo sa pagbóhat ug sa pagtína sa
maítom.

Capataz. = Pang̃ólo, magbalántay sa mg̃a magbobóhat, sa mg̃a mamomóo.

Capaz. V. Capacidad. * Ang dagcó caáyo ug igo arón mahodót dihá bisan
onsa ng̃a ibótang. * Tao ng̃a batid, ng̃a may quinaádman.

Capciosamente. = Sa pagcalaláng.

Capcioso. = Malaláng̃on, malimbóng̃on.

Capelo. = Ang calo ng̃a mapolá pola ng̃a guicálo sa mg̃a Cardenal sa santa
Iglesia. * Ang cahímtang sa pagcacardenal.

Capellan. = Pareng sacerdote. * Ang Padre ng̃a magamisa sa solosingbahán
con oratorio sa mg̃a dágcong táuo. * Ang padre ng̃a nagacanta sa mg̃a misa
sa mg̃a alampóan, mg̃a singbahán con oratorio sa mg̃a hári.

Capilla. = Panápton ng̃a guinaconót ug guiáng̃ay sa pagtábon sa olo. *
Bahin sa bisti ng̃a guinabísti sa obán ng̃a mg̃a Padre, ng̃a icatábon opód
sa olo, ug nagacaláin lain ug dágoay. * Salód solód ng̃a diótay sa solód
gayód sa mg̃a Singbahán, ng̃a guibotáng̃an sa altal ug pagamisáhan. *
Mang̃a baláy ng̃a alampóan ug mg̃a Singbahán ng̃a diótay sa mang̃a
calongsódan ug sa holohílit sa mg̃a longsod. * Lamesáhan ug mg̃a
casangcápan sa pagmisa sa mg̃a sacayán, ug ng̃a guidála dala opód sa mg̃a
pang̃obátan.

Capillo. = Panápton ng̃a igatábon sa olo. * Panápton ng̃a potíon ng̃a
icatábon sa mg̃a Padre sa olo sa mg̃a báta sa óbus na síla guiboñágan. *
Panápton ng̃a potíon ng̃a saláhan sa vino, tóbig, &c.

Capitacion. = Pagbáhin báhin ug pagtódlo sa támpo ug baláydon sa tagsa
tagsa.

Capital. = Puhónan sa salapí ug sa manggad sa bisan cansa. * Puhónan
ng̃a guidála sa laláqui con sa bana sa pagcamíño nía. * Longsod ng̃a
ponóan con cabecera sa tágsa ca Guinhadían con provincia. * Sala ng̃a
dagcóan con ponóan sa obán ng̃a mg̃a salá. * Bisan onsa ng̃a dagcóan
oyámot.

Capitalista. = Táuo ng̃a guitígom ang íang pohónan sa lónlon ng̃a salapí.

Capitan. = Táuo ng̃a pang̃ólo, maghohópot ug magbobóot sa pila ca táuo. *
Pang̃ólo sa mg̃a momomonó. * Ang magabóot sa usá ca longsod, ang hocom,
ang gobernadorcillo. * Ang magahópot ug magabóot sa mg̃a sacayán, ang
may catongdánan, sa pagtódlo ug pagbántay sa ílang pagadolóng̃an. * Ang
magabántay sa laoígan con pondóhan, ug mang̃áyo sa pinondóhan con sa
bayad sa pagláoig. * Ang magabóot ug magsógo sa mang̃a soldados ng̃atanán
sa tágsa ca pang̃obátan, ug ang ponóan sa mang̃a provincia. * Capitan
general.

Capitanear. = Pagsógo ug pagbóot sa mg̃a soldado, sa mg̃a calongsódan ug
sa mg̃a caoatán.

Capitanía. = Cahímtang sa pagcacapitan.

Capitel. = Ang olo cong catapósan, dapit sa itáas, sa mg̃a columna,
sapitel.

Capiton. = Isda ng̃a motobó sa yánang, ang olo nía dagcóan caáyo.

Capitulacion. = Pagáng̃ay, pagsábot, pagpólong polong, pagcaámpo.

Capitular. = Idem. * Táuo ng̃a may ting̃og sa mang̃a pagcabildo. *
Pagámpo.

Capítulo. = Bahin. * Bolos. * Pagcabildo, pagsábot sa mang̃a Padre, ug
sa mg̃a canónigo, sa paghing̃ánlan sa ílang ponóan ug sa bisan onsa ng̃a
quinahánglan ng̃a boháton.

Capon. = Hingbót-an, guibóto.

Caporal. = Pang̃ólo sa pila ca táuo. * Ang magabántay sa mg̃a magbobóhat
ug mg̃a mamomóo.

Capote. V. Capa. = Ápan quiní may mangas ug díli mahalagpád caáyo. *
Guing̃álan apód capote con díli macacóha sa bazas ang obán sa
nanagsogál, ang nagapíldi.

Capotillo. = Capote ng̃a diótay.

Capricornio. = Timáan sa usá ca tápoc sa mg̃a bitóon sa Láng̃it.

Capricho. = Paghúna húna ng̃a caugalíng̃on ng̃a guican usáhay sa catáhap
lámang. * Caogalíng̃on ng̃a pagbóot. * Pagcamáo máo.

Caprichoso. = Ang mosócod sa íang boboháton sa íang lamang ng̃a
caugalíng̃on ng̃a pagbóot, ug mosonód niána sa díli gayód pasámbag. * Ang
magamáo máo.

Caprichudo. = Como el anterior.

Captar. = Pagcáhig, pagcábig sa pagbóot ng̃a caogalíng̃on sa bisan cansa,
tong̃ód sa mg̃a pólong ng̃a malómo, sa maáyong pagábi ug sa pagálam alám.

Captura. = Pagcadácop, pagdácop sa saláan.

Capturar. = Pagdácop pagsácop.

Capuchina. = Monja, binócot sa caparían ni san Francisco.

Capuchino. = Padre sa maong caparían, may bong̃ot ng̃a hatáas.

Capullo. = Balay bálay ng̃a pagaboháton sa olod ng̃a nacagáma sa igagáma.
* Ang bolac sa poyos pá, sa oalá pa magbócad, sa oalá pa gomóa sa íang
balay bálay, sa íang potót.

Capuzar. V. Chapuzar.

Cara. = Nauong. * Atubáng̃an sa bisan onsa.

Caraba. = Sacayán.

Carabela. = Sacayán ng̃a hatáas ug haíctin. * Bocág, tagácan.

Carabina. = Pusil ng̃a hamóbo.

Carabinazo. = Ang pagbotó ug pagtónog sa carabina con guibohían na.

Carabinero. = Soldados ng̃a nagacabayo.

Caracoa. = Balóto.

Caracol de mar. = Quinháson. = De tierra. = Tabángcay. * Hagdanán ng̃a
nagatóyoc tóyoc.

Caracola. = Quinháson.

Caracolear. = Pagtóyoc tóyoc.

Caracolero. = Ang mang̃ing̃íhas, ang mang̃íhas ug magabalígya sa mg̃a
quinháson.

Caracolillo. = Quinháson ng̃a diótay. * Tanóm.

Carácter. = Quinaía sa mg̃a táuo ug sa mg̃a botang. * Gaoi, batásan. *
Calig-ónan sa búot. * Dong̃og ng̃a macóha sa táuo tong̃ód sa íang hatáas
ng̃a opicio ug cahímtang. * Timáan ng̃a espirituhánon.

Caracterizado. = Táuo ng̃a dato tong̃ód sa íang pagcahímtang.

Caracterizar. = Pagláin láin sa tagsa ca bótang sa íang caogalíng̃on ng̃a
timáan. * Paghátag sa gahóm sa mg̃a táuo sa paghátag opód caníla sa
hatáas ng̃a opicio con cahímtang.

Caramba! = Pástilan, pástilan odóy!

Carámbano. = Tipac sa tubig ng̃a tibúoc tong̃ód sa tognao.

Caramel. = Isda maíng̃on íng̃on sa tamban.

Caramelo. = Matám-is ng̃a magahí ug matagó.

Caramente. = Sa pagcamahál.

Caramillo. = Tolónggon ng̃a maíng̃on íng̃on sa usá ca plauta ng̃a manípis.
* Tapoc sa bisan onsa ng̃a díli maáyo ang pagcabótang, ng̃a nagobót. *
Bacac, polong ng̃a quinóti cóti.

Carantoña. = Babáye ng̃a malágsot ug tigúlang, ng̃a padíhog ug padáyan,
arón pagaíngnon ng̃a maáyo sía ug náuong, ug sa pagtolotábon sa íang
calágsot. * Pagálam álam sa bisan cansa sa pagdáng̃at sa búot
dadang̃áton.

Carantoñero. = Ang tigálam álam, ang nagaálam álam.

Caraña. = Tagoc sa cahoy.

Carapacho. = Balay bálay sa mg̃a paoícan ug mg̃a oláng, mg̃a ománg, &c.

Caravana. = Cadaghánan sa mg̃a táuo ng̃a nanagobán síla sa paglacát, sa
pagbiaje.

Carbon. = Oling, aguipó ng̃a guipáing̃an sa caláyo.

Carbonear. = Pagbóhat sa oling.

Carbonera. = Horno ng̃a pagasonógan sa mg̃a cahoy sa pagbóhat sa oling. *
Lugar ng̃a pagatipígan sa oling.

Carbonería. = Lugar ng̃a pagabaligyán sa oling.

Carbonero. = Ang magabóhat con magabalígya sa oling.

Carbunclo. = Bató ng̃a mahal. * Hobág ng̃a may tomóy tomóy ug masaquét
caáyo sa pagnána na.

Carbúnculo. = Bató ng̃a mahál.

Carcaj. = Taláng̃an, panonódlan ng̃a halagpád dapit sa itáas ug haíctin
dapit sa óbus, ng̃a pagatipígan sa mg̃a paná.

Carcamal. = Dangga ng̃a ang̃ay sa mg̃a tigúlang.

Carcañar. V. Calcañar.

Cárcel. = Bilanggóan, presóhan.

Carcelaje. = Hinángtang.

Carcelería. V. Cárcel.

Carcelero. = Ang magbalántay sa bilanggóan, alguasil.

Carcoma. = Bocboc, anay, agay ay.

Carcomer. = Pagbógboc, pagagáy ay.

Cardar. = Pagámdam sa balahíbo sa mg̃a carnero sa paggáling. * Pagbósog
sa gapas.

Cardenal. = Padre sa dágcong cahímtang, somalámbag sa Santos ng̃a Papa.

Cardenalato. = Pagcahímtang sa cardenal.

Cardenillo. = Binócboc ng̃a berde ng̃a guícan sa tayá sa mg̃a tombága.

Cárdeno. = Ang may color ng̃a molomaítom, malágom.

Cardinal. = Guinicánan, sinógdan.

Cardo. = Tanóm, catang cátang.

Cardúmen. = Cadaghánan sa mg̃a isda. * Panón.

Carear. = Pagatóbang, pagpaatóbang, pagtándig, pagíndig, pagtándi.

Carena. = Pagcaáyo sa mg̃a sacayán, pagbólit, pagsólot ug pagbóhat sa
obán ng̃a quinahánglan ng̃a icaáyo sa mg̃a sacayán.

Carencia. = Pagcaoalá sa bisan onsa.

Carenero. = Lugar ng̃a guitagána sa pagáyo sa mang̃a sacayán.

Careo. = Pagatóbang, pagcaatóbang.

Carestía. V. Carencia. * Pagoalá, pagdáot sa panóig sa humáy, maís, &c.
* Tiempo sa gotom.

Careta. = Nauong nauong sa papel con sa láin ng̃a hilimóon ng̃a igatábon
sa náuong ng̃a túod.

Carey. = Sisic, balay bálay sa paoícan.

Carga. = Lolan, bala. * Catongdánan sa tagsa tagsa ca táuo, somála sa
íang opicio con cahímtang.

Cargadero. = Lugar ng̃a guitagána sa pagbótang sa mg̃a lólan ng̃a guiháoas
sa mg̃a sacayán ug sa guipanagbála sa mg̃a táuo, ug sa paggámit opód sa
maong lúlan ug bisan onsa ng̃a babaláon.

Cargador. = Ang naggalólan sa íang manggad sa mang̃a sacayán. * Ang táuo
ng̃a may opicio sa pagbála bála sa bisan onsa ng̃a ipabála canía con
ipapás-n ba.

Cargamento. V. Carga.

Cargar. = Paglólan, pagbála, pagyáyong, pagpás-an. * Pagtábo,
pagting̃ób, pagtámbong sa dághan ng̃a táuo sa bisan díin.

Cargazon. V. Carga. * Pagcabóg-at, pagcalóya sa olo con sa bisan ónsong
báhin sa láoas. * Pagcadáot sa banua, cadaghánan sa mg̃a pang̃ánod ug mg̃a
dag-om ng̃a maítom ug mabagá.

Cargo. = Catongdánan sa tagsa tagsa ca táuo. * Ng̃atanán ng̃a guidáoat sa
bisan cansa ng̃a táuo ng̃a quinahánlan ng̃a timaánan. * Pagcoaláy pagtóman
sa caogalíng̃on ng̃a catongdánan. * Salá, sayóp.

Cariacontecido. = Táuo ng̃a masolób-on, sa maming̃áuon ng̃a náuong, ang
nagasobó.

Cariaguileño. = Táuo sa hatáas ng̃a náuong.

Cariancho. = Táuo sa halagpád ng̃a náuong.

Caribe. = Táuo ng̃a mabáng̃is, mamomógos.

Caricatura. = Ladáoan ng̃a piníntal sa malágsot ng̃a náuong.

Caricia. = Pagálam álam, polong ng̃a maáyo, malómo, matám-is.

Cariciosamente. V. Cariñosamente.

Caricioso. V. Cariñoso.

Caridad. = Calóoy, paghigógma. * Paglímos sa naquiglímos.

Carifruncido. = Táuo sa náuong mg̃a maísog.

Carigordo. = Táuo sa matámboc ng̃a náuong.

Carilargo. = Táuo sa hatáas ng̃a náuong.

Carilucio. = Táuo sa náuong ng̃a masínao.

Carilla. V. Careta.

Carilleno. = Táuo sa masópang ng̃a náuong.

Carillo. = Bisan onsa ng̃a molomahál.

Carinegro. = Táuo so náuong ng̃a maítom.

Cariño. = Gugma, maáyong boot, timáan sa pagpalángga.

Cariñosamente. = Sa malómo ug maáyong cabobót-on, sa dagcóng gugma.

Cariñoso. = Ang mahagúgma, ang magapalángga.

Cariraido. = Táuo ng̃a oaláy caólao.

Cariredondo. = Táuo sa náuong ng̃a malíng̃in.

Carísimo. = Ang mahál uyámot. * Ang hinigógma caáyo.

Carísima. = Hatag ng̃a guilólot sa Dios sa táuo ng̃a guibóot nía.

Carita. = Nauong ng̃a diótay.

Caritativamente. = Sa pagcalóoy, sa calóoy.

Caritativo. = Táuo ng̃a mang̃iloóyan, tigcalóoy, ang nalóoy.

Carmen. = Bisti ug Escapulario ng̃a guing̃álan ni María Santísima sa
Cármen.

Carmenador. = Ang magaándam sa lana sa mg̃a carnero sa paggáling. * Ang
nagabósog sa gapas.

Carmenar. = Pagbósog.

Carmesí. = Panápton ng̃a mapóla caáyo ug maníndot.

Carnada. = Paon sa pagcóha sa mg̃a isda ug sa obán pag mg̃a mananáp.

Carnal. = Táuo ng̃a calibotánan, sa maláo-ay ng̃a batásan.

Carnalidad. = Pagcaláo-ay.

Carnalísimo. = Maláo-ay oyámot.

Carnalmente. = Sa pagcaláo-ay.

Carnaval. V. Carnestolendas.

Carnaza. = Ang panit dápit sa solód, dápit sa onód. * Pagcadághan sa
onód, sa carne.

Carne. = Onód.

Carnero. = Carnero.

Carnestolendas. = Ang toló ca adlao ng̃a guisóndan sa barlis, sa
miércoles sa abó.

Carnicería. = Lugar ng̃a pagbaligyáan sa carne, ng̃a pagapátyan sa mg̃a
mananáp.

Carnicero. = Ang nagabalígya sa carne. * Mananáp ng̃a mucáon sa
isigcamananáp ug hasta sa mg̃a táuo. * Táuo ng̃a mabáng̃is.

Carnívoro. = Mananáp ng̃a mocáon sa mg̃a laoas ng̃a minatáy.

Carnosidad. = Onód ng̃a motóbo sa libót sa mang̃a samád, ug ang motóbo ug
labí sa ubán ng̃a mang̃a bahin sa laoas.

Carnoso. = Ang may onód, ang matámbec caáyo.

Carnudo. = Idem.

Carnuza. = Pagcadághan sa carne ng̃a magasóm-ol sa guinháoa.

Caro. = Ang mahal. * Guipalángga, hinigógma.

Carpeta. = Tabon sa panápton con sa panit ng̃a quinórti sa mg̃a lamesa,
mg̃a caban, &c., arón díli hológan sa hogao. * Solódlan sa mg̃a papel. *
Ang hanig sa pagsólat, ug ang pagabotáng̃an sa papel ng̃a pagasolátan.

Carpintear. = Pagpánday, pagbóhat sa bisan onsa ng̃a casangcápan sa
cahoy.

Carpintería. = Lugar ng̃a pagabohátan sa bisan onsa sa cahoy.

Carraca. = Palacópac. * Sacayán ng̃a dagcó ug mabóg-at, ng̃a colang sa
católin.

Carraco. = Tigólang, maloyáhon, bacól tong̃ód sa hatáas ng̃a edad.

Carraspera. = Arat, pagcaárat sa totónlan, pagcaádao.

Carrear. = Pagdalágan. * Dalan ng̃a halagpád.

Carreta. = Galíng̃an.

Carretada. = Ang lolan ng̃a guidála sa usá ca carreta.

Carretela. = Coche ng̃a pagaátpan ug pagacoháan sa atóp somála sa
pagbóot sa nagasacáy dihá niána.

Carretera. = Dalan ng̃a halagpád, ng̃a arang pagaaguían sa mg̃a carreta ug
mg̃a coche.

Carretilla. = Capandáyan sa pagtóon sa paglacát sa mg̃a bátang diótay. *
Pagbóhat sa bisan onsa tong̃ód lamang sa batásan, sa oalá huna hunáon ug
maáyo. * Cohete. = Pinótol ng̃a bagácay ng̃a sinódlan sa pólvora. *
Pagsaólo ug maáyo sa guibása, ug pagsómay sa guisaólog.

Carricoche. = Galíng̃an ng̃a may atóp maíng̃on sa coche.

Carril. = Timáan ng̃a nahabílin sa yota ng̃a guiaguían sa mg̃a galíng̃an,
sa mg̃a carro ug mg̃a coche.

Carrillera. = Ang icabáat sa mg̃a soldados sa ilang calo sa ilálom sa
solang.

Carrillo. = Aping, apapáng̃ig, ipipíng̃ig.

Carrilludo. = Táuo ng̃a may dagcóng aping.

Carrizal. = Yota ng̃a guitódcan sa daghan ng̃a mang̃a tangbo ug mg̃a
sagbot.

Carro. = Galíng̃an.

Carronada. = Lothang ng̃a hamóbo.

Carroza. = Coche ng̃a dagcóan, ng̃a guidáyan dayánan ug maáyo. * Atop
átop ng̃a pagaboháton sa mg̃a sacayán dapit sa olín.

Carruaje. = Cadaghánan sa mg̃a nanagcaláin lain ng̃a mg̃a carro, mg̃a
coche, &c., ug bisan usá lamang ca coche, &c.

Carta. = Solat, dahon sa baraja.

Cartabon. = Escoála.

Cartazo. = Solat ng̃a may tuyo sa pagcasába ug pagsáoay.

Cartel. = Papel ng̃a sinolátan sa mg̃a pagbaláod ug pagmantalá sa mg̃a
ponóan ug sa obán pa ng̃a quinahánglan ng̃a hisáydan ug hibalóan sa
cadaghánan, ng̃a ipamílit, ng̃a itápot sa cadaygánan.

Cartera. = Sodlánan sa panápton con sa panit ng̃a pino, sa pagsolód ug
pagtípig sa mg̃a solat ug ubán pang mg̃a camatoódan ng̃a may quinahánglan
ng̃a batónan ug tipígan ug maáyo.

Cartero. = Táuo ng̃a nagapáhat sa mg̃a solat sa higtúngdan ng̃a tagía.

Cartilla. = Librong diótay ng̃a gagamiton pagóna sa mg̃a báta ng̃a
nanagtóon sa pagbása. * Camatoódan ng̃a ipanghátag sa mg̃a Obispo sa mg̃a
Padre ng̃a guiordináhan nila.

Carton. = Cadaghánan, pagcaípon sa daghánan ng̃a mg̃a papel, ng̃a napílit
sa atóle con sa cola, arón mahiósa ug mabagá.

Cartuchera. = Sodlánan, panonódlan sa mg̃a cartucho ng̃a ponó sa pólvora,
ng̃a guidála dála sa mg̃a soldados.

Cartucho. = Pinótos sa pólvora ng̃a igo sa tagsa ca pagbóhi sa posil.

Casa. = Baláy. * Cadaghánan sa mg̃a anac, mang̃a binatónan ug mg̃a
sologóon ng̃a solód sa tagsa ca baláy. * Ng̃atanán ng̃a mg̃a táuo lioat sa
usá ca guinicánan ug ng̃a guing̃álan sila sa magsáma ng̃a icadúhang
ng̃alan.

Casaca. = Bisti sa mg̃a laláqui, ng̃a maíing̃on sa supa, ng̃a guibitáyan sa
duruhá ca tomóy dapit sa licód, ug guiboctónan.

Casadero. = Táuo ng̃a may edad ng̃a igo adón mamíño.

Casamata. = Lugar ng̃a obos sa mg̃a cota ng̃a guibotáng̃an sa mg̃a lothang
ng̃a icasócol sa mang̃a caáoay.

Casamentero. = Táuo ng̃a magapatigáyon sa pagcasál, sa pagmíño sa mg̃a
olitáo ug sa mg̃a dalága, tigpamaláye, ang nagapamaláye.

Casamiento. = Pagcasál, pagcamíño.

Casapuerta. = Ganháan sa baláy, alaguían sa pagsolód sa baláy.

Casaquilla. = Casaca ng̃a hamóbo, holohatáas lamang sa sopa, apan may
duhá ca tomóy dapit sa licód.

Casar. = Cadaghánan sa mg̃a baláy sa banua ng̃a dili macagáma ug longsod.
* Pagcasál, pagmíño. * Pagpatigáyon sa bisan cansa ng̃a táuo arón mamíño
ang mg̃a táuo ng̃a anáa sa ilálom sa iang gahóm, pagpamálaye caníla.

Casca. = Ang opá, ang panit sa mang̃a uvas, sa mg̃a paras, sa obus ng̃a
guipígan ug guicoháan sa doga.

Cascabel. = Cólong cólong, códong códong.

Cascada. = Ambácan sa tobig, caoasán.

Cascado (estar). = Táuo ng̃a tigúlang na caáyo, malóya, ng̃a díli na
macáscog.

Cascajal. = Lugar, yota sa daghánan ng̃a mg̃a batóng diótay.

Cascajo. = Cadaghánan sa mg̃a bató ng̃a diótay, magamáy.

Cascajoso. V. Cascajal.

Cascamiento. = Pagcalótac, pagcabóong, balána, pagcabásag.

Cascar. = Basag, booac, balána, lotac, boong.

Cáscara. = Panit. * De coco, (fruta) estoposa. = Bonot. * De idem,
interior y dura. = Bagól. * De paláy. = Tahóp.

Cascarilla, ta. = Panit ng̃a diótay. * Panit ng̃a guing̃álan ug quina
panit. * Dahon ng̃a pino ug manípis sa tombága ng̃a icatábon sa bisan
onsa.

Cascaron. = Panit sa itlog.

Cascarron. = Baol, maháit. * Ting̃og sa táuo con sa mananáp ng̃a dagcó,
hagáohao, ng̃a dili maáyo patalinghógan.

Cascarudo. = Bisan onsa ng̃a may panit ng̃a dagcó ug mabagá.

Casco de la cabeza. = Bagol bagol. * De coco (chireta). = Bagól. *
Pedazo de cualquier vasija quebrada. = Tipic, tipac. * Buque de
cualquier navío sin palos ni járcias. = Sacayán. * Capas de cebolla,
&c. = Panit, sapao sapao. * Uña de los piés y manos de los caballos,
carabaos, &c. = Cocó.

Cascudo. = Manapáp ng̃a may dagcóng cocó.

Casera. = Babáye ng̃a nagaalíma ug nagasílvi sa usá ca laláqui con sa
daghan ng̃a mg̃a laláqui.

Caseramente. = Sa oaláy coti coti, sa pagcasáyon.

Casería. = Baláy sa banua ng̃a pagapóy-an sa mang̃a magbalántay sa mg̃a
cabalánan.

Caserío. = Pagcadághan, cadaghánan sa mg̃a baláy ng̃a nagahímo sa mg̃a
longsod.

Casero. = Ang tagía sa baláy. * Ang magbalántay ug maálam magalíma sa
iang baláy. * Mg̃a cahoy ng̃a guialimáhan ug guibantáyan, dili ihálas ug
todocbánua.

Caseta. = Baláy ng̃a baol baol, payág.

Casi. = Hapit, didiót da, colang ug diriót.

Caso. = Pagsodíl, paghitábo, cahigayónan.

Casorio. = Pacasál, pagcamíño ng̃a díli maáyo, cay oalá huna hunáon ng̃a
daan sa mahínay ng̃a paghúna húna.

Caspa. = Dalícdic, daquí.

Caspita. = Pastilan.

Casposo. = Ang may daghan ng̃a caspa, dalícdic, daquí, dalicdícon,
daquíhon.

Casquete. = Calo calo sa panit con sa panápton ng̃a igatábon sa olo. *
Tabon sa olo ng̃a guibólit ug guidíhog sa salong ug lain pa ng̃a mg̃a
tambal, sa pagtámbal sa mg̃a nuca ng̃a guing̃álan ug tiña.

Casta. = Lioat, pagcacaobánan.

Castamente. = Sa pagcaólay.

Castaña. = Bong̃a sa España.

Castañeta. = Castañetas.

Castañetear, sonar las choquezuelas de las rodillas, los artejos de los
dedos, &c. = Loto, lito.

Castañuela. = Castañetas.

Castellano. = Pinamólong ng̃a quinatsíla sa mg̃a catsíla, casíla. * Ang
magbalántay sa mg̃a cota. * Ang táuo ng̃a molópio sa castilla, ang natáuo
sa castilla. * Ang nanong̃ód sa castiya.

Castidad. = Pagcaólay, pagcacastos.

Castigador. = Maghalámpac, homalámpac, tigsáoay, tigbárlong.

Castigar. = Hampac, gaid, bonal, saoay, barlong, sáquet, yogot.

Castigo. = Idem.

Castillo. = Bantayán, ilíhan, lantáoan ng̃a dagcóan ug malíg-on. * Ang
atóp sa mg̃a sacayán dapit sa olin.

Castísimo. = Ang olay caáyo.

Castizo. = Ang may guinicánan ng̃a maáyo. * Pagpamólong ng̃a hingpit, ng̃a
díli salicoáoot, ng̃a díli pagasáctan sa mg̃a polong ng̃a díli mao, ng̃a
díli macaígo.

Casto. = Olay, potli.

Castor. = Mananáp sa opat ca tiil, maíng̃on íng̃on sa usá ca iríng,
mabóhi sa yota ug sa tobig.

Castrar. V. Capar.

Castron. = Canding ng̃a laqui ng̃a guihibótan.

Casual. = Como el siguiente.

Casualidad. = Polong con bohat, pagsodíl ng̃a oalá húna honáon, ng̃a
ahat, tagcoláhao, ng̃a oalá ipaábot, ng̃a oalá holáton sa mg̃a táuo.

Casualmente. = Idem.

Casucha. = Baláy ng̃a diótay, ng̃a oaláy bale, payág, balong balong.

Casulla. = Bisti ng̃a guibisti sa mg̃a Padre, sa pagmisa.

Cata. = Pagdímdim sa mg̃a ilímnon. * Pagtagámtam.

Cataclismo. = Pagcagobót sa calibótan, maíng̃on ng̃a sa tiempo sa
paglonóp.

Cataplasma. = Haclop, hampol.

Catar. = Pagtílao, pagdímdim, pagtagámtam.

Catarata. = Bolog sa mg̃a matá.

Catarro. = Sip-ón, obó.

Cataviento. = Casicási.

Catecismo. = Libro ng̃a sinolátan sa tocso, sa pang̃adyéon.

Catecúmeno. = Ang táuo ng̃a boótan na ng̃a guitódlo ug guiándam sa
pagdáoat sa boñag.

Cátedra. = Lugar ng̃a maíng̃on ing̃on sa dagoay sa oalihánan, ng̃a
pagalingcódan sa mg̃a magtotóon, sa pagtóon ug pagásoy sa ilang mg̃a
tinón-an.

Catedral. = Singbahán ng̃a ponóan sa obán ng̃a mang̃a Singbahán, ng̃a
guibotáng̃an ug guihóptan sa Obispo con sa Arzobispo.

Catedrático. = Magtotóon sa hatáas ng̃a quinaádman.

Catequismo. = Ang pagtóon ug pagtódlo sa quinahánglan ng̃a hibalóan sa
táuo ng̃a pabóñag.

Catequista. = Ang magatóon sa táuo ng̃a pabóñag.

Catequizar. V. Catequismo.

Caterva. = Pagcadághan, cadaghánan sa mg̃a táuo.

Católicamente. = Sa pagcaáng̃ay sa guitóon sa santa Iglesia.

Catolicismo. = Ang pagcadághan sa mg̃a cristianos, cadaghánan sa mg̃a
táuo ng̃a sacop sa Religion ni Jesucristo. * Ang pagtóo sa Iglesia
católica.

Católico. = Camatoódan ng̃a oaláy duha duha. * Ang matúod cay
guipamólong man sa Dios, busa tacós gayód ng̃a pagatoóhan sa mang̃a táuo.
* Táuo ng̃a sacop sa Religion cristiana. * Ng̃alan ng̃a guicahing̃álan sa
mg̃a hari sa España.

Catorce. = Napólo ug opát.

Catorcena. = Cadaghánan sa napólo ug opát ca táuo, mananáp, &c.

Catre. = Lancápan ng̃a tinóyo pagbóhat, arón homígda dihá ang mg̃a táuo,
catre.

Cauce. = Alaguían ng̃a halálon sa tobig.

Caucion. = Camatoódan ng̃a guihátag sa usá ca táuo sa lain ng̃a táuo, sa
pagtúman sa guisógo canía, sa guisáad nia, &c.

Caudal. = Pohónan, catigayónan, manggad, dona.

Caudalosamente. = Sa pagcadagcó, sa pagcadághan.

Caudaloso. = Sobá ng̃a guibaháan sa daghan ng̃a tobig.

Caudillo. = Pang̃ólo, ang magabóot ug magasógo, sa mg̃a soldados, ponóan.

Causa. = Hingtóngdan, guinicánan, tong̃ód. * Guilioátan. * Ang mg̃a papel
ng̃a sinolátan ng̃a gihing̃ánlan ug proceso, tong̃ód sa saláng dagcó ng̃a
guibóhat sa bisan cansa ng̃a táuo.

Causal. = Hingtóngdan, hinóngdan.

Causar. = Paghímo. * Guinicánan, hingtóngdan sa bisan onsa.

Cáustico. = Tambal, haclop, hampol, hilog ng̃a maísog, ng̃a magapáso ug
magapalábtog sa panit sa laoas ng̃a guidapátan ug guibotáng̃an.

Cautamente. = Sa pagcatagána.

Cautela. = Pagcatagána, pagcaándam. * Pagcalímbong pagcalaláng,
pagándam, pagtagána.

Cautelosamente. V. Cautamente.

Cauteloso. = Táuo ng̃a magaándam, magatagána. * Ang matáhap, matahápon.
* Soab, loib.

Cauterizar. = Pagpáso, pagsónog sa onód sa mang̃a samad ng̃a daútan ug
nadonot.

Cautivar. = Pagbíhag, pagpamíhag.

Cautiverio. = Cabihágon, cabihágan.

Cautividad. = Idem.

Cautivo. = Bihag.

Cauto. V. Cauteloso.

Cavador. = Tigcále, comalále, magcacále, ang nagacále.

Cavadura. = Pagcále, quinále, quinalían.

Cavar. = Cale, cotcot.

Caverna. = Lang̃ob. * Bohó ng̃a guigáma sa nana sa mg̃a sámad.

Cavernoso. = Lugar, yota ng̃a may daghan ng̃a mang̃a lang̃ob, lang̃óban
caáyo.

Cavidad. V. Capacidad.

Cavilar. = Paghúna húna sa bisan onsa sa dagcóng pagcóti coti, sa oaláy
hingtúngdan.

Cavilosidad. = Idem.

Caviloso. = Ang nagahóna húna sa bisan onsa, guican lamang sa íang
catáhap. * Ang matahápon.

Cayado. = Sogcod ng̃a balicó sa tomóy, ng̃a guinagámit sa mg̃a baquero sa
mg̃a carnero ug mang̃a canding. * Sogcod, sa mg̃a Obispo.

Cazabe. = Mang̃a torta, maroya ng̃a pagaboháton sa mg̃a indio, sa
nagacaláin lain ng̃a mg̃a gamót.

Cazador. = Tigpang̃áyam, tigposíl, tiglít-ag sa mang̃a langgam ug mg̃a
mananáp, sa pagcóha caníla.

Cazcarria. = Pisac, yánang ng̃a napílit sa sidsid sa mg̃a saya ug sa mg̃a
bisti ng̃a hatáas. * Ang sip-on, ang cogmo ng̃a nagahí sa talambóan, sa
mang̃a bohó sa ilong.

Cazar. = Pagpang̃áyam, pagposíl sa mg̃a langgam ug sa mg̃a mananáp,
paglít-ag caníla.

Cazo. = Tacho.

Cazuela. = Sodlánan ng̃a malíng̃in, sa yota.



CE

Cebadera. = Layág ng̃a itáod sa mg̃a sacayán, sa baupres.

Cebar. = Pagpacáon sa mg̃a mananáp, sa mang̃a baboy, &c., sa mg̃a calán-on
ng̃a piníli, arón tomámboc sila. * Pagláming.

Cebo. = Ang mang̃a calán-on ng̃a ipacáon sa mang̃a mananáp, arón
managtámboc sila. * Pólvora ng̃a ibútang sa bohó sa mg̃a lothang con sa
mg̃a posil sa pagbóhi caníla. * Para pescar ó cazar. = Paon.

Cebolla. = Seboyas.

Cebon. = Lináming.

Cecear. = Pagyóng̃it, pagtóna tóna.

Ceceo. = Idem. * Pagcayóng̃it, pagcatóna tóna.

Ceceoso. = Tao ng̃a yong̃it, tigtóna tóna.

Cecina. = Tapa, tasajos, carne ng̃a inasínan ug binólad.

Cedazo. = Agágan sa binócboc, ayágan.

Ceder. = Paghátag, pagtógot. * Paghínay hinay, pagádang arang,
pagoloóndang.

Cedro. = Laníbga.

Cédula. = Papel ng̃a diótay ng̃a pagasolátan sa bisan onsa ng̃a
quinahánglan, ug ng̃a ihátag sa táuo ng̃a hingtúngdan. * Papel ng̃a
pagasolátan sa mang̃a sogo sa mg̃a hari ug sa ilang pagbóot ug ng̃a
guibotáng̃an sa sinógdan ug ing̃on niíni. * Aco ang Hari.

Céfiro. = Hang̃in ng̃a mahínay hinay.

Cegar. = Pagbotá. * Pagláin sa húna húna guícan sa mg̃a cailíbgon ng̃a
mang̃íl-ad.

Cegato. = Ang dili macaquíta ug maáyo, halap halap.

Cegatoso. = Idem.

Ceguedad. = Pagcabotá. * Pagcaláin sa boot ug sa húna húna tong̃ód sa
pagdáog sa mg̃a cailíbgon ng̃a daótan.

Ceguera. = Idem.

Ceja. = Quilay.

Cejar. = Pagsíbog, pagisíos. * Pagárang ádang, paghínay hinay, pagísol.

Cejijunto. = Ang guitódcan sa daghan ng̃a balahíbo sa mg̃a quilay.

Cejudo. = Idem.

Celada. = Pagcaátang sa lugar ng̃a tinágo, sa pagtágbo ug pagsógat sa
bisan cansa ng̃a táuo sa calit, sa oaláy catáhap, ug sa oalá magtagána
ug magándam ang guiatáng̃an. * Limbong, laláng. * Pagháb-on.

Celador. = Ang nagabántay, magbalántay, ang nagaátang, omalátang.

Celaje. = Pang̃ánod, dag-om.

Celar. = Atang, bantay. * Pagtimáan sa mg̃a paglíhoc, paglacát ug
pagbóhat sa bisan cansa ng̃a táuo.

Celda. = Solód ng̃a guimpóy-an sa tagsa ca Padre ug sa mg̃a binócot, sa
mg̃a monja, sa mg̃a convento.

Celebrante. = Ang Padre ng̃a nagamisa ug magamisa pa.

Celebrar. = Dayeg, bantog. * Pagtáhod sa cadaigánan, pagsíngba sa mg̃a
toloóhan sa atong santos ng̃a Pagtóo. * Pagpiesta sa dagcóng
pagcabántog. * Pagmisa sa mg̃a Padre.

Célebre. = Ang bantog caáyo, ang cating̃aláhan, banságon. * Táuo ng̃a
matístis, sa maáyong boot, malipáyon.

Célebremente. = Sa pagcabántog.

Celebridad. = Dong̃og, bantog, bansag. * Ng̃atanán ng̃a guitagána ug
guidóng̃an sa pagbóhat sa mg̃a piesta.

Celebro, coronilla. = Alimpólo. * Sesos. = Otoc. * Salabótan, caboótan.

Celemin. = Tacsánan maíng̃on íng̃on sa gantang.

Celeridad. = Pagcadalí, pagcalágmit.

Celeste. = Ng̃atanán ng̃a nahatong̃ód sa Lang̃it. * Ang nanong̃ód sa
cabolahánan, sa pagnimayáan sa Lang̃it. * Ang may color ing̃on sa color
sa Lang̃it.

Celestial. = Idem. * Ang hingpit, toman, maáyo oyamot.

Celestialmente. = Sa pagcabóot sa Lang̃it, sa pagbóot sa Dios. * Sa
pagcahíngpit, sa pagcatóman.

Celibato. = Ang cahímtang sa pagcaolitáuo. * Táuo ng̃a oalá pa mamíño,
apan ng̃a arang sia mamíño ug boot.

Celo. = Pagbántay sa masingcámot caáyo, pagbántay sa dong̃og ug sa
paghimáya sa Dios. * Pagabobhó, pagaboghó.

Celoso. = Maaboghóon, ang magaboghó, aboghóan. * Ang nagabántay ug
maáyo. * Sacayán ng̃a maquílas, ng̃a magataquílid, malíngga lingga.

Celosía. = Linála sa mg̃a papán ng̃a manípis ug haíctin ng̃a pagacúrus
curúson, ng̃a guibínlan sa mang̃a bohó ng̃a diótay, sa pagsólong con
ibútang na sa atubáng̃an sa mg̃a bentana ug con sa lain ba ng̃a lugar.

Celsitud. = Pagcahalángdon, pagcatáas, pagcadagcó.

Cementerio. = Lobóng̃an, lobng̃ánan, lolóbng̃an.

Cena. = Panihápon.

Cenáculo. = Solód ng̃a guipanihapónan ni Jesucristo ubán sa íang mg̃a
guintón-an sa catapúsan ng̃a pagpanihápon, sa guisóndan ng̃a adlao sa
íang Santos ng̃a Pagpasáquit.

Cenador. = Tigpanihápon, ang manihápon. * Lugar ng̃a malíng̃in sa mg̃a
tanáman, ng̃a guitabónan ug guilandóng̃an sa mg̃a balágon, sa mg̃a paras
con sa mang̃a cahoy.

Cenagal. = Pisácan, cayanáng̃an.

Cenagoso. = Ang naponó sa pisac, sa yánang.

Cenar. = Pagpanihápon.

Cencerrada. = Pagpatónog sa mg̃a bodyong, pagtáihop sa mg̃a song̃ay,
pagbásal sa mg̃a caláha ug sa mang̃a tolotombága, pagbágting sa mg̃a
ling̃ánay ng̃a diótay ug sa malágsot ug ting̃og, sa pagtíao sa mg̃a
tigólang ng̃a namíño, sa nahaónang gabíy sa pagcasál caníla.

Cencerrear. = Idem.

Cencerro. = Ling̃ánay ng̃a diótay sa puthao ng̃a manípis, con sa tombága
ba, ng̃a guinabítay sa liog sa mg̃a baca, sa mg̃a carnero, &c.

Cenefa. = Tinábas ng̃a panápton ng̃a ibótang ug ibalábag, dapit sa itáas,
sa mg̃a cortina, sa mg̃a tabil, sa mg̃a pabellon, &c.

Ceniciento. = Ang may color sa abó.

Cenit. = Ang lugar sa Lang̃it ng̃a natónton ug atúbang sa atong mg̃a olo.

Ceniza. = Abó.

Cenizoso. = Bisan onsa ng̃a sináctan sa abó.

Censatario. = Omalábang.

Censo. = Abang.

Censura. = Ang paghúna húna ug pagásoy sa pagcaáyo con sa pagcadaótan
sa mg̃a libro, sa obos na guibása. * Castigo sa mg̃a saláan ng̃a ibótang
sa mg̃a ponóan sa santa Iglesia, ng̃a ang̃ay ug ing̃on sa nahamótang sa mg̃a
tolománon ng̃a guing̃alan ug cánones.

Censurar. V. Censura.

Centella. = Linti. * Biti ng̃a caláyo, aligáto.

Centellear. V. Brillar.

Centelleo. V. Brillo.

Centena. = Usá ca gatús.

Centenario. = Ang tiempo sa usá ca gatús ng̃a túig. * Táuo ng̃a may edad
sa usá ca gatús ca túig.

Centeno. = Tanóm ng̃a maíng̃on íng̃on sa trigo.

Centésimo. = Ang macatúman ug macajusto sa isip sa usá ca gatús.

Centinela. = Bisan quinsa ng̃a táuo ng̃a nagabántay, bantay, magbalántay,
ang nagaátang sa bisan díin.

Central. = Ang nahatong̃ód sa talioála sa bisan onsa.

Centro. = Ang talioála sa bisan onsa.

Centurion. = Ang ponóan, ang pang̃ólo, sa cánhing tiempo, sa usá ca
tapoc sa mg̃a soldados, sa pila ca soldados.

Ceñidor. = Bacos.

Ceñír. = Pagbácos, pagsángbod.

Ceño. = Pagcabolíng-it, pagcaísog sa nauong sa táuo.

Ceñudo. = Táuo sa maísog ug bolíng-it ng̃a nauong.

Cepa, tronco de plátano. = Olo. * Tronco de vides, árboles, &c. =
Ponóan.

Cepillo para cepillar madera. = Sipiyo. * Para limpiar ropa. * Escoba.
* Para echar ó poner limosna. = Alcansía, sodlánan, bolotáng̃an sa
salipí, sa limos.

Cepo. = Bilanggóan. * Capandáyan, lit-ag sa pagdácop sa mg̃a mananáp. *
Caban ng̃a diótay ng̃a yinaoíhan, ng̃a bolotáng̃an sa salapí, sa limos, sa
mg̃a Singbahán, sa mg̃a preso, &c.

Cera. = Talo. * De los oidos. = Atóle.

Cerato. = Pasta, sinácot sa talo ug salong ng̃a igapílit sa papel.

Cerbatana. = Sop-ot, lothang ng̃a hatáas.

Cerca. = Alad, siclat. * Dapit, hadóol, hapit.

Cercado. = Lugar, tanáman, laoerta, &c., ng̃a guilibótan sa mg̃a cahoy
con mg̃a caoáyan, ng̃a guiálad.

Cercanía. = Cadoólan, cadóol.

Cercano. = Hadóol, hapit.

Cercar. = Paglibót, paglípot, pagalídong. * Pagsíclat, pagálad, licos.

Cercenar. = Pagpótol, pagtábas sa daplin sa bisan onsa, paghinolíbis. *
Pagdolodagínot, pagpótol potol sa gasto.

Cerciorar. = Pagmatúod.

Cerco. V. Cerca y Cercar. * De sol ó luna. = Alídong, payong, alíding.

Cerda. = Balahíbo sa baboy, sa cabayo, &c., balócag.

Cerdo. = Baboy.

Cerdoso. = Ang may daghan ng̃a mg̃a balahíbo.

Cerdudo. = Idem. * Táuo ng̃a guitódcan sa daghan ng̃a balahíbo sa dughan.

Cereal. = Humáy, maís, &c.

Cerebelo. = Tingcoy.

Ceremonia. = Ang mg̃a bohat ng̃a nagacaláin lain ng̃a pagaboháton sa
Singbahán ug sa bisan díin, sa pagsíngba sa ng̃atanán ng̃a canhic Dios,
ug sa pagtáhod sa canhic calibótan.

Ceremonial. = Libro ng̃a sinolátan sa ng̃atanán ng̃a arang boháton sa
cadaygánan.

Cerería. = Baláy ng̃a pagabohátan ug pagabaligyáan sa talo, ug sa mang̃a
candela, ug hasta sa matám-is.

Cerero. = Táuo ng̃a nagabóhat ug nagabalígya sa talo. * Táuo ng̃a
tigsóroy sódoy lamang sa oaláy bohat.

Cerilla. = Candela ng̃a diótay ug manípis caáyo.

Cerner. = Agag, ayag.

Cernidillo. = Olan ng̃a binabáye, talígbos.

Cernido. = Inágag, ináyag.

Cernidura. = Inagágan, inayágan.

Ceroferario. = Ang nagadála ug nagatábiog sa incensario.

Cerote. V. Cerato. * Cahádloc, catálao.

Cerradero. = Bisan onsa ng̃a sinararáhan ug ang igasára.

Cerradura. = Yaoíhan.

Cerraja. = Idem.

Cerrajería. = Baláy ng̃a pagabohátan ug pagabaligyáan sa mg̃a yaoíhan,
salsalán.

Cerrajero. = Ang nagabóhat sa mg̃a yaoíhan, mananálsal.

Cerrar. = Sara, yaoi, locob, tabon. * Cerrarse la boca. = Tac-om,
ong̃ot, picot. * Los ojos. = Pióng. * El puño. = Comó, comcom.

Cerrarse el orificio. = Quilpot. * El tiempo, oscurecerse. = Ng̃iob,
dag-om, ng̃it ng̃it. * Herida. = Olat, pilot.

Cerrazon. V. Cerrarse el tiempo, &c.

Cerril. = Yota ng̃a capangpáng̃an, cabatóan. * Táuo ng̃a borong,
boquídnon, ihaláson, loog, simaron.

Cerro. = Boquid, bang̃ílid, baquílid.

Cerrojo. = Pothao ng̃a igatranca sa mg̃a tacop ug mg̃a talambóan.

Certeza. = Pagsáyod, casayódan.

Certidumbre. = Idem.

Certificacion. = Camatoódan sa bisan onsa.

Certificado. = Idem.

Certificador. = Ang nagapamatúod.

Certificar. = Pagmatúod.

Cervato. = Anac ng̃a diótay sa osa.

Cerveza. = Ilímnon ng̃a nagáma sa tobig ng̃a hinolóman sa trigo con sa
cebada ug sa dagámi ng̃a guihing̃álan ug lúpulo.

Cerviguillo. = Tingcoy, tangcógo.

Cerviz. = Idem.

Cesar. = Adang, ondang, poyo, honóng.

Cesta. = Bocág ng̃a diótay, tagácan.

Cesto. = Bocág. * V. Canasta.

Cetáceo. = Isda ng̃a dagcóan, sa dagat.

Cetrino. = Color ng̃a molomaítom ug boloberde.

Cetro. = Cahoy sa salapí con sa boláoan, ng̃a linabráhan ug maáyo, ng̃a
timáan sa pagcahalángdon sa mg̃a hari.



CI

Cia. = Bocóg sa payod.

Ciaboga. = Ang pagtóyoc sa mg̃a sacayán ng̃a may gayóng, sa paggáod sa
mg̃a gomaláod sa luyo ug sa pagsía, sa pagsíbog.

Ciar. = Sía, sibog, isol, isíos.

Cicatería. = Pagcahícao, pagcacáguis.

Cicatero. = Hicaoán, daginótan, caguísan.

Cicatriz. = Olat.

Cicatrizar. = Pagólat, pagpílot sa mg̃a samad.

Cidra. = Bong̃a ng̃a matng̃on ing̃on sa limon, sa soá, sooá.

Ciegas (a). = Sa pagcaoaláy huna huna, sa pagcaoaláy boot, sa oaláy
sugá.

Ciego. = Botá, bolag.

Cielo. = Lang̃it. * Paghimáya sa lang̃it, capaládan, cabolahánan,
caolgánan, paholáyan. * De pabellon. = Lang̃it lang̃it.

Ciempies. = Olahípan, tipál-o.

Cien. = Usá ca gatús.

Ciencia. = Quinaárman, caálam.

Cieno. = Yánang, pisac, yota ng̃a mahágcot, lapoc.

Ciento. V. Cien. * Pies. V. Ciempies.

Cierne. = Bolac sa mg̃a cahoy.

Ciertamente. = Sa pagcamatúod, matúod.

Ciertísimo. = Matúod oyámut, caáyo.

Cierto. = Matúod, sayod, dayág.

Cierva. = Osa ng̃a baye.

Ciervo. = Osa ng̃a laqui.

Cifra. = Pagsólat, solat ng̃a dili pagabotáng̃an sa mg̃a letra ng̃atanán,
dinalíng polong.

Cigarra. = Gang̃ís.

Cigarrero. = Ang nagabóhat ug nagabalígya sa mg̃a tinóstos ng̃a tabaco.

Cigarro. = Tinóstos ng̃a tabaco, dahon ng̃a tabaco ng̃a liníquit, tabaco
ng̃a tinádtad ng̃a pino ug magamáy caáyo ng̃a pinótos, liníquit con
binódbod sa papel.

Cigüeña. = Langgam sa España ng̃a dagcó sa manóc: nagasálag sa mg̃a
campanario.

Cilicio. = Bisti ng̃a maháit caáyo ng̃a guibisti sa mg̃a táuo ng̃a
mapenitenciáhon. * Bacos ng̃a guitaólan sa mg̃a talicalá ng̃a toncan con
sa mg̃a balabíbo sa baboy con sa cabayo, ng̃a ibácos ng̃a dapat sa onód sa
buot magpasáquet sa laoas.

Cilindro. = Bisan onsa ng̃a cahoy, puthao, &c., ng̃a hatáas ug malíng̃in.

Cima. = Catapúsan, casalpóng̃an sa mg̃a caboquílan, quinabontólan. *
Catapúsan sa bisan onsa.

Cimarron. = Loog, ihaláson, simarón.

Cimbalillo. = Ling̃ánay ng̃a diótay.

Cimborrio. = Atóp sa mg̃a Singbahán ng̃a nahatong̃ód dapit sa altal mayor
con ponóan, ug magasácop sa mg̃a arco sa mg̃a capilla con sa crucero.

Cimbra. = Tináod ng̃a binóhat sa mg̃a cahoy, sa paggáma sa mang̃a arco sa
bató.

Cimbrar. = Boyoc, patoc patoc.

Cimentar. = Pagbóhat sa mg̃a cimientos con mang̃a tilindógan sa bisan
onsang baláya, cota, baluarte, &c.

Cimiento. = Cotang malíg-on ng̃a pagaboháton sa ilálom sa yota, ng̃a
pagatódcan ug pagatindógan sa baláy, muralla, cota baluarte, &c., ng̃a
buot boháton.

Cinamomo. = Cahoy: ang íang bolac mahomót man.

Cincel. = Sinsel, puthao ng̃a capin sa usá ca dang̃áo ang cahitáson, sa
matalinis ug maháit sa tomóy: bale sa paglabra sa mg̃a bató ug mg̃a
tombága, ug sa paglíloc niána. * Patic.

Cincelar. = Paglabra ug paglíloc sa mg̃a bató sa mg̃a tombága ug sa
pothao.

Cinco. = Limá.

Cincuenta. = Calím-an.

Cincha. = Bacos sa panit con sa lain pa ng̃a hilimóon ng̃a ibácos sa mg̃a
cabayo sa ilálom sa ílang tian, ug igabáat sa siya ng̃a guibótang sa
ílang bocó bocó arón dili mahólog. * Baghot.

Cinchar. = Paghógot sa bacos, sa sinsa, (cincha) sa mg̃a cabayo, &c.,
arón dili mahólog ug madál-os ang siya.

Cincho. = Bacos ng̃a panit ng̃a igabácoo sa laoas sa mg̃a mamomóo ug sa
magbobóhat sa yota, arón maínit ang ilang cotó cotó.

Cíngulo. = Pisi, sagioálo, cordon con sinta sa hilo, igagáma, &c., ng̃a
igabácos sa mg̃a Padre sa ilang haoac sa ibábao sa alba, may mg̃a ponpon
sa isigcatomóy.

Cinta. = Hinábol sa hílo, igagáma, &c., ng̃a hatáas ug haíctin,
nanagcaláin lain ang ilang color. * Encinta. = Babáye ng̃a samcon,
mabdos.

Circuito. = Ang nahasácop sa bisan onsa ng̃a guilibótan, calíbot,
calibótan.

Circulacion. = Paplacát sa libót, pagcalibót.

Circular. = Libót, lipot, licos. * Solat ng̃a guican sa bisan cansa ng̃a
ponoána, ng̃a guipaágui agui sa daghan ng̃a mg̃a sacop, arón managtóman sa
guisógo dihá. * Ang salapí ug ang mg̃a balíta, mang̃a polong ug mg̃a
soguílon ng̃a nanagágui sa daghánan ng̃a mg̃a táuo.

Círculo. = Malíng̃in, alíndong, alíding.

Circuncidar. = Pagtóli.

Circuncision. = Idem, pagcatóli. * Piesta, adlao sa pagquíta ug pagdála
ni María Santísima can Jesucristo ng̃a Guinóo ta sa Sinbahán sa
Jerusalém, sa pagtóli canía.

Circunferencia. V. Círculo.

Circunspeccion. = Pagcalígdong, pagcaboótan, pagcaámbong.

Circunspecto. = Malígdong, maámbong, boótan.

Circunstancia. = Cahigayónan. * Quinahánglan sa bisan onsa.

Circunstanciadamente. = Sa pagcatóman, sa oaláy colang ug bisan onsa.

Circunstanciado. = Ang guiásoy, ug hingsáydan ug maáyo, sa toman.

Circunstante. = Ang nagalibót sa bisan onsa. * Ang nagaatóbang, ang
nagaátang, ang nagatámbong, tomalámbong, omatóbang, tigátang.

Circunvalacion. = Pagcalibót, pagcalípot, pagcalícos.

Circunvalar. = Lipot, libót, licos.

Circunvecino. = Ang nagapoyó sa hadóol, hapit, tong̃ód, silíng̃an.

Cirial. = Candelero ng̃a hatáas, bolotáng̃an sa candela ng̃a guidála sa
mg̃a cristan sa mg̃a piesta sa Singbahán.

Cirineo. = Tomalábang, ang nagatábang sa bisan onsang bohat.

Cirio. = Candela ng̃a dagcó, hatáas ug mabagá. * Candela labing mabagá
ng̃a guitolpócan sa limá ca tipac, pedazo ng̃a diótay, sa insienso, sa
pagcadágoay sa cruz, ng̃a pagbendicionan sa Singbahán sa Sábado santo,
ug pagadagcótan sa tiempo sa pagmisa, hasta sa adlao sa pagsáca ni
Jesucristo sa mg̃a Lang̃it.

Cirro. = Hobág ng̃a daútan caáyo, bisan ng̃a díli maól-ol sa canónay.

Ciruela. = Bong̃a sa España, siriela, siriuela.

Ciruelo. = Cahoy ng̃a magabóng̃a sa ciruelas, sa mg̃a sirioelas.

Cirujia. = Quinaádman sa pagcamananámbal.

Cirujano. = Mananámbal.



CL

Clavado. = Ang guilánsang. * Ang moátang sa horas ng̃a catongdánan, sa
bisan díin, ang díli magasálang, ang díli mocólang sa iang catong̃ód.

Clavar. = Paglánsang.

Clavazon. = Pagcadághan, cadaghánan sa mg̃a lansang.

Clave. = Bató ng̃a igasángcap, igasára sa mg̃a arco, ang catapásan ng̃a
bató ng̃a itáod sa mg̃a arco.

Clavel. = Bolac.

Clavera. = Bohó sa pagsóol sa mg̃a lansang ug sa pagbóhat ug pagbácbac
sa mg̃a olo.

Clavero. = Táuo ng̃a nagabáton sa yaoe sa bisan diin ng̃a tacús
pagabantáyan.

Clavetear. = Pagdáyan dáyan sa bisan onsa sa mang̃a lansang sa boláoan,
sa salapí con sa tombága.

Clavija. = Clavijas.

Clavijero. = Pothao con cahoy ng̃a hatáas ug haíctin, ng̃a guitaólan sa
mg̃a clavijas sa mang̃a tolónggon ng̃a may coldas.

Clavo. = Lansang. * Cobal. * Panácot ng̃a guing̃álan ug clavo, ng̃a
maíng̃on ing̃on sa dagoay sa lansang.

Clemencia. = Pagpoáng̃od.

Clemente. = Mapoang̃ódon, tigpoáng̃od.

Clementísimo. = Mapoang̃óron oyámot.

Clerecía. = Cadaghánan, pagcadághan, catilíngban sa mg̃a Padre ng̃a díli
Religioso, ng̃a díli managpoyó sa mg̃a convento.

Clerical. = Ang nanong̃ód sa mg̃a clérigo.

Clericato. = Cahímtang sa mg̃a clérigo.

Clérigo. = Padre ng̃a díli mapoyó sa convento. * Táuo ng̃a guioldenáhan,
ug nagasílbi sa Singbahán.

Clerizonte. = Padre ng̃a clérigo sa malágsot ng̃a bisti, ug ng̃a díli
maáyo ang iang pagatúbang.

Clero. = Cadaghánan sa mg̃a táuo, ng̃a nanagsílbi sa Singbahán, ng̃a
guioldenáhan.

Cliente. = Tinabáng̃an, linabánan, ang guilabánan, guitabáng̃an,
guitogótan sa dalángpan.

Clientela. = Pagcalában, pagcatábang, pagtógot ug dalángpan sa mg̃a
salapían, sa mg̃a adonáhan ug mg̃a gamhánan, sa mg̃a hang̃ol ug mg̃a
macalolóoy.

Clin. V. Crin.

Cloaca. = Alaguían, lugar, sandayóng ng̃a pagabaháan ug pagaaguían sa
tobig ng̃a mahógao sa mg̃a calongsódan.

Cloquear. = Pagpótac sa mg̃a manóc ng̃a baye, ug labí pa sa mg̃a lomlom.

Clueca. = Manóc ng̃a lomlom, ug ang ubán pang mg̃a langgam.

Clueco. = Táuo ng̃a tigúlang ug malóya na caáyo.



CO

Coaccion. = Pagpógos, paglógos, pagpílit sa bisan cansa ng̃a táuo, arón
magbóhat con mamólong sa bisan onsa.

Coacervar. = Ipon, ting̃ób, tapoc, ogdo.

Coadjutor. = Tomalábang, tabang, loyo loyo, ubán, ang nagatábang.

Coadyuvar. = Tabang. * Atang. * Tampo. * Obán.

Coagulacion. = Pagcatibúoc sa tobig, dogó, nana, &c.

Coagular. = Pagtibúoc sa vino, gatas, tobig, &c., hagcot, bonol.

Coartar. = Pagbósong, díli pagtógot sa toman sa bisan onsa.

Cobarde. = Taláoan, maharlócon, matahápon.

Cobardemente. = Pagcatálao.

Cobardía. = Catálao, cahárloc.

Cobertera. = Taclob, simpi, totob.

Cobertizo. = Balong balong, atop atop.

Cobertor. = Habol, tabon, taclap.

Cobertura. = Tabon, taclap.

Cobija. = Pandong, mantiya.

Cobijar. = Pagtábon pagtáclap, paghábol.

Cobrador. = Maniníng̃il.

Cobranza. = Pagtíng̃il, pagcatíng̃il.

Cobrar. = Ting̃il, sing̃il.

Cobre. = Tombága.

Cobro. V. Cobranza.

Cocar. = Pagparáyeg.

Coccion. = Pagcalóto, pagcahílis.

Cocear. = Tindac. * Pagsócol, paglális.

Cocer. = Paglóto, paglatá.

Cocido. = Ang laolla, loto.

Cocimiento. = Linóto, liná-ga, linatá.

Cocina. = Pagalotóan sa mg̃a calán-on, abó, dapóg, pang̃alayóhan.

Cocinar. = Pangpang̃aláyo.

Cocinero. = Cocinero, ang nang̃aláyo.

Coco, palma y fruta. = Lobí. * Fruta tierna. = Botong.

Cochambre. = Bisan onsa ng̃a mahógao ug mabahó.

Cochambroso. = Táuo ng̃a mabahó, hogáoan.

Coche. = Coche, galíng̃an.

Cochero. = Ang magabántay ug magahópot sa mg̃a mananáp ng̃a managgóyod sa
coche.

Cochina. = Baboy ng̃a baye. * Parendera. = Anáyon.

Cochinería. = Hugao, cahogáoan.

Cochinillo. = Bactin.

Cochino. = Baboy. * Cebon. = Lináming.

Codaste. = Ang bahin ng̃a catapósan sa onáyan sa mg̃a sacayán, ng̃a dapit
sa bansálan, pamálong.

Codazo. = Pagpócpoc ng̃a guipócpoc sa sico.

Codear. = Idem. * Paglihoc sa mg̃a sico.

Códice. = Libro ng̃a sinolátan sa mg̃a solat ng̃a daan, caráan.

Codicia. = Cahícao, pagcadaginot, cacáguis.

Codiciable. = Ang tacós ng̃a angcónon, ng̃a higogmáon, ng̃a boóton, ng̃a
ibgan. * Mailíbgon.

Codiciante. = Hicáoan, maibógon, daginótan, caguísan, sinacóan.

Codiciar. = Hicao, daguínot, ibog, caguis.

Codicilo. = Camatoódan ng̃a guisolátan sa caogalíng̃on ng̃a pagbóot sa
bisan cansa sa tong̃ód sa íang cabílin.

Codiciosamente. = Sa cahícao, sa pagcadagínot.

Codiciosísimo. = Ang hicáoan caáyo, ang daginótan oyámot, ang maibógon
ng̃a tood.

Código. = Libro ng̃a sinolátan sa mg̃a batásan, mang̃a leyes, ng̃a
guipabaláod ug guipabántog sa mg̃a hari.

Codo. = Sico. * Socod ng̃a hatáas maíng̃on sa cahitáson cotob sa sico
hasta sa tomóy sa mg̃a todlo, sa binóclad ang camót.

Codorniz. = Langgam sa España.

Coepíscopo. = Isigcaobispo.

Coercion. = Pagcapogóng, pagcaháoid.

Coercitivo. = Ang nagapógong, ang nagaháoid.

Coetáneo. = Dong̃an, talidóng̃an.

Cofa. = Salog salog ng̃a guibótang sa olo con sa tomóy sa mg̃a taládoc sa
mg̃a sacayán.

Cofin. = Bocág. * V. Canasta.

Cofrade. = Táuo ng̃a nahasácop sa bisan onsa ng̃a cofradía.

Cofradía. = Catilíngban sa mg̃a táuo ng̃a maampóon ng̃a nanaghiósa síla sa
pagtóman sa mg̃a bohat ng̃a maáyo ug sa calóoy.

Cofre. = Caban, panonódlan sa bisti ug sa bisan onsa, guisápao sa goa
sa panit, ug sa solód sa panápton con sa papel ng̃a binólac bolácan ug
malíg-on.

Cogedero. = Coloháon, ang masáyon macóha.

Cogedizo. = Idem.

Cogedor. = Comolóha, ang magacóha.

Coger. = Coha. * V. Agarrar, agarrarse. * Pagdaguínot sa mg̃a bong̃a,
pagsápi, pagcótlo, pagáni. * Sangcap.

Cognacion. = Pagcacaobánan ng̃a guican sa maong mang̃a tigúlang.

Cognomento. = Bansag.

Cogollo. = Odlot.

Cogote. = Tingcoy, tangcógo.

Cohabitacion. = Pagcaípon, pagcalóon, pagpoyó sa usá ca baláy, duhá ca
táuo, babáye ug laláqui, mang̃a miño con camaáyo ba.

Cohabitar. = Pagpuyó maíng̃on sa pagpuyó sa mang̃a miño.

Cohechar. = Paghópo, pagcúha sa maáyong paghócom con sentencia, tong̃ód
sa mg̃a hatag, mg̃a regalo ug mg̃a gasa ng̃a ihátag sa mg̃a testigos, sa
hocom, con sa lain táuo.

Cohecho. = Ang pagábi abi, pagregalo ug paggása sa hocom con sa lain
táuo, tong̃od sa iang pagaboháton, ug arón magalában, bisan ng̃a díli
mahamótang sa casadáng̃an, sa maong táuo ng̃a nagaregalo.

Coheredero. = Dong̃an sa pagdáoat sa cabílin.

Coherencia. = Pagcaáng̃ay, pagcaóyon sa mg̃a botang.

Coherente. = Bisan onsa ng̃a moóyon, moáng̃ay sa bisan onsa.

Cohete. = Pinotol sa bagácay con postánan sa papel ng̃a guibódbod ug
maáyo sa quilis ug binólit sa salong, dapit sa gao, ng̃a pagasódlan sa
pólvora ug ipalópad sa obos na guisilsílan sa caláyo.

Cohibir. = Pagpógong, pagháoid.

Coime. = Magbalántay sa bolang, ang modáoat sa baláidon tong̃ód sa
pagsábong ug pagláboc sa mang̃a manóc.

Coincidir. = Pagáng̃ay, pagóyon sa usá ca botang sa lain ng̃a botang.

Cóito. = Pagcaípon, pagcadóol sa duhá ca táuo, laláqui ug babáye,
pagcahiósa, pagcahiláoas, pagpacasalá.

Cojear. = Pagpíang, pagquíang quíaug. * Pagcólang sa catadóng̃an.

Cojera. = Pagcapíang, pagcaquíang quíang.

Cojijoso. = Táuo ng̃a madalí sasaquétan, ang madalí mahagáoad, ug
guióbsan sa boot.

Cojin. = Onlánan ng̃a dagcó ug sa mapóla ng̃a sapao, ng̃a ibótang sa mg̃a
Singbahán arón lodhan sa mg̃a Padre, sa mg̃a Obispo ug sa Capitan
General.

Cojo. = Táuo ug piáng, ng̃a nagaquíang quíang, ang nagaquíhod.

Col. = Coles.

Cola. = Icog. * Cola ng̃a ipil lit.

Colaborador. = Ang nagatábang, ang loyo loyo, ang miobán sa pagbóhat sa
bisan onsa.

Colacion. = Pagcatándig, pagcatándi. * Pagdáoat sa mg̃a Padre sa ilang
pagcacura, sa guitagáan na sila sa camatoódan ng̃a guican sa Sr.
Vice-Patrono Real ug sa Sr. Obispo, ug ing̃on ng̃a nahamótang sa mg̃a
tolománon sa Singbahán. * Pagcáon ng̃a igo sa casadáng̃an, sa mg̃a
calán-on ng̃a magáan, sa pagcagabíy sa adlao ng̃a guipoasáhan.

Colada. = Pagbacá sa mg̃a panápton ug ang panápton ng̃a guibáchan.

Coladero. = Saláhan.

Colador. = Idem.

Coladura. = Pagcasála, pagsála.

Colar. = Idem. * V. Colacion hasta sa pagcáon.

Colateral. = Ang bahin sa mg̃a baláy sa mg̃a Singbahán, &c., ng̃a anáa sa
loyo ug sa loyo, ang mg̃a solód, ang mg̃a altal, &c., ng̃a nahamótang
dapit sa toó ug dapit sa oála. * Caobánan ng̃a díli gomícan sa maong
guinicánan, ing̃on sa mang̃a bayáo, &c.

Colcha. = Tabon sa higdáan, habol ng̃a mabóg-at, silbi sa pagdáyan dáyan
sa catre ug sa tiempo sa tugnao.

Colchon. = Onlánan ng̃a dagcó ng̃a nagasángcap sa tibúoc ng̃a catre con
higdáan, ang guisódlan sa lana sa mg̃a carnero, sa gapas con sa balahíbo
ng̃a diótay, mahómoc ug magamáy sa manóc. * Cama.

Colear. = Paglíhoc sa icog.

Coleccion. = Pagcaípon, pagcatápoc, pagcating̃ób sa bisan onsa.

Colecta. = Mg̃a pagámpo con mg̃a pang̃adyéon ng̃a guibása ug guipang̃ádye sa
mg̃a Padre ng̃a nanagmisa.

Colectivamente. V. Coleccion.

Colector. = Ang nagatápoc, ang magapating̃ób. * Maniníng̃il, ang
nagatíng̃il sa mg̃a paninínglon.

Colega. = Isigcatinón-an, caobán sa escolahán, sa pagestudio.

Colegial. = Táuo ng̃a sacop sa colegio.

Colegio. = Cadaghánan, catilíngban sa mg̃a táuo ng̃a nanagpoyó sa baláy
ng̃a pagatón-an sa mg̃a quinaádman. * Ang maong baláy ng̃a pagatón-an,
escolahán. * Convento sa mg̃a Padre ng̃a pagatón-an sa mg̃a báta.

Cólera. = Laoay ng̃a mahágcot, ng̃a nagacaláin lain ug color, ng̃a magáma
sa atáy. * Casocó, caligótgot, caáquig, capong̃ót. * Morbo. = Soca ug
calíbang. * Saquét ng̃a maháit ug macálit caáyo, ng̃a guiobánan sa
pagsóca, sa pagcalíbang, sa pagbánhod ug pagquíoi sa mg̃a tíil ug mg̃a
camót, ug sa mabáscog ng̃a hilánat.

Colérico. = Táuo ng̃a pongtánon, ng̃a madalí ug masáyon masocó, manoyó ug
maligótgot.

Coleta. = Bohóc ng̃a paságdan arón tomóbo dapit sa tangcógo.

Colgadero. = Bisan onsa ng̃a bibitáyon. * Lugar ug bisan onsa ng̃a
pagabitáyan.

Colgadizo. = Atop atop, balong balong.

Colgador. = Papán ng̃a manípis ng̃a may togdánan ng̃a hatáas, sa pagbítay
sa mg̃a pisi ng̃a sablayán sa mg̃a papel ng̃a guican sa imprenta, hinólma
na, arón mamalá.

Colgadura. = Tabil, bitay bitay.

Colgajo. = Bisan onsa ng̃a tinábas, panápton con nóog ng̃a nabítay, bitay
bitay.

Colgante. = Ang nabítay.

Colgar cortinas, pabellones, &c. = Sablay, tabil, bitay. * Ropa, &c.,
para que se enjugue ó seque. = Sablay, bulad, hulaybay. * Cuadro ú otra
cosa arrimada á la pared. = Sab-ong, sad-ong. * Globo ó cosa semejante.
= Bitay.

Colgarse alguno. V. Ahogar, ahogarse alguno, colgarse.

Cólica. V. Cólico, &c.

Cólico, dolor cólico. = Sool, saquét ng̃a maháit ug mabáscog sa tian.

Colicuar. = Pagtónao sa bisan onsa.

Coliflor. = Otan maíng̃on ing̃on sa coles.

Coligacion. = Pagcahiósa, pagcaípon, pagcasábot.

Coligante. = Ang may capolong̃ánan contra sa lain, ang magalális sa
lain.

Coligarse. = Ipon, ting̃ób, sabot, pagpólong polong, paghiósa.

Colina. = Bang̃ílid, baquílid, bongtod, handig.

Colirio. = Tobig ng̃a sináctan sa nagacaláin ng̃a mang̃a tambal ng̃a
italámbal sa mg̃a matá.

Coliseo. = Lugar ng̃a pagabohátan sa mg̃a dola ng̃a pagaanháan ug
tambóng̃an sa cadaghánan.

Colision. = Pabcadósdos, pagcabáng̃os. * Pagcalónlon.

Colmadamente. = Sa pagcaólong, sa pagcaótong ótong.

Colmar alguna medida de áridos. = Olong, otong otong, ponó caáyo. *
Paghátag sa pagcalólot.

Colmena. = Lugar ng̃a pagabotáng̃an sa odlan sa mang̃a potiócan.

Colmenar. = Idem.

Colmillazo. = Pagtang̃ág, pagsámad sa tang̃ó.

Colmillo. = Tang̃ó.

Colmilludo. = Tang̃óhon, ang may dagcóng tang̃ó.

Colmo. = Caólong, caótong ótong. * Catapósan, pagcatóman, pagcatibáoas
sa bisan onsa.

Colocacion. = Pagcabótang, pagcahósay, pagcalíngcod, pagcaáng̃ay.

Colocar. = Botang, lingcod, ang̃ay. * Pagbótang sa bisan cansa ng̃a táuo
sa estado, sa pagcamíño, sa pagcapadre, con sa bisan onsa ng̃a opicio.

Colodrillo. = Tigcoy, tangcógo.

Colonia. = Cadaghánan sa mg̃a táuo ng̃a guisógo arón managpoyó sa usá ca
lugar ng̃a halayó sa ilang guicataóhan, ug ang maong lugar ng̃a
guiadtóan. * Tobig ng̃a mahomót, ng̃a guing̃álan ug colonia.

Colono. = Ang nagapuyó sa colonia. * Ang táuo ng̃a nagaábang sa yota sa
pagbóhat niána.

Coloquíntida. = Tanóm sa mapáit ng̃a bong̃a.

Coloquio. = Soiti, soguílon, pagpólong, cagóla.

Color. = Color.

Colorado. = Mapolá. * Mang̃a soguílon ng̃a molomaláo-ay, molomang̃íl-ad.

Colorante. = Bisan onsa ng̃a itilína icatína.

Colorar. = Pagpíntal, pagtína. * Pagpolá sa nauong sa táno, guican sa
saquét con sa caólao ba.

Colorear. = Pagsománg̃il, pagsáng̃il. * Pagpolá polá.

Colorido. = Pagcasacót sa daghánan ng̃a mg̃a color.

Colorin. = Langgam. * Color ng̃a maáyo ug ng̃a molabáo sa obán ng̃a mg̃a
color.

Colosal. = Bisan onsa ng̃a labíng dagcó sa obán ng̃a isigcaíng̃on.

Coloso. = Idem.

Columbrar. = Quita, tan-ao, solóng. * Tahap, taghap.

Columna. = Haligue sa cota con sa cahoy ng̃a malíng̃in, con sa lain ng̃a
dagoay.

Columpiar. = Doyan, tabog, tabiog.

Columpio. = Idem.

Colla. = Hang̃in ng̃a mahorós ng̃a madógay toló, opát, oaló ug capin,
osáhay, ca adlao.

Collado. V. Colina.

Collar. = Culentas, cuentas, rosario, talicalá sa boláoan, &c., ng̃a
ibítay sa liog.

Collera. = Liógan.

Comadre. = Mare. * Mananábang.

Comadreja. = Mananáp ng̃a maíng̃on ing̃ón sa ilagá, apan dagcó.

Comadron. = Laláque ng̃a manábang sa mg̃a babáye sa ilang pagánac.

Comandancia. = Pagcacomandante.

Comandante. = Pang̃ólo, magbolóot, ang magasógo ug magabóot sa pila ca
táuo ng̃a nahasácop sa iang gahóm. * Ang magasógo ug magabóot sa obán
ng̃a mg̃a ponóan ng̃a obus canía. * Ang magabóot ug magahópot sa mg̃a
sacayán sa hari.

Comandar. = Pagsógo sa mg̃a soldados.

Comarca. = Cootlánan, pagcanáyon.

Comarcano. = Silíng̃an, táuo ng̃a mapoyó sa hadóol.

Comarcar. = Pagnáyon ang usá ca yota sa lain ng̃a yota. * Pagtánom sa
mg̃a cahoy sa pagcataláy, sa pagcaatúbang.

Combar. = Liquiob, quióom, ticóco, balíquig.

Combatir. = Pagáoay, pagpang̃óbat, sangcay, damag, dosmog.

Combes. = Lugar sa ibábao sa salog con sa cubierta sa mg̃a sacayán,
cutob sa taládoc ng̃a guing̃alan ug mayor hasta sa dolong.

Combinar. = Pagípon, pagáng̃ay, paghúsay. * Pagtándig, pagtándi,
pagíndig.

Combustible. = Ang masáyon sosonógon.

Combustion. = Pagcasónog.

Comedero. = Calán-an. * Bisan onsa ng̃a macaón.

Comedia. = Comedya, dola.

Comediante. = Táuo ng̃a apil sa dola.

Comedido. = Ang táuo ng̃a maábi abíhon, tigtáhod, ang maálam magatóbang,
ang mohátag sa toman ng̃a pagtáhod sa mg̃a talahódon, mataháon.

Comedio. = Talioála, catong̃ánan sa bisan onsa.

Comedor. = Ang hing̃áon caáyo. * V. Comedero.

Comendador. = Táuo ng̃a nahasácop sa catilíngban sa mg̃a táuo ng̃a
donggánon tong̃ód sa paghátag ug paglólot canía sa Guinóong hari sa Cruz
ng̃a timáan sa iang cahímtang.

Comentar. = Asoy, sayod, saysay.

Comento. = Pagcaásoy, pagcasáyod, pagcasáysay.

Comenzar. = Sogod, ona.

Comer. = Caon. * Con otro ó con otros. = Salo. * Carne ó pescado crudo.
= Quilao, hilap. * Algo para beber. = Somsom. * Las aves. = Toca,
toctoc. * Los animales, las sementeras. = Pahit. * Tragando enteros los
bocados. = Lamoy. * Un animal á otro. = Sobad.

Comerciante. = Magbalilígya, domolóong.

Comerciar. = Pagbalígya sa bisan onsa arón mahabílin ang tobo con
ganancia.

Comercio. = Pagbalígya, pagpang̃íta sa quinabóhi, sa cabohían, sa
pagbolobalígya sa mg̃a manggad ng̃a guipálit ng̃a daan, sa mg̃a calán-on
con sa bisan onsa.

Comestible. = Bisan onsa ng̃a macáon, calán-on, cán-on.

Cometa. = Bitóon ng̃a dagcó ng̃a paquíta usáhay sa Lang̃it, ug may icog
ng̃a hatáas caáyo. * Doláan sa mg̃a báta ng̃a ipalopád sa hang̃in ug
guing̃álan ug talabánog. * Banog banog.

Cometer. = Pagtógot ang usá sa táuo sa íang gahóm sa lain ng̃a táuo,
pagtógon. * Pagsógod sa bisan onsa. * Pagsayóp, pagbóhat ug salá.

Comezon. = Pagcacatól, pagcagíloc.

Cómico. V. Comediante.

Comida. = Can-on, calán-on. * De solo morisqueta, camote, ube, &c. =
Can-on, loto. * De carne ó pescado. = Sod-an, solá, soda.

Comido. = Bosog, ang micáon na.

Comienzo. = Sinógdan guinicánan.

Comilon. = Hing̃áon, tigcáon caáyo, ang macaón sa mabáscog, ang mocáon
ug labí sa cusadáng̃an.

Comilona. = Pagcáon, panihápon, paniódto, paniága con pamáhao ng̃a
guibotáng̃an sa daghánan ug sa nagacaláin lain ng̃a mg̃a calán-on.

Comino. = Dagámi ng̃a magabóng̃a sa mg̃a liso ng̃a magamáy pa sa humáy ug
magámit sa panácot sa mg̃a calán-on.

Comisario. = Comisario, táuo ng̃a magatóman sa mg̃a sugo ng̃a guitógon
canía. * Sologóon sa mg̃a gobernadorcillo ug táuo ng̃a guinatagáan ug
baras, ug may gahóm sa pagbólong ug pagdácop sa mang̃a saláan.

Comision. = Togon ng̃a guitógon sa usá ca táuo sa lain ng̃a táuo.

Comisionar. V. Cometer hasta pagsógod.

Comistrajo. = Pagcasacót ng̃a díli ang̃ay sa mang̃a calán-on.

Comitiva. = Cadaghánan sa mg̃a sologóon ng̃a nanagobán obán sa mg̃a
dagcóng táuo.

Cómitre. = Magbalántay sa mg̃a preso ug mg̃a boang.

Como. = Ing̃on, maníng̃on, dao, somála.

Cómoda. = Panonódlan ng̃a cahoy ng̃a guitaólan sa mg̃a honos honos, sa
pagtípig ug pasolód sa mg̃a bísti ug sa bisan onsa pa.

Cómodamente. = Sa pagcamasáyon, sa maáyong pagcabótang.

Comodatario. = Ang moólos sa isigcatáuo sa bisan onsa, ug may
catungdánan sa pagóli sa guiólos con guibáilo.

Comodidad. = Maáyong pagcabótang. * Cadaghánan sa quinahánglan sa
pagcabóhi, sa quinabóhi, sa cabohían.

Cómodo. = Polos, caposlánan. * Ang̃ay, oyon, maáyo.

Como quiera. = Bisan onsa. * Sa bisan onsa ng̃a pagcabotáng̃a, sa bisan
onsa ng̃a pagbóhat. * Somála.

Compacto. = Libon, madásoc.

Compadecerse. = Looy, hinóclog, poáng̃od.

Compadre. = Pare, ang nagacódcod sa pagbóñag con sa pagpirma sa anac sa
lain.

Compaginar. = Hosay, sohay, ang̃ay, pagbótang ug maáyo.

Compañero. = Obán, caobán, dapig.

Compañía. = Pagobán, pagcaobán, caobánan. * Pagsábot, pagóyon, paghiósa
sa pila ca táuo sa ílang pagcomercio. * Tagsa ca tapóc sa mg̃a soldados
ng̃a guinahóptan sa ílang caogalíng̃on ng̃a capitan.

Compañon. = Itlog sa mg̃a táuo ug sa mg̃a mananáp.

Comparable. = Bisan onsang botang ng̃a adang itándig sa lain ng̃a botang.

Comparacion. = Pagcatándig, pagtándi.

Comparar. = Tandi, tandig, sanglit.

Comparecencia. = Pagcaatóbang, pagpaquíta pagtóngha.

Comparecer. = Tongha, atóbang, pagpaquíta.

Comparsa. = Cadaghánan sa mg̃a táuo ng̃a nanagobán obán sa
nagapacadágcong táuo sa mg̃a dola, ug pacaíngnon ng̃a íang mang̃a sologóon
con mang̃a sacop.

Compartir. = Bahin, pahat.

Compas. = Capandáyan sa mg̃a panday sa cahoy ng̃a magámit nila sa ílang
pagsócod sócod. * Paghósay ug pagáng̃ay sa mg̃a tolónggon sa música sa
pagdóyog na. * Pagsádsad sa mg̃a táuo ng̃a nanagsabáy ng̃a macaígo sa
pagdóyog sa mg̃a músico.

Compasar. = Pagsócod sa compás.

Compasion. = Poáng̃od, calóoy, pagcahinóclog.

Compasivo. = Mahinoclógon, mapoang̃ódon, malolóy-on mang̃iloóyan.

Compatriota. = Isigcataguilóngsod.

Compeler. = Pogos, logos.

Compendiar. = Pagláctod, pagdináclit.

Compendioso. = Lináctad, dinalí, dináclit.

Compensar. = Balos, bayad.

Competencia. = Pagcalális, pagcasócol socol, pagcaílog. * Tong̃ód,
catongdánan.

Competente. = Igo, tacós.

Competer. = Tong̃ód.

Competir. = Lalis, solosócol, ilog.

Compilar. = Pagtígom, paghiósa.

Compinche. = Abian, higála, dapig.

Complacer, complacerse. = Pagsílbi ug maáyo sa lain, pagáng̃ay, pagóyon
sa iang cabobót-on. * Lipay, himóot. * Saya saya, sayág.

Complemento. = Pagcatóman, catapúsan.

Completamente. = Sa pagcatóman, sa pagcaígo.

Completar. = Toman, tapos, tibáoas, ponó.

Completas. = Catapúsan ng̃a pang̃adyeón sa mg̃a Padre, sa matagádlao.

Completo. = Toman, ponó.

Complexion. = Quinaía sa tagsa ca táuo sa pagcatámboc, sa
pagcamasaquíton con sa pagcamaáyong laoas.

Complicacion. = Pagcaípon, pagcating̃ób sa daghánan ng̃a mg̃a botang ng̃a
nagcacaláin lain.

Complicar. = Pagípon, pagsacót pagting̃ób sa mang̃a botang ng̃a
nanagcaláin lain.

Cómplice. = Masigcamacasasála, obán caobán sa salá.

Componer. = Hosay, sohay, ang̃ay, pagbótang ug maáyo, ayo.

Comporta. V. Canasta.

Comportable. = Alantóson.

Comportamiento. = Batásan.

Comportar. = Ilob, antos, aco.

Compostura. = Pagáyo sa nagadáot. * Pagdáyan dáyan sa bisan onsa. *
Paghósay sa láoas.

Compra. = Pagcapálit.

Comprador. = Pomalálit, tigpálit.

Comprar. = Palit, bacal. * Vino ú otra bebida. = Tang̃oay.

Comprender. = Locob, sacop. * Sabot, toquib.

Comprensible. = Ang masáyon sabóton, pagatoquíbon.

Comprension. = Salabótan, ihibaló, húna húna.

Comprensivo. = Ang macatóquib, ang macasábot.

Comprensor. = Idem. * Ang macalócop, macasácop.

Compresivo. = Ang macapogós, macalógos, macapigós.

Comprimir. = Logos, pogos, pigós.

Comprobar. = Pagmatúod. * Pagtánding ang usá ca botang sa lain ng̃a
botang.

Comprofesor. = Ang isigcamagsáma sa opicio.

Comprometer. = Pagbótang sa bisan cansa ng̃a táuo sa cahigayónan ng̃a
catahápan, ng̃a may catáhap. * Pagbótang sa ilálom sa catongdánan sa
bisan cansa ug bisan onsa.

Compromiso. = Caculían, samoc, casamócan, catáhap, doha doha, calisód.

Compuerta. = Pacas sa pultáhan, sa tacop, ang usá ca dahon sa doróha
ng̃a macahímo sa tibúoc ng̃a pultahán con tacop. * Mg̃a papán ng̃a
macasámpong ug macatábon sa alaguían sa tobig sa mg̃a canal.

Compuestamente. = Sa pagcahósay, sa pagcaáyo, sa pagcaáng̃ay.

Compulsa. = Hinúad sa bisan onsa ng̃a camatoódan.

Compulsion. = Pagcalógos, pagcapógos.

Compuncion. = Paghinólsod, casáquet tong̃ód sa salá ng̃a guibóhat.

Compungir. = Hinólsol, sáquet, tapat.

Computar. = Pagcuenta, pagíhap, pagísip.

Cómputo. = Cuenta, ihap, isip.

Comulgar. = Caláoat, pagcaláoat sa mahál ng̃a laoas sa atong Guinóong
Jesucristo.

Comulgatorio. = Calaoátan.

Comun. = Bisan onsa ng̃a ang̃ay ug oyon sa daghan ng̃a mg̃a táuo, mg̃a
mananáp con mg̃a botang. * Bisan onsa ng̃a dili mahál, ng̃a dili bilírhon.
* Cadaghánan sa mg̃a táuo sa usá ca Guinharían, provincia con longsod. *
Cadaghánan sa mg̃a principales, sa mang̃a dato, sa mg̃a longsod. *
Pamos-onan, calibáng̃an.

Comunal. = Ang nahatong̃ód sa tibúoc ng̃a longsod.

Comunicable. = Ang madaláhig, ang matácod sa daghan ng̃a mg̃a táuo.

Comunicacion. = Pagcadaláhig, pagcatacód.

Comunicar. = Daláhig, tacód. * Sombong, asoy, sayod. * Sabot,
pagpólong. * Paquigsámbang, paquitámbag.

Comunidad. = Cadaghánan sa mg̃a táuo ng̃a nanaglóon ug nanagípon sa
pagpoyó sa usá ca baláy. * V. Comun desde cadaghánan.

Comunion. = Pagcacaláoat, pagcaambítan, pagcaámbit.

Comunmente. = Sa masóbsob, sa masócot, sa macadághan, sa masábog.

Con. = Sa, can, cang. * Obán, apil, dong̃an.

Conato. = Toyo, pagcasingcámot.

Concausa. = Tong̃ód ng̃a dong̃an.

Concavidad. = Loang, loyac, siclob. * Yahong.

Concebir. = Samcon, mabdos. * Sabot, habaló, alam.

Conceder. = Togot. * Oyon, ang̃ay.

Concejo. = Ting̃ób, pagcabildo sa gobernadorcillo ug sa mg̃a dagcóng táuo
sa longsod.

Concepcion. = Pagcasámcon.

Concepto. = Paghúna húna, pagsábot.

Conceptuar. = Idem.

Concernir. = Tong̃ód.

Concertadamente. = Sa pagcahósay, sa pagcaáng̃ay.

Concertar. = Hosay, ang̃ay, pagpahamótang sa maáyo. * Sabot, pagpólong
pólong, amóma.

Concesion. = Pagcatógot, pagtógot.

Conciencia. = Paghibaló, pagálam, pagsábot ng̃a guican sa atong
caogalíng̃on ng̃a húna húna ug cásing cásing, sa daútan ng̃a tacós
pagalicáyan, ug sa maáyo ng̃a adang ta unta boháton.

Concierto. = Pagcahósay, pagcabótang ng̃a maáyo sa bisan onsang botang.
* Pagcasábot, pagcaóyon, pagpólong sa pila ca táuo sa bisan onsa ng̃a
pagaboháton nila.

Conciliar. = Paghósay, pagáyo sa mg̃a cabobót-on ng̃a nanagbíquil biquil.
* Pagcábig sa bisan cansang táuo sa maáyong boot sa lain.

Concilio. = Catilíngban sa mg̃a Obispo ug sa mang̃a Padre, sa pagsábot ug
pagpólong sa tong̃ód sa mg̃a tolománon sa santa Iglesia ug sa mg̃a
toloóhan sa mg̃a cristianos.

Concisamente. = Sa pagcaláctod, sa pagcadáclit.

Conciso. = Ang guipamólong, ang guiíng̃on, ang guisólat sa pagcaláctod,
sa pagcadináclit.

Concitar. = Paghópo.

Conciudadano. = Isigcataguilóngsod.

Conclave. = Lugar ng̃a pagatíngban sa mg̃a Padre ng̃a Cardenales, sa
paghing̃álan sa bag-ong Santos ng̃a Papa.

Concluir. = Tapos, obus, tibáoas, homan, camhan, tiboas.

Conclusion. = Catapósan, pagcatibáoas, pagcahóman.

Concofrade. = Isigcacofrades.

Concolega. = Isigcacolegial.

Concordancia. V. Concierto.

Concordar. V. Conciliar. * Pagáng̃ay, pagóyon.

Concordato. = Pagsábot sa mg̃a haring cristianos ug sa Santos ng̃a Papa,
sa tong̃ód sa obán ng̃a mang̃a tolománon sa Singbahán.

Concordia. V. Concierto. * Paghiósa. * Camatoódan ng̃a guisolátan sa
guisabótan sa pila ca táuo.

Concretar. V. Conciliar y Concordar.

Concubina. = Sandil, bigáon, camaáyo, honag.

Concubinario. = Ang laláqui ng̃a may camaáyo.

Concubinato. = Pagpoyó, paglóon, pagípon sa laláqui ug babáye ng̃a díli
miño.

Concúbito. V. Cóito.

Conculcar. = Pagtonób.

Concuñado. = Bilas, ang igsóon sa bayáo.

Concupiscencia. = Cailíbgon ng̃a daútan, mang̃íl-ad.

Concurrencia. = Ting̃ób, tagbo, pagtámbong sa daghan táuo sa bisan diin.

Concurrente. = Ang moting̃ób, ang motágbo, ang motámbong.

Concurrir. = Tagbo, ting̃ób, tambong, doong, tabo.

Concurso. V. Concurrencia. * Pagcatábang.

Concusion. = Pagcalíhoc, pagcatándog ng̃a ahat, mabáscog, sa bisan onsa.

Concha. = Baláyan sa mg̃a quinháson.

Concha-carey. = Sisic.

Concha-nácar. = Tipay.

Conchabar. = Paghiúsa, pagdóol. * Pagípon, pagobán.

Conchudo. = Mananáp ng̃a may baláyan ng̃a maíng̃on sa quinháson. *
Matahápon, batid.

Conde. = Táuo ng̃a bilídhon tong̃ód sa cahímtang ng̃a guitógot canía sa
hari.

Condecorar. = Paghátag sa táuo sa maáyong dong̃og, pagtógot canía sa
hatáas ng̃a opicio con cahímtang.

Condenado. = Ang toa sa impierno, sa espierno, madáot.

Condenar. = Paghócom sa mg̃a hocom, sa mg̃a ponóan. * Paghócom sa Dios sa
mg̃a daútan ng̃a táuo sa impierno, sa mg̃a casaquétan ng̃a dayon, ng̃a dili
matápus.

Condensa. = Lugar, solód ng̃a pagatipígan, tipigánan, pagabotáng̃an ug
pagasódlan sa bisan onsa.

Condensar. = Pagtibúoc, paghágcot sa bisan onsa, sa dogó, sa tubig, sa
vino, sa nana, &c.

Condesa. = Ang asáoa sa conde.

Condescendencia. = Pagpaságad, pagcaóyon, pagcatángdo, pagcabóot.

Condescender. = Sagád, pasagád, ayon, oyon, boot, tangdo, angdo, togot.

Condicion. = Pagcaquinaía sa mg̃a botang, hingtóngdan, tong̃ód,
quinahánglan.

Condicional. = Ang guiobánan sa bisan onsa ng̃a hingtóngdan con
quinahánglan ba.

Condignamente. = Sa pagcatacús, maíng̃on, ing̃on, somála sa mg̃a
pahanóngdan.

Condigno. = Casáquet, castigo, balos ng̃a maáyo con daútan, somála sa
mg̃a pahanóngdan.

Condimentar. = Pagbótang ug panácot sa mg̃a calán-on.

Condimento. = Mg̃a panácot sa paghátag ug lalím ng̃a maáyo sa mg̃a
calán-on.

Condiscípulo. = Isigcatinón-an.

Condolerse. V. Compadecerse.

Condonar. = Pasáylo.

Conduccion. = Paghátud, pagdála. * Pagmando, pagóna.

Conducente. = Bisan onsa ng̃a ang̃ay sa maáyong pagbóhat ug pagpamólong.

Conducir. = Hatud, dala, mando, oyon, ang̃ay, pagóna.

Conducta. = Batásan, gaoi, cagaoían.

Conducto. = Canal ng̃a alaguían ug baháan sa tobig.

Conductor. = Ang nagamando, magoóna.

Coneja. = Conejos ng̃a baye.

Conejera. = Baláyan sa mg̃a conejos. * Lang̃ob ng̃a hatáas ug haíctin,
maíng̃on sa baláyan sa mang̃a conejos.

Conejo. = Mananáp ng̃a maíng̃on ing̃on sa dagoay sa iríng, apan hatáas
ugáling ang íang dalónggan.

Conexion. = Pagpalang̃áquit, pagcabáat, pagcatácgos, pagcaíng̃on.

Confabulacion. = Solti. * Sogílon, cagóla, pagpólong pólong.

Confabular. = Idem.

Confeccion. = Tambal ng̃a mahímo sa mg̃a nanagcaláin lain ng̃a mg̃a dahon,
gamót con lindog ng̃a guibócboc: usáhay mahomót.

Confeccionar. = Pagbóhat sa mg̃a tambal.

Confederacion. = Pagcaábian, pagcahigála, paghiósa, pagcadápig,
pagsábot.

Confederarse. = Hiósa, sabot, dapig.

Conferencia. V. Confabulacion.

Conferenciar. = Idem.

Confesar. = Tug-an, suguílon, sombong.

Confesion. = Pagtóg-an sa táuo ng̃a mocompisál sa iang mg̃a salá, sa
Padre ng̃a guicompisálan nía.

Confeso. = Ang táuo ng̃a nagatóg-an sa hingbalóan nia.

Confesonario. = Compisálan, lugar ng̃a pagatug-ánan ug pagasoguilánan sa
mg̃a salá.

Confesor. = Ang Padre ng̃a pagacompisálan sa mang̃a táuo, ang
guitog-ánan, guisogínlan sa mg̃a salá. * Ng̃alan ng̃a guicahing̃álan sa mg̃a
santos ng̃a oalá omági sila sa pagcamartir.

Confiable. = Ang tacús ng̃a paglaóman, ng̃a salígan.

Confiado. = Táuo ng̃a palábi labíhon, ng̃a nagasálig sa ia lamang ng̃a
caogalíng̃on ng̃a gahóm ug quinaádman.

Confianza. = Calaóman, casalígan, pagpalábi labi, pagcatúgyan.

Confiar. = Laom, salig, tugyan.

Confidente. = Ang guilaóman, ang guitugyánan, ang sinalígan.

Configuracion. = Ang dagoay sa bisan onsa.

Configurar. = Paggáma, paghímo, paghátag sa dagoay sa bisan onsa ng̃a
guibóhat.

Confin. = Caotlánan, canayónan. * Guinharían, provincia con longsod ng̃a
nayon sa lain Guinhadían, &c.

Confinar. = Nayon. * Hing̃ílin, halin.

Confirmacion. = Pagmatúod, pagcamatúod, camatoódan sa bisan onsa. *
Pagpirma, paglíg-on sa Pagtóo ng̃a guicaláoat sa mg̃a cristianos sa
pagbóñag caníla: ang icadóha ca sacramento sa atong Inahán santa
Iglesia.

Confirmar. = Paglíg-on. * Pagpirma sa mg̃a cristianos sa pagdíhog caníla
sa señor Obispo sa santos ng̃a lana, ug sa pagtóman osáb sa obán ng̃a mg̃a
tolománon niíning sacramento.

Confiscar. = Pagcóha sa hocom sa mg̃a salapí, mang̃a manggad ug mg̃a dona
sa mg̃a saláan.

Confitar. = Paghílog, pagdíhog sa asúcar con sa calámay sa mg̃a bong̃a ug
bisan onsa ng̃a calán-on ng̃a pagatam-íson. * Paglóto sa sabáo sa asúcar
con sa calámay sa bisan onsa ng̃a bóot ng̃a boháton ug matám-is.

Confite. = Matám-is ng̃a diótay ug malíng̃in.

Confitería. = Baláy ng̃a pagabohátan ug pagbaligyáan sa mg̃a matám-is.

Confitura. = Matám-is.

Conflicto. = Pagcabáscog sa pagáoay, sa pagpang̃óbat. * Casáquet,
cagóol, cayógot, calisód sa húna húna ug sa cásing cásing, cabalísa.

Confluencia. = Pagcatágbo sa dohá ca sobá.

Confluir. = Pagtágbo sa dohá ca sobá. * Ting̃ób, tabo, tambong.

Conformar. = Pagáng̃ay, pagóyon sa usá ca táuo sa mg̃a polong ug sa
guihúna húna sa lain ng̃a táuo, con ang usá ca botang sa lain ng̃a
botang. * Pagántos, pagílob, pagáco.

Conforme. = Magsáma, topóng, ang̃ay. * Ang magaílob.

Conformidad. = Pagcaóyon, pagcasonód. * Pagcasáma, pagcaíng̃on ing̃on. *
Maáyong pagsábot, pagáng̃ay, pagpólong sa pila ca táuo. * Pagílob,
pagántos sa mg̃a casáquit ug mg̃a calisdánan.

Confortar. = Paglíg-on, paghátag ug gahóm ug cosóg.

Confricar. = Hilot, comó, comos.

Confrontar. = Acob, atóbang. * Confinar.

Confundir. = Sacót, boloc, gobót. * Sayóp, ala, balíng̃ag. * Olao. *
Obus, paóbos.

Confusamente. = Sa pagcabóloc.

Confusion. = Cabóloc, cagobót, casacót. * Doha doha sa húna húna,
pagpaóbus sa boot. * Caólao.

Confuso. = Ang nagobót. * Ang nabóloc. * Ang nasacót. * Ang naólao. *
Ang hióbsan sa boot. * Ang dili madáyag, dili maquíta, dili masáyod,
díli maásoy caáyo.

Confutar. = Paglális sa bisan cansa arón madáyag ang matóod, pagíndig
indig.

Congelar. V. Condensar.

Congeniar. = Pagáng̃ay sa gaoi, sa cagaoían.

Conglobar. = Ipon, tapoc, ting̃ób, ogdo.

Conglutinar. = Pagpílit, pagpadápat sa usá ca botang sa lain ng̃a
botang.

Congoja. = Pogdao. * Aoa, cotas, cogtas, cabódlay. * V. Conflicto desde
casáquet.

Congojar. = Idem. * V. Acongojar, oprimir.

Congojoso. = Ang nagapasáquet, ang nagapalisód. * Quinayógtan,
gurcalísdan, guicasaquítan, pologdáoon.

Congraciar. = Pagpatigáyon sa pagcóha sa maáyong boot sa isigcatáuo,
pagpalángga, paghigógma.

Congratular. = Pagpaquíta sa bisan cansa ng̃a táuo sa calípay sa iang
cásing cásing, tong̃ód sa maáyong palad sa isigcatáuo.

Congregacion. = Caltilíngban sa nagacaláin lain ng̃a mg̃a táuo, sa
pagsábot ug pagpólong polong sa bisan onsa ug ibótang sa ilang
pagcabildo.

Congregar. = Ting̃ób, tambong, tabo, tagbo. * Tapoc, ipon.

Congreso. V. Congregacion. * Catilíngban sa mang̃a dagcóng táuo sa mg̃a
Guinhadían, sa paghúsay sa mg̃a holosáyon ng̃a nahatong̃ód sa mg̃a hari.

Cóngrio. = Isda ng̃a oaláy tonóc, maíng̃on ing̃on sa dagoay sa catsile.

Congruente. = Tacús, igo, ang̃ay.

Cóngruo. = Idem.

Conjetura. = Catáhap, húna húna ng̃a macaígo tong̃ód sa mg̃a timáan, ng̃a
nadayág, caháng̃op.

Conjeturar. = Paghúna húna, pagtáhap sa bisan onsa, tong̃ód sa mg̃a
timáan, hang̃op.

Conjuez. = Isigcahócom.

Conjuncion. = Pagcaípon, pagcaláquip.

Conjunto. = Tinápoc, tiníng̃ob, inípon. * Ang higála, ang abian, ang
caobánan, haóp.

Conjuracion. = Pagcaálsa, pagsócol sa mg̃a ponóan, pagdilí sa pagsogót.

Conjurador. = Ang nagapaálsa sa obán, ang nagasámbag sa pagsócol sa mg̃a
ponóan ug sa pagdilí caníla sa pagsogót.

Conjurar. = Alsa, socol, pagdilí sa pagsogót, pagáoay, pagpang̃óbat sa
mg̃a ponóan. * Pagpang̃ádye, sa may gahóm, sa mg̃a pang̃adyéon ng̃a
guitagána sa santa Iglesia, sa pagbógao, sa pagpaháoa sa mg̃a dagútan,
sa mg̃a yaoa, sa mg̃a laoas sa mg̃a táuo.

Conjuro. = Pang̃adyéon ng̃a icapagóa sa mg̃a yaoa sa laoas sa mg̃a táuo, ug
icapaháoa, igapahalayó, sa mg̃a onós, sa mg̃a mananáp ng̃a nang̃adáot sa
mang̃a cabalánan, ug sa bisan onsa contra sa mang̃a táuo. * Pang̃adyéon
ng̃a bacácon ng̃a igapang̃aníto, icadioáta.

Conmemoracion. = Pagdúmdum, paghándom, paghísgot sa toa sa halayó. *
Fiesta sa mg̃a minatáy, adlao ng̃a guitagána sa santa Iglesia sa
pagpang̃ádye tong̃ód sa mg̃a calág sa purgatorio.

Conmemorar. = Soguílon, handom, domdom, hisgot.

Conmensal. = Sólod bálay, sologóon, táuo ng̃a mocáon ug mapoyó sa baláy.

Conmensuracion. = Pagcasáma, pagcatopóng sa mang̃a botang, pagcaíng̃on.

Conmensurar. = Pagsócod sa pagcatopóng.

Conmigo. = Canáco, canáho.

Conminar. = Paghólot, paghómot, pagágda sa hocom sa táuo ng̃a may
catáhap, ng̃a guicatahápan ng̃a nacasalá, arón mamólong sa matúod.

Conmiseracion. = Calóoy, poáng̃od, pagcahinóclog.

Conmixtion. = Pagcasacót, pagcagóbot, pagabóloc.

Conmocion. = Cabóloc, cabórong sa húna húna. * Pagálsa. * Cagóbot sa
Guinharían, sa provincia con sa longsod.

Conmover. = Gobot, samoc, lihoc.

Conmutacion. = Pagcabáilo, pagcatagáilo, pagcailís, pagcatagílis.

Conmutar. = Ilis, bailo, tagáilo, tagílis, poli, sobli.

Connatural. = Ang quinaía sa tagsa ca botang, ang caogalíng̃on sa iang
pagcamáo.

Connaturalizarse. = Anad, ang̃ay.

Connivencia. = Pagpaságad, pagpasáilo sa mg̃a ponóan sa mg̃a sayóp ug mg̃a
saláng diótay sa ilang mang̃a guinsacópan.

Connumerar. = Soguílon, hisgot. * Isip, ihap.

Conocedor. = Ang macaíla, ang macatóquib, ang macahúna húna.

Conocer. = Ila, habaló, húna húna, toquib, togcad, togcal.

Conocidamente. = Sa pagcadayág, sa pagcaháyag, sa pagcaásoy, sa
pagcaoaláy doha doha.

Conocido. = Caíla, Ila. * Bilídhon, halángdon.

Conocimiento. = Ihibaló, húna húna.

Con qué? = Sa onsa?

Conquista. = Pagpang̃óbat. * Ang guipang̃obátan. * Longsod, Guinharían,
&c., ng̃a guiángcon sa harí con sa táuo ng̃a dili onta tagía, tong̃ód sa
iang dagcóng gahóm, sa iang mg̃a soldados, ug sa iang pagáoay ug
pagpang̃óbat.

Conquistar. = Pagpang̃óbat, pagángcon. * Pagcóha sa maáyong boot sa
isigcatáuo, paghópo.

Consagrar. = Pagdaláng̃in. * Pagsángpot ug pagpamólong sa Padre ng̃a
nagamisa sa mg̃a polong ng̃a guipamólong ni Jesucristo sa catapúsan ng̃a
pagpanihápon nía obán sa iang mang̃a guintón-an, arón magáma ug mahímo
ang bilídhon ug mahál ng̃a laoas ug dogó sa maong Dios, sa tinápay ug sa
vino. * Pagtíndog sa ladáoan, columna, &c., arón mahabílin hasta sa
cadogáyan sa panomdóman sa mang̃a táuo ng̃a nanagbóhat sa mg̃a bohat ng̃a
cating̃aláhan ug bantógon.

Consanguíneo. = Caobánan.

Consanguinidad. = Pagcacaobánan ng̃a guican sa usá lamang ca guinicánan,
sa maong tigúlang.

Consecucion. = Pagcóha, pagdáng̃at sa guitúyo.

Consecuencia. = Camatóod ng̃a mosonód sa bisan onsa ng̃a camatoódan. *
Bisan onsang bohat ng̃a mosonód sa lain ng̃a bohat.

Consecutivo. = Ang mosonód sa lain.

Conseguir. = Coha, dáng̃at.

Conseja. = Soguílon ng̃a bacácon.

Consejera. = Asáoa sa consejero.

Consejero. = Somosámbag, somalámbag, ang nagasámbag, nagatámbag. * Ang
nagaoáli, nagasáoay, nabárlong.

Consejo. = Tambag, sambag. * Oáli, laygay. * Hocmánan ng̃a labáo,
dagcóan. * Badlong.

Consentido. = Báta ng̃a padayégon, ng̃a dili pagabarlóng̃on ug saoáyon sa
íang mg̃a tigúlang, matinománan sa íang malágsot ng̃a cabobót-on. * Bana
ng̃a magapaságad sa íang asáoa ng̃a macasalá sa laín, ng̃a moántos ug
magaílob sa caólao ng̃a guibótang canía sa íang asáoa ug sa camaáyo nía.

Consentidor. = Ang magapaságad.

Consentimiento. = Pagángdo, pagtángdo, pagbóot, pagpaságad.

Consentir. = Boot, angdo, tangdo, ságad, oyon, ang̃ay, ando.

Conserva. = Bisan onsa ng̃a matám-is ng̃a linóto sa sabáo sa asúcar con
sa calámay, ng̃a magáhi gahi ug mahágcot.

Conservacion. = Pagcadáyon, pagcadógay.

Conservador. = Ang nagatípig, ang nagabántay ug nagabáton sa bisan
onsa, hasta sa dogay.

Conservar. = Pagbántay, pagpadáyon, pagbáton, pagcógi, pagtípig sa
bisan onsa hasta sa dogay.

Considerable. = Ang tacós ng̃a palandóng̃on, hunahunáon, pamatng̃ónon,
timaánan.

Considerar. = Palándong, matng̃on, húna hóna, timáan.

Considerado. = Táuo ng̃a mamólong ug magabóhat sa maáyong húna húna. *
Ang nagapalándong, nagamátng̃on ug nagahúna húna ng̃a dáan sa oalá pa sía
mahanáyac sa pagpamólong ug sa pagbóhat.

Consiervo. = Isigcaolípon, taláp-od. * Isigcabíhag, isigcasologóon.

Consignar. = Pagtimáan, pagtódlo.

Consigo. = Canía.

Consiliario. V. Consejero.

Consistencia. = Pagcadógay, pagcamáo. * Pagcalíg-on, pagcagáhi,
pagcatíga.

Consistente. = Ang may calig-ónan.

Consistir. = Pagguícan ang usá ca botang sa lain ng̃a botang,
paglíngcod, pagtíndog ang usá ca botang sa lain ng̃a botang: ang cahoy
sa iang gamót ang baláy sa iang cimientos ang salog sa soleras, &c.

Consistorio. = Cabildóhan. * Catilíngban sa mg̃a Cardenales sa atobáng̃an
sa Santos ng̃a Papa, sa pagpahibaló ug pagbaláod sa ng̃alan sa mg̃a Obispo
ng̃a guibóhat nia, ug sa pagsábot sa bisan onsa ng̃a tacós boháton, sa
tong̃ód sa mg̃a tolománon ug holosáyon sa santa Iglesia.

Consorcio. = Obán, caobán.

Consolable. = Ang arang lipáyon.

Consolablemente. = Sa pagcalípay.

Consolacion. = Paglípay. * Santísima Vírgen sa calípay.

Consolador. = Ang nagalípay, polong ug bohat ng̃a igacalípay.

Consolante. = Idem.

Consolar. = Lipay, pagsámpag sa mang̃a polong ng̃a malómo, matám-is ug
maáyo.

Consolidar. = Paglíg-on pagsómpay, pagáyo sa nabalí con nabóong.

Consonancia. = Pagcaáng̃ay, pagcaóyon.

Consorcio. = Pagcaobán sa mg̃a nanaglóon ug nanagípon sa maong
pinoyánan, pagcaonóng.

Consorte. = Ang nahaonóng sa palad sa lain. * Ang asáoa, ang bana.

Conspiracion. V. Conjuracion.

Conspirador. V. Conjurador.

Conspirar. V. Conjurar hasta pagpang̃ádye.

Constancia. = Calig-ónan, pagcadáyon, pagpadáyon.

Constante. = Ang malíg-on, ang may calig-ónan.

Constantemente. = Sa pagcalíg-on, sa malíg-on.

Constar. = Matúod, dayág.

Constelacion. = Tapoc, cadaghánan sa mg̃a bitóon ng̃a nagdóol.

Consternacion. = Calísang, pagcalísang sa húna húna, sa boot, sa cásing
cásing.

Consternar. = Lísang, cogmat.

Constipacion. = Sip-on.
Constipado. = Idem, sip-ónon, guisíp-on.

Constipar. = Sip-on.

Constitucion. = Pagcamáo. * Dagoay, quinaía ng̃a caogalíng̃on sa bisan
onsa. * Batásan.

Constituir. = Gama, himo, bóhat, tocod.

Constitutivo. V. Constitucion. * Ang nagapaláin sa usá ca botang sa
lain ng̃a botang.

Constreñir. = Logos, pogos, pigós, hogot. * Songsong.

Constructor. = Ang magagáma ug magabóhat sa bisan onsa.

Construir. = Bohat, gama, himo, tocod. * Paghóad, pagmáymay, paglóas sa
usá ca pinamólong sa lain ng̃a pinamólong, hobar.

Construpador. = Ang macasalá sa usá ca dalága, sa linogsánay, sa
paglógos canía.

Construpar. = Paglógos sa usá ca dalága sa pagpacasalá canía, pagcasalá
sa usá ca dalága sa linogsánay.

Consuegro. = Ng̃alan ng̃a guicahing̃álan sa amahán ug inahán sa bana, ug
sa amahán ug inahán osab sa asáoa, sa mg̃a tigólang sa usá ca magtiáyon.

Consuelo. = Calípay.

Consuetudinario. = Táuo ng̃a may batásan sa pagapamólong con sa pagbóhat
sa bisan onsa, ng̃a naánad na.

Consulta. = Paquigsámbag, pagquitámbag, pagquigásoy, pagquisáyod,
pagpang̃ótana.

Consultante. = Ang naquigsámbag, naquigásoy, naquigsáyod, naquigtámbag,
nang̃otána.

Consultar. V. Consulta. * Pagsábot, pagpólong polong sa bisan onsa ng̃a
arang pagaboháton.

Consultor. = Táuo ng̃a quinaadmánon, mang̃ialáman, ng̃a motóbag sa
guipang̃otána canía sa tong̃ód sa bisan onsa ng̃a halálom.

Consumacion. = Catapúsan, pagcahúman, pagcatibáoas pagcaopús,
pagcaóbus.

Consumado. = Bisan onsa ng̃a hingpit, toman, ug maáyo uyámot.

Consumar. = Toman, hingpit, pagbóhat ug maáyo, caáyo, sa bisan onsa. *
Pagtúman sa pagcamagtiáyon, sa nahaóna pa, sa mang̃a bag-ong miño.

Consumido. = Táuo ng̃a maníoang uyámot, masaquíton, malúspad, sa mamála
ng̃a panit.

Consumir. = Hodot, homan, tapos, tibáoas, obos, opús, laglag, oalá. *
Pagcaláoat sa laoas sa atong Guinóong Jesucristo sa mg̃a Padre, sa
pagmisa nila.

Consumo. = Ang mg̃a calán-on ug bisan onsa pa ng̃a mahorót, mahóman,
matibáoas.

Consuncion. V. Consumir desde pagcaláoat. * Pagcaníoang.

Consuno (de). = Sa pagcahiósa, bisan onsa ng̃a pagaboháton sa maáyong
pagsábot sa pila ca táuo.

Consustancial. = Pagcamáo ng̃a magsáma ug topóng sa totoló ca Personas
sa Santísima Trinidad.

Consustancialidad. = Paghiósa, pagcamáo ng̃a diósnon sa totoló ca
Personas sa Santísima Trinidad.

Contacto. = Pagcadápat, pagcasígpit, pagcadóol sa mg̃a botang.

Contador. = Ang magaísip, ang magaíhap, ang magacuenta.

Contaduría. = Baláy ng̃a pagabatónan ug pagahóptan sa nagacaláin lain
ng̃a mg̃a cuenta.

Contagiar. = Tacód, docot.

Contagio. = Salot, saquét ng̃a matacód, madócot. * Mang̃a salá, mg̃a
batásan ng̃a daótan ng̃a motacód, modaláhig sa lain. * Pagcadaótan,
cadáot, pagcahagálam ng̃a guican sa mg̃a salá ug sa batásan ng̃a mang̃íl-ad
sa obán.

Contagioso. = Idem.

Contaminar. V. Contagiar. * Pagtalápas sa mg̃a sogo sa Dios ug sa santa
Iglesia.

Contar. = Isip, ihap. * Soguílon, íng̃on.

Contemplacion. = Pagpalándong, paghúna húna, pagmátng̃on.

Contemplar. = Palándong, húna hona, matng̃on. * Solong, quita, tan-ao,
híling, li-li.

Contemplativo. = Táuo ng̃a tigpalándong, ang nagahúna húna, ang
namátng̃on.

Contemporáneo. = Talidóng̃an, dong̃an.

Contemporizar. = Pagáng̃ay, pagóyon, sa cabobót-on sa lain.

Contencion. = Pagcalális, pagílog.

Contender. = Lalis, aoay, damag, dosmog, pagpang̃óbat, ilog.

Contener. = Sacop, locop. * Haoid. * Pagpogóng sa mg̃a cailíbgon.

Contenido. = Ang maálam magpogóng sa mg̃a cailíbgon, boótan.

Contenta. = Gasa, gala, regalo.

Contentar. = Lipay, pagóyon sa pagbóot sa lain, pagtóman sa íang
cabobót-on.

Contento. = Calípay. * Ang malípay, malipáyon. * Ang guilípay.

Contestacion. = Pagtóbag.

Contesto. = Tobag, balíbad. * Pagmatúod sa guiíng̃on sa obán.

Contextura. V. Configuracion.

Contienda. = Aoay, paglális, pagdámag, pagpang̃óbat.

Contigo. = Canímo.

Contiguamente. = Sa pagcadóol, sa pagcatopál, sa pagcanáyon.

Contiguo. = Ang nagatopál, ang midóol.

Continencia. = Pagcapogóng, pagpogóng sa mg̃a cailíbgon, casadáng̃an.

Continente. V. Contenido. * Dagoay, báihon sa tagsa ca táuo. * Bisan
onsa ng̃a macasácop sa lain botang. * Yota ng̃a dagcóan caáyo, ug labing
dagcó sa yota sa mg̃a polo.

Contingente. = Ang arang magtúman, ug ang dili opód cahá matúman. *
Tampo, bahin, &c., ng̃a baláydon sa tagsa ca táuo, tampa.

Continuacion. = Pagcadáyon, pagdáyon.

Continuadamente. = Sa pagcadáyon.

Continuar. = Dayon, paráyon, pagnáyon.

Continuo. = Ang guibóhat sa oaláy honong, sa oaláy lang̃an, sa canónay.
* Bisan onsa ng̃a bahin sa bisan onsa. * Nayon.

Contonearse. = Quiling quiling, líqui líqui, líquid líquid, pagpadáyeg
sa paglacát.

Contornear. = Toyoc, libod, libót, licos.

Contorno. = Bisan onsa ng̃a macalibót ug macasácop sa lain.

Contra. = Batoc.

Contrabando. = Pagcomercio, pagbalígya sa mang̃a manggad ng̃a guidilí sa
hari ug sa batásan.

Contraccion de nérvios. = Pagcaquíoi, pagcabínhod, pagcabánhod.

Contracosta. = Sa luyong dagat.

Contradanza. = Sayáo, sabáy ng̃a guisabáy sa daghánan ng̃a mg̃a táuo ng̃a
nanagpárang pagdáng, ug nanagsigcápot capot sa ilang mg̃a camót,
nanaglibót libót ug nagsigbolobalígtos sila.

Contradecir. = Pagdilí, pagbátoc sa guimatóod sa lain, paglális.

Contradiccion. = Idem.

Contradictor. = Ang nagadilí sa guimatóod sa lain, ang nagalális.

Contraer. = Dool, sigpit, dapat, topál. * Quíoi, binhod, banhod. *
Pagláctud sa soguílon, pagdáclit.

Contrahacer. = Pagbóhat sa bisan onsa ng̃a botang maíng̃on ing̃on sa lalin
ng̃a botang, pagmáo mao.

Contrahecho. = Táuo ng̃a boctot ug sa balíquig ng̃a laoas.

Contrarestar. = Paglális, pagsócol.

Contrariedad. = Pagcabátoc.

Contrario. = Aoay, caáoy. * Batoc.

Contrastar. V. Contrarestar.

Contraste. = Táuo ng̃a may opicio sa paghíling sa salapí ug sa pagíla
con maáyo ba con daótan, ug sa pagtímbang ug paghíling sa mg̃a hyas sa
boláoan con sa salapí, ug sa pagmarca ug pagtimáan caníla. * Paglális,
pagáoay. * Pagcábalhin ng̃a ahat sa hang̃in.

Contratacion. = Pagcomercio, pagbalígya sa mang̃a manggad.

Contraer. = Idem.

Contratiempo. = Calisdánan. * Casáquet, cayógot, cabalísa.

Contratista. = Coyme.

Contrato. = Pagsábot. * Pagbalígya, pagpálit.

Contravencion. = Paglápas, paglípas sa mg̃a sogo, pagpasipála.

Contraveneno. = Tambal ng̃a batoc sa hiló, ng̃a icaáyo sa táuo ng̃a
nahiló, ng̃a guihilóan.

Contravenir. V. Contravencion.

Contraventor. = Malipáson, malapáson.

Contribucion. = Tampa, amot, tampo.

Contribuidor. = Ang nagaámot, tomalámpo, ang nagatámpa.

Contribuir. = Pagbáyad sa tampa, sa amot ng̃a hingtúngdan ng̃a ipabáyad
sa tagsa tagsa. * Pagtábang sa pagdáng̃at sa bisan onsa.

Contribuyente. V. Contribuidor.

Contricion. = Paghinólsod, casáquet sa mg̃a salá ng̃a guibóhat sa
atobáng̃an sa Dios tong̃ód canía lamang, tong̃ód lamang cay Dios man sia,
ng̃a guiobánan sa malíg-on ng̃a pagsáad ng̃a dili na pagaópdon ug
pagabalícan ang mg̃a salá.

Contrincante. = Ang magaílog sa pagailógan sa obán, sa lain.

Contristar. = Pagpasáquet, pagpasobó, pagpasocó.

Contrito. = Ang nagahinólsod, ang mibásol, ang nasáquet sa mg̃a salá,
ang nagatápat.

Controversia. = Pagíndig, paglális lalis sa polong, arón maháyag ang
camatoódan sa bisan onsa ng̃a quinaádman.

Controvertir. = Idem.

Contumacia. = Pagcasóqui, pagcalális, pagcagáhi sa caogalíng̃on ng̃a húna
húna.

Contumaz. = Soquíhan, malalíson.

Contumelia. = Caólao.

Contumelioso. = Maoólao, macaólao, ang macacóha sa dong̃og.

Contundir. = Pagsó-so, pagpalo, pagdócdoc.

Conturbacion. = Pagcabóloc, pagcagobót.

Conturbado. = Ang nabóloc.

Conturbador. = Ang macabóloc, ang macagobót.

Conturbar. = Boloc, gobót.

Contusion. = Pagcabónol.

Convalecencia. = Pagcaáyo ayo, pagcaádang adang, pagcaárang arang na sa
saquét ng̃a guibáti sa bisan cansa.

Convalecer. = Pagádang arang na, pagbálic sa hinay hinay sa cosóg, sa
gahóm ug sa maáyong quinabóhi ng̃a daan, sa obos na ang saquét, paghiúli
uli.

Convecino. = Silíng̃an, ang nagapoyó sa dool, sa cadoólan sa lain.

Convencer. = Pagdáog sa lain sa matóod, sa camatoódan.

Convencion. = Pagsábot, pagpólong polong.

Convenible. = Ang masáyon moáng̃ay, moóyon sa lain.

Conveniencia. = Pagcaáng̃ay, pagcaóyon. * Polos, caposlánan. * Mg̃a
bahándi, catigayónan, maáyong pagcabútang.

Conveniente. = Maáyo, ang may polos. * Ang moóyon. ang moáng̃ay.

Convenir. = Ang̃ay, oyon, angdo, tangdo. * Tong̃ód. * Ting̃ób, tigom,
tagbo, tabo.

Convento. = Baláy ng̃a pagapóy-an sa mg̃a Padreng religioso, con sa mg̃a
monja, mg̃a binócot. * Catilíngban sa mg̃a Padre con sa mg̃a monja.

Conventual. = Ang nanong̃ód sa convento. * Padre ng̃a nagapoyó sa
convento.

Conversable. = Ang tacós ng̃a cagoláon, cagoláan, pagasoltíhan,
pagpólong polóng̃an, pagsogilánan.

Conversacion. = Cagóla, solti, soguílon, soguir.

Conversar. = Idem.

Conversion. = Pagbálhin, pagbálio.

Converso. = Ang moros con judíos ng̃a mobálic sa pagcacristianos ug
mobía sa iang daan ug daútan ng̃a mg̃a tinoóhan.

Convertir. V. Conversion. * Pagpabálic sa matúod ng̃a Pagtóo sa táuo ng̃a
dili cristianos, ug sa naánad sa mg̃a batásan ng̃a daótan ug contra sa
mang̃a cristianos.

Convexo. = Siquiáong.

Convicto. = Táuo ng̃a guihingmatód-an sa guibóhat nia ng̃a salá.

Convidador. = Domalápit, ang nagadápit.

Convidar. = Dapit, alap, agda.

Convite. = Combida.

Convocar. = Taoag, habaló. * Anhi, anha, adto.

Convocatoria. = Solat ng̃a icatáoag, icatígom sa mang̃a táuo, sa bisan
onsang tuyo.

Convoy. = Abay, obán, caobán.

Convoyante. = Ang moábay.

Convoyar. V. Convoy.

Convulsion. = Pagcaquíoi, pagcabínhod, pagcabánhod ng̃a calit, ahat.

Convulsivo. = Ang guiquioían.

Conyugal. = Ang nahatong̃ód sa pagcamiño, sa pagcamagtiáyon, sa mg̃a
quinasál.

Conyugalmente. = Sa pagcamíño.

Cónyuges. = Ang bana ug ang iang asáoa.

Cooperacion. = Pagcatábang.

Cooperante. = Tomalábang, ang nagatábang.

Cooperar. = Tabang.

Coordinar. = Hosay, sohay, ang̃ay, pagbótang ug maáyo.

Copa. = Copa, ilimnánan sa vino. * De árbol. = Osbong, otbong, dabong.
* Brasero. = Bagahán. * De sombrero. = Bohó sa calo ng̃a pagasódlan sa
olo. * Palo de los naipes. = Copas.

Copera. = Logar ng̃a pagabotáng̃an ug pagatipígan sa mg̃a copa.

Copete. = Lambóng̃ay, tarong.

Copetudo. = Langgam ng̃a taróng̃an, táuo ng̃a lambong̃áyan, ng̃a may
lambóng̃ay.

Copia. = Pagcadághan, cadaghánan. * Hinóad sa mang̃a solat.

Copiador. = Libro ng̃a pagahoálan sa mg̃a solat.

Copiante. = Homolóad, maghohóad, ang nagahóad.

Copiar. = Hoad.

Copilar. = Pagtígom, pagting̃ób sa usá ca libro sa mg̃a solat ng̃a
nanagcaláin lain.

Copiosamente. = Sa pagcadághan.

Copioso. = Ang guidaghánan.

Copla. = Gaday, pagcanta.

Copo. = Loli.

Cópula. = Pagcahícot, pagcahócot, pagcaípon, pagcalang̃áquit,
pagcahiósa. * V. Cóito.

Copular. = Hicot, hocot, hiósa, lang̃áquit, balígtos, balíghot. *
Paghiláoas.

Coqueta. = Babáye ng̃a boot ng̃a higogmáon sa daghánan ng̃a mg̃a laláqui,
tong̃ód lamang sa iang pagpadáyeg.

Coquina. = Quinháson ng̃a diótay.

Coquito. = Hagoa, yaoyao, ying ying, pagláin lain sa nauong, ug bisan
onsa ng̃a pagboháton, arón comatáoa ang mg̃a bátang diótay.

Coracha. = Poyo poyo ng̃a panit ng̃a pagapóstan sa tabaco.

Coraje. = Cosóg, caísog. * Pong̃ot.

Corajudo. = Pongtánon, ang guipong̃ót.

Coral. = Corales, tanóm, cahoy cahoy sa oaláy dahon ug diótay, ng̃a
mutodóc sa mg̃a bató sa cahiládman sa dagat. * Tohog, tinóhog, bogoay,
cuentas sa corales.

Corambobis. = Táuo sa maáyong dagoay, sa maáyong baihon, sa dagcóng
hosog, sopang, maámbong.

Corascora. = Sacayán.

Coraza. = Batong batong.

Corazon. = Cásing cásing, tagiposóon. * De madera. = Lobas, as as.

Corazonada. = Hinónghong sa cásing cásing, pagcatágna, pagcatághap.

Corbata. = Paño con cintas ng̃a ibórbod ug idáyan dáyan sa mg̃a laláqui
sa liog.

Corbatin. = Idem.

Corbeta. = Sacayán sa toló sa taládoc.

Corcova. = Boctot.

Corcovado. = Boctóton.

Corcovear. = Pagtolotíndac, paglógso, hiood, hioid.

Corcovo. = Idem.

Corcheta. = Sab-ítan, cao-ítan.

Corchete. = Sab-it, cao-it. * Ang magadácop.

Corcho. = Panit sa ibábao sa cahoy ng̃a guing̃álan ug alcornoque. *
Songsong sa corcho sa mg̃a botellas, sa mg̃a damajuana, &c.

Cordaje. = Jarcia sa sacayán.

Cordal. = Bag-ang sa bába ng̃a motodóc sa catapósan sa apapáng̃ig, sa
pagcadagcó na sa tauo.

Cordel. = Pisi. * De atarraya ó chinchorro. = Baháyan. * De pescar. =
Tonda, lambo.

Cordelazo. = Paglámbos sa pisi.

Cordelejo. = Pisi ng̃a magamáy. * Pagsóod sood, pagsólog solog, pagtíao
tiao.

Cordelería. = Logar con baláy ng̃a pagabohátan sa mg̃a pisi.

Cordero. = Anac ng̃a diótay sa carnero, hayop.

Cordial. = Ang guican sa casing casing. * Ang macabáscog ug magapacosóg
sa malúya.

Cordialmente. = Sa gogma ng̃a guican sa casing casing.

Cordillera. = Mang̃a boquid, caboquídan ng̃a nanagcasómpay sompay,
nagacanáyon nayon.

Cordon. = Sagioálo, sigioálo, cordones.

Cordura. = Caboótan, salabótan.

Corifeo. = Pang̃ólo.

Corion. = Panit sa ibábao sa dorohá ca postánan sa báta, sa dihá pa sa
tian sa inahán.

Corista. = Ang Padre ng̃a motámbong, ng̃a moádto, ng̃a moátang sa masóbsob
sa coro. * Ang religioso ng̃a oalá omábot sa pagcapadre, ng̃a oalá pa
ordenáhan.

Corma. = Colma, singsing ng̃a cahoy ng̃a pagasoólan sa mg̃a tiil sa mg̃a
preso.

Cornada. = Pagsong̃áy, pagsóng̃ag.

Cornamenta. = Song̃áy.

Corneador. = Mananáp ng̃a nagasóng̃ag, ng̃a nagasámad sa song̃áy.

Cornear. V. Cornada.

Corneja. = Langgam ng̃a maíng̃on ing̃on sa ooác.

Cornejo. = Cahoy.

Cornerina. = Batong mahál, masíhag ug mapóla póla.

Corneta. = Táuo ng̃a nagataíhop sa tolónggon ng̃a guing̃álan ug corneta. *
Tolónggon sa tombága. * Bandera ng̃a may dohá ca tamóy maíng̃on ing̃on sa
icog sa banog.

Cornisa. = Cornisa, bahin sa mg̃a cota ng̃a nanagcaláin lain ng̃a dagoay,
ng̃a nagalípot ug nagalibót, sa mg̃a Singbahán ug sa obán ng̃a mg̃a cota,
dapit sa goa, sa solód ug sa itáas.

Cornucopia. = Casangcápan sa cahoy con sa lain ng̃a hilimóon, ng̃a
guitaólan sa mg̃a candelero ng̃a pagatolpócan sa mg̃a candela, sa pagíoag
sa mang̃a solód, sa mg̃a Singbahán, &c.

Cornudo. = Mananáp ug bisan onsa ng̃a may song̃áy. * Ang bana ng̃a
guilimbóng̃an sa iang asáoa sa pagpacasalá sa lain.

Coro. = Cadaghánan sa mg̃a táuo ng̃a naning̃ób sa pagcanta, sa pagpang̃ádye
sa mg̃a pang̃adyéon sa mg̃a Padre. * Lugar sa mg̃a Singbahán ng̃a
pagatíngban sa mg̃a cantores.

Corona. = Corona. * Porong porong. * Fin de alguna obra. = Catapúsan.

Coronacion. = Pagpórong porong.

Coronar. = Idem. * Paghíngpit, pagtápus sa bisan onsang bohat.

Coronel. = Ponóan sa mg̃a soldados.

Coronela. = Asáoa sa coronel.

Corpanchon. = Ang laoas sa mg̃a langgam, sa nacúha na ang onód sa doghan
ug sa mg̃a paa.

Corporacion. = Catilíngban sa mg̃a táuo.

Corporal. = Ang nahatong̃ód sa lauas, sa canhic laoas. * Paño ng̃a pino
ug mapotí ng̃a pagabocládon sa mg̃a Padre ng̃a magamisa, sa ibábao sa
batong ara, ng̃a pagabotáng̃an sa calis ug sa hostia.

Corpóreo. = Ang may laoas, laoásan.

Corpulento. = Ang may dagcóng laoas.

Córpus. = Pólong ng̃a linatín ng̃a guicahing̃álan sa adlao ug sa procesion
sa santos uyámot ng̃a laoas sa atong Guinóong Jesucristo.

Corral. = Alad, amátong, siclat, tranca. * De pescados. = Bongsod.

Correa. = Corea, tinábas ng̃a haíctin ug hatáas sa panit.

Correccion. = Badlong, pagsáoay, pagáoay.

Corrector. = Somaláoay, bomaládlong, ang nagabárlong, nagasáoay,
nagaáoay.

Corredera. = Lugar ng̃a pagadalagánan sa mg̃a cabayo. * Tacop con
bentana, talambóan ng̃a honus honus. * Pisi ng̃a guibotáng̃an sa usá ca
tomóy sa usá ca papán ng̃a guipalótao sa olín sa mg̃a sacayán, arón
hibalóan sa nagasacáy sa guitolínan nila.

Corredizo. = Balígtos ng̃a masáyon hohobádon, baló.

Corredor. = Ang modalágan caáyo. * Táuo ng̃a may opicio sa
pagbolobalígya ug sa pagpálit sa bisan onsa. * Sologóon sa mg̃a
comerciante ng̃a nagadála dala sa mg̃a potus, sa mg̃a manggad ng̃a
ibalígya.

Corregible. = Táuo ng̃a masáyon motóo sa mg̃a pagsáoay ug pagbádlong
canía.

Corregidor. = Ang nagasáoay, ang nagabádlong. * Hocom, ponóan sa
provincia.

Corregidora. = Asáoa sa corregidor.

Corregimiento. = Cahímtang, opicio sa pagcacorregidor, ug ang yota con
mg̃a longsod ng̃a hingsácpan sa iang gahóm. * Baláy ng̃a pinoy-ánan sa
corregidor.

Corregir. = Saoay, barlong, aoay, toon, matng̃on, todlo, oáli.

Correlacion. = Pagcasáma, pagcaíng̃on ing̃on.

Correncia. = Hibólos, calíbang, caólo.

Correnton. = Tigsódoy soroy, tiglíbod líbod.

Correo. = Táuo ng̃a may opicio sa pagdála dala sa mg̃a solat. *
Cadaghánan sa mg̃a solat ng̃a guidáoat sa bisan cansa. * Baláy ng̃a
pagadaoátan ug pagapahátan sa mg̃a solat.

Correoso. = Honit, háloot.

Correr. = Dalágan, tolin, agui. * Agua. = Bahá.

Correrse, avergonzarse. = Olao, taphao.

Correría. = Paghágmil, paghílay, pagláglag, pagdáot, pagpang̃áoat sa
cadaghánan sa mg̃a táuo, con sa pang̃obátan ba, sa mg̃a cabalánan ug mg̃a
longsod ng̃a ilang paghiagían.

Correspondencia. = Pagcaóyon, pagcaáng̃ay, maáyong buot. * Pagcaábian,
pagcahigála sa mg̃a táuo. * Pagsigdála sa mg̃a solat.

Corresponder. = Pagbálos. * Tong̃ód. * Pagsighigógma.

Corretear. = Sodoy soroy, paglacát sa oaláy tuyo, paglíbod líbod.

Corrida. = Pagdalágan. * Pagbahá, pagágui sa tobig, dogó, &c. *
Pagcalágmit, pagcadalí sa tiempo, sa túig.

Corrido. = Ang maólao. * Táuo ng̃a batid ng̃a nacaíla na sa calibótan.

Corriente. = Ang modalágan, ang magatólin. * Pagcabahá sa tobig. *
Sológ.

Corrientemente. = Sa pagcasáyon.

Corrillo. = Alídong, alíding.

Corrimiento. = Pagcadalágan. * Pagcabahá, pagcasológ. * Caólao.

Corro. = Alídong, libót, alíding.

Corroboracion. = Pagcacosóg, pagcabáscog. * Pagmatóod sa bisan onsa.

Corroborante. = Tambal ng̃a magapabáscog, magapacasóg sa táuo ng̃a
malóya.

Corroborar. = Pagcosóg, pagbáscog, paghátag ug gahóm.

Corroer. = Cotcot, bocboc, hilis, linis.

Corrompedor. = Ang magadáot.

Corromper, alterar algo. = Pagláin, paggobót, pagbóloc. * Seducir á
alguna mujer. = Dahong dahong, limbong, pagdáog sa pagháng̃io, ali ali,
coha. * Viciar las buenas costumbres. = Pagdáot, pagtampálas. *
Sobornar al juez ó á otra persona. = Hopo, pagálam alam. * Oler mal. =
Bahó, anghit, lang̃og.

Corromperse, podrirse algo. = Donót.

Corrosion. = Pagcacágod, pagcahílis, pagcacótcot, pagcalínis.

Corrosivo. = Ang macacágod, ang macahílis, ang macacótcot, ang
macalínis.

Corroyente. = Idem.

Corrupcion. = Pagcadonót. * Pagcadáot.

Corruptela. = Idem: batásan ng̃a daútan, mang̃íl-ad.

Corruptibilidad. V. Corrupcion.

Corruptible. = Ang arang madonót, ang adang madáot.

Corrupto. = Ang nadonót, ang nadáot. * Daútan, madáot, mang̃íl-ad.

Corruptor. V. Corrompedor.

Corsario. = Capitan, magbobóot sa sacayán ng̃a andam sa pagbángga ug
pagáoay, ug ang maong sacayán.

Corso. = Pagpang̃óbat sa dagat sa mang̃a caáoay.

Cortadera. = Pothao ng̃a maháit ng̃a igapótol sa masigcapóthao.

Cortadilla. = Vaso ng̃a diótay.

Cortado. = Bisan onsa ng̃a ang̃ay, ng̃a oyon, ng̃a mahamótang, ipahamótang
ug maáyo.

Cortador. = Ang magapótol, magatábas, icatábas, icapótol.

Cortadura. = Pagcasí-si, pagcabólag, pagcahíoa.

Cortafrio. V. Cortadera.

Cortante. = Ang hing̃aníban ng̃a maháit. * Tauo ng̃a magapatáy sa mg̃a
baca, mg̃a calabao, &c., ug magabalígya sa onód.

Cortaplumas. = Labaja ng̃a italája sa mg̃a plumas.

Cortar. = Tabas, potol.

Corte. = Soláb sa mg̃a hing̃aníban, sa mg̃a labaja, &c. * Pagtácbas,
pagtígbas.

Cortedad. = Pagcahamóbo, pagcadiótay. * Pagcacábos, pagcaoaláy
quinaárman. * Pagcapobres, pagcaháng̃ol.

Cortejante. = Maábi abíhon, ang magaáli ali, ang moábi abi.

Cortejar. = Abi abi, ali ali, obán.

Cortejo. = Pagcaábi abi, pagcaáli ali. * Pagobán. * Paggása, pagregalo,
pagmoral sa mg̃a babáye. * Camaáyo.

Cortés. = Maábi abíhon. * V. Afable.

Cortesanamente. = Sa pagcaábi abi. V. Afabilidad.

Cortesanía. V. Afabilidad y Afable.

Cortesano. = Maábi abíhon. V. Afable.

Cortesía. V. Afabilidad y Afable. * Pagcacomostá, pagpang̃omostá.

Cortesmente. V. Cortesanamente.

Corteza. = Panit. * Exterior del coco, fruta. = Bonot, interior de
idem. = Bagól.

Cortijo. = Yota ng̃a guinabohátan ug ng̃a guitindógan sa caogalíng̃on ng̃a
baláy.

Cortina. = Tabil. * Cota sa talioála sa dohá ca baluarte sa mg̃a
lantáoan.

Cortinaje. = Cadaghánan sa mg̃a cortina, sa mg̃a tabil.

Corto. = Hamóbo, diótay. * Malágmit, madágmit, dili madógay. * Cabós.

Coruscante. V. Brillante.

Corva de la pierna. = Locon locon, loco loco.

Corvadura. = Pagcalíad, pagcabalicó.

Corvina. = Isda.

Corvo. = Ang nalíad, ang nabóctot, balicó.

Corzo. = Osa.

Cosa. = Onsa, botang.

Cosecha. = Panúig, panuígan.

Cosechero. = Ang pagaabóton sa panúig.

Coser. = Tahí.

Cosible. = Ang arang tahíon.

Cosido. = Talahíon, tinahí.

Cosmogonía. = Quinaádman sa tong̃ód sa pagbóhat sa Dios sa calibótan.

Cosmografía. = Quinaádman sa tong̃ód sa pagásoy sa ng̃atanán ng̃a
nahamótang sa calibótan.

Cosquillas. = Guilóc.

Cosquilloso. = Guidcan, maguilócon, guilídcan.

Costa. = Bili sa bisan onsa ng̃a guipálit. * Báibay, baibáyon, yota sa
daplin sa dagat.

Costado. = Quilid, loyo.

Costal. = Poyo poyo ng̃a dagcó, balóyot.

Costalada. = Pagcahágbong con madál-os ug madalín-as ang magalacát.

Costanero. = Bisan onsa ng̃a nahatong̃ód sa baybáyon sa dagat.

Costar. = Pagbíli.

Coste. = Bili.

Costear. = Pagsacáy ug hadóol sa yota, sa baibáyon. * Pagbáyad sa
quinahánglan sa pagcáon, sa pagbisti, &c.

Costera. = Ang quilid, ang luyo sa too con sa oála sa bisan onsa.

Costilla. = Gosóc. * Ang caugalíng̃on ng̃a asáoa, licód. * Mg̃a ligazon sa
mang̃a sacayán.

Costillar. = Ang cadaghánan sa mg̃a gosóc.

Costilludo. = Táuo ng̃a may licód ng̃a halagpád, sa dagcóng hosog.

Costo. = Bili, bayad, paggasto.

Costosamente. = Sa pagcamahál.

Costosísimo. = Mahál caáyo.

Costoso. = Mahál, sa dagcóng bili.

Costra. = Cogan.

Costroso. = Ang may cogan.

Costumbre. = Gaoi, batásan. * Ang batásan sa bulan bulan ng̃atanán sa
mg̃a babáye, saquít sa pagcababáye.

Costura. = Tinahí, tinahían, talahíon. * Lotac sa mg̃a papán sa mg̃a
salog, ug sa mg̃a sacayán, pagcang̃áng̃a sa mang̃a papán ng̃a dili
managdápat ug maáyo.

Costurera. = Babáye ng̃a mananáhi.

Costuron. = Ang guitahí sa daótan ng̃a pagtahí; olat sa mg̃a samad.

Cota. = Batong batong.

Cotejar. = Tandi, tandig, sanglet. * Pesos y medidas. = Sibo.

Cotejo. = Pagcasíbo, pagcatándig, pagcatándi, pagpanánglet.

Cotilla. = Solosinína, ng̃a guibísti sa mg̃a babáye, arón masígpit ug
mamanípis ang ilang laoas.

Coto. = Timáan ng̃a ibótang sa caotlánan sa mg̃a yota sa mg̃a longsod, sa
mg̃a tanáman, sa mg̃a cabalánan, &c.

Coton. = Panápton sa gapas ng̃a linabráhan.

Cotonía. = Idem.

Cotorra. = Loro, perico ng̃a diótay, abócay.

Covacha. = Lang̃ob ng̃a diótay.

Coy. = Doyan.

Coyunda. = Corea, panit holohalágpad ng̃a guicahígot ug guicalang̃áquit
sa mg̃a torong baca, sa mg̃a baca, sa mg̃a calabao, &c., sa yogo, liógan.
* Paghiósa sa mg̃a miño.

Coyuntura, articulacion de un hueso con otro. = Loha loha. * Ocasion de
decir ó hacer algo. = Cahigayónan.

Coz. = Tindac, sindol. * Pagcasíbog sa mg̃a lothang sa pagbóhi caníla.



CR

Cráneo. = Bagol bagol sa olo.

Crápula. = Pagcahobóg.

Crapuloso. = Hing̃ínom caáyo, hobgánon, palailínom.

Crasamente. = Sa pagcaoaláy quinaárman, sa pagcaoaláy boot.

Crascitar. = Pagtíng̃og sa ooác.

Craso. = Matámboc, mahágcot, espeso, sa daghan ng̃a manteca, tamboc.

Cráter. = Bába sa mg̃a bolcan ng̃a aguían sa caláyo, sa asó, &c.

Cratícula. = Talámboan ng̃a diótay, ng̃a pagcalaoátan sa mang̃a monja sa
santos oyámut ng̃a laoas sa atong Guinóong Jesucristo.

Crea. = Panápton ng̃a potíon.

Creable. = Ang arang boháton, himóon.

Creacion. = Ang pagbóhat sa Dios sa ng̃atanán ng̃a guibóhat nia. *
Sinógdan sa bisan onsang bag-ong cahímtang. * Pagbóhat ug paghing̃álan
sa Santos ng̃a Papa sa mg̃a Cardenal.

Crear. = Pagbóhat, paggáma, paghímo sa bisan onsa: ang̃ay lamang sa
Dios.

Crecedero. = Tomolóbo, ang arang magtobó.

Crece. = Tobó, pagdagcó, dogang, sopang.

Creces. = Tobo, capin. * V. Crecedero.

Crecida. = Bahá, bon-og.

Crecidamente. = Sa pagcatobó, sa pagcacápin.

Crecido. = Dagcó. * Daghan, daghánan. * Hamtong.

Creciente. = Ang motobó, ang modagcó, ang madághan. * Pagcatibúoc sa
bulan, pagcatáob sa dagat, taob.

Credencia. = Lamesa ng̃a diótay ng̃a natopál sa altal ng̃a pagamisáhan,
ng̃a pagabotáng̃an ug pagatongtóng̃an sa bisan onsa ng̃a quinahánglan sa
pagmisa.

Credencial. = Camatoódan.

Crédito. = Pagtóo. * Otang. * Maáyong dong̃og.

Credo. = Mitóo acó.

Credulidad. = Pagcasáyon sa pagtóo.

Crédulo. = Ang motóo sa madalí. * Ang masáyon motóo, matoóhon.

Creedero. = Ang arang toóhan, tolohóan, toloóhan, toóhan.

Creedor. V. Crédulo.

Creencia. = Pagtóo. * V. Creedero.

Creer. = Too. * Paghúna huna, pagtáhap.

Creible. V. Creedero.

Crema. = Tamboc sa gatas. * Atóle ng̃a pagaboháton sa gatas, sa binócboc
sa trigo, sa itlog ug sa asúcar, ng̃a pagasacóton ug maáyo ug paglotóon.

Crémor tártaro. = Tambal maíng̃on ing̃on sa binócboc con sa apog, sa
pagcapóti, ng̃a magámit sa purga ng̃a mahómoc.

Crepúsculo. = Caaláman dáman, calámdag cutub sa caadláuon hasta sa
pagsobáng sa adlao, ug cotob sa pagcasálop sa maong adlao hasta sa
gabíy, hasta sa cagabihíon.

Cresa. = Binhi sa mg̃a lang̃ao, olod ng̃a guican sa iang itlog.

Crespo. = Colóng̃on.

Cresta. = Pasong, parong. * Tapay. * Tadong.

Creyente. = Ang mutóo.

Criada. = Babáyeng sologóon. * Binatónan.

Criado. = Sologóon ng̃a laláqui, binatónan. * Táuo ng̃a guitodlóan ug
guitoónan ug maáyo.

Criador. = Magbobóhat, magbolóhat: mahatong̃ód lamang sa Dios.

Crianza. = Pagcabáton, binatónan.

Criar. V. Crear: nahatong̃ód lamang sa Dios. * Pagbáton, pagbóhi. *
Pagtóon, pagtódlo. * Pagalíma.

Criatura. = Binóhat. * Bag-ong báta, báta ng̃a bag-ong táuo, ng̃a guiánac
ug bag-o.

Criba. = Nigo ng̃a binohóan, alig-ígan.

Cribar. = Alíg-ig.

Cribo. V. Criba.

Crímem. = Salá, sayóp ng̃a dagcó.

Criminal. = Saláan, masaláipon.

Criminoso. = Idem.

Crin. = Cadaghánan sa mg̃a balahíbo ng̃a motodóc sa ibábao sa liog sa mg̃a
cabayo, &c.

Criollo. = Ang táuo ng̃a anac sa mg̃a Europeo, sa mg̃a catsila, ng̃a natáuo
sa América.

Crisis. = Pagcaáyo con pagcadólog sa saquét ng̃a guibáti sa táuo ng̃a
masaquét.

Crisma. = Santos ng̃a lana ng̃a sináctan sa bálsamo ug guibendicionan sa
Señor Obispo sa Jueves santo. * Mao ang icadíhog sa mg̃a táuo sa
pagbóñag ug pagpirma caníla, ug sa mg̃a Obisbo ug sa mang̃a Padre, sa
pagconsagra ug pagordenal caníla.

Crismera. = Vaso, sodlánan sa santos ng̃a lana.

Crisol. = Sodlánan sa yota ng̃a pagatonáuan sa mg̃a tombága, sa bolánan,
sa salapí ug sa cristal, sa salamín.

Crisólito. = Bató ng̃a mahál.

Cristal. = Salamín.

Cristalino. = Bisan onsa sa salamín. * Ang maíng̃on íng̃on sa salamín.

Cristianamente. = Sa pagcacristianos.

Cristiandad. = Catilíngban sa mg̃a binoñágan. * Pagcatóman sa batásan ni
Jesucristo.

Cristianismo. = Pagcacristianos, Pagtóo, religion ni Jesucristo. * V.
Cristiandad.

Cristiano. = Cristianos, binoñágan. * Ang miángcon sa pagtóo cang
Jesucristo, sa pagbóñag canía.

Cristo. = Ang Anac sa Dios ng̃a nagpacatáuo.

Criterio. = Timáan sa pagíla sa matóod, ihibaló ng̃a maáyo.

Crítica. = Paghóna hóna sa bisan onsa tong̃ód sa mg̃a timáan.

Criticar. = Idem.

Crítico. = Ang maálam maghóna hona, ang macaígo sa iang paghúna huna sa
bisan onsa ng̃a botáng̃a.

Criticon. = Ang macatimáan, ang matimaánon sa mang̃a sayóp bisan ng̃a
diótay caáyo, ug sa bisan onsa dihá.

Crónica. = Librong sinolátan sa ng̃atanán sa canhing tiempo ug ng̃a
ipacasonód sonód ng̃atanán ng̃a nahatábo sa túig túig.

Cronista. = Táuo ng̃a nagasólat sa crónica, sa historia.

Crucero. = Lugar sa dapit sa oalá ug sa toó sa mang̃a Singbahán, hadóol
sa altal mayor, ng̃a guibotáng̃an opód osáhay sa mg̃a altal ng̃a
pagamimisáhan. * Dagat ng̃a pagabotáng̃an, pagaláoang laoáng̃an sa mg̃a
sacayán sa pagátaug ug pagbántay sa mg̃a caáoay.

Crucífero. = Ang may cruz, con ang magadála sa cruz. * Tagsa ca Padre
sa caparían sa santa cruz.

Crucificado. = Si Jesucristo ng̃a guidopá sa cruz.

Crucificar. = Pagdopá, paglánsang sa cruz.

Crucifijo. = Si Jesucristo, ang ladáoan ni Jesucristo ng̃a atong Guinóo
ng̃a linánsang sa cruz.

Crucifixion. = Ang paglánsang, ang pagpadopá sa cruz.

Crucifixor. = Ang nagapadopá ug nagalánsang sa cruz.

Crudeza. = Pagcahílao, pagcagáhi.

Crudo. = Magáhi, ang oalá malóto ug maáyo. * Bong̃a ng̃a oalá pa mahínog,
ng̃a hilao pa. * Quináon ng̃a dili mahílis sa cotó cotó. * Táuo ng̃a
mabáng̃is, mamomógos, ng̃a oaláy calóoy. * Mang̃a hobág ng̃a magáhi, ng̃a
oalá bomóto, ng̃a oalá pa nomána.

Cruel. = Mabáng̃is, mamomógos, daótan, mang̃íl-ad, malágsot, colang sa
calóoy, sa poáng̃od.

Crueldad. = Pagcabáng̃is, pagcadaótan, pagcaoaláy calóoy.

Cruelmente. = So pagcabáng̃is.

Cruento. = Bohat ng̃a guiyabóhan, guiagásan sa dogó.

Crujir. = Agotíot, cagáscas, hagónos, hagódos.

Cruz. = Cruz, timáan sa mg̃a binoñágan. * Casáquet, calisód. * Cabóg-at.
* Cayógot, cabalísa.

Cruzada. = Pang̃obátan, cadaguánan sa mg̃a táuo ng̃a magaáoay ug
managsócol sa mg̃a moros, ug sa obán pa ng̃a dili cristianos, ng̃a
guitogótan sa Santos ng̃a Papa sa daghánan ng̃a mg̃a indulgencia con
pagpasáilo sa mg̃a casáquet ng̃a icabáyad sa mang̃a salá.

Cruzar. = Balábag, Pagcúrus. * Brazos. = Coyópos, cológpos. * Piernas.
= Quipi, bilíbid.



CU

Cuadernal. = Moton.

Cuadernillo. = Limá ca pliego ng̃a papel. * Ilisípan, tuígan ng̃a
Pagagamíton ug pagatágdon sa mang̃a Padre sa ilang Pagpang̃ádyo.

Cuaderno. = Pagcadághan sa mg̃a pliego, mg̃a dahon ng̃a papel ng̃a tinahí
sa pagcadágoay sa libro.

Cuadra. = Lasalas ng̃a dagcó, maháoay. * Bolotáng̃an sa mg̃a cabayo ug
obán pang mg̃a mananáp.

Cuadrado. = Bisan onsa ng̃a laro, sa opát ca esquina con nauong.

Cuadragenario. = Ang may con nadógay ug capat-án ca túig.

Cuadragesimal. = Ang nanong̃ód sa cuaresma.

Cuadragésimo. V. Cuadragesimal.

Cuadrante. = Horasán sa adlao, ng̃a nagatódlo sa horas tong̃ód sa landong
sa adlao.

Cuadrar. = Pagláro. * Pagóyon, pagáng̃ay, gayón, doag.

Cuadriena. = Bisan onsa ng̃a nadógay ug opát sa túig.

Cuadrienio. = Idem.

Cuadrilla. = Cadaghánan sa mg̃a táuo sa pagbóhat sa bisan onsa.

Cuadrillero. = Pang̃ólo sa tagsa ca cuadrilla con tapoc sa mg̃a táuo. *
Ang magabólong ug magaápas sa mg̃a caoatán.

Cuadrimestre. = Pagcadógay, cadogáyan sa opát ca bolan.

Cuadriple. = Ang nahímo sa opát ca botang.

Cuadro. V. Cuadrado y Cuadra. * Ladáoan ng̃a piníntal.

Cuadrúpedo. = Mananáp ng̃a may opát ca tiil.

Cuajada. = Gatas ng̃a natibóoc.

Cuajar. = Cotó cotó. * Balónan. * Pagtibúoc sa vino, sa tobig, sa dogó,
&c.

Cuajaron. = Apol.

Cual. = Onsa? quinsa?

Cualquiera. = Bisan quinsa, bisan onsa.

Cuando. = Cun, ug.

Cuando? pretérito. = Anós-a? * Futuro. = Canosa?

Cuantioso. = Daghan, daghánan.

Cuanto? = Pila?

Cuarenta. = Capat-án.

Cuarentena. = Cadugáyan, pagcadúgay sa capat-án ca adlao, bolan con
túig. * Cuaresma, cay hisácpan sa capat-án ca adlao sa pagpoása.

Cuaresma. = Tiempo, túig ng̃a calang cutub sa miércoles sa barlis, sa
abó, hasta sa Domingo sa pagcabánhao, sa pagcabóhi osáb sa atong
Guinóong Jesucristo. * Capat-án ca adlao sa pagpoása. * Cadaghánan sa
mg̃a oáli ng̃a itagána sa pagoáli sa cuaresma. * Alta. = Cuaresma ng̃a
hatáas, cuaresma ng̃a macaígo ug holohalayó sa sinógdan sa túig. * Baja.
= Cuaresma ng̃a obus, cuaresma ng̃a macaígo sa hadóol dool sa sinógdan sa
túig.

Cuarta. = Dang̃ao. * Ang icaópat ca bahin sa bisan onsa.

Cuartana. = Hilánat ng̃a mosógod sa taquig, sa icaópat ca adlao, sa
tagsa ca tagópat ca adlao.

Cuartanario. = Ang hitaquígan sa tagópat tagópat ca adlao.

Cuartear. = Pagbáhin sa opát ca bahin, sa tagópat, sa tinagópat. *
Paglápa. * Pagbalí, paglíqui, paglótac, pagbásag ug bisan onsa.

Cuartel. = Ang icaópat ca bahin. * Mang̃a bahín con mg̃a barrio ba sa mg̃a
longsod. * Baláy ng̃a pagapóy-an sa mg̃a soldado.

Cuarteron. = Ang icaópat ca bahin sa bisan onsa ng̃a arang bahínon ug
boot. * Anac sa mestiso ug sa babáyeng catsíla, con sa laláqui catsíla
ug babáyeng mestiso.

Cuartilla. = Talágsan sa vino sa España. * Ang icaópat ca bahin sa usa
ca pliego ng̃a papel.

Cuartillo. = Talácsan sa vino, sa soca, sa lana, &c., sa España. * Ang
icaópat ca bahin sa sicápat, cuartiyo.

Cuarto. = Icaópat ca bahin. * Moneda. = Cuarta. * Aposento. = Solod
sonogán.

Cuatrero. = Caoatán ng̃a mang̃áoat sa mg̃a cabayo, mg̃a calabáo, &c.

Cuatriduano. = Ang nadógay ug opát ca adlao.

Cuatrinca. = Paghiosá, catilíngban sa opát ca táuo.

Cuatro. = Opát.

Cuatrocientos. = Opát ca gatús.

Cuba. = Solódlan, sodlánan ng̃a dagcó sa cahoy, tináod sa mg̃a papán ng̃a
guilíg-on sa mg̃a baclao con bacolóng ng̃a pothao, sa pagbótang dihá sa
vino, aguardiente, &c.

Cubeta. = Cuba ng̃a diótay.

Cubeto. = Idem.

Cubierta. = Tabon. * Mg̃a salog sa mg̃a sacayán. * Papel ng̃a sapao, ng̃a
postánan sa mg̃a solat. * Hapin, salánig.

Cubiertamente. = Sa pagcatinágo.

Cubierto. = Ang guitabónan. * Cuchillo, cuchara ug tenedor ng̃a igasílbi
sa lamesa ng̃a calán-an, laquip opód ang tinápay, ang servilleta ug ang
usá ca pinggan. * Ang atop sa mg̃a baláy ug ang baláy ng̃a guiátpan. *
cadaghánan sa mg̃a calán-on ng̃a ibótang ug dong̃an sa lamesa.

Cubil. = Dalángpan sa mg̃a mananáp ng̃a ihálas.

Cubo. = Timba.

Cubrir. = Tabon, tago, salípod. * Ponó. * Pagpang̃asáoa sa mg̃a mananáp.

Cuca. = Olod ng̃a diótay.

Cucaña. = Bisan onsa ng̃a madáng̃at sa táuo sa oaláy cabórlay.

Cucañero. = Ang macadáng̃at sa guitóyo nía sa oaláy cabódlay, guican
lamang sa iang pagcamalaláng̃on, sa iang pagpatigáyon.

Cucar. = Pagyobit.

Cucaracha. = Oc oc, ipus.

Cuclillas (en). = Pongco, pióngco, poc-ong.

Cuclillo. = Langgam. * Ang bana sa babáye ng̃a nacasalá sa lain ng̃a
laláqui, sa camaáyo.

Cuco. = Maníndot, sisirico.

Cuculla. = Tabon sa panápton sa olo.

Cucurucho. = Papel ng̃a liníquit ug tomóyan sa luyo, ng̃a pagapóstan ug
pagasódlan sa mg̃a matám-is ng̃a sico, ng̃a magáhi, ug sa bisan onsa.

Cuchara. = Loag, cosara, looag, sandoc.

Cucharada. = Bisan onsa ng̃a nagaponó sa cosara, sa loag, ang macóha sa
looag. * Paghilábot sa mg̃a sogilon sa isigcatáo, sa oaláy ug
catungdánan ug quinahánglan.

Cucharero. = Ang magbolóhat ug magabalígya sa mg̃a looag.

Cucharita. = Looag looag, looag ng̃a diótay.

Cucharetear. = Pagcabó, pagcóha sa bisan onsa sa loag. * paghilábot sa
mg̃a bohat sa isigcatáuo sa oaláy ug quinahánglan.

Cucharon. = Looag ng̃a dagcó.

Cuchichear. = Paghónghong, paghalaoáhao.

Cuchicheo. = Pagcahónghong, pagcahalaoáhao, sa pagcahínay ng̃a ting̃og.

Cuchilla. = Sondang, bolo.

Cuchillada. = Pagtígbas, pagtácbas, pagsóntoc.

Cuchillería. = Lugar ng̃a pagabohátan ug pagbaligyáan sa mg̃a sondang.

Cuchillero. = Ang nagabóhat sa mg̃a sondang.

Cuchillo. = Sondang, sipol.

Cuellicorto. = Ang may liog ng̃a hamóbo.

Cuellilargo. = Ang may liog ng̃a hatáas.

Cuello, parte del cuerpo. = Liog. * De camisa, &c., abertura. = Liab. *
Lista de paño, lienzo, &c., que se pone en la abertura de las camisas,
chaquetas, &c. = Asintos. * Parte superior y mas angosta de alguna
vasija. = Liog.

Cuenca. = Sodlánan sa yota ng̃a pagabotáng̃an sa cán-on. * Bohó sa nauong
ng̃a guisódlan ug guibotáng̃an sa mg̃a matá.

Cuenco. = Sadlánan sa yota ng̃a halálom, sa oaláy ng̃abil.

Cuenta. = Pagcuenta, pagísip, pagíhap. * Tagsa ca malíng̃in sa salamín,
sa corales, sa boláoan, &c., ng̃a itohog sa mg̃a cuentas, mg̃a rosarios.

Cuentista. = Táuo ng̃a may daótan ng̃a batásan sa pagdála dala sa mg̃a
soguílon, arón managbolobiquil ang mg̃a cabobót-on sa íang mg̃a
isigcatáuo, tabían.

Cuento. = Soguilon, pananglitan.

Cuerda. = Pisi ng̃a tinóyoc, ng̃a guigáma sa daghan ng̃a mg̃a pising
magamáy, sa daghánan ng̃a mg̃a labid.

Cuerdamente. = Sa pagcaboótan, sa pagcaálam, sa quinaádman.

Cuerdo. = Ang boótan, ang may boot, ang may salabótan, ang nagahúna
huna sa maáyo.

Cuerna. = Vaso, ilimnánan ng̃a pagaboháton sa usá ca pinótol sa song̃áy
sa mananáp, sa baca con sa calabáo. * Song̃áy ng̃a libon, ng̃a oaláy ug
bohó, ng̃a dili bohóan.

Cuerno. = Song̃áy.

Cuero. = Panit.

Cuerpo. = Laoas. * Catilíngban sa mg̃a táuo ng̃a nanaghiósa sila sa bisan
onsa ng̃a ilang boboháton.

Cuerva. = Langgam ng̃a maíng̃on ing̃on sa ooác.

Cuervo. = Ooác.

Cuesco. = Lisó sa mg̃a bong̃a. * Otot.

Cuesta. = Bang̃ílid, baquílid, hanáyhay.

Cuestion. = Pagsolosámbag sa pagásoy sa matúod, arón maháyag ang
camatúod. * Pagcaáoay, pagcalális.

Cuestionable. = Ang mag doha doha, ang guidóha doháan ang tacús ng̃a
pagasolosambágan.

Cuestionar. = Pagsolosámbag, pagíndig indig.

Cueva. = Lang̃ob. * Baláy ng̃a pagadángpan sa mg̃a táuo ng̃a daútan.

Cuévano. V. Banasta, banasto y canasta.

Cuezo. = Dolang.

Cuidado. = Cacógui, pagbántay, pagsingcámot.

Cuidadosamente. = Sa pagcacógui, sa pagcasingcámot.

Cuidadoso. = Macógi, magasingcámot, magbalántay, bantay, maghohópot.

Cuidar. = Bantay, singcámot, hopot, alíma, cogui.

Cuita. V. Afliccion.

Cuitado. = Ang guicayógtan, guilísdan, guicasaquítan, ang nasobó.

Culada. = Pagcahágbong sa sampot, sa ililíngcod, ogsang.

Culantro. = Colantro, panácot.

Culata. = Ang catapúsan sa baláyan sa mg̃a posil ng̃a isándig ug idápat
sa abága, sa pagbóhi na.

Culatazo. = Pagcasíbog sa mg̃a posil con pagabohían, sa pagpócpoc sa
abága.

Culcusido. = Tinahí, tinahían ng̃a daútan.

Culebra. = Saoa, biting, halas. * De mar ó rio. = Taguioálo, tanquig.

Culebrear. = Paglíco lico, pagsíco sico.

Culebrina. = Lothang ng̃a hatáas ug sa diótay ng̃a bohó.

Culebron. = Táuo ng̃a malaláng̃on.

Culo. = Sampot, ililíngcor. * Lobót, boli, ilóhan.

Culpa. = Salá, sayóp.

Culpabilidad. = Pagpacasalá, pagcasayóp, pagsayóp.

Culpable. = Ang nacasalá, ang arung macasalá, macasasalá, masaláypon.

Culpablemente. = Sa salá, sa tinúyo sa buot.

Culpadamente. = Idem.

Culpado. = Macasasalá, ang nacasalá, ang nasayóp.

Culpar. = Pagsáng̃il, pagsománg̃il.

Cultamente. = Sa pagcaáyo.

Cultivar. = Pagbóhat sa yota, pagdáro, pagcále, pagbónglay, &c.

Cultivo. V. Cultivar.

Culto. = Pagsíngba, pagtáhod. * Táuo ng̃a quinaadmánon, mang̃ialáman,
batid.

Cultura. V. Cultivar. * Pagpamólong, pagsólte sa maáyo, sa oaláy
pagcasalicoáoot, sa mg̃a polong ng̃a piníli.

Cumbre. = Casalpóng̃an, quinabongtólan. * Catapúsan sa pagcahigála, sa
caálam, sa pagcabóang, &c.

Cumpleaños. = Adlao ng̃a hingtóngdan sa pagcatáuo sa bisan cansa.

Cumplidamente. = Sa pagcatóman, sa pagcahíngpit, sa pagcaáyo sa
pagcamáo.

Cumplido. = Bisan onsa ng̃a hatáas, ng̃a capin. * Bisan onsa ng̃a igo,
toman, hingpit. * Pagábi abi sa isigcatáuo. * Matinománon.

Cumplimentar. = Pagvisita, pagdóao. * Pagtóman sa mg̃a sogo.

Cumplimentero. = Táuo ng̃a maábi abíhon, coti cotíhan. * Matinománon ng̃a
lacad na.

Cumplir. = Toman. * Paghátag sa isigcatáuo sa iang quinahánglan. *
Pagtápus, paghóman, pagtibáoas.

Cumulador. = Ang nagatápoc, nagaípon, nagating̃ób, nagapóndoc.

Cumular. V. Acumular.

Cúmulo. = Tapoc, ogdo, pinóndoc.

Cuna. = Higdáan ng̃a diótay, ng̃a pagacolánan sa mg̃a báta. * Lugar ng̃a
guicatauóhan sa bisan cansa. * Guinicánan, guiliuátan. * Sinógdan,
sinogdánan sa bisan onsa.

Cundir. = Honób. * Pagdághan sa bisan onsa. * Pagdagcó. * Pagóna. *
Tacód.

Cuña. = Sisip, badyet.

Cuñado, cuñada. = Bayáo.

Cuñete. = Bariles ng̃a diótay.

Cuño. = Imalárca, marca, patic.

Cupo. = Tampo, tampa, amot.

Cúpula. = Catapúsan sa mg̃a dagcóng baláy ug sa mg̃a singbahán, ng̃a
malíng̃in dápit sa ibábao.

Cura. = Cura. * Pagbótang sa mg̃a tambal sa pagáyo sa mg̃a saquét. *
Catungdánan sa mg̃a Padre cura.

Curable. = Ang arang ayóhon, ang omaláyo, ang arang tambálon.

Curacion. = Pagcatámbal, pagtámbal.

Curado. = Ang magáhi, ang quinórti.

Curador. = Ang nagabántay sa bisan onsa. * Magbalántay, ang magaalíma
sa mg̃a báta ng̃a ilo ug sa ilang mg̃a dona.

Curar. = Pagtámbal, pagáyo. * Paghátag, pagbótang sa mg̃a tambal sa mg̃a
masaquét. * Pagasín sa onód, sa carne con sa isda, arón gomáhi.

Curativo. = Tambal, bisan onsa, ng̃a igatámbal.

Curato. = Ang longsod, ang mg̃a sacop ng̃a pagabantáyan ug pagaalimáhan
sa mg̃a cura. * Yota ng̃a hingtóngdan sa tagsa ca curato, longsod.

Cureña. = Capandáyan sa cahoy ng̃a pagatongtóng̃an ug pagataólan sa mg̃a
lothang.

Cureñaje. = Pagcadághan, cadaghánan sa mg̃a cureña.

Curia. = Hocmánan sa mg̃a holosáyon sa mg̃a Padre.

Curioso. = Maquisayódon, ang mahagúgma magquisáyor, ang macógui,
cacoguíhan, curiosos, macóti coti.

Currutaco. = Padayégon sa pagbísti.

Cursado. = Ang naánad, hingcaándan.

Cursar. = Pagádto, paglacát sa masóbsob sa bisan asa, sa bisan diin. *
Pagátang, pagtámbong sa escolahán.

Curtidos. = Mg̃a panit ng̃a quinórti.

Curtidor. = Ang nagacórti.

Curtir. = Corti, apog.

Custodia. = Bantay. * Casangcápan sa salapí con sa baláoan ng̃a
pagabotáng̃an sa Santísimo Sacramento.

Custodiar. = Pagbántay.

Custodio. = Bantay. * Ponúan sa mg̃a Padre sa caparían ni san Francisco.

Cútis. = Panit sa laoas sa mg̃a táuo.

Cuyo. = Cansa.








CH


CHA

Cha. = Sa, cha.

Chabacanería. = Pagcadaótan ng̃a pagbótang sa bisan onsa, pagcabáol.

Chabacano. = Baol, mabága.

Chacota. = Sabá, banha ng̃a sinácot sa mg̃a pagtíao tiao.

Chacotear. = Pagbánha, pagsabá, pagtíao tiao, pagtístis.

Chafarote. = Hing̃aníban ng̃a hamóbo ug halagpád.

Chal. = Paño ng̃a dagcó ng̃a guibísti sa mg̃a babáye.

Chaleco. = Sopa sa oaláy manggas.

Chalupa. = Sacayán.

Chambergo. = Calo sa pacó ng̃a halagpád ug malíng̃in.

Chamorra. = Ang olo ng̃a guigontíng̃an sa bohóc.

Chamorro. = Ang guigontíng̃an sa bohóc sa olo. * Ang natáo sa Marianas.

Chamuscar. = Salab, halob.

Chamusquina (oler á). = Angtod.

Chancear. = Tiao, tistis, solog solog, dola.

Chancero. = Tigtíao, matístis, tigsólog solog.

Chancillería. = Hocmánan ng̃a dagcó ug labí.

Chancletas (andar en). = Pagbísti sa sapín sa dili isóol ang ticód,
sinelas.

Chanclo. = Sapín con sinelas ng̃a may cahoy sa tolónban, sa itolónob.

Chanza. = Pagcatíao, pagcatístis.

Chapa. = Pothao con tombága, salapí con boláoan ng̃a manípis, sa
pagdáyan dáyan sa bisan onsa.

Chaparron. = Olan ng̃a mabáscog ng̃a masólog, ug ng̃a dili madógay.

Chapatal. = Pisácan, cayanáng̃an, lapoc.

Chapear. = Pagdáyan dáyan sa bisan onsa, sa mang̃a chapa.

Chapin. = Sapín.

Chapitel. = Sapitel, catapúsan sa mg̃a campanario ug sa mg̃a columna.

Chapodar. = Pagpótol sa mg̃a sang̃á sa mg̃a cahoy, sa mg̃a balágon ug mg̃a
paras, saplong.

Chapuceramente. = Sa pagcabáol, sa pagcadíli hingpit.

Chapucería. = Pagcabáol, Pagbóhat sa bisan onsa sa pagcadíli maáyo,
dili hingpit.

Chapucero. = Bohat ng̃a baol, ng̃a dili hingpit, ng̃a dili toman, ang táuo
ng̃a dili macahingpit sa iang mg̃a bohat.

Chapurrar. = Simbog, sambog, sacót.

Chapuz. = pagcasálom.

Chapuzar. = Salom.

Chaqueta. = Sopa.

Charada. = Tigmo.

Charanguero. V. Chapucero.

Charca. = Danáo, tobígan, lam-áo, lanao.

Charco. = Idem.

Charla. = Sogid, soguílon ng̃a oaláy polos, ng̃a oaláy lamí.

Charlador. V. Charlatan.

Charlante. = Idem.

Charlar. = Pagsólti, pagsógid, pagsoguílon sa oaláy hingtóngdan ug
lamí.

Charlatan. = Tabían, hinoguílon, tigpólong, lasang, bosac,
hinoguilánon.

Charlatanear. V. Charlar.

Charlatanería. = Idem.

Charol. V. Barniz.

Charolar. V. Barnizar.

Charro. = Táuo ng̃a boquídnon, ng̃a dili moánad sa batásan sa mg̃a táuo
ng̃a longsolánon, bodong.

Chasco. = Pagtíao, pagsóod sood, pagsólog solog. * Paghitábo ng̃a contra
ug dili oyon sa guipaábot, sa guihólat.

Chasquear. = Idem.

Chato, persona chata. = Pislat, pisláton. * Bolo, &c., de punta roma,
chata. = Daya, sompo, songpo, sapia, sap-ya.



CHI

Chibato. = Ang anac ng̃a diótay sa canding.

Chibetero. = Alad ng̃a pagabilanggóan sa mg̃a anac ng̃a diótay sa mg̃a
canding.

Chibo. V. Chibato.

Chicada. = Panón sa mg̃a anac ng̃a diótay sa mang̃a carnero.

Chico. = Diótay, didiót, hamóbo, báta.

Chicoleo. = Pagtíao, polong ng̃a matístis ng̃a ipamólong sa pagáli ali sa
mg̃a babáye.

Chicolear. = Idem.

Chicote. = Táuo ng̃a báta pa, apan sopang, dagcó ug sa dagcóng hosog.

Chicozapote. = Bong̃a, ug ang cahoy ng̃a nagabóng̃a niána.

Chicha. = Ilímnon ng̃a pagaboháton sa maís ng̃a hinolóman sa tobig.

Chicharra. = Gang̃is. * Dagcóng caínit.

Chicharrero (ser un). = Lugar ng̃a maínit uyámot.

Chicharro. = Isda.

Chicharron. = Baboy ng̃a priníto, sa obus na guicoháan ug guipíga ang
manteca, ang tambog, otos.

Chicheria. = Baláy con lugar ng̃a pagabohátan ug pagbaligyáan sa chicha.

Chichon. = Libótog, botóy, labtog.

Chifla. = Taghoy.

Chiflar. = Idem. * Pagtíao, pagyóbit, pagtámay. * Pagínom sa vino sa
mabáscog.

Chifle. V. Chifla.

Chiflido. = Pagcatághoy, pagtághoy.

Chiflo. V. Chifla.

Chillador. = Ang nagaíac, nagapíac, nagaóit oit. * Ang nagasínggit
nagatiábao, ang nagnagaígot, ang nagaoígic.

Chillar. V. Chillido.

Chillido. = Iac, iyac, piyac, piac, oit oit. * Singgit, tiábao. * Igot,
oígic, agic ic, siyágit.

Chimenea. = Alasóhan, alaguían sa asó.

China. = Coro, batóng diótay. * Guinharían sa mg̃a insic.

Chinarro. = Batóng dolodagcó.

Chinazo. = Pagcabonó, pagbonó sa batong diótay.

Chinchorrero. = Lugar ng̃a may daghánan ng̃a mg̃a coting, dogho.

Chinche. = Coting, dogho. * Táuo ng̃a samócan.

Chinela. = Sinelas.

Chinesco. = Ang nahatong̃ód sa yota sa mg̃a insic.

Chino. = Insic, táuo sa Guinharían sa mg̃a insic.

Chiquillería. = Pagcadághan, cadaghánan sa mg̃a báta.

Chiquillo. = Diótay, diótan, diot.

Chiquirritico, ca, llo, lla. = Diótay oyámot, magamáy caáyo.

Chiquirritin. = Idem.

Chiquito. V. Chiquillo.

Chiribitil. = Sooc, lugar ng̃a tinágo, hamóbo ug haíctin.

Chirimía. = Tolónggon ng̃a maíng̃on íng̃on sa clarinete.

Chirla. = Quinháson.

Chirlador. = Ang nagasínggit, nagatiábao caáyo.

Chirlar. = Pagsínggit, pagpamólong sa madalí caáyo.

Chirriar. = Conos, aroros. * V. Chillar.

Chirrido. = Ting̃ób sa mg̃a langgam ng̃a lain sa pagpatalínghog, ng̃a
daútan.

Chisgarabís. = Táuo sa lauas ng̃a hamóbo ug sa dili maáyong dagoay, sa
malágsot ng̃a pagatóbang.

Chisguete. = Usá ca pagínom sa vino.

Chismear. = Pagdála dala sa mg̃a soguílon, pagtábi.

Chismografía. = Mg̃a pagsógid, mg̃a balíta ng̃a guinasóguid sogid sa
longsod.

Chispa. = Biti, aligáto, pisic, tolásic, tolas.

Chispear. = Piti piti, pisic, tolásic.

Chisporrotear. = Idem.

Chisposo. = Bisan onsa ng̃a nasónog ug nagapíti, piti, ng̃a nagapísic,
nagatolásic.

Chistar. = Pagtíng̃og, pagsógod sa pagpamólong.

Chiste. = Pagcatístis, pagcatíao, pagcayóbit, pagcatámay.

Chistera. = Bocág ng̃a haíctin dapit sa itáas ug halagpád dapit sa obus,
ng̃a guidála sa mang̃a mananágat sa pagsolód sa mg̃a isda.

Chistoso. = Matístis, tigtíao.

Chiticalla. = Ang mahilómon, ang dili magsogílon sa guitán-ao nía.

Chiticallando (andar ó ir). = Ang nagalacát sa maghínay caáyo, sa dili
babatíon ang paglácang ug pagtónob nía.

Chiton. = Hilom, paghílom.

Chivo. V. Cabrito.



CHO

Cho. = Looá, polong ng̃a icapahonóng sa mg̃a mananáp.

Chocador. = Ang magapasocó sa isigcatáuo, ang magatúyo.

Chocante. = Idem.

Chocar. = Pagpasocó, pagáoay, pagdósmog, pagdámag.

Chocarrería. = Pagtíao, pagcatístis ng̃a mabóg-at ug dili macaígo.

Chocarrero. = Ang magtíao sa mg̃a pagtíao ng̃a dili macaígo, ng̃a
mabóg-at.

Choco. V. Calamar.

Chocolate. = Socolate.

Chocolatera. = Batirol. * Sorlánan sa yota, sa tombága, &c., ng̃a
pagabocálan ug pagalotóan sa socolate.

Chocolatero. = Ang magalígis sa cacao ug magabúhat sa socolate.

Chochear. = Pagáng̃o ang̃o, paghióli, pagóli sa pagcabáta.

Chochera. = Idem.

Chochez. = Idem.

Chocho. = Ang̃o ang̃óhon, hing̃oliánon, hing̃olían, oliánon.

Chofes. V. Bofes.

Chofeta. = Bagahán.

Cholla. = Bagól bagól.

Chopa. = Isda.

Chopo. = Cahoy ng̃a hatáas ug dagcó.

Choque. = Pagcadósmog, pagcadámag.

Choquezuela. = Bocóg sa tohod.

Choricero. = Ang magabóhat sa soriso.

Chorizo. = Soriso, pinótol ng̃a hamóbo sa tináe ng̃a sinódlan sa tamboc
ug sa onód sa baboy ng̃a tinádtad.

Chorlito. = Langgam. * Táuo sa magáan ng̃a búot, boang boang.

Chorrear. = Agas, tolo, agay, agáy-ay.

Chorrera. = Lugar ng̃a guiagásan sa tobig, vino, &c., balaháan sa tobig.

Chorretada. = Ang pagágas ng̃a tagcoláhao, ng̃a ahat, sa vino, tobig,
nana, &c. * Pagpamólong sa madalí ug malágmit caáyo.

Chorro. = Ang tobig, vino, &c., ng̃a moágui sa mabáscog, sa bisan diin.
* Tíng̃og ng̃a mabáscog ug dagcó.

Chotacabras. = Langgam.

Choto. = Ang nati, ang anac ng̃a diótay sa baca. * Ang anac ng̃a diótay
sa canding.

Chotuno. = Cadaghánan sa mg̃a anac sa mg̃a cading ng̃a managsóso pa. *
Bahó ng̃a maíng̃on sa bahó sa mg̃a canding.

Chova. = Langgam ng̃a maíng̃on ing̃on sa ooác.

Choza. = Payág, balong balong.



CHU

Chubasco. = Onós, olan ng̃a mabáscog, masólog, ng̃a guiobánan sa mahorós
ng̃a hang̃in.

Chuchería. = Mang̃a tolotag dyot ng̃a molomaníndot, apan sa diótay ng̃a
bili.

Chucho. = Iró. * Polong ng̃a igabógao sa mg̃a iró.

Chuchumeco. = Táuo ng̃a hamóbo ug sa molomalágsot ng̃a dagoay.

Chueca. = Bocóg sa mg̃a loha loha.

Chufleta. V. Chocarrería.

Chufletero. V. Chocarrero.

Chulear. V. Burlar.

Chuleta. = Gosóg sa baca, sa nati sa baca, ug sa baboy ng̃a prinito con
iníhao.

Chunga (estar de). = Pagtíao, pagpamólong sa mg̃a polong ng̃a magáan ug
matístis.

Chupa. = Sopa.

Chupadero. = Ang magasópsop, ang magasóyop, ang mopáng̃os, ang
magasalópsop.

Chupado. = Ang maníoang caáyo.

Chupador. V. Chupadero.

Chupadera. = Pagcasópsop, pagcasóyop, pagcapáng̃os, pagsóso,
pagsalópsop.

Chupar. = Sopsop, soyop, pang̃os, salópsop.

Chupete. (ser alguna cosa de). = Bisan onsa ng̃a maáyo, matahóm ug
manídot.

Chusco. = Bisan onsa ng̃a ang̃áyan, baihónan.

Chusma. = Cadaghánan, pagcadághan sa mg̃a táuo.

Chuzo. = Cahoy ng̃a guitaólan sa usá ca pothao ng̃a matalínis.








D


DA

Dable. = Ang masáyong boháton, ang arang himóon, gamon, boloháton.

Dádiva. = Hatag.

Dadivosamente. = Sa pagcalólot.

Dadivoso. = Malólot, malolotón, ang mahagógma maghátag, homalátag,
maghahátag.

Dador. = Idem. * Ang mohátag, ang molólot.

Daga. = Hing̃aníban sa doruhá ca soláb, hamóbo ug sa matalínis ng̃a
tomóy.

Dale que dale. = Mao da guihápon, mao ng̃a mao.

Dalmática. = Bisti ng̃a guibisti sa Diácono ug Subdiácono, sa mg̃a misa
sa totoló ca Padre.

Dama. = Babáye ng̃a dato, bilídhon, lioat sa maáyo ug banságon ng̃a
guinicánan. * Babáye ng̃a guiáli alíhan, guibólong ug guihigógma sa
laláque. * Babáye ng̃a magaalágad sa haring babáye, sa asáoa sa hari, sa
mg̃a anac, mg̃a apo ug mg̃a pagománcon sa mg̃a hari. * Babáye ng̃a
nagapacadagcóng táuo sa mg̃a dola. * Sandil, camaáyo.

Damasco. = Panápton sa igagáma, con sa balahíbo sa mg̃a carnero, ng̃a
mabága ug nagacaláin lain ug color, ug may mg̃a labra con mg̃a bolac
bolac sa maong color sa panápton: bali sa pagbóhat sa mg̃a tabil sa mg̃a
Singbahán con sa bisan diin pa.

Damasquillo. = Panápton ng̃a maíng̃on íng̃on sa damasco.

Damería. = Pagcóti coti ng̃a ang̃ay sa mg̃a dama.

Damisela. = Babáye ng̃a maáyo, matahóm ug malipáyon. * Babáye sa daótan
ng̃a batásan, bigáon, sandil.

Damnificar. = Pagdáot.

Danza. = Sayáo, sabáy, magsalayáo, cadaghánan, tapoc caobán sa mg̃a táuo
ng̃a nanagsayáo.

Danzante. = Tigsabáy, somalayáo, ang nagasabáy.

Danzar. = Sabáy, sayáo.

Dañable. = Ang macadáot.

Dañado. = Ang guihócman sa Dios sa mg̃a casaquétan sa impierno.

Dañador. = Ang magadáot, ang magaámong among.

Dañar. = Daot, among among.

Daño. = Cadáot, cadaótan.

Dañosamente. = Sa pagcadáot.

Dañoso. V. Dañador.

Dar. = Hatag, lolot. * Pagbónal, paghámpac, pagsómbag, pagsagpá, &c. *
Tonol, tognol.

Dardo. = Sombilíng, sinampácan, odyong, paná.

Dares y tomares. = Pagtolotóbag.

Data. = Ang adlao ng̃a pagapirmáhan sa mg̃a solat con mg̃a camatoódan, ng̃a
ibútang sa sinógdan con sa catapósan. * Ang ihátag cun ióna sa bisan
cansa, ng̃a macóha sa iang guidáoat, sa baláidon nia con sa iang otang.

Datar. = Pagbótang sa arlao sa pagsólat sa mg̃a solat.

Dataría. = Hocmánan ng̃a dagcó sa Roma: mao ang alaguían sa obán ng̃a mg̃a
pagtógot sa Santos ng̃a Papa.

Datario. = Padre ng̃a ponóan sa hocmánan sa dataría.

Dátil. = Bung̃a sa cahoy ng̃a guing̃álan ug palma, ng̃a maíng̃on ing̃on sa
dagoay sa lobí con sa bong̃a.

Dato. = Camatoódan, hingtóngdan, arón masáyod ang táuo sa bisan onsa. *
Dagcóng táuo, arunáhan, salapían.



DE

De. = Sa, ni. * Cotob, guican sa.

Dean. = Ponóan sa mg̃a Canónigo.

Deanata. = Cahímtang con opicio sa Padreng Dean ug ang yota ng̃a
hingsácpan sa iang gahóm.

Debajo. = Sa ilálom, sa obus, sa silong.

Debate. = Pagtóbag tobag.

Debatir. = Tobag tobag, pagíndig, pagáoay.

Debelar. = Pagdáog sa caáoay.

Deber. = Catongdánan, catong̃ód, tong̃ód.

Debidamente. = Sa pagcatóman, sa pagcahíngpit, sa pagcaáyo.

Débil. = Malóya, mahóyang, lopóg.

Debilidad. = Calóya, cahóyang, calopóg.

Debilitar. = Loya, hoyang, lopóg.

Débilmente. = Sa pagcalóya, sa pagcahóyang, sa pagcalopóg.

Débito. = Otang. * Catongdánan sa pagtóman sa mg̃a quinasál sa ilang
pagcamíño.

Decadencia. = Pagcadáot sa mahínay hinay sa bisan onsa. * Pagsógor sa
calóya. * Sinógdan sa pagdáot, sa pagcopós.

Decaer. = Pagdáot daot, pagcopós. * Pagoalá sa cahímtang ng̃a maáyo ug
hatáas ng̃a daan sa bisan cansa.

Decaimiento. V. Decadencia.

Decálogo. = Ang mg̃a napólo ca sogo sa Dios.

Decano. = Ang labíng daan, ang labíng tigúlang sa usá ca catilíngban sa
mg̃a táuo. * Ang ponóan sa mg̃a hoemánan, sa mg̃a Chancillería, sa mg̃a
Audiencia, &c.

Decantar. = Pagbaláod, pagpabántog. * Pagdagcó sa bisan onsa ng̃a
guisóguid. * Pagtúang sa mahínay hinay sa usá ca panonódlan, arón ihóad
ang vino, tobig, &c., sa solód sa lain panonódlan, sa dili moobán ang
lalog.

Decena. = Ang usá ca napólo. * Tohóg sa napólo ca cuentas, tinagpólo.

Decencia. = Ang maáyong paghósay ug pagdáyan dayan sa bisan onsa.

Decenio. = Pagcadúgay sa napólo ca túig.

Deceno. = Icapólo.

Decentar. = Sogod. * Dosdos, pagsámad sa laoas sa masaquét ng̃a nadógay
sa higdáan.

Decente. = Mataróng, tacós, maáyo. * Ang guidáyan dayánan sa dili
guilabíhan, con dili sa casadáng̃an lamang. * Táuo ng̃a dili bilídhon
caáyo, apan guican sa maáyong guinicánan.

Decible. = Ang arang ipamólong.

Decidero. = Idem.

Decidir. = Paghanáyac sa pagbóhat ug sa pagpamólong sa bisan onsa.

Decidor. = Matístis, tigpamólong sa mg̃a polong ng̃a tiao.

Décima. = Icapólo ca bahin.

Decimal. = Idem.

Décimo. = Icapólo.

Décimocuarto. = Icapólo ug opát.

Décimonono. = Icapólo ug siám.

Décimooctavo. = Icapólo ug oaló.

Décimoquinto. = Icapólo ug limá.

Décimoséptimo. = Icapólo ug pito.

Décimosexto. = Icapólo ug onóm.

Décimotercio. = Icapólo ug toló.

Decir. = Polong, pagpamólong, íng̃on.

Decision. = Pagcahanáyac. * Catapósan ng̃a paghócom.

Decisivamente. = Sa pagcahanáyac, sa minatúod.

Declamar. = Pagásoy, pagpamólong sa minatúod, sa mg̃a polong ng̃a maínit,
ng̃a tinóod, ng̃a maháit.

Declaracion. = Pagcaásoy, pagcaháyag, pagcadayág. * Pagmatúod sa ilálom
sa pagpanómpa, pagsáyod.

Declaradamente. = Sa pagcadayág, sa pagcaháyag, sa pagcasáyod.

Declarador. = Ang magaásoy.

Declarante. = Idem.

Declarar. = Asoy, sayod, dayág, hayag. * Pagmatúod sa pagpanómpa.

Declinacion. = Pagcacólang, pagcacábos. * Pagcahanáyhay.

Declinar. = Copos, cobos, colang, cabos. * Pagtaquílid sa loyo ug sa
loyo. * Pagbálhin sa maáyo sa pagcadaótan, sa cabáscog sa pagcalóya, sa
cahayag sa pagcang̃ítng̃it, &c.

Declive. = Hanáyhay, handig.

Declividad. = Pagcahanáyhay, pagcahándig.

Declivio. V. Declive.

Decoccion. = Pacalóto.

Decorar. = Dayan dayan, pagtahóm. * Pagcadáyan dayan.

Decoro. = Pagtáhod, pagtahá, catahá, catahódan. * Pagcaólay, paglícay
sa mg̃a calao-áyan ug calágsot.

Decoroso. = Ang may caólao. * Ang tacús boháton.

Decrecer. = Copós, cobos.

Decrépito. = Tigólang, ang̃o ang̃óhon, oliánon, hing̃olían.

Decrepitud. = Pagcatigúlang, pagcaáng̃o ang̃o.

Decretal. = Solat sa Santos ng̃a Papa sa bisan onsa. * Libro ng̃a
guitíngban ug guitapócan sa mg̃a solat sa mg̃a Santos ng̃a Papa.

Decretar. = Asoy, sayod, pagsógo.

Decreto. = Sogo, pagásoy, pasáyod. * Pagbóot, pagsógo sa Santos ng̃a
Papa.

Decurion. = Ang báta sa escolahán ng̃a nagapaleccion sa obán.

Dechado. = Panigíngnan, sanglétan, pananglétan, sanglet.

Dedada. = Bisan onsa ng̃a arang macóha sa usá ca todlo.

Dedal. = Capandáyan sa pothao, tombága, salapí, &c., ng̃a isóol sa torlo
ng̃a lomalábao con sa casing casing, sa pagdóso sa mananáhi sa dagom.

Dedicar. = Pagtong̃ód sa bisan onsa sa Dios, cang María Santísima, sa
mg̃a santos, ug bisan sa onsa ng̃a canhic calibótan, pagpahanong̃ód.

Dedicatoria. = Solat ng̃a ibótang sa sinógdan sa mg̃a libro, arón
hibalóan ang táuo ng̃a guipahanóngdan.

Dedignar. = Pagáyad pagpasipála.

Dedo. = Torlo. * Pulgar. = Comalágco. * Índice. = Itolódlo. * Del
medio. = Dalagáng̃an, lomalábao, sa cásing cásing. * Anular. = Torlo ng̃a
pagasingsíng̃an, tamboásog. * Meñique. = Comalingquing, comaíngquing.

Deduccion. = Pagcópos, pagcóha.

Deducir. = Coha, copus. * Paghóna húna sa bisan onsa ng̃a mosonód sa mg̃a
guinsóndan. * Pagásoy, pagsáyod.

Defeccion. = Pagcaoalá, pagcabólag. * Pagalsa, paggobót, pagdilí sa
pagsógot.

Defecto. = Sayóp, salá. * Pagcacólang.

Defectuoso. = Ang saláan, ang masaláipon. * Ang dili toman, ang
coláng̃an.

Defender. = Tabang, laban, laba.

Defensa. = Pagcalában, pagcatábang, dalángpan.

Defensivo. = Ang icalában, icatábang.

Defensor. = Tomalábang, manlalában, ang motábang, ang molában.

Deferencia. = Pagcapalángga. * Pagóyon, pagáng̃ay sa pagbóot sa lain.

Deferir. = Oyon, ang̃ay.

Déficit. = Pagcaoalá, pagcacólang.

Definicion. = Pagcaásoy, pagsáyod.

Definidor. = Ang macaásoy, ang magasáyod, ang magasógo. * Padre ng̃a
somalámbag, ng̃a isigcahócom ug tabang sa mg̃a ponóan sa mg̃a caparían.

Definir. = Asoy, sayod, sogo.

Definitivamente. V. Decisivamente.

Definitorio. = Catilíngban sa mg̃a Padre ng̃a somalámbag sa mg̃a ponóan sa
mg̃a caparían, ug ang solód con lugar ng̃a pagatíngban nila.

Deformacion. = Pagcaláin sa dagóay sa bisan onsa.

Deformar. = Paglágsot, pagdolodáot, pagobót.

Deforme. = Malágsot, mang̃íl-ad, ang oaláy caang̃áyan.

Deformidad. = Pagcalágsot, pagcang̃íl-ad, pagcaoaláy caang̃áyan. * Sayóp
ng̃a dagcó.

Defraudador. = Malilímbong, malingbóng̃on, caoatán, maninícas.

Defraudar. = Limbong, caoat, ticas, cahas, lopig.

Defuera. = Sa gua, sa gaoas.

Defuncion. = Camatáyon, pagcamatáy.

Degeneracion. = Pagcadáot.

Degenerar. = Daot, dili pagáng̃ay.

Deglucion. = Pagtolón, paglámoy.

Degollacion. = Pagpógot, pagpónggot.

Degolladero. = Pagaponggótan sa mananáp. * Lugar ng̃a pagapátyan ug
pagponggótan sa mg̃a mananáp.

Degollador. = Ang magpoponggót, ang magapótol sa olo.

Degolladura. = Samad ng̃a mahímo sa totónlan con sa liog.

Degollar. = Pogót, ponggot, pol-ong. * Pagpótol sa olo.

Degradar. = Pagcóha sa bisan cansa ng̃a táuo sa cahímtang nía ng̃a hatáas
ug sa iang dong̃og.

Dehesa. = Lugar, solóp ng̃a pagacán-an sa mg̃a mananáp.

Deicida. = Ang mg̃a táuo ng̃a nanagpatáy can Jesucristo ng̃a Guinóo ta.

Deicidio. = Pagpatáy can Jesucristo.

Deidad. = Pagcamáo ng̃a diósnon. * Polong ng̃a guicahing̃álan sa canhing
tiempo sa mg̃a dios dios ng̃a bacácon.

Deificacion. = Pagcaípon sa Dios sa táuo ng̃a matárong, tong̃ód sa gahóm
sa gracia.

Deífico. = Ang mahatong̃ód sa Dios.

Dejacion. = Pagcabía, pagcaóndang, pagcaárang, pagpaságad.

Dejadez. = Catacá.

Dejado. = Matalác-on. * Pagcamíng̃ao, pagcalóya sa huna hona, sa boot.

Decaimiento. V. Dejacion. * Calóya sa laoas, camíng̃ao sa hona hona, sa
boot, sa casing casing.

Dejar. = Bia, ondang, arang, paságad.

Dejo. = Catapúsan, cahonóng̃an. * Lamí ng̃a mahabílin sa bába ug sa
totónlan sa mg̃a calán-on ng̃a guipang̃áon. * Quinatíng̃og ng̃a caogalíng̃on
sa mg̃a táuo sa tagsa ca longsod.

Dejugar. = Pagpíga sa bisan onsa, pagcóha sa doga.

Del. = Ia, nía.

Delacion. = Pagsómbong.

Delante. = Ona, sa nahaóna. * Sa atobáng̃an, sa onáhan.

Delantera. = Atobáng̃an, pagóna, ona.

Delantero. = Ang nahaóna, ang nanghióna.

Delatable. = Ang tacós ng̃a isómbong.

Delatante. = Magsosómbong, ang nagasómbong, ang magatóg-an.

Delatar. = Sombog, tog-an, soguid, paghibaló.

Delator. V. Delatante.

Delectacion. = Calípay, pagcatándog sa laoas, sa mg̃a balatían sa laoas.

Delegado. = Táuo ng̃a guitógnan ug guitagáan sa bisan onsa ng̃a gahóm.

Delegante. = Ang motógot sa lain sa iang gahóm.

Delegar. = Paghátag, pagtógot sa usá ca táuo sa lain mg̃a táuo sa iang
gahóm, pagtógyan sa lain sa iang pagaboháton onta.

Delectable. = Ang macalípay, ang macatándog sa laoas.

Deleitar. = Lipay.

Deleite. = Calípay, calipáyan, paghimóot sa laoas.

Deletrear. = Pagsángpot ug paghing̃álan sa tagsa tagsa ca letras.

Deleznable. = Ang masáyon mabóong ug mabalí. * Ang masáyon madál-os,
madánglog.

Delfin. = Isda ng̃a dagcó. * Ng̃alan ng̃a guicahing̃álan niádtong tiempo sa
anac ng̃a pang̃ánay sa mg̃a hari sa Francia.

Delgadez. = Pagcanípis. * Pagcatágpis, pagcayágpis.

Delgado. = Manípis, diótay, matágpis, mayágpis. * Maníoang.

Deliberacion. = Pagcahanáyac. * Paghúna húna ng̃a dayon.

Deliberar. = Paghóna hona, paghanáyac, pagbóot sa minatúod.

Delicadez. = Calóya, caníoang.

Delicadeza. = Pagcahómoc. * V. el anterior. * Táuo ng̃a ang̃áyan,
baihónan.

Delicia. V. Deleite.

Delicioso. = Bisan onsa ng̃a macalípay. * Mg̃a caboquílan, casólopan,
capatágan, &c., ng̃a guitódcan sa daghan ng̃a mg̃a cahoy ng̃a malángbo,
malónhao ug matahóm ng̃a pagasólng̃on.

Delincuente. = Saláan, masaláipon, matalapáson sa mg̃a sogo.

Delinquir. = Salá, sayóp, lapas, lipas.

Deliquio. = Pugdao, calóya, coyáp.

Delirante. = Tigyámyam, ang guialamóam, guialimoáng̃an, guisalimoáng̃an.

Delirar. = Yamyam, alamóang, alimóang, salimóang.

Delirio. = Idem.

Delito. = Salá sayóp.

Delusoriamente. = Sa limbong, sa laláng.

Delusorio. = Laláng, limbong.

Della, llo. = Ia, nia, niíto, niádto, niána.

Demanda. = Pagámpo, pangháng̃yo, pagpang̃aliópo, pagpang̃amóyo.

Demandadero. = Táuo ng̃a pagasogóon sa mg̃a monja, mg̃a binócot, sa
pagbóhat sa boloháton sa gao sa convento.

Demandante. = Ang moháng̃io, ang magaámpo, ang mang̃amóyo. * Ang magasáca
sa hócom sa iang isigcatáuo sa pagpang̃áyo ug catadóng̃an.

Demandar. = Cayo, pagpang̃áyo, ampo. * V. demanda. * Saca.

Demarcacion. = Timáan, caotlánan.

Demarcar. = Pagtimáan sa mg̃a yota sa tagsa tagsa ca longsod, pagúlot,
paggáma, pagbóhat sa mg̃a mojon.

Demás. = Labí pa, labot pa. * Capin. * Sa caoang.

Demasía. = Pagcacápin, pagcalabí.

Demasiadamente. = Sa guilabíhan, sa pagcacápin.

Demasiado. = Capín, labí. * V. el anterior.

Demencia. = Cabóang, pagcacoliró, pagcacólang sa boot.

Demente. = Boang, bong̃og.

Demision. = Pagpaóbos.

Demoler. V. Arruinarse algo, arruinar.

Demoniaco. = Ang nahatong̃ód sa yaoa.

Demonio. = Yaoa, Ángeles ng̃a daótan.

Demora. = Pagcadógay, pagcaláng̃an lang̃an.

Demorar. = Dogay, lang̃an lang̃an.

Demostrable. = Ang arang paquíta, paháyag, ang masáyon masáyod,
madayág.

Demostrablemente. = Sa pagcadayág, sa pagcaásoy, sa pagcaháyag.

Demostrar. = Asoy, sayod, dayág, hayag.

Demudar. = Pagláin, Pagbálhin sa báihon, sa dagoay, sa bisan onsa.

Denegacion. = Pagdilí sa guipang̃áyo.

Denegar. = Idem.

Denegrecer. = Pagítom sa bisan onsa, pagbóling, pagpánas, pagpápas.

Dengue. V. Damería.

Denigracion. = Pagcadáot sa dong̃og.

Denigrar. = Pagdáot sa dong̃og sa isigcatáuo.

Denigrativo. = Ang macadáot sa dong̃og, ang magapacaólao.

Denodadamente. = Sa pagcaísog, sa minatóod, sa tinúud.

Denominacion. = Bansag, ng̃alan.

Denominar. = Paghing̃álan, pagtimáan sa bisan onsa ng̃a táuo sa ng̃alan
ng̃a banságon.

Denostar. = Pagdáot sa isigcatáuo, pagtóyo canía sa mg̃a polong ng̃a
mabóg-at.

Denotar. = Paghibaló, pagásoy, pagpatimáan.

Densidad. = Pagcatibóoc, pagcaespeso.

Denso. = Libon, dinásoc. * Matámboc, espeso.

Dentado. = Ang may ng̃ipon.

Dentadura. = Cadaghánan sa mg̃a ng̃ipon.

Dentar. = Paggínting guinting, pagbóhat sa mg̃a ng̃ipon sa mg̃a galab, sa
mg̃a gabas, &c. * Pagtoróc sa ng̃ipon.

Dentellada. = Pináac, pinaácan.

Dentellado. V. Dentado.

Dentera. = Ng̃ílo.

Denticion. = Pagcatoróc sa ng̃ipon.

Denticular. = Ang may dagoay sa ng̃ipon.

Dentista. = Ang may opicio sa paghínis sa ng̃ipon, sa pagibót caníla, ug
sa pagtáod sa mg̃a ng̃ipon sa bocóg, sa boláoan, &c.

Denton. = Táuo con mananáp ng̃a may dagcóng ng̃ipon. * Isda ng̃a dagcó.

Dentro. = Sa Solód.

Dentudo. V. Denton.

Denuedo. = Cosóg, caísog, pagcalaláqui.

Denuesto. = Polong ng̃a igatóyo sa isigcatáuo, polong ng̃a icaólao.

Denunciacion. = Pagsómbong, paghibaló, pagtóg-an.

Denunciar. = Habaló, tog-an, sombong, sayod, asoy, tagna, taghap,
baláod, mantalá.

Deogracias. = Polong ng̃a ipamólong sa pagábi abi sa isigcatáuo, sa
pagsolód ug pagsáca sa iang baláy. * Dayegon ang Dios.

Deparar. = Andam, tagána, pagtigáyon sa quinahánglan sa isigcatáuo, ug
sa pagbóhat sa bisan onsa.

Departir. = Sogid, soguílon, solti, cagóla.

Depauperar. = Pagháng̃ol.

Dependencia. = Pagcasácop.

Depender. = Pasácop sa gahóm sa lain, guícan, sogod.

Dependiente. = Guisacópan, ang nasácop, ang nahasácop sa gahóm ug sa
pagbóot sa lain.

Deplorable. = Anógon, ang oaláy palad, ang oaláy sompa, tambal.

Deplorablemente. = Sa pagcaanógon.

Deplorador. = Ang magaámong among, magaósic ug magadáot sa mg̃a
cabalánan.

Deplorar. = Pagsáquet, paghinóclog, tong̃ód sa calisód, sa cayógot ng̃a
miábot sa isigcatáuo.

Deponer. = Bia, ayad, pagcóha sa bisan cansa sa iang hatáas ng̃a
cahímtang ug sa iang dong̃og ug maáyong ng̃alan. * Pagmatúod. * Pagcóha
sa bisan onsa sa lugar ng̃a guibotáng̃an ng̃a daan.

Deportacion. = Paghing̃ílin.

Deportar. = Hing̃ílin, pagpaháoa, pagpahálin.

Deporte. = Caling̃áoan, dola.

Deposicion. = Pagpamatúod, paquigsáyod, pagsósi sa hócom, arón mamólong
ang táuo sa matúod.

Depositar. = Pagtógyan sa bisan onsa sa isigcatáuo, papatípig sa bisan
onsa sa lain, positál, pagbótang sa mg̃a dalága sa baláy ng̃a guitugyánan
sa hocom, arón itóg-an nila con boot sila mamíño con dili ba.

Depositario. = Ang táuo ng̃a guitogyánan ug nagatípig, sa sogo sa lain,
sa bisan onsa.

Depósito. = Ang guipatipígan sa lain, ang guipositál.

Depravacion. = Pagcadaótan, pagcang̃íl-ad.

Depravadamente. = Sa pagcadaótan, sa pagcang̃íl-ad.

Depravado. = Táuo sa daótan ng̃a batásan, sa malágsot ug mang̃íl-ad ng̃a
gaoi.

Depravar. = Pagdáot.

Deprecacion. V. Demanda.

Deprecante. V. Demandante.

Deprecar. V. Demandar.

Depresion. = Pagpaóbos. * Pagpógos, pagpóyos.

Depresor. = Mamomógos.

Deprimir. = Pagpógos, pagpaóbos sa isigcatáuo.

Depuracion. = Pagcaólay.

Depurar. = Pagólay.

Derecha (la mano). = Camot ng̃a toó, sa toó.

Derechamente. = Sa pagcaláctod, sa oaláy licó licó. * Sa pagcadayág.

Derecho. = Matól-id, matános, matárong. * Ang sa dapit sa toó. * Libro
ng̃a sinolátan sa mg̃a solat sa mang̃a Santos ng̃a Papa ug sa guisabótan sa
mg̃a Concilio. * Batásan. * Divino. = Batásan ng̃a diósnon, ng̃a guihátag
sa Dios. * Natural. = Batásan ng̃a onay sa pagcaquinaía sa táuo.

Derechura. = Dalan ng̃a lactod, ng̃a oaláy sico sico, licó. * Calactódan,
lactod.

Derivacion. = Guinicánan, hingtóngdan, sinógdan.

Derivar. = Sogod, guican, tong̃ód.

Derogacion. = Pagcadíli, pagcaoaláy bali sa bisan onsa ng̃a may bale ng̃a
daan, pagcaárang, pagcaóndang.

Derogar. = Arang, ondang, pagoalá sa gahóm sa may bale ng̃a daan.

Derrabar. = Pagpótol sa icog sa mg̃a mananáp, pagotód.

Derraigar. = Dipdip, tiptip, toptop.

Derramar. = Yabó, bo-bo, ola, agas, ayay, aoas, soáy, poay, dalígdig,
taguínis, balóngbong, agay, agáy-ay. * Semilla, plata, &c. = Sab-oag,
sabólac.

Derramarse, esparcirse gente, animales, &c. = Sala sala sohag, salag,
bolag bolag.

Derrama. = Tampo, tampa, amot.

Derrame. = Ang maósic sa vino, lana, humáy, maís, &c., sa pagtácos.

Derredor. = Libót, lipot, sa libót.

Derrenegar. = Domót, paglícay sa bisan onsa.

Derretido. = Ang nagamorál, ang may gogma ng̃a dagcóay sa bisan cansang
babáye.

Derretimiento. = Pagcatónao. * Gugma ng̃a dagcó ug tinóod. * Bisan onsa
ng̃a tinónao.

Derretir. = Tonao. * Pagínit sa gogma sa Dios con sa lain. * Hinis,
hilis.

Derribar. V. Arruinarse algo, arruinar.

Derrocadero. = Capangpáng̃an.

Derrocar. V. Arruinarse algo, arruinar.

Derrochar. = Osic.

Derrota. = Dolong, guidolóng̃an. * Dalan. * Pagdalágan sa mg̃a soldados
ng̃a guipanagdáog.

Derrotero. = Casayódan ng̃a sinólat, arón hibalóan sa mg̃a táuo ng̃a
managsacáy sa ilang onta ng̃a pagaaguían sa pagdónggo sa ilang
guipanolóng̃an. * Alaguían sa pagdáng̃at sa toyo ng̃a guitóyo sa bisan
cansang táuo.

Derrubiar. = Pagcáncan sa sobá ng̃a guibaháan sa yota sa loyo ug sa loyo
sa iang guiaguían, sa balaháan nia.

Derrubio. = Ang yota ng̃a guicáncan sa mg̃a sobá, ang guicancánan.

Derrumbadero. = Capangpáng̃an, tolódan, ambácan.

Derrumbar. = Holog, tolód, ambac.

Desabarrancar. = Paggoá sa bisan onsa sa pisácan, sa lapoc, sa
cayanáng̃an.

Desabastecer. = Pagóndang sa paghátag, sa pagpatigáyon sa quinahánglan
sa pagcabóhi sa bisan cansa.

Desabollar. = Pagcóha, pagáyo sa mg̃a lopoc, yopoc, lopiac, sa mg̃a
panonódlan sa tombága, sa salapí, &c.

Desabor. = Pagcaoaláy lamí, pagcatáb-an. * Casáquet, calisdánan,
cagolánan.

Desaborar. = Pagcóha sa lamí, pagtáb-an sa bisan onsa.

Desabordarse. = Pagbólag sa sacayán ng̃a midóol, mibángga sa lain.

Desabotonar. = Paggóa sa botones sa bohó ng̃a guisoólan.

Desabrido. V. Desabor.

Desabrigadamente. = Sa pagcaoaláy salipód, salípdan, sa pagcaoaláy
tabón. * Tandag, tanyag, atbang sa init, sa tognao, sa olan, &c. *
Pagcaoaláy dalángpan.

Desabrimiento. V. Desabor.

Desabrochar. = Pagtángtang pacóha sa cao-it, sa sab-it, sa cao-ítan, sa
sab-ítan.

Desacalorarse. = Hoas, hooas, halayáhay.

Desacatadamente. = Sa pagcaoaláy pagtáhod, catahóran, catahá.

Desacatar. = Paglápas, paglípas sa catahódan, sa catahá, sa pagtáhor,
sa maáyong pagábi abi.

Desaceitado. = Ang oaláy lana, ang dili lanáhon, lanáhan.

Desacertado. = Ang díli magatóltol, ang masayóp.

Desacertar. = Sayóp, díli pagtóltol.

Desacierto. = Sayóp, casayópan, casaypánan.

Desacobardar. = Pagcóha sa catálao, pagsámbag arón maoalá ang cahádloc.

Desacomodadamente. = Sa pagcaoaláy pagcabótang ng̃a maáyo.

Desacomodado. = Ang guicábsan sa mg̃a quinahánglan sa pagcababóhi. * Ang
sologóon ng̃a oaláy agálon.

Desacompañar. = Pagbía sa obán, sa caobánan.

Desaconsejado. = Ang magabóhat ug mamólong sa díli pasámbag, sa oaláy
salabótan, ing̃on lamang sa iang caogalíng̃on ng̃a pagbóot.

Desaconsejar. = Pagsámbag, sa bisan cansa, arón díli onta magatóman sa
guihóna hona nía.

Desacordadamente. = Sa oaláy caang̃áyan.

Desacordado. = Ang díli ang̃ay, díli oyon, ang díli mahiósa.

Desacordar. = Pagbóloc sa mg̃a tolónggon. * Paglímot, pagoalá sa
panomdóman.

Desacorde. V. Desacordado.

Desacorralar. = Pagbóhi, pagpagóa sa mg̃a mananáp sa alad, sa toril.

Desacostumbradamente. = Sa pagcaoaláy batásan.

Desacostumbrado. = Bisan onsa ng̃a pagaboháton ug ipamólong sa oaláy
batásan.

Desacostumbrar. = Pagoalá, pagárang, pagóndang sa batásan.

Desacotar. = Pagbólag sa usá ca táuo sa guisabótan sa guicaoyónan sa
lain ng̃a táuo.

Desacreditar. = Pagcóha, pagcópos sa dong̃og, sa maáyong ng̃alan sa
isigcatáuo, ug sa bili sa bisan onsa ng̃a botáng̃a.

Desacuerdo. V. Desacordado. * Salá, sayóp. * Pagcaoalá sa boot, sa húna
húna, sa guinháoa.

Desaderezar. = Pagcóha, pagtángtang sa mg̃a dayan dayan, paghóbo sa
bisti, pagcóha sa mg̃a hias.

Desadeudar. = Paglocát sa otáng̃an.

Desadormecer. = Pagpócao.

Desadornar. V. Desaderezar.

Desadorno. = Pagcaoaláy pagdáyan, pagcaoaláy paghósay, cahosáyan.

Desadvertidamente. = Sa oalá húna honáon.

Desadvertido. = Ang díli magamátng̃on, ang díli magahúna húna.

Desafecto. = Ang oaláy gogma, ang díli mahagógma, ang díli mahináng̃op.

Desaferrar. = Pagleba, pagbótad sa sinípit, arón lomayág ang sacayán. *
Paglóoat pagbóhi sa guibáat, sa guihógot, sa guihíctan. * Pagsámbag sa
bisan cansa, arón bomía sa iang huna hona.

Desafiador. = Ang nagaáyat, nagatóyo sa isigcatáuo.

Desafiar. = Ayat, toyo, pagquigáoay.

Desaficionar. = Pagoalá sa maáyong boot, sa gogma, sa hináng̃op.

Desafinadamente. = Sa pagcabóloc, sa pagcaoaláy ang̃ay.

Desafinar. = Pagbóloc.

Desafio. = Pagcaáyat, pagtóyo, pagquigáoay sa isigcatáuo.

Desaforadamente. = Sa pagcaísog, sa linogsánay, sa pagcapógos.

Desaforado. = Bisan onsa ng̃a dagcó caáyo, labí sa casadáng̃an. * Ang
magabóhat sa oaláy huna hona, sa dili ang̃ay sa batásan.

Desaforrar. = Pagtástas, pagcóha sa sapao sa bisan onsa.

Desagarrar. = Pagbóhi, paglóoat sa guicoít-an, sa guicáptan.

Desagraciado. = Ang oaláy caang̃áyan.

Desagradar. = Pagpasobó, pagpasocó.

Desagradecer. = Dili pagtamód.

Desagradecidamente. = Sa pagcaoaláy pagtamód.

Desagradecido. = Ang dili magatamód, higalaódan.

Desagrado. = Pagcacólang sa pagábi abi. * Casobó, casocó.

Desagraviar. = Paghátag ug casayódan sa daótan ng̃a guibóhat,
pagquigpasáylo.

Desagravio. = Pagquigpasáylo.

Desagregar. = Pagbólag sa usá ca botang sa lain ng̃a botang.

Desaguadero. = Alaguían, balaháan sa tobig ng̃a dili quinahánglan.

Desaguador. = Alaguían, balaháan sa tobig ng̃a igabó-bo sa mg̃a tanáman.

Desahijar. = Pagbólag sa mg̃a mananáp ng̃a diótay sa loyo sa ilang mg̃a
inahán.

Desahitarse. = Pagcóha sa calóod sa guinháoa.

Desahogado. = Táuo ng̃a díli maólao caáyo. * Lugar, solód, &c., ng̃a
dagcó, ng̃a maháoay, ang díli pagasamócan sa bisan onsa.

Desahogar. = Pagoalá sa mg̃a calisdánan ug mg̃a cahágo ng̃a nacayógot sa
húna húna ug sa casing casing sa táuo. * Pagbáyad sa mg̃a otang. *
Pagásoy, pagsáyor sa isigcatáuo sa mg̃a casáquet. * Pagsógid sa
isigcatáuo sa mg̃a calisód ug casaquétan ng̃a guibáti sa bisan cansa.

Desahuciado. = Ang masaquét ng̃a guicoháan sa pagláom ng̃a macóha ang
saquét nia. * Ang táuo ng̃a guipapaháoa sa guipúy-an nia ng̃a baláy con
yota.

Desahuciar. = Pagpaoalá sa pagláom sa bisan cansa. * Pagtáhap sa mg̃a
mananámbal ng̃a dili mabóhi ang masaquét ng̃a guitambálan nila. *
Pagpaháoa sa omalábang sa baláy, sa yota, &c., tong̃ód cay dili mobáyad
sa hingtóngdan ng̃a abang.

Desahumado. = Vino, aguardiente ug bisan onsang ilímnon ng̃a natáb-an,
ng̃a guicoháan sa caísog cay nahong̃áo.

Desahumar. = Pagcóha sa asó.

Desairadamente. = Sa pagcaoaláy caang̃áyan.

Desairado. = Ang oaláy caang̃áyan.

Desajustar. = Pagbótang ug bisan onsa ng̃a dili topóng, ng̃a dili macaígo
sa lain ng̃a botang. * Pagsíbog, paggobá, pagláin, pagbálhin sa
gicaoyónan, sa guisabótan ng̃a daan.

Desalar. = Pagcóha sa asín sa bisan onsa.

Desalentar. = Pagcótas, pagguinháoa ug molomalisód tong̃ód sa
pagcacápoy. * Pagpahádloc, pagpatálao.

Desaliento. = Calóya, pagcacólang sa gahóm, sa cosóg.

Desaliño. = Cagobót, pagcaoaláy ang̃ay sa bisan onsa ng̃a dili maáyo ang
pagcabótang.

Desalivar. = Paglóa, paglóda, pagláoay.

Desalmado. = Mabáng̃is. * Sa oaláy Pagtóo.

Desalojar. = Pagbía sa pinoyánan ng̃a daan.

Desalquilar. = Pagbía sa bisan onsa ng̃a guiabáng̃an. * Pagóndang sa
pagábang.

Desalumbradamente. = Sa pagcabóloc.

Desalumbrado. = Ang dili magatóltol sa iang pagaboháton.

Desamable. = Ang dili tacós ng̃a higogmáon, ng̃a palanggáon.

Desamar. = Pagóndang sa paghigógma.

Desamarrar. = Pagbóhi sa guihóctan, sa guibáat.

Desamistarse. V. Desamar. * Pagóndang sa pagcaábian sa bisan cansa.

Desamor. = Balos, pagbálos ng̃a daótan sa gogma sa isigcatáuo.

Desamorado. = Ang oaláy paghigógma.

Desamorar. V. Desamar.

Desamoroso. V. Desamorado.

Desamorrar. = Pagpaháng̃ad sa nagadocó, nagayang̃ó. * Pagpatíng̃og,
pagpabalíbad, pagpatóbag sa nagahílom.

Desamotinarse. = Pagbólag sa mg̃a nanagpacaálsa.

Desamparar. = Bia, dili pagtábang, paglában, paglába.

Desamparo. = Pagcabía, pagcaoaláy tabang, pagcaoaláy magalában,
dalángpan.

Desancorar. V. Desaferrar hasta paglóoat.

Desandar. = Pagsíbog, pagisíos, pagísol.

Desangrar. = Pagsangra, pagpagóa sa daghan dogó. * Pagtíti sa tobig sa
atábay ug sa bisan díin.

Desanidar. = Pagbía sa mg̃a langgam sa ilang mg̃a salag.

Desanimadamente. = Sa pagcaoaláy guinháoa, cosóg, cásing cásing.

Desanimar. = Pagpahárloc, pagpatálao.

Desanudar. = Hobar, bochad, boscag.

Desañudadura. = Pagcahóbad sa mg̃a balígtos, balíghot.

Desapacible. = Ang macasobó, macasocó, ang dili maáyo sa mg̃a balatían.

Desaparear. = Pagbólag, pagláin sa bisan onsang botang sa iang pares,
sa guiparáng̃an nía.

Desaparecer. = Pagoalá.

Desaparecimiento. = Pagcaoalá.

Desaparejar. = Pagcóha sa mg̃a siya ug mg̃a hapín sa mg̃a cabayo. *
Pagcóha, paghípos sa mg̃a casangcápan sa mg̃a sacayán.

Desapasionadamente. = Pagbóhat sa bisan onsa ing̃on da sa catadóng̃an.

Desapasionar. = Pagcaoalá sa caíbog, sa gogma ng̃a guibótang sa bisan
cansa ng̃a táuo ug sa bisan onsa mg̃a botang.

Desapego. = Pagcaoaláy cahícao, gugma ug caíbog sa mg̃a botang ng̃a
calibotánon.

Desapercibidamente. = Sa pagcaoaláy pagtagána, pagándam.

Desapercibido. = Ang oalá magaándam, magtagána, maándam, matagána, ang
guicalítan, ang guiahátan.

Desapestar. = Pagtámbal sa mg̃a masaquét sa peste, sa salot.

Desapiadadamente. = Sa pagcabáng̃is, sa oaláy calóoy.

Desapiadado. V. Desalmado.

Desaplicacion. = Pagcatapólan, catápol.

Desaplicadamente. = Sa oaláy cacógui.

Desapoderadamente. = Sa pagcadalí, sa pagcahanáyac.

Desapoderado. = Madalí dalíon, ang dili papogóng, ang dili capónggan.

Desapoderar. = Pagcóha sa bisan onsa ng̃a dihá nahamótang sa ilálom sa
gahóm sa isigcatáuo.

Desapolillar. = Pagcóha sa bocboc. * Paglacát sa tiempo sa cahodós sa
hang̃in.

Desaposentar. = Pagpaháoa sa bisan cansa sa solód, sa baláy.

Desapoyar. = Pagcóha sa sandígan.

Desapreciar. V. Desamar.

Desaprender. = Paglímot sa guisaólog ng̃a daan.

Desapretar. = Paglóag, paghóbad.

Desaprisionar. = Pagtángtang, paggóa sa bilanggóan, sa presohan.

Desaprobar. = Dili pagóyon, dili pagáng̃ay.

Desapropio. = Pagdilí, pagáyad sa gahóm ng̃a ang̃ay sa táuo, tong̃ód sa
mg̃a dona ng̃a caogalíng̃on nía.

Desaprovechado. = Ang oalá macóha sa polos sa pagestudio nía, sa iang
opicio con sa guitón-an nía. * Ang dili macapólos ing̃on sa arang onta.

Desaprovechar. = Pagósic sa bisan onsa.

Desapuntar. = Tastas, bingcas.

Desarbolar. = Pagpócan, pagbalí sa mg̃a taládoc sa mg̃a sacayán.

Desarenar. = Pagcóha sa balás sa bisan díin ug sa bisan onsa ng̃a
balasán.

Desarmar. = Pagcóha, pagágao sa mg̃a hing̃aníban sa mg̃a longsod, sa mg̃a
cota, mg̃a baluarte, &c., con sa mg̃a táuo. * Pagdíli sa pagdála dala sa
mg̃a hing̃aníban, ug pagcóha sa hocom sa mg̃a hing̃aníban ng̃a guidilí.

Desarraigar. = Ibot. V. Arrancar. * Pagaoalá sa mg̃a salá ug sa mg̃a
saquét. * Pagpaháoa sa bisan cansa sa iang pinoyánan.

Desarropado. = Táuo ng̃a guibistíhan sa bisti ng̃a daan, noog ug guisi.

Desarrebozar. = Pagpaháyag, pagpadayág sa bisan onsa.

Desarrebujar. = Paghósay, pagsóhay sa nagobót, sa nabódbod.

Desarregladamente. = Sa oaláy cahosáyan, sa pagcaoaláy casadáng̃an.

Desarreglado. = Ang mocáon ug moínom labí sa casaráng̃an.

Desarreglar. = Pagbótang ug bisan onsa sa dili maáyo ng̃a pagcabótang,
sa pagcagobót.

Desarrimar. = Pagírog, pagbólag, pagtolór sa nasán dig, sa nahadóol.

Desarrimo. = Pagcacólang sa sandígan, sa sal-ígan, sa dalángpan.

Desarrollar. = Pagbóclar sa liníquit, sa nalóco; pagdagcó sa mg̃a táuo,
sa mg̃a mananáp ug sa mang̃a tanom.

Desarropar. = Pagcóha sa bisti, panápton.

Desarrugar. = Hinat, pagcóha sa mg̃a conót.

Desasado. = Bisan onsa ng̃a oaláy caláptan, coloptánan.

Desaseadamente. V. Desadorno.

Desasear. V. Desadornar.

Desasegurar. = Pagcóha sa calig-ónan.

Desaseo. V. Desadorno.

Desasimiento. = Pagcabóhi, pagcalóoat sa guicáptan.

Desasir. = Pagbóhi, paglóoat sa guicoítan, sa guicáptan.

Desasosiego. = Pagcadíli mahamótang.

Desastradamente. = Sa pagcaanógon, sa pagcaaláot.

Desastrado. = Anógon, aláot. * Ang guicalísdan. * Ang táuo ng̃a
guiguisían sa bisti, ng̃a nagabísti sa mg̃a noog.

Desatar. V. Desamarrar. * Paglabí sa pagpamólong. * Pagoalá sa caólao.

Desatascar. = Paggóa sa lapoc, sa cayanáng̃an, sa pisácan.

Desataviar. V. Desadornar.

Desatavío. V. Desadorno.

Desate de vientre. = Calíbang, hibólos caólo.

Desatencion. = Pagcaoaláy pagmátng̃on. * Pagcacólang sa pagábi abi. *
Pagpalábi labi, pagcapasipála.

Desatender. = Dili pagpamáti, dili pagpatalínghog, dili pagmátng̃on.

Desatentadamente. V. Desadvertidamente. * Sa oaláy pagcatóltol.

Desatentar. = Pagoalá sa boot, díli pagtóltol.

Desatento. = Ang dili magapamátng̃on, dili magapamáti. * Dili
magapatalínghog. * Ang dili magaábi abi, ang magapasipála.

Desatesorar. = Paggasto sa salapí ng̃a guitipígan, ng̃a guitagóan.

Desatiento. = Pagcaoalá sa boot, pagcaoaláy pagcatóltol.

Desatinadamente. = Sa oaláy paghóna hóna.

Desatinado. = Ang nagabóhat sa aoláy húna húna ng̃a maáyo.

Desatinar. = Pagpamólong sa mg̃a polong ng̃a oaláy cahológan, sa mg̃a
polong ng̃a daótan, díli pagtóltol.

Desatolondrar. = Pagbálic sa maáyong húna húna sa gincaoádan sa boot,
paghióli.

Desatollar. V. Desatascar.

Desatontarse. = Pagcóha sa pagcahóng̃ong, sa pagcabóng̃og, pagbálic sa
pagcaboótan.

Desatracar. = Pagbólag sa usá ca sacayán sa lain sacayán ng̃a
guibangáan, ng̃a guidoólan, con sa lain ng̃a logar ng̃a guidonggóan.

Desatraer. = Pagbólag sa usá ca botang sa lain ng̃a botang.

Desatrancar. = Pagcóha sa tranca sa mg̃a poltahán, mg̃a tacop ug mg̃a
talambóan.

Desatrahillar. = Pagcóha sa tangcol sa mg̃a iró.

Desaturdir. V. Desatontarse.

Desautorizar. = Pagcóha sa opicio ng̃a hatáas ug sa gahóm sa bisan cansa
ng̃a táuo.

Desavahar. = Pagpatigáyon arón macóha ang caalísng̃ao sa maínit caáyo.

Desavecindado. = Lugar con baláy ng̃a oaláy táuo, ng̃a guicahalínan sa
mg̃a táuo.

Desavenencia. = Pagbíquil biquil sa cabobót-on, pagcaoaláy caoyónan,
caang̃áyan.

Desavenido. = Ang dili moóyon, moáng̃ay sa pagbóot sa lain.

Desavenir. = Pagsóqui sa lain, dili pagáng̃ay, pagóyon, pagtándo,
pagándo canía.

Desaviar. = Pagpasayóp sa lain sa dalan ng̃a tacús unta ng̃a pagalácoan
nia. * Pagdíli, pagcóha sa balon sa táuo ng̃a magalacát con sa
quinahánglan sa iang pagaboháton.

Desavío. = Pagcasayóp sa dalan, pagcaoalá sa balon con sa obán ng̃a mg̃a
quinahánglan.

Desayudar. = Pagólang sa boot motábang, sa arang magtábang sa bisan
cansa.

Desayunarse. = Pagcáon sa bisan onsa sa bontag, pagínit.

Desayuno. = Nahaónang pagcáon sa bisan onsa, sa bontag, pagínit.

Desazon. = Pagcaoaláy lamí sa guicáon tong̃ód sa pagcaláin sa bába. * V.
Desabor. * Casaquét.

Desazonado. = Ang masaquét, ang nasáquet.

Desazonar. V. Desaborar. * Pagbáti sa saquét ng̃a dili dagcó. *
Pagpasáquet, pagpasocó, pagpasobó.

Desbalijar. = Pagcáoat sa nagacalacát sa iang dala.

Desbaratado. = Táuo sa daótan ng̃a batásan. * Ang dili maálam maghópot
sa iang panimaláy.

Desbaratamiento. = Pagcabóloc, pagcagobót, pagcagobá.

Desbaratar. V. Arruinarse algo, arruinar. * Paggobót, pagbóloc. *
Pagósic. * Pagbóhat, pagpamólong sa dili macaígo, sa oaláy hingtóngdan.

Desbarate de vientre. V. Desate de vientre.

Desbarbado. = Ang oaláy bong̃ot.

Desbarbar. = Alot. * Paggónting sa mg̃a tomóy tomóy sa hilo ng̃a molábao
sa mg̃a panápton. * Pagpótol sa mg̃a gamót ng̃a magamáy sa mg̃a tanom.

Desbarrigado. = Ang may diótay ng̃a tian.

Desbarrigar. = Pagsámad sa tian.

Desbarro. = Sayóp, bohat con hona hona ng̃a dili maáyo.

Desbastar. = Sapsap, pagbíngcong.

Desbocadamente. = Sa pagcaoaláy caólao, sa oaláy pagtáhod, catahá.

Desbocado. = Capandáyan, paló, gobia, tiguíb, &c., ng̃a guiguibáng̃an,
guicabalían sa bába, sa soláb. * Táuo ng̃a naánad sa pagpamólong sa mg̃a
polong ng̃a daótan.

Desbocar. = Pagcóha sa bába sa bisan onsa, sa saro, boteya, tinghoy,
&c. * Ang cabayo ng̃a mahanáyac sa pagdalágan, sa oaláy tagád sa preno.

Desbravar. = Pagoalá sa pagcaísog, sa mg̃a ilímnon, pagpatáb-an.

Desbrazarse. = Pagtóyod sa linogsánay sa mg̃a bocton, paghíoid ug
quinósog caáyo.

Desbriznar. = Pagbóhat sa bisan onsa ug maga tipac ng̃a diótay ug
magamáy caáyo.

Desbrozar. = Pagcóha sa sagbot.

Desbulla. = Ang mahabílin sa baláyan sa quinháson, sa nacóha na ang
onód.

Descabal. = Ang dili toman, dili topóng, dili igo.

Descabalgar. = Pagcanáog sa cabayo, sa calabáo, sa baca, &c.

Descabelladamente. = Sa pagcabóloc, sa oaláy cahosáyan, sa pagcahóng̃og.

Descabellado. = Ang oaláy cahosáyan.

Descabezadamente. V. Descabelladamente.

Descabezado. V. Descabellado.

Descabezar. V. Degollar. * Pagpótol sa mg̃a tomóy sa bisan onsa.

Descabritar. = Paglótas sa mg̃a anac sa mg̃a canding.

Descabullirse. = Pagbalíbad sa mg̃a polong ng̃a icalícay sa camatóod.

Descaderar. = Pagdáot sa bisan cansa ng̃a táuo sa payod.

Descaecer. = Pagoalá paghínay hínay sa maáyong quinabóhi, sa salapí, sa
dong̃og, &c.

Descaecimiento. = Calóya, pagcacólang sa gahóm, sa cosóg.

Descalabrado. = Táuo ng̃a colang sa salabótan.

Descalabradura. = Samad ng̃a diótay sa olo.

Descalabrar. = Pagsámar sa olo.

Descalabro. = Casaquétan, calisdánan.

Descalcez. = Pagcahóbo sa tíil, pagcaoaláy sapín ug sinelas.

Descalzar. = Pagcóha, paghóso sa mg̃a sapín con mg̃a sinelas.

Descalzo. = Ang dili magamedias ug magasapin.

Descaminadamente. = Sa oaláy pagcatóltol, pagsayóp sa dalan, pagsaláag.

Descaminar. V. Desaviar.

Descamino. V. Desavío.

Descamisado. = Táuo ng̃a oaláy sinína, táuo ng̃a hang̃ol caáyo,
macalolóoy.

Descampado. = Lugar ng̃a maháoan, ng̃a oaláy samoc, mg̃a sagbot, mg̃a
cahoy, &c.

Descansadamente. = Sa oaláy cahágo, cabórlay.

Descansadero. = Lugar ng̃a pagahoáyan, ng̃a pahamodláyan.

Descansar. = Hoay, hooay, pagpahamódlay. * Paglíngcod, pagsándig sa usá
ca botang sa lain ng̃a botang.

Descanso. = Paghóay, pagpahamórlay, pagpoyó.

Descantar. = Pagcóha sa mg̃a bató sa bisan díin.

Descantillar. = Pagbóong, pagdócdoc sa bisan onsa, pagtípac, pagtípic.

Descañonar. = Bolbol, paghimólbol. * Pagálot pagopód sa human na ang
pagálot ng̃a nahaóna, sa paghodót sa bong̃ot ng̃a nahabílin. * Paghorót sa
salapí, sa sugal con sa lain ng̃a caling̃áoan.

Descaradamente. = Sa oaláy caólao.

Descarado. = Táuo ng̃a oaláy caólao.

Descararse. = Pagatóbang, pagpamólong, pagsoguílon sa oaláy caólao.

Descarga. = Pagcóha sa lolan sa mg̃a sacayán ug sa bisan onsa ng̃a
guibála, guipás-an sa mg̃a táuo ug guibalsa sa mg̃a mananáp. * Pagbóhi sa
mg̃a lothang ug mg̃a posil.

Descargadero. = Lugar ng̃a guitagána sa pagbótang sa mg̃a lolan ng̃a
guiháo-as sa mg̃a sacayán, ug sa bisan onsa ng̃a guibála, guipanagyáyong
ug guipás-an sa mg̃a táuo, ug sa guipanagbálsa sa mg̃a mananáp.

Descargar. = Pagháo-as sa lolan sa mg̃a sacayán, pagdáoat ug pagcóha sa
mg̃a guidála, guibála, guipás-an ug guiyáyong sa mg̃a táuo ug sa guibalsa
sa mang̃a mananáp. * Pagbóhi sa mg̃a lothang, sa mg̃a posil, mg̃a paná, mg̃a
bató, &c. * Paggóa sa mg̃a posil ug sa mg̃a lothang sa pólvora, taco ug
bala ng̃a guisolód. * Pagbía sa opicio con catongdánan. * Pagtóman sa
guitógon sa lain.

Descariñarse. V. Desamar.

Descariño. V. Desamor.

Descarnar. = Pagbólag, pagtáctac sa onód sa mang̃a bocóg, pagdiscárne.

Descaro. = Pagcaoaláy caólao.

Descarriar. = Pagbúlag, pagoalá sa bisan cansa sa íang caobán. *
Pagbólag, díli pagóyon sa cataróng̃an.

Descarrillar. = Pagdáot, paggobá sa aping.

Descartar. = Pagáyad sa bisan onsa. * Pagbalíbag sa mang̃a dahon sa
baraja ng̃a díli macaígo, ing̃on sa húna húna sa nagasogál * Pabalíbad sa
bisan cansang táuo, arón díli ona nía pagaboháton sa guisógo canía.

Descarte. = Mang̃a dahon sa baraja ng̃a guipanagáyad sa mg̃a táuo ng̃a
nanagsogál.

Descasamiento. = Pagcabólag sa mg̃a táuo ng̃a guicasál, tong̃ód cay
guiásoy ug guisentencia sa hocom sa pagcaoaláy bale sa ilang pagtiáyon.

Descascar. = Palot.

Descaspar. = Pagpanhingáspa, pagcóha sa dalícdic, sa daquí.

Descastado. = Táuo ng̃a oaláy gogma ug colang sa paghináng̃op sa íang mg̃a
tigúlang ug mg̃a caobánan.

Descaudalado. = Ang guicahódtan, ang hingcaoád-an sa iang pohónan, sa
iang salapí.

Descendencia. = Guinicánan, guilioátan, sinogdánan.

Descendiente. = Ang gomícan sa lain. * Ang manáog.

Descender. = Canáog, naog, togbong. * Pagguícan sa bisan cansa ug sa
bisan onsa, sa lain.

Descendimiento. = Pagcanáog, pagós-os, pagtógbong. * Paghógos sa mahal
ng̃a laoas ng̃a pinatáy sa atong Guinóong Jesucristo, sa cruz.

Descension. = Idem.

Desceñir. = Paghóbad sa bacos, bagcos.

Descepar. = Pagíbot sa mg̃a cahoy ug mg̃a tanóm obán ang mg̃a gamót.

Descercar. = Paggobá sa alad ug mg̃a cota ng̃a nagalibót sa bisan díin.

Descerrajado. = Táuo sa daútan ng̃a batásan, ng̃a andam sa pagbóhat sa
bisan onsa ng̃a daútan ug mang̃íl-ad.

Descerrajar. = Pagíbot, pagtángtang, pagócal sa yaoíhan. * Pagbóhi sa
mg̃a lothang ug mg̃a posil.

Descifrar. = Pagásoy, pagsáyor sa cahológan sa mg̃a polong ng̃a dinalí sa
pagsólat, ng̃a oalá sangcápan sa mg̃a letra ng̃atanán.

Desclavador. = Capandáyan ng̃a pothao sa pagíbot sa mg̃a lansang.

Desclavar. = Pagíbot sa mg̃a lansang.

Descoagular. = Pogtúnao sa tobig, vino, &c., ng̃a natibúoc. * Paghínis,
paglínis.

Descocadamente. = Sa pagcaoaláy caólao.

Descocado. = Táuo ng̃a díli maólao.

Descocar. = Pagpádpad, pagcóha sa mg̃a cahoy ug mg̃a tanóm sa mg̃a olod
ng̃a nang̃adáot caníla.

Descoger. = Pagbódbor, paghínat sa nalóco, sa nalíquit ug sa naconót.

Descogotado. = Táuo ng̃a guialótan sa bohóc sa tingcoy, sa tangcógo.

Descolar. = Pagpótol sa icog sa mg̃a mananáp, pagótod.

Descolgar. = Palos, coha, abot, long̃at, dal-os, daliós-os. * Pagcóha,
paghípos sa mg̃a tabil, mg̃a pabellon, &c.

Descolmar. = Pagcalés, pagcóha, sa olong.

Descolmillar. = Pagíbot, pagcóha ca tang̃o.

Descolorar. = Pagpalóbar, pagcóha sa color.

Descolorido. = Malospád, malopsád.

Descolorimiento. = Pagcalóbad sa color, pagcalospád.

Descollar. = Labáo, toybo, labí.

Descombrar. = Paghípos, pagcóha sa mg̃a botang ng̃a nasámoc sa bisan
díin.

Descomedido. = Táuo ug bisan onsa ng̃a dagcó, ng̃a díli maíng̃on sa obán,
díli ing̃on sa casadáng̃an.

Descomedimiento. = Pagcacólang sa pagtáhod ug sa pagábi abi, sa catahá.

Descomedirse. = Pagbóhat ug pagpamólong sa oaláy pagtáhod.

Descomer. = Libang, caólo.

Descompadrar. = Pagoalá sa pagcahigála, sa pagcaábian. * Pagbíquil
biquil sa cabobót-on.

Descomponer. = Gobá. * V. Arruinarse algo, arruinar.

Descompostura. = Pagcaoaláy caang̃áyan. * Pagcaoaláy pagtáhor, ug
caólao.

Descomulgado. = Daútan oyámot, mang̃íl-ad.

Descomunal. = Ang dagcóan caáyo ug labí sa obán ng̃a isigcaíng̃on.

Desconcertado. = Maosícon, sa daótan ng̃a batásan.

Desconcertar. = Pagbóloc, paggobót. * Pagbíquil sa mg̃a cabobót-on ng̃a
nahósay ng̃a daan. * Paglisá sa bocton, sa paa, &c.

Desconcierto. = Pagcabóloc, pagcadáot. * Pagcaoaláy paghópot. * Hibólos
calíbang.

Desconcordia. = Pagcabíquil, pagcaoaláy caang̃áyan.

Desconfiadamente. = Sa oaláy pagláom, sa may catáhap.

Desconfiado. = Matahápon, ang díli magaláom.

Desconfianza. = Catáhap, pagcaoaláy pagláom.

Desconfiar. = Tahap, díli pagláom.

Desconformar. = Díli pagáng̃ay, díli pagóyon, lalis, socol.

Desconforme. = Ang díli omóyon, ang díli ománg̃ay.

Desconformidad. = Pagcaoaláy caang̃áyan.

Desconocer. = Díli pagíla.

Desconocido. = Ang díli magatámod, ang díli matalámdon. * Ang oalá
hiílhan, ang oalá hibalóan, ang oalá sabóton ug hisáydan.

Desconsentir. = Díli pagtángdo, díli pagándo.

Desconsideradamente. = Sa oaláy húna húna, sa oaláy boot.

Desconsoladamente. = Sa oalay calípay, sa pagcaming̃ao, sa pagcasobó.

Desconsuelo. = Cayógot, calisód, camíng̃ao.

Descontar. = Pagcópos, pagcóha sa obán sa guiísip, sa cuenta.

Descontentadizo. = Ang malisód pagalipáyon, ang masáyon saquétan.

Descontentar. = Pagpasocó, pagpasobó.

Descontento. = Casucó, casobó.

Descontinuar. = Paglápas sa pagcanáyon, sa canayónan.

Descontinuo. = Ang díli manáyon.

Desconvenir. = Díli pagáng̃ay, díli pagóyon sa húna húna, sa mg̃a
cabobót-on, sa mg̃a pagbóot.

Descorazonadamente. = Sa calóya sa boot, sa húna húna, sa cásing
cásing.

Descorazonar. = Pagíbot, pagócal, paggóa sa cásing cásing. *
Pagpatálao, pagpahádloc sa bisan cansa.

Descordar. = Paghípos, pagtángtang, pagcóha sa coldas sa mg̃a tolónggon,
sa mg̃a sesta, mg̃a rabel, &c.

Descorderar. = Paglótas sa mg̃a anac sa mg̃a carnero, pagbólag sa mg̃a
nati sa ilang mg̃a inahán, arón omóndang sa pagsóso.

Descornar. = Pagócal, sa mg̃a song̃áy sa mg̃a mananáp ng̃a song̃áyan.

Descorrer cortinas, &c. = Honos, hipos.

Descortés. = Táuo ng̃a colang sa pagábi abi, ng̃a, oalá torlóan ug maáyo.

Descortezar. = Palot, panit, pagócal sa panit sa bisan onsa.

Descosedura. = Tinástas, biníngcas, guisi.

Descoser. = Tastas, bingcas, bocdas.

Descosido. = Táuo ng̃a mahanáyac sa pagpamólong sa díli mao.

Descostillar. = Pagbónal ug maáyo sa licód. * Pagpócan sa pagcaháyang.

Descostrar. = Pagócal sa cogan.

Descoyuntamiento. = Pagcalisá sa mang̃a bocóg, paggóa sa ílang
hingmotáng̃an.

Descoyuntar. = Lisá.

Descrecer. = Copos, cobos, pagdíot. * Honás.

Descrecimiento. = Pagcacópos, pagdíot, paghonás.

Descrédito. = Pagcaoalá, pagcadáot sa dong̃og, sa maáyong ng̃alan.

Descreer. = Pagbía sa Pagtóo. * Díli pagtóo sa isigcatáuo.

Descreido. = Ang díli motóo, ang colang sa Pagtóo.

Descrestar. = Pagpótol sa pasóng.

Describir. = Pagbárlis, pagpíntal sa bisan onsa, arón maásoy ang mg̃a
bahin ng̃atanán. * Pagsógil sa bisan onsa sa macóti coti ng̃a pagásoy,
pagsáyod.

Descrismar. = Pagbónal sa olo sa mabáscog. * Pagpacoyó ng̃a dagcóan.

Descuadernar. = Paggobá sa mg̃a libro ng̃a tinahían sa mg̃a dahon. *
Paggobá sa bisan onsa.

Descuajar. = Pagtúnao sa vino, tobig, &c., ng̃a natihúoc. * Pagíbot sa
mg̃a tanóm ug sa ubán ng̃a mg̃a gamót.

Descuartizar. = Lapa. * Pagbáhin bahin sa mg̃a calán-on, sa carne, sa
isda, sa mg̃a bong̃a, &c.

Descubiertamente. = Sa pagcaháyag, sa pagcadayág, sa maásoy.

Descubierto. = Ang nadayág, ang oaláy taclob ug tabon. * Pagcadayág sa
cadaygánan sa Santísimo Sacramento, sa mg̃a Singbahán.

Descubridor. = Ang macáplag, macabálag sa bisan onsa ng̃a tinágo, ng̃a
oalá hiílhan. * Ang maquigsáyor, maquigásoy, maquisósi sa bisan onsa. *
Maghihíling. * Ang guisógo pagóna, arón masáyor sa pagcabótang sa bisan
onsa.

Descubrimiento. = Pagcáplag, paghibálag sa bisan onsa.

Descubrir. = Dayág, hayag, asoy, bocas, oas oas. * V. Descubrimiento. *
Solóng, tan-ao, híling, li-li.

Descuello. = Pagcadagcó ng̃a labí sa ubán ng̃a isigcaíng̃on. * Paglabáo sa
usá ca táuo sa lain ng̃a táuo, sa usá ca boquid sa lain ng̃a boquid, &c.
* Pagpalábi labi.

Descuerno. = Caólao. * Pagcaáyad sa isigcatáuo.

Descuidadamente. = Sa pagcaoaláy pagbántay, sa pagláng̃ay lang̃ay, sa
pagcalíng̃ao.

Descuidado. = Malapáson, malipáson, lang̃ay lang̃áyon. * Ang díli
magaalíma sa iang bisti.

Descuidar. = Díli pagbántay, lipas, lapas, líng̃ao ling̃ao, lang̃ay
lang̃ay.

Descuido. = Pagcalíng̃ao ling̃ao, pagcalimót, pagcalípas, pagcalápas.

Descular. = Pagcóha sa sampot sa bisan onsa.

Desde. = Cotub.

Desdecir. = Pagláin ug bisan onsa sa iang guinicánan, sa sinógdan nía.
* Díli pagáng̃ay, díli pagóyon.

Desden. = Pagpasipála, pagtámay, díli palagár sa isigcatáuo.

Desdentado. = Hing̃ó.

Desdentar. = Pagíbot, pagpagóa sa ng̃ipon.

Desdeñador. = Tigtámay. * Ang nagapasipála, ang díli mahagógma, ang
díli motagád sa isigcatáuo, ang magpalábi labi.

Desdeñable. = Talamáyon, tacós ng̃a pasipád-an.

Desdeñar. = Pasipála, tamay.

Desdeñoso. V. Desdeñador.

Desdevanar. = Paghódad sa binódbod.

Desdicha. = Calisód, cayógot, cagóol. * Pagcapobres, pagcaháng̃ol ng̃a
dagcó.

Desdichadamente. = Sa pagcalisód, sa pagcaanógon, sa pagcaaláot.

Desdichado. = Aláot, anógon, ang oálay palad.

Desdoblar. = Boclad, pagbóchad.

Desdonado. = Ang oaláy caang̃áyan sa pagbóhat ug sa pagpamólong.

Desdonar. = Pagcóha, pagbáoi, pagágao sa guihátag ng̃a daan.

Desdorar. = Pagcóha, pagócal sa boláoan ng̃a guipílit, guidócot sa bisan
diin. * Paglóbad sa dong̃og sa bisan cansa.

Deseable. = Ang tacús panghinaóton, caíbgan, boóton, higogmáon.

Deseador. = Maibógon, ang maíbog, ang magapanghináot, ang boot
mahagógma.

Desear. = Ibog, hináot, boot, gugma.

Desecante. = Ang macamalá, ang macaogá, ang macagáhi.

Desecativo. V. Desecante.

Desechar. = Ayad, bia. * Pasipála, tamay. * Balíbag, salibáy, yabó.

Desecho. = Ináydan, pinilían. * Bisan onsa ng̃a botang ng̃a pagbiáan cay
oalá nay bale.

Desembalar. = Pagbóchad, pagbóscag, pagbalóscag sa bisan onsa ng̃a
guipótus.

Desembanastar. = Paggóa sa bisan onsa sa bocág, sa tagácan, sa bacat. *
Pagpamólong sa oaláy hingtóngdan. * Pagíbot sa mg̃a hing̃aníban sa mg̃a
socób.

Desembarazadamente. = Sa oaláy casámoc, sa pagcamasáyon.

Desembarazado. = Ang masáyon magabóhat ug mamólong, ang díli maólao
caáyo.

Desembarazar. = Pagcóha sa mg̃a casámoc, pagháoan.

Desembarcadero. = Caoásan, donggoánan, tomódan.

Desembarcar. = Caoas. * Pagháoas sa lolan sa mang̃a sacayán. * Pagcanáog
sa coche, sa cabayo, sa calabáo, &c. * Pagánac sa mg̃a babáyeng mabdos.

Desembargar. V. Desembarazar. * Pagóli sa tagía ang guiembargo sa
hocom.

Desembarque. = Pagháoas, pagcaháoas, pagcacáoas.

Desembarrar. = Pagcóha, pagtáctac sa yánang, sa pisac, sa bisan díin.

Desembaular. = Pagóa, pagcóha sa guisolód sa caban, sa caja, sa honos,
sa poyo poyo, &c.

Desembebecerse. = Pagbálic, pahióli sa napógdao sa iang boot ng̃a maáyo,
sa iang cabobót-on.

Desembelesarse. = Idem.

Desembocadero. = Bohó, alaguían, guiboáng̃an.

Desembocar. = Agui, goa, losot, boáng.

Desembolsar. = Paggóa sa bisan onsa sa poyo poyo.

Desembolso. = Pagbáyad, paghátag sa salapí.

Desemborrachar. = Papahóoas sa bisan cansa sa pagcahobóg.

Desemboscarse. = Paggóa sa solóp, sa cacahóyan, sa calibónan.

Desembravecer. = Pagtanód, pagpaánad, pagiháyop, pagpaághop.

Desembrazar. = Pahóso sa bocton sa bisan onsa. * Pagtolód, pagdosó.

Desembriagar. V. Desemborrachar.

Desembrollar. = Hosay, dayág, sohay.

Desembuchar. = Paggóa sa mg̃a langgam sa guisolód nila sa balónan. *
Pagásoy, pagtóg-an sa ng̃atanán ng̃a hingbalóan.

Desemejante. = Ang díli magsáma, ang díli ing̃on.

Desemejanza. = Pagcaláin.

Desemejar. = Díli pagíng̃on, díli pagsáma. * Pagláin, palbálhin sa
dagoay sa bisan onsa.

Desempacar. = Paggóa sa mg̃a manggad sa mg̃a postánan. * Paglípay,
paghóoas sa casocó. * Pagbóchad.

Desempachar. = Pagcóha sa calóod sa atáy sa cotó cotó, pagoalá sa
empacho. * Pagoalá sa caólao.

Desempalagar. = Pagcóha sa pagcasóm-ol.

Desempañar. = Pagcóha sa mg̃a hapín ng̃a guipótos sa mg̃a báta ng̃a diótay.
* Paghínis sa salamín ug bisan onsa ng̃a nasínao, ng̃a nasihág.

Desempapelar. = Pagcóha sa bisan onsa ng̃a guipótos sa papel.

Desemparentado. = Ang oaláy caobánan.

Desempatar. = Pagcóha sa pagcatopóng sa bisan onsa.

Desempedrar. = Pagócal sa mg̃a bató ng̃a guibótang sa mg̃a dalan, sa mg̃a
saoang, sa mg̃a silong, &c.

Desempeñar. = Locát, baoi.

Desempeño. = Paglócat sa bisan onsa ng̃a guiprenda. * Pagcatóman sa
catongdánan ng̃a caogalíng̃on.

Desempeorarse. = Pagáyo ayo, pagárang arang.

Desemperezar. = Pagyábyab sa catacá. * Hioid.

Desempolvar. = Pagyábyab sa bisan onsa arón macóha ang agbon.

Desemponzoñar. = Pagbáoi sa bisan cansa sa calála ng̃a guican sa hiló.

Desenalbardar. = Pagcóha sa mg̃a siya sa mg̃a cabayo, sa mg̃a borrico, &c.

Desenamorar. V. Desamar.

Desenastar. = Paghóso, pagíbot sa bangcao, salapáng, &c., sa togdánan,
sa cahoy.

Desencadenar. = Pagcóha sa talicalá sa táuo ng̃a guipreso, ng̃a guihíctan
niána, bohí, tangtang.

Desencajar. = Hoso, long̃at, otal, otng̃a.

Desencajonar. V. Desembaular.

Desencalabrinar. = Paoalá sa cabórong sa olo, sa húna húna ng̃a guihóna
húna sa bisan cansa.

Desencalear. = Paglóag sa guibáat paghogót.

Desencallar. = Paglotáo sa sacayán ng̃a misánglad.

Desencaminar. = Pagsaláag, pagoalá sa dalan. * Paglápas sa catongdánan
ng̃a caogalíng̃on.

Desencantar. = Pagoalá sa mg̃a pagdioáta, sa mang̃a pagbálio. * Paghióli
sa dagoay ng̃a daan sa táuo ug sa bisan onsa ng̃a guibálhin sa lain ng̃a
botang sa mg̃a balbal, sa mg̃a asoang, sa mg̃a dioatáhan.

Desencaprichar. = Pagsámbag arón maoalá ang toyo con ang guihóna hona
ng̃a díli maáyo, sa bisan cansa.

Desencarcelar. = Bohi, tangtang, pagpagóa sa bilanggóan sa guipreso.

Desencarecer. V. Abaratar.

Desencastilar. = Pagpaháoa sa cota, sa lantáoan, sa baluarte, sa
bantayán, &c., sa mg̃a táuo ng̃a nanagsócol.

Desencerrar. = Paggóa sa táuo con sa mananáp ng̃a guibilánggo. *
Pagábli, pagócab sa guisara, sa guiyaoíhan. * Pagdayág, pagháyag sa
tinágo.

Desencintar. = Paghóbar sa mg̃a cintas ng̃a guibáat sa bisan onsa.

Desenclavar. V. Desclavar.

Desenclavijar. = Pagíbot, pagócal, pagcóha sa mang̃a clavijas.

Desencojer. = Boclad, hinat, toyod.

Desencolar. = Ocal.

Desencolerizarse. = Lipay, paghóoas sa casocó, sa caligótgot.

Desenconar. = Pagárang arang sa nang̃ótng̃ot, sa nahápdos, sa nacalamáyo,
sa nahobág. * Pagpogóng sa casocó.

Desencordar. = Pagcóha sa coldas sa tolónggon, sa rabel, sa sesta, &c.

Desencordelar. = Paghóbad, pagcóha sa mg̃a písi sa bisan onsa ng̃a
guihíctan, guibáat.

Desencorvar. = Pagtól-id sa nabalicó, sa nabalíquig.

Desencuadernar. V. Descuadernar.

Desendemoniar. = Pagpaháoa sa mg̃a yaoa sa laoas ng̃a guisódlan nila.

Desenfadado. = Ang díli maólao caáyo. * Lugar ng̃a dagcó, halagpád,
maháoay.

Desenfadar. V. Desencolerizarse.

Desenfado. = Caling̃áoan sa boot.

Desenfardar. = Pagbóchad, pagbóscag sa mg̃a pardo, sa mg̃a potos.

Desenfrenar. = Pagcóha sa preno sa mg̃a cabayo. * Pagpaságad sa mg̃a salá
ug mg̃a bohat ng̃a mang̃íl-ad.

Desenfurecerse. V. Desencolerizarse.

Desenganchar. = Pagpálos sa bisan onsa ng̃a nasáb-ong.

Desengañado. = Talamáyon, daótan.

Desengañar. = Oli, pagíla sa sayóp.

Desengaño. = Pagcaíla, pagíla sa matóod, sa camatóod. * Polong ng̃a
icabóyboy sa isigcatáuo, sa matúod.

Desengarzar. = Paghónhon, paghóshos sa bisan onsa ng̃a nalang̃áquit sa
pagcadágoay sa talicalá.

Desengastar. = Paggóa, pagcóha sa mg̃a motia, mg̃a batong mahál, &c., ng̃a
guipanaglobóng sa boláoan, sa salapí, &c.

Desengrasar. = Pagcóha sa tamboc.

Desengrosar. = Pagníoang.

Desengrudar. = Pagcóha sa atóle.

Desenhebrar. = Paggóa sa lugás sa bohó, sa matá sa dagom.

Desenhornar. = Paggóa sa horno sa guisolód dihá.

Desenjaular. = Pagpagóa sa bisan cansa sa jaula, sa alad, sa tangcal.

Desenlutar. = Hubcas.

Desenmarañar. = Hosay, sohay.

Desenmohecer. = Pagcóha sa agóp-op.

Desenmudecer. = Pagtíng̃og sa mama. * Pagtíng̃og sa nagahílom.

Desenojar. = Pagpalípay sa nasocó.

Desenojo. = Pagbia sa casocó.

Desenredar. V. Desenmarañar.

Desensañar. V. Desencolerizarse.

Desensartar. = Paghónhon, paghóshos sa natohóg.

Desensillar. = Pagcóha sa siya sa cabayo con sa lain ng̃a mananáp.

Desensoberbecerse. = Pagóndang sa pagpalábi labi, pagóbos.

Desentablar. = Pagócal sa mg̃a papán sa mg̃a salog, &c.

Desentenderse. = Pagcaíng̃on ng̃a oalá sabóton ug bisan onsa ng̃a
guipamólong.

Desenterrador. = Ang magapagóa, ang magacóha sa guilobóng. * Pagdómdom
sa bisan onsa ng̃a tacós na ng̃a hingcalímtan onta.

Desentierramuertos. = Ang magalíbac ug magabótang botang sa mg̃a
minatáy.

Desentoldar. = Paglóng̃at sa mg̃a panápton ng̃a guibótang sa paglándong,
sa mg̃a tolda, mg̃a cayáng, &c.

Desentonar. = Boloc, dili pagáng̃ay. * Pagpaóbos sa palábi labíhon. *
Pagtíng̃og sa mabáscog ng̃a ting̃og, sa masíngcang polong.

Desentrañar. = Pagbósbos sa tian, pagpagóa sa mg̃a tináe. * Pagsábot,
pagsósi sa labing halálom sa bisan onsa ng̃a quinaádman.

Desentumecer. = Pagcóha sa cabínhod, sa cabánhod.

Desenvainar. = Ibot, gabnot.

Desenvendar. = Paghóbad sa mg̃a baat sa mg̃a samad.

Desenvergar. = Pagcóha sa mg̃a layág sa mg̃a verga.

Desenvoltura. = Pagcaoaláy caólao. * Pagcasáyon sa pagcagóla, sa
pagsólti, sa pagsoguílon. * Pagcaólag.

Desenvolver. = Boclar. * Pagdayág, paghósay sa nabóloc, sa oalá masáyor
caáyo.

Desenvueltamente. = Sa pagcasáyon, sa oaláy caólao caáyo.

Desenvuelto. = Táuo ng̃a oaláy caólao. * Táuo ng̃a magabóhat ug mamólong
sa pagcasáyon.

Deseo. = Ibog, caíbog, gogma, pagpanghináot.

Deseoso. = Ang nagaíbog, ang naíbog, ang nagapanghináot.

Desercion. = Pagcalágueu, pagcaoála, pagcabólag.

Desertar. = Lagueu, bia, bolag.

Desertor. = Ang nalágueu, ang mibólag.

Deservicio. = Salá, sayóp contra sa táuo ng̃a tacús onta ng̃a pagaalágdan
ug sogton.

Deservidor. = Ang díli magatóman sa iang catongdánan.

Despaldar. = Pagsámar, pagbalí sa licód sa táuo con sa mananáp.

Desesperacion. = Pagcaoalá sa pagláom. * Casocó, caligótgot, capong̃ót,
ng̃a dagcóan.

Desesperanzar. = Pagcóha, pagoalá sa pagláom.

Desesperar. = Idem. * Pagbóot sa pagcóha sa quinabóhi. * Socó, panoyó.

Desesterar. = Pagsácoat, pagcóha, paghípos sa mg̃a baníg.

Desestimacion. = Dili paghigógma, dili pagpalángga.

Desestimar. = Idem. * Pagáyad.

Desfajar. = Paghóbar, pagcóha sa bacos.

Desfalcar. = Pagcóha sa usá ca bahin sa bisan onsa.

Desfallecer. = Capoy, loya, pogdao.

Desfallecimiento. = Pagcalóya, pagcacápoy, pagcapóogdao, pagcaoalá sa
boot, sa guinháoa.

Desfavorecer. = Pagáyad sa isigcatáuo, díli pagtábang, paglában canía.

Desfigurar. = Pagbálhin, pagláin, paglágsot sa pagcabáihon sa táuo. *
Pagsóguid sa bisan onsa sa dili linao, sa pagcacólang con sa
pagcacápin.

Desfijar. = Pagócal sa bisan onsa sa iang himotáng̃an.

Desfiladero. = Alaguían ng̃a haíctin, masígpit, malisód. * Dalan ng̃a
masíot caáyo.

Desfilar. = Paglacát sa pagcataláy sa tinagórha con sa tinagótlo ba ca
táuo.

Desflemar. = Paglóa sa laoay ng̃a mahágcot, colíhad.

Desfloramiento. = Pagpacasalá sa dalága sa linugsánay.

Desflorar. = Pagcóha sa casínao sa bisan onsa. * V. el anterior.

Desfollonar. = Pagháoan sa mg̃a cahoy sa mg̃a dahon ug mg̃a sang̃á ng̃a
daútan.

Desfondar. = Pagbóong, pagcóha sa sampot sa bisan onsa ng̃a sodlánan, sa
bocág, sa saro, &c. * Pagbóong, pagbohó se mg̃a sacayán dapit sa obos,
dapit sa palcot.

Desgaire. = Pagcaoaláy caang̃áyan sa pagcabótang ug sa paglíhoc sa
laoas.

Desgajar. = Guing̃i, sipi, tigpo. * Paglápa, pagbóong, pagtípac,
pagtípic.

Desgalgadero. = Pagcabang̃ílid, pagcabaquílid.

Desgalgar. = Pagpaámbac cotob sa lugar ng̃a hatáas.

Desgalichado. = Táuo ng̃a díli ang̃áyan.

Desgana. = Pagcaoaláy ganas sa pagcáon. * Pagcaoaláy cacógui. *
Pagcaoaláy gogma sa bisan onsa. * Pagdáo, coyap.

Desgañitarse. = Singgit, siágit, tiábao.

Desgargantarse. = Pagpagáo sa pagsinggit, sa pagtiábao.

Desgaritar. = Anod, dagsa.

Desgarrado. = Táuo sa mang̃íl-ad ng̃a batásan, ng̃a oaláy caólao.

Desgarrar. = Guisi, si-si, quísi, lablab.

Desgarro. = Pagcagísi, pagcaláblab. * Pagcaoaláy caólao, pagcang̃íl-ad.

Desgastar. = Pagcóha, paghílis, paghodót pagánam anam. * Paglóya.

Desgobernado. = Táuo ng̃a díli maálam maghópot sa iyang caogalíng̃on ng̃a
huna huna ug sa íang mg̃a catigayónan.

Desgobernar. = Gobá, boloc, gobót. * Pagsayóp sa nagahópot sa bansálan
sa mg̃a sacayán.

Desgobierno. = Pagcagobá, pagcabóloc, pagcagobót.

Desgorrarse. = Pagbócas sa olo, pagcóha sa cálo, sa tacócong, &c.

Desgracia. = Casáquet, cagóol, cayógot, calisód. * Pagcaoaláy caang̃áyan
sa pagbóhat ug sa pagpamólong.

Desgraciado. = Táuo ng̃a guiábtan sa casáquet, sa mg̃a cagóol ug mg̃a
calisód, quinasaquétan, quinayógtan, guicalísdan, anógon, aláot.

Desgraciar. = Pagbólag, pagáoay sa mg̃a higála. * Pagoalá sa maáyong
boot sa isigcatáuo. * Pagábot sa pagcaaláot, sa pagcaanógon. * Pagábot
sa saquét.

Desgranar. = Losoc, guíoc, homo, lobo.

Desgranzar. = Alíg-ig.

Desgrañar. = Palpag.

Desguarnir. = Pagcóha sa mg̃a dayan dayan. * Paghóbad, pagbádbad sa mg̃a
pagbódbod sa pisi, sa cable ng̃a nabódbod sa mg̃a cabrestante sa mg̃a
sacayán.

Desguazar. = Pagbíngcong, pagsápsap.

Desguindar. = Pagóbos sa nahamótang sa itáas. * Dal-os, daliós-os.

Deshabitar. = Pagbía sa pinoyánan.

Deshabituar. = Pagoalá, pagpabía sa batásan.

Deshacer. V. Arruinarse algo, arruinar. * Badbad, hobad. * Tonao,
hilis, linis.

Desharrapado. = Ang nagbisti sa bisti ng̃a noog ug guisi caáyo.

Deshebrar. = Pagbárbar sa panápton ng̃a hinábol, sa pagpagóa ug paghóso
sa mg̃a logás.

Deshechizar. = Pagsómpa sa mg̃a bohat sa mg̃a balbal.

Deshelar. = Pagtúnao sa vino, tubig, &c., ng̃a natibóoc.

Desheredar. = Paggáoas sa bahin sa cabílin sa bisan cansa.

Deshermanar. = Pagcóha sa pagcatopóng sa bisan onsa ng̃a mg̃a botang ng̃a
magsáma. * Pagbóngcag, pagtalápas sa pagcamagsúon.

Desherrar. = Pagtángtang sa mg̃a preso, pagcóha sa mg̃a talicalá ug mg̃a
pothao ng̃a guipreso caníla.

Desherrumbrar. = Paghílis sa tayá.

Deshilachar. = Cascas.

Deshilar. = Idem.

Deshincar. = Ibot, long̃at, gabnot.

Deshinchar. = Copós, holpá.

Deshojar. = Pagcóha sa mg̃a dahon sa mg̃a cahoy ug mg̃a tanóm.

Deshollinar. = Pagcóha sa anóos.

Deshonestamente. = Sa pagcaólag, sa pagcaoaláy caólao, sa pagcang̃íl-ad,
sa pagcaláo-ay.

Deshonestidad. = Pagcaólag, pagcahóca.

Deshonesto. = Maólag, mahóca, mang̃íl-ad, maláo-ay.

Deshonor. = Pagcaoaláy dong̃og. * Caólao.

Deshonra. = Idem.

Deshonrabuenos. = Malibácon, tigbótang botang sa mang̃a táuo ng̃a maáyo.

Deshonradamente. = Sa pagcaoaláy dong̃og ng̃a maáyo.

Deshonrar. = Pagcóha sa dong̃og. * Paglógos, pagpacasalá sa linogsánay
sa babáye sa maáyong dong̃og.

Deshonroso. = Maoólao, ang macaólao, ang díli ang̃ay sa táuo ng̃a boótan
ug maáyo.

Deshora. = Tiempo, túig, horas ng̃a díli ang̃ay sa bisan onsa ng̃a arang
pagaboháton. * Sa ahat, sa calit, tagcoláhao.

Deshuesar. = Pagcóha sa mg̃a bocóg.

Deshumedecer. = Malá, ogá.

Desiderable. = Ang tacós ng̃a caíbgan, higugmáon, panghinaóton, boóton.

Desidia. = Tacá, pagcaoaláy cacógui, calóya.

Desidiosamente. = Sa catacá, sa oaláy cacógui, sa pagcalóya.

Desidioso. = Matalác-on, matác-hon, maloyáhon, táuo ng̃a oaláy cacógui.

Desierto. = Caming̃áoan, cabaoánan. * Logar ng̃a oaláy baláy ug mg̃a tauo.

Designar. = Todlo, timáan.

Designio. = Húna húna, pagcahanáyac sa boot, ang guitúyo sa boot.

Desigual. = Díli magsáma, díli topóng, díli maíng̃on. * Yota ng̃a
cabatóan, capangpáng̃an, ng̃a díli patag, dili datag.

Desigualar. = Pagcóha sa pagcatopóng.

Desigualdad. = Sa pagcadíli topóng, sa pagcadíli magsáma, sa pagcadíli
maíng̃on. * Pagcadíli topóng, díli magsáma, dili ing̃on, hitod hitod,
hoyot.

Desimaginar. = Pagoalá sa huna huna, sa boot.

Desimpresionar. = Oali, pagásoy sa isigcatáuo ng̃a ang guihóna hona nía
díli mao.

Desinflamar. V. Deshinchar.

Desinteres. = Pagcaoaláy cahícao, sa oaláy húna húna sa mg̃a pagtóbo.

Desistir. = Ondang, arang, bia. * Bolag.

Desjarretar. = Pagpótol sa mg̃a paa. * Pagpalóya, pagcóha sa cosóg,
pagquíting.

Desjugar. = Poga, piga.

Deslastrar. = Pagcóha sa lastre, sa mg̃a bató con sa onsa ng̃a mabóg-at,
ng̃a ilólan sa mg̃a sacayán, arón macalayág sa oaláy catáhap sa
pagcacólob.

Deslavar. = Pagbónac sa bisan onsa sa salingcápao lamang, sa dili
maáyong pagcabónac. * Pagcóha sa cosóg, sa gahóm, sa caísog sa bisan
onsa.

Desleal. = Borhíon, macálit.

Deslealmente. = Sa pagcabórhi, sa pagcacálit.

Deslealtad. = Pagcabórhi, pagcacálit.

Desleir. = Tunao, atóle, logao, hinis, linis.

Deslendrar. = Sicsic, salícsic, solod.

Deslenguado. = Ang mamólong sa mg̃a polong ng̃a mang̃íl-ad, tigpamólong ug
daútan. * Tampalásan.

Deslenguar. = Pagíbot, pagpagóa, paglóng̃at, pagcóha sa dila. *
Pagpamólong sa daótan, sa oaláy caólao.

Desliar. = Hobad, boscag, balóscag, bochad.

Desligar. = Hobar, pagcóha sa baat. * Hosay, sohay. * Pagpaháyag. *
Pagtángtang sa mg̃a saláan ng̃a dagcó sa mg̃a castigo ng̃a guing̃álan ug
mang̃a censura, ng̃a guibótang caníla sa mg̃a ponóan sa santa Iglesia.

Deslindar. = Olot, pagtimáan sa mg̃a caotlánan sa mg̃a Guinharían, sa mg̃a
provincia ug sa mg̃a longsod, paggáma sa mg̃a mojon. * Pagpaháyag sa
bisan onsa arón madayág ug maáyo.

Desliz. = Pagcadalín-as, pagcabaquínas, dolános, toládos, bolángsod. *
Salá, sayóp.

Deslizar. = Dalín-as, baquínas. * V. el anterior. * Dal-os, os os,
daliós os. * Pagpamólong sa oalá honahonáon ug maáyo, paghanáyac sa
pagpamólong ug sa pagbóhat.

Deslucidamente. = Sa oaláy pagdáyan dayan.

Deslucido. = Ang díli maálam magpatigáyon sa iang salapí, ang magaósic
sa íang salapí sa oaláy polos. * Ang magaoáli, mamólong̃ ug magabóhat sa
lain ng̃a bohat sa cadaigánan, sa oaláy caang̃áyan.

Deslucimiento. = Sa pagcaoaláy catahóman ug caang̃áyan.

Deslucir. = Pagcóha sa catahóman, sa caníndot sa bisan onsa.

Deslumbramiento. = Pagcasoláo. * Pagcacólang sa maáyong paghóna hona.

Deslumbrar. = Soláo.

Deslustrar. = Pagcóha sa casínao. * Paglíbac libac sa isigcatáuo. *
Pagpacopós pagpacóbos sa pagcabilídhon sa bisan onsa.

Deslustroso. = Malágsot, mang̃íl-ad, maláo-ay.

Desmadejamiento. = Pagcalóya, pagcaoaláy cosóg.

Desmadejar. = Loya.

Desman. = Casáquet, calisód.

Desmandar. = Pagsíbog sa guisógo ng̃a daan, pagsógo sa batoc sa guisógo
ng̃a daan. * Paghanáyac sa pagpamólong sa díli mao, sa díli tiempo. *
Túig ng̃a igapamólong sa díli macaígo.

Desmantecar. = Pagcóha sa tamboc.

Desmantelado. = Baláy ng̃a oalá hoptan ug oalá pagdáyan dayánan sa mg̃a
casangcápan.

Desmantelar. = Paggobá, pagláglag, pagbóngcag sa mg̃a cota ug sa mg̃a
baluarte.

Desmaña. = Pagcaoaláy caálam.

Desmañado. = Táuo ng̃a colang sa caálam, borong caáyo.

Desmarrido. = Ang nalóya. * Ang nasobó, ang namíng̃ao. * Ang oaláy gahóm
ug cosóg.

Desmatar. = Pagíbot sa mg̃a sagbot mg̃a tanóm ug mang̃a bongláyon obán ang
mg̃a gamót.

Desmayado. = Color ng̃a obos, malospálon, ng̃a díli maáyo.

Desmayar. = Pogdao, pagoalá sa boot, sa mg̃a balatían.

Desmayo. = Capógdao, pagcaoalá sa boot.

Desmazalado. = Malóya. * Ang guipaóbsan sa boot.

Desmedidamente. = Sa oaláy pagcatopóng, sa oaláy caang̃áyan. * Ang oaláy
socod.

Desmedirse. V. Descomedirse.

Desmedrar. = Pagcópos sa bisan onsa.

Desmedro. = Pagcacópos.

Desmelancolizar. = Pagoalá, pagcóha, sa casobó, sa camíng̃ao sa boot.

Desmelar. = Pagpíga, pagcóha sa dogos sa odlan sa potiócan.

Desmelenar. = Pagpálpag, paggobót sa bohóc.

Desmembrar. = Pagbólag sa bahin sa laoas, lapa.

Desmemoriado. = Ang colang sa panomdóman, malimóton, mang̃ilímtan.

Desmemoriarse. = Limót, díli pagdómdom.

Desmentir. = Pagpanghimácac, paghing̃álan ug bacácon sa isigcatáuo.

Desmenuzable. = Ang masáyon pagatípac tipácon, dogmócon.

Desmenuzar. = Tipac, tipic, dogmoc, gamáy, dogdog. * Pagsósi,
pagquisáyod, pagquigásoy ug maáyo.

Desmeollar. = Pagcóha sa otoc, sa onód, sa solód sa bisan onsa.

Desmerecedor. = Ang díli tacós, ang oaláy pahanóngdan.

Desmerecer. = Pagoalá sa pahanóngdan. * Pagoaalá, pagcópos sa bili sa
bisan onsa.

Desmesura. V. Descomedimiento.

Desmesurado. = Ang dagcóan caáyo ug labíng dagcó sa obán ng̃a
isigcamagsáma, isigcaíng̃on.

Desmesurar. = Boloc, gobót. * V. Descomedirse.

Desmigajar. = Pagdógmoc, paggamáy sa bisan onsa, pagmómho.

Desmigar. = Pagdógmoc sa tinápay.

Desmirriado. = Maníoang. * Ang nasobó, namíng̃ao.

Desmochar. = Pagpótol sa bisan onsa dapit sa itáas, dapit sa tomóy.

Desmogar. = Pagtáctac sa mg̃a song̃áy sa mg̃a osa.

Desmolado. = Ang oaláy bag-ang, hing̃ó sa mang̃a bag-ang.

Desmontar. = Tagá, caíng̃in. * Paggobá sa bisan onsang tapóca con ogdo
ba. * Pagcanáog sa mananáp ng̃a guicabayóan.

Desmonte. = Como el anterior.

Desmoñar. = Paggónting sa pinángco.

Desmoralizacion. = Pagcang̃íl-ad, pagcalágsot, pagcadáot sa mg̃a batásan,
sa mg̃a cagaoían sa mg̃a táuo.

Desmoralizado. = Táuo sa mang̃íl-ad, maláo-ay, malágsot ug daótan ng̃a
batásan.

Desmoralizar. = Pagdáot sa batásan.

Desmoronar. = Paggobá sa pagcahínay hinay, sa anam anam, sa mg̃a baláy,
mg̃a Singbahán, &c.

Desmurador. = Iring ng̃a manóbad, tigdácop sa mang̃a ilagá.

Desmurar. = Paghorót sa mg̃a ilagá.

Desnarigado. = Pong̃ag.

Desnatar. = Pagcóha sa gatas sa vino, &c., ang natolotibúoc dapit sa
ibábao. * Pagpíli sa labíng matolotibúoc dapit sa ibábao. * Pagpíli sa
labing maáyo sa bisan onsa.

Desnaturalizar. = Hing̃ílin, pagcóha sa mg̃a táuo sa mg̃a caposlánan ng̃a
nahatong̃ód onta caníla, tong̃ód sa ilang pagcatagilóngsod.

Desnegar. = Pagdilí, paglimód, pasíbog sa guiíng̃on ng̃a daan.

Desnevar. = Pagtónao sa tobig ng̃a natibóoc guícan sa tugnao.

Desnivel. = Pagcaoaláy tonton, pagcataquílid.

Desnivelar. = Pagcaoalá, Pagcóha sa pagcatónton, sa pagcatádong.

Desnudador. = Ang nagahobó, ang nagapahócas.

Desnudamente. = Sa pagcadayág, sa pagcaháyag, sa oaláy licó licong
polong.

Desnudar. = Hobó, hocas, pagcóha, pagágao sa bisti sa bisan cansa, ug
sa tabon sa bisan onsa.

Desnudez. = Pagcaoaláy bisti.

Desnudo. = Hob-an, hinób-an, hinobóan. * Táuo ng̃a guitáptan sa laoas,
ng̃a guibísti sa malágsot ug noog ng̃a bisti. * Táuo ng̃a oaláy
pahanóngdan. * Ang oaláy tabang, ang oaláy dalángpan.

Desobedecer. = Soqui.

Desobediencia. = Casóqui, pagcasóqui.

Desobediente. = Soquíhan, masinoquíhon, masóquing táuo con mananáp,
masinocoáhi.

Desobligar. = Pagóndang sa catongdánan.

Desocupacion. = Pagcaoaláy bohat.

Desocupadamente. = Sa oaláy samoc, sa oaláy macaólang, sa oaláy bohat.

Desocupar. = Pagháoan sa bisan onsa ng̃a logar, pagcóha sa mg̃a samoc ug
sa bisan onsa ng̃a macaólang.

Desojar. = Bitas, botas. * Toctoc, totoc, pagsolóng sa oaláy lang̃an, sa
oaláy calíng̃ao.

Desolacion. = Pagcaláglag, pagcahorót ng̃a tuod, pagcagobá,
pagcabóngcag, pagcatápus, pagcatibóas, pagcatibáoas.

Desolado. = Quinayógtan, quinalísdan, guicasaquétan, ang oaláy calípay,
ang namíng̃ao ug dacó.

Desolar. V. Arruinarse algo, arruinar.

Desolladamente. = Sa pagcaoaláy caólao.

Desollado. = Táuo ng̃a oaláy caólao.

Desollador. = Ang nagapánit. * Lugar ng̃a pagapanítan, pagacoháan sa
panit sa mg̃a mananáp.

Desollar. = Panit, pagpánit, pagcóha sa panit. * Pagdáot sa dong̃og sa
bisan cansa, sa iang dona con sa iang laoas.

Desopinar. = Pagdáot, pagcóha sa dong̃og sa isigcatáuo.

Desoprimir. = Pagbáoi sa bisan cansa sa pagcapógos canía, sa
pagcabíhag, &c.

Desórden. = Pagcabóloc, pagcagobót, pagcasinácot sacot.

Desordenar. = Boloc, gobót, sacot, pagbóhat sa oaláy casadáng̃an.

Desorejar. = Palong, pagpótol sa dalónggan.

Desorganizar. V. Desordenar hasta pagbóhat.

Desorganizacion. V. Desórden.

Desorillar. = Pagtábas sa mg̃a bocóg sa onód.

Desovar. = Pagdócloy, pagbílin sa bíhod sa mg̃a isda.

Desovillar. = Pagbárbad, paggobá sa mg̃a binódbod.

Despabiladera. = Isológui.

Despabilado, sin poder dormir. = Hocao, mahócao.

Despabilador. = Ang magasógui.

Despabilar. = Sogui.

Despacio. = Sa hínay hinay, hinay, sa mahínay.

Despacito. = Sa mahínay caáyo.

Despachaderas. = Pagtóbag, pagbalíbad sa mg̃a masíngcang polong, sa
ting̃og ng̃a magáhi.

Despachar. = Tapos, homan, tibáoas, obos, camhan. * Pagsógo sa bisan
cansa, sa bisan díin, sa bisan asa. * Pagpatáy, pagcóha sa quinabóhi. *
Pagcóha sa mg̃a casámoc.

Despacho. = Pagcahanáyac. * Pagsógo, sinógo. * Pagcahóman, pagcatápos,
pagcatibáoas, * Solód ng̃a pagahócman sa mg̃a hocom, ug ang pagabohátan
sa bisan cansa sa íang boloháton.

Despachurrar. = Posdac, bosdac, bagsac.

Despajar. = Pagláin, pagcóha sa dagámi, sa tahóp.

Despaldillar. = Pagdáot sa bocó bocó sa táuo con sa mananáp.

Despanzurrar. = Bosbos, boslic, pagsámad sa tian.

Desparramado. = Halagpád. * Dagcó. * Quinátag.

Desparramar. = Catag, sabólac, sab-oag. * Pagósic sa bahándi, sa
salapí. * Paglíng̃ao ling̃ao sa caling̃áoan ng̃a díli maáyo.

Despartir. = Pagbólag, pagbáhin.

Despatarrarse. = Toláros, pagdalín-as sa nabiláca ang mg̃a paa.

Despavoridamente. = Sa cahádloc, sa calisáng, sa cacógmat.

Despearse. = Paol, pagdáot sa tíil guican sa paglacát ug hatáas.

Despechadamente. = Sa caligótgot, sa capong̃ót.

Despechar. = Pagpapong̃ót, pagpasocó, pagpaligótgot.

Despecho. = Casocó ng̃a dagcó, capong̃ót, caligótgot.

Despechugar. = Pagíbot, pagtáctac, pagcóha sa aba sa mg̃a langgam, *
Pagdayág sa doghan.

Despedazador. = Ang magalápa, ang magatípac, magatípic, magabáhin bahin
sa bisan onsa.

Despedazar. = Lapa, tipac, tipic, gosbat, bahin. * V. Destrizar.

Despedida. = Pagpanamílit, panamílit, pagpaháoa.

Despedir. = Panamílit, paháoa. * Bohi, bia, balíbag, salibáy.

Despedregar. = Pagcóha sa mg̃a bató sa yota.

Despegable. = Ang arang maócal, ang maócal.

Despegadamente. = Sa pancaháit ng̃a ting̃og.

Despegado. = Ang dili maábi abíhon.

Despegar. = Ocal, bolag, ibot, tactac, acac, acnit, pacsi.

Despego. V. Desamor.

Despeinar. = Paggobót sa bohóc, pagpágpag, pagpálpag.

Despejado. = Batir, sa matín-ao ug matalínis ng̃a húna húna. * Táuo ng̃a
maálam mamólong sa pagcaígo, ug ng̃a maálam magatóbang sa isigcaíng̃on.

Despejar. V. Desembarazar. * Paglínao, pagpáoa, paglámdag.

Despelotar. V. Despeinar.

Despeluzar. V. Despeinar.

Despeluznar. = Idem.

Despellejar. V. Desollar. * Pacsi, lacsi.

Despenar. = Pagcóha sa casáquet, sa calisód, sa cayógot.

Despendedor. = Maosícon.

Despender. = Paggasto sa salapí.

Despensa. = Pinsa, lugar ng̃a pagabotáng̃an ug tipigánan sa calán-on ug
sa bisan onsa.

Despensero. = Ang magahópot ug magabántay sa pinsa.

Despensadamente. = Sa pagcahanáyac.

Despeñadero. = Ambácan, capangpáng̃an, lugar ng̃a hatáas ug cabatóhan.

Despeñar. = Ambac, holog, balíbag. * Pagsámoc sa mg̃a cailíbgon.

Despeño. = Pagcaámbac. * Calíbang, hibólos, caólo.

Despepitarse. = Pagsínggit sa macosóg, sa mabáscog caáyo.

Desperdiciadamente. = Sa pagcaósic.

Desperdiciador. = Maosícon, ang magaósic.

Desperdiciar. = Osic, dagmal.

Desperdicio. = Pagcaoalá sa bahándi, sa salapí, con sa bisan onsa pa,
pagcahodót. * Bisan onsa ng̃a oaláy polos, ng̃a biniáan.

Desperdigar. = Bolag.

Desperezarse. = Hioid.

Despernado. = Paol, ang guicápoy, ang guibódlay sa paglacát.

Despernar. = Pagpótol, pagdáot sa mg̃a paa.

Despertador. = Ang magapócao, magpopócao, magpolócao. * Ang macayógot
sa hona hona.

Despertar. = Pocao, matá, mocag mocag, paghigmatá. * Pagdómdom sa bisan
onsa ng̃a nabía ug hingcalímtan na onta. * Pagábot sa pagcabátir sa táuo
ng̃a hong̃og ug borong ng̃a daan.

Despestañar. = Pagíbot sa piloc.

Despezonar. = Pagíbot, pagcóha sa doldógan sa mang̃a bong̃a.

Despicar. = Balos.

Despiertamente. = Sa pagcabátid.

Despierto. = Ang namatá, ang nahigmatá. * Ang táuo ng̃a batid.

Despilfarrar. = Pagbádbad sa bisan onsa sa oaláy caang̃áyan. * Paggasto
sa salapí sa oaláy hingtóngdan.

Despintar. = Pagquías, pagpánas sa piníntal.

Despiojar. = Paghing̃óto. * Pagtábang sa isigcatáuo, arón macóha ug
gomóa sa pagcaháng̃ol.

Despique. = Pagbalos.

Desplegar. = Hinat, boclar. * Pagháyag, pagdayág sa tinágo ng̃a daan.

Desplomar. V. Desnivelar.

Desplomo. V. Desnivel.

Desplumar. = Paghimólbol.

Despoblado. V. Desierto.

Despoblar. = Pagcaálsa sa mg̃a táuo ng̃a nanagpoyó sa longsod.

Despojar. = Coha, agao, caoat. * Hobó, hocas, pagcóha sa bisti.

Despojo. = Ang guibiáan sa mg̃a pang̃obátan, sa mang̃a sóldados ng̃a
guipanagdáog sa ilang mg̃a caáoay.

Despolvar. = Yabyab.

Despolvorear. = Idem.

Desportillar. = Tipac, locab, longcab.

Desposado. = Ang guigápos sa iang camót sa singsing ng̃a pothao. * Ang
bag-ong quinasál.

Desposar. = Pagcasál, pagatóbang ug pagtámbong sa Padac cura sa mg̃a
táuo ng̃a buot mamíño ug pagdaláng̃in sa ilang pagcamíño.

Desposeer. = Pagcóha, pagágao sa bisan cansa sa iang dona, sa iang
pohónan, salapí, mg̃a mananáp, &c.

Desposorio. = Pagsáad sa babáye ug sa laláqui ng̃a mamíño sila, paghátag
ug polong sa pagcamiño. * Pagángcon ug pagdáoat sa bana sa iang asáoa
ug sa asáoa sa iang bana, sa pagcasál na caníla.

Déspota. = Hadi ng̃a magahópot sa mg̃a calongsódan ng̃a hingsácpan nia sa
ia lamang ng̃a caogalíng̃on ng̃a pagbóot, sa oaláy batásan, mg̃a leyes ng̃a
iang pagasóndan ug pagatágdon. * Mamomógos.

Despotismo. = Pagbóot ng̃a hariánon ng̃a díli motágad ug díli mosonód sa
bisan onsa ng̃a batásan.

Despotricar. = Pagpamólong somála lamang sa caogalíng̃on ug húna húna,
bisan díli macaígo.

Despreciable. = Talamáyon, tacós ng̃a pasipád-an.

Despreciador. = Tigtámay, ang nagatámay, nagapasipála.

Despreciar. = Tamay, pasipála.

Desprecio. = Pagpasipála, pagtámay.

Desprender. = Bolag, bohi, badbad, tactac, hobad, * Tonton, pagóbos.

Desprendimiento. = Pagcaoaláy tagad sa bisan onsa, pagcaoaláy caoíli.

Despreocupacion. = Paghúna húna ng̃a maáyo, sa díli pagaobánan sa bisan
onsa dihá ng̃a magapasayóp. * Paghóna hona ing̃on da sa catadóng̃an.

Despreocupar. = Pagpaíla sa bisan cansa sa mg̃a sayóp ng̃a nagaobán sa
iang guihóna hona.

Desprevenidamente. = Sa oaláy pagcatagána, pagcaándam.

Desprevenido. = Ang oalá magtagána, magaándam. * Ang coláng̃an sa mg̃a
quinahánglan.

Desproporcion. = Pagcaoaláy pagcatopóng, pagcasáma, pagcaíng̃on,
pagcaáng̃ay.

Despropósito. = Bohat con polong ng̃a díli macaígo, pagbóhat ug
pagpamólong ng̃a díli mao.

Desproveer. = Pagcóha, pagágao sa bisan cansa sa iang mg̃a quinahánglan
sa pagcabóhi, sa cabohían.

Desproveidamente. V. Desprevenidamente.

Desprovisto. = Ang coláng̃an sa mg̃a quinahánglan.

Después. = Oña, onya, sa toon toon, sa taod taod, sa tuod tood.

Despulsarse. = Pagíbog, pagpanghináot, pagbóot, paghigógma sa bisan
onsa, sa mabáscog.

Despuntar. = Pagpótol, pagcóha sa mg̃a tomóy sa bisan onsa ng̃a tomóyan.
* Paglípot sa mg̃a catárman sa mg̃a nanagsacáy. * Pagpóyos, pagbólac sa
mg̃a cahoy. * Pagháyag, pagdayág sa pagcabátir sa bisan cansa ng̃a táuo,
sa iang caálam. * Pagsógod sa pagcalámdag, pagaláman daman, pagdóol na
ang cabontágon, ang caadláuon, pagcacaadláuon.

Desquejar. = Pagbólag sa mg̃a sahá sa ilang ponóan, arón itanóm sa lain
ng̃a lugar.

Desquiciar. = Pagíbot, pagpagóa, pagcóha sa tacop con talambóan sa
lugar ng̃a pagatoyócan, pagalisóan, sa iang quicióhan. * Paggobá sa
bisan onsa sa pagcóha sa iang calig-ónan. * Pagpatigáyon arón maoalá sa
bisan cansa ng̃a táuo ang maáyong cabobót-on, ang pagcapalángga sa
isigcatáuo canía.

Desquijarar. = Pagcóha, pagdáot sa apapáng̃ig.

Desquitar. = Baoi, pagbálos sa daótan ng̃a bohat sa isigcatáuo. *
Pagbáoi sa napildi sa sogál.

Desquite. = Pagcabáoi, pagcabálos.

Desrancharse. = Pagbía sa pinoyánan.

Desreputacion. = Pagcacólang, pagcaoaláy dong̃og ng̃a maáyo.

Desrizar. = Paggobá sa quinólong, paghínat sa naconót.

Desronar. = Pagtagá, pagpótol sa mg̃a sang̃á ng̃a malágsot sa mg̃a cahoy,
arón somópang ug domagcó ang obán ng̃a maáyo ayo.

Destacamento. = Ang tapoc sa pila ca táuo con sa mg̃a soldados ng̃a
nabólag sa cadaghánan, sa pagátang sa lugar ng̃a pagaatáng̃an nila, ing̃on
sa sugo sa ilang ponóan.

Destajar. = Pagsábot, pagpólong polong sa mg̃a tolománon sa bisan onsa
ng̃a pagaboháton.

Destajo. = Paquiao, pacyao.

Destapar. = Bocas. * V. Descubrir y Descubrimiento.

Destapiar. = Paggobá sa mg̃a cotang hamóbo.

Destartalado. = Ang nagobót, ang nabóloc, ang nasácot, ang oaláy
cahosáyan.

Destazar. = Pagtípac, pagtípic sa bisan onsa.

Destechar. = Tocas, tastas, tangcas.

Destejar. = Pagcóha sa mg̃a tesa sa mg̃a atóp.

Destejer. = Paghóbad, pagbádbad sa hinábol.

Destemplanza. = Paglabí sa bisan onsa, sa tognao, sa init, sa gotom, sa
mg̃a caíbog, &c. * Pagláin sa pagcabótang sa laoas, pagsáquet saquet ug
diríot, pagínit init. * Pagcahílao, pagcaoalá sa sobo sa mg̃a
capandáyan. * Pagbóhat, pagpamólong, pagcáon, pagínon, &c., labí sa
casadáng̃an.

Destemplar. = Boloc, pagcóha sa caang̃áyan. * Pagsógod sa hilánat,
pogsáquet sáquet. * Paghílao sa soláb sa mg̃a capandáyan.

Destemple. = Pagcabóloc, pagcaoaláy caang̃áyan sa mang̃a tolónggon. *
Pagcaláin sa laoas.

Desteñir. = Paglóbad, pagcóha sa tina, sa color sa guitína, pagpánas sa
mg̃a color.

Desterrar. = Hing̃ílin, pagpaháoa. * Pagpahalayó.

Desterronar. = Pagdógmoc sa yota ng̃a natibúoc, sa mg̃a ogdo.

Destetadera. = Capandáyan ng̃a toncan ng̃a itáod sa bába sa mg̃a mananáp,
ug labí pa sa mg̃a baca, sa pagpalótas caníla.

Destetar. = Lotas, pagóndang sa pagsóso. * Pagbólag sa mg̃a anac sa
ilang tigúlang, con magaángcon sila sa bisan onsang opicio con
cahímtang.

Destete. = Pagcalótas.

Destiempo (a). = Bisan onsang bohat con polong ng̃a díli macaígo sa
maáyong tiempo.

Destierro. = Pagcahing̃ílin, pagpaháoa, pagpahalayó.

Destilacion. = Pagcatólo, pagcaágas, pagcadalígdig, pagcadahing̃ay.

Destiladera. = Honóban sa vino, tobig, &c.

Destilador. = Ang nagapadalísay.

Destilar. = Dalísay, paglóto sa vino, tobig, &c., sa binóhan. * Tolo,
agas, dalígdig, dahíng̃ay.

Destinar. = Sogo, pagbóot.

Destino. = Pagbóot sa Lang̃it, sa Dios con sa mang̃a ponóan sa calibótan,
somála sa boot ng̃a boháton. * Opicio, cahímtang, bohat.

Destitucion. = Pagcacóha sa opicio con sa cahímtang con sa bisan ansa
pa, sa bisan cansa.

Destituir. = Pagcóha sa bisan onsa sa isigcatáuo.

Destorcer. = Badbad, solbad.

Destornillado. = Táuo sa magáan ng̃a boot, boang boang, coliró.

Destoserse. = Pagóbo sa oaláy quinahánglan, sa pagbóhat ug señas con sa
lain tuyo ba.

Destrabar. = Pagbólag sa usá ca botang sa lain ng̃a botang.

Destral. = Oásay, ooásay sa dohá ca bába con soláb.

Destraleja. = Ooásay ng̃a diótay.

Destramar. = Pagbádbad, paghóso sa holog sa mang̃a hinábol. * Pagoalá,
pagpaháyag, pagpadayág sa mang̃a paglaláng ug mg̃a paglímbong ng̃a
guilaláng sa obán ng̃a mg̃a táuo.

Destreza. = Caálam, quinaádman, pagcaníndot, pagcaáñag sa pagbóhat sa
bisan onsa.

Destripar. = Bosbos, pagpagóa sa mg̃a tináe. * V. Despanzurrar. *
Pagcóha, pagpagóa sa onód sa solód sa bisan onsa.

Destripaterrones. = Táuo ng̃a mang̃íta sa iang pagcabóhi sa pagcále sa
yota.

Destriunfar. = Paglógos sa obán ng̃a nanagsogál sa baraja sa ilang mg̃a
contra arón ibótang nila ang mg̃a triunfo.

Destrizar. = Guisí, tabas, potol. * V. Despedazar.

Destrocar. = Pagbádbad sa pagbáilo ug pagtagílis ng̃a guibóhat sa mg̃a
táuo, sa pagángcon sa tagsa tagsa sa iang caogalíng̃on ng̃a hias ug bisan
onsa ng̃a guibáilo sa lain ng̃a botang.

Destron. = Ang nagaágac sa botá.

Destronar. = Pagcóba, pagpaháoa sa Guinharían sa mg̃a hari.

Destroncar. = Pagtagá sa mg̃a cahoy dapit ug haróol sa mg̃a gamót. *
Pagpótol con paglisá sa bisan onsang bahín sa laoas sa mg̃a táuo. *
Pagpótol, pagóndang, pagárang sa soguílon. * Pagbótang sa mg̃a cacolían,
mg̃a caoláng̃an, sa isigcatáuro, arón díli macadáng̃at sa guitúyo nia.

Destrozar. V. Despedazar y Destrizar. * Pagdáot, paggobá, pagósic,
pagámong among. * Paggobá, pagdáog sa mg̃a caáoay.

Destrozo. = Pagcagobá. * Pagcadáot. * Pagcaósic.

Destrozon. = Ang macaguísi, macadáot, macaósic ug dili magbántay ug
maáyo sa iang guibísti ng̃a mg̃a panápton, mg̃a sapín, &c.

Destruccion. = Pagcaláglag, pagcatibáoas, pagcatápus, pagcagobá ng̃a
oaláy sompa ug tambal.

Destrueque. = Ang pagóli sa tagsa ca tagía sa bisan onsa ng̃a natagílis,
natagáilo, sa lain ng̃a botang.

Destruible. = Ang arang laglágon, ang arang gobon.

Destruidor. = Ang macagobá, ang macaláglag.

Destruir. V. Arruinarse algo, arruinar.

Destruvente. V. Destruidor.

Desudar. = Pagcóha, pagtó-ang sa sing̃ót.

Desuellacaras. = Ang magalálot ng̃a dili maálam magálot. * Táuo ng̃a
oaláy caólao, sa daótan ng̃a báta san ug mang̃íl-ad ng̃a quinabóhi.

Desuello. = Pagpánit, pagcapánit. * V. el anterior desde Táuo.

Desunidamente. = Sa pagcabólag, sa oaláy paghiósa, pagcalang̃áquit.

Desunir. = Bolag, irog. * Pagbíquil sa mang̃a cabobót-on ng̃a nagacaóyon
ng̃a daan. * Pagáoay sa mg̃a daan ng̃a higála.

Desuñar. = Paghing̃ocó, paggónting sa cocó.

Desusar. = Pagoalá, pagcóha sa batásan.

Desuso. = Pagcólang sa batásan, pagcaoaláy batásan, pagcaoaláy paggámit
sa bisan onsa.

Desustanciar. = Pagcóha sa cosóg, sa caísog, la lamí, pagpatáb-an.

Desvahar. = Pagcóha, pagpótol sa mg̃a sang̃á ug mg̃a dahon ng̃a namalá ug
naláya sa mg̃a tanóm.

Desvaido. = Táuo ng̃a hatáas ug dili ang̃áyan.

Desvalido. = Ang oaláy tabang, ang dili pagalabánan, ang oaláy
dalángpan, ang biniáan sa ng̃atanán.

Desvalimiento. = Pagcaoláy paglában, pagtábang ug dalángpan, pagcaoaláy
hihála, abian.

Desvan. = Paga.

Desvanecer. = Pala, hanap, taob, pagoalá sa bisan onsa. * Pagpadáyeg,
pagpalábi labi.

Desvanecidamente. = Sa pagparáyeg, sa pagpalábi labi.

Desvanecimiento. = Paráyeg, pagpalábi labi.

Desvaporizadero. = Hong̃áoan, caalisng̃áoan.

Desvarar. V. Deslizar hasta pagpamólong. * Paglótao sa sacayán ng̃a
nasánglad.

Desvaríadamente. = Sa pagcaoaláy hingtúngdan ug cahológan.

Desvariado. = Ang salimoáng̃on, ang tigyámyam, ang nasalimóang,
nagayámyam.

Desvariar. = Salimóang, yamyan. * Pagpamólong ug bisan onsa sa oaláy
hingtóngdan ug cahológan.

Desvarío. = Polong cong bohat ng̃a oaláy hingtóngdan. * Pagcayámyam,
pagcasalimóang. * Botang ng̃a dili ang̃ay sa isigcaíng̃on. * Pagcaoaláy
calig-ónan sa boot. * Huna huna ng̃a paráyon bisan ng̃a dili onta macaígo
sa cataróng̃an ug sa tacós ng̃a hona honáon.

Desvedado. = Ang guidilí ng̃a daan ng̃a dili na pagadid-an.

Desvedar. = Pagtógot sa guidíd-an ng̃a daan.

Desveladamente. = Sa pagcatócao, sa pagcaoaláy católog.

Desvelar. = Tocao, pocao hocao.

Desvelo. = Pagcatócao, dagcóng cacógui sa pagbóhat ug sa pagdáng̃at sa
bisan onsa.

Desvencijar. = Pagbólag ug paglóag sa mg̃a bahin sa bisan onsa ng̃a
nahiósa ug hinógtan onta. * Paglisá, pagdáot, pagbalí sa bisan onsa ng̃a
bahin sa looas.

Desvendar. = Paghóbag, pagbádbad, paglóag sa mg̃a baat ng̃a guibáat ug
guitábon sa bisan onsa.

Desventaja. = Ang pagcacúlang con pagcadíli ang̃ay, ng̃a guican sa
pagtándig sa duhá ca táuo, mananáp con sa bisan onsa.

Desventar. = Pagpagóa sa hang̃in.

Desventuradamente. = Sa pagcaanógon, sa pagcaaláot, sa pagcalisód.

Desventurado. = Anógon, aláot, ang oaláy palad, ang guicasaquétan. *
Pobres, hang̃ol. * Hicáoan, daguinótan uyámot.

Desvergonzadamente. = Sa pagcaoaláy caólao, pagtáhod ug pagtahá.

Desvergonzado. = Ang mamólong sa oaláy caólao, pagtáhod ug catahá.

Desvergonzarse. = Pagpamólong sa oaláy tagád sa pagtáhod ug pagtahá, sa
oaláy caólao.

Desvergüenza. = Pagcacólang sa pagtáhod, sa caólao, sa pagtahá,
tampálas.

Desviar. = Bolag, irog, pagpahalayó. * Pagsámbag sa bisan cansa arón
dili parayónon ang guihóna hona nia.

Desvío. = Pagcabólag, paghalayó.

Desvirgar. = Pagcóha sa pagcaólay sa mg̃a dalága, pagpacasalá pasógod sa
babáye ng̃a oalá pa aguían sa laláqui.

Desvirtuar. = Pagcóha sa caísog, sa cosóg, sa gahóm, sa lamí, sa bisan
onsa.

Desvivirse. = Paghigógma, pagíbog, pagpanghináot sa bisan onsa sa
dagcóng cacógui, sa dagcóng pagpatigáyon sa pagdáng̃at niána.

Deszumar. = Pagpíga, pagpóga, pagbádyet.

Detal (en). = Sa pagcaánam anam, sa pagcatinágsa, sa tagsa tagsa.

Detallar. = Pagsógid, pagásoy sa bisan onsa sa pagcasáyod caáyo,
sapagcacóti coti.

Detencion. = Pagcadógay, pagcaláng̃an, pagcahínay.

Detenedor. = Ang macaháoid, ang magapaláng̃an, ang magapadógay.

Detener. = Pagpadógay, pagpaláng̃an, pagháoid. * Pagpreso, pagbilánggo.
* Dogay, lang̃an. * Pagsólong, pagtán-ao sa mahínay sa pagcatinótoc.

Detenidamente. = Sa pagcahínay, sa pagcadógay, sa pagcaláng̃an.

Deterior. = Ang dolodaótan sa obán ng̃a isigcaíng̃on.

Deterioracion. = Pagcadáot sa bisan onsa.

Deteriorar. = Pagdógang sa cadáot sa bisan onsa.

Determinacion. = Pagcahanáyac. * Pagcaísog, pagcaoaláy catálao ug
cahádloc.

Determinado. = Maísog, casing casíng̃an, ang oaláy cahárloc ug catálao.

Determinar. = Hanáyac, pagbóhat ug pagpamólong sa guihóna huna ng̃a
daan.

Detersion. = Pagcanósnos, paghínis sa bisan onsa, pagcapáhid. *
Pagcahónal.

Detestable. = Dolómtan, ang tacós ng̃a pagadómtan.

Detonacion. = Tonóg ng̃a dagcó, dalógdog, botó.

Detraccion. = Pagbótang botang, pagsóguid, pagcagóla, ng̃a mang̃íl-ad,
paglíbac ng̃a icacóha sa dong̃og sa isigcatáuo.

Detractor. = Tigbótang botang, tiglíbac, malibácon, ang macacóha sa
dong̃og sa isigcatáuo sa iang pagpamólong.

Detraer. = Pagbólag, pagírog sa usá ca botang sa lain ng̃a botang,
paghalayó. * Pagbótang botang, paglíbac.

Detras. = Sa licód, licód, so loyo, sa oláhi.

Detrimento. = Cadáot.

Deuda. = Otang.

Deudo. = Caobánan, pagcacaobánan.

Deudor. = Otáng̃an, ang may otang, ang nacaótang.

Deuteronomio. = Ang usá ca libro sa santos ng̃a Sulat.

Devanadera. = Galíng̃an, barbádan.

Devanador. = Tigbádbad, ang magabádbad.

Devanar. = Badbar.

Devanear. V. Delirar.

Devaneo. V. Delirar. = Bohat ng̃a caoang ng̃a oaláy polos.

Devantal. = Usá ca pedazo ng̃a panápton ng̃a ibótang ug ibisti sa mg̃a
babáye sa ibábao sa mg̃a saya, dapit sa atobáng̃an, ng̃a guitágcos nila sa
ilang haoac.

Devastar. V. Arruinarse algo, arruinar.

Devengar. = Pagángcon sa salapí ug sa bisan onsa ba dihá, ng̃a tacós ng̃a
ihátag sa agálon con sa nagpamóo sa sológoon con sa namóo, tung̃ód sa
iang pagalágad con trabajo.

Devocion. = Pagtáhod, pagsíngba sa Dios cang María Santísima ug sa mg̃a
santos. * Pagatóbang ug maáyo, sa mahípos ng̃a laoas ug sa mahíngpit ng̃a
casing casing sa mg̃a piesta ug mg̃a tolománon sa pagcacristianos, sa mg̃a
Singbahán. * Pagándam sa pagtóman sa santos ng̃a pagbóot sa Dios.

Devocionario. = Libro ng̃a alampóan, ng̃a sinolátan sa mg̃a pagámpo ng̃a
maáyo ug canhic calág.

Devolucion. = Pagóli, pagbálic sa bisan onsa sa iang pagcabótang ng̃a
daan.

Devolver. = Oli, balic.

Devorador. = Hing̃áon caáyo, ang magalámoy, manonóbad.

Devorar. = Sobád, lamoy, caon, tolon.

Devoto. = Táuo ng̃a maampóon, mapoang̃ódon, ng̃a mahagógma magtóman sa mg̃a
bohat sa pagcacristianos. * Laráuan, Singbahán con logar ng̃a tacós ng̃a
pagaampóan.



DI

Dia. = Adlao.

Diabla. = Pagbóhat sa bisan onsa sa daótan ng̃a pagbóhat.

Diablillo. = Táuo ng̃a batid, condátan, ng̃a malíhoc caáyo. * Ang
nagapacayáoa sa mg̃a piesta ug mang̃a procesion.

Diablo. = Yaoa. * Táuo ng̃a maísog, ng̃a oaláy cahárloc. * Táuo ng̃a
malágsot ug mang̃íl-ad caáyo.

Diabólicamente. = Sa pagcayináoa yaoa, sa pagcadaótan oyámot.

Diabólico. = Ang ang̃ay, ang nahatong̃ód sa yaoa. * Ang daótan caáyo, ang
mang̃íl-ad oyámot.

Diaconal. = Ang nahatong̃ód sa Diácono.

Diaconato. = Cahímtang sa Padre ng̃a guioldenáhan sa pagcadiácono.

Diaconisa. = Babáye ng̃a nagaalágad sa Singbahán.

Diácono. = Padre ng̃a oalá pa magamisa, ng̃a guioldenáhan sa pagcaorden
ng̃a guisóndan sa pagcasacerdote.

Diadema. = Bacos, bogcos ng̃a mapotí ng̃a ibácos, ng̃a ibogcos sa mg̃a hari
sa ilang olo. * Porong porong.

Diáfano. = Masíhag, matín-ao.

Dialéctica. = Quinaádman sa paghóna huna ug maáyo.

Dialecto. = Pinamólong ng̃a caogalíng̃on sa tagsa ca Guinharían,
provincia con longsod, ng̃a maíng̃on ing̃on sa obán ng̃a pinamólong, apan
ng̃a nagacaláin sa pagsángpot ug sa obán pa ng̃a mang̃a calaínan.

Diálogo. = Pagsólti con soguílon sa pila ca táuo ng̃a nanagcaólos olos
sila sa pagpang̃ótana ug sa pagsabát, sa pagtúbag.

Diamante. = Bató ng̃a mahál oyámot, masíhag ug magíla gila caáyo.

Diamantino. = Ang ang̃ay ug nahatong̃ód sa diamante.

Diamantista. = Ang nagabóhat, nagahíngpit ug nagalobóng sa mg̃a
diamante.

Diametralmente. = Cutob sa loyo hasta sa loyo, sa isigcadáplin.

Diámetro. = Ang talioála sa usa ca malíng̃in.

Diana. = Pagbágting sa tambol sa caadláuon.

Diario. = Ang nahatong̃ód sa matagádlao. * Soguílon con solat, ng̃a
mahasácop sa nahatábo sa adlao adlao ng̃atanán. * Bisan onsang solat ng̃a
pagasoláton sa matagádlao. * Ang quinahánglan, con ang gasto sa
matagádlao sa tagsa ca panimaláy, sa pagcáon ug pagínom.

Diarista. = Ang magasólat sa gaseta ng̃a guing̃álan ug diario.

Diarrea. = Calíbang, hibólos, otol, caólo.

Dibujar. = Pagbárlis, pagpintal.

Diccion. = Polong, ang usá ca bahin sa mg̃a sogílon.

Diccionario. = Libro ng̃a guisolátan sa mg̃a casayódan ug cahológan sa
mg̃a polong sa tagsa ca pinamólong, sa pagcasónod sonód sa mg̃a letra.

Diciembre. = Diciembre, ang catapósan ng̃a bolan sa tagsa ca túig.

Dictado. = Cahímtang sa mg̃a dagcóng táuo, bansag ng̃a igaásoy sa
cahímtang sa mg̃a dagcóng táuo, maíng̃on ng̃a marques, consejero, &c.

Dictámen. = Paghóna húna sa bisan onsa, ug sa bisan cansa, caogalíng̃on
ng̃a húna hona.

Dictar. = Pagpamólong, pagpólong sa mahínay hinay, pagsángpot sa maánam
anam, sa mahínay hinay, sa mg̃a polong ng̃a buot sa bisan cansa ng̃a
soláton sa lain. * Pagsámbag, pagtámbag.

Dicterio. = Polong ng̃a daótan ng̃a magatóyo, ng̃a magapasocó sa
isigcatáuo.

Dicha. = Palad ng̃a maáyo, capaládan, cabolahánan, caolgánan.

Dicharacho. = Polong ng̃a díli piníli, ng̃a guipamólong sa mg̃a táuo ng̃a
obos.

Dicho. = Polong. * Pagtaláy sa mg̃a táuo ng̃a boot mamiño, arón soquíton
sila sa hocom con sa Padre. * Ang pagásoy sa testigos.

Dichoso. = Táuo ng̃a paládan, boláhan. * Ang macapálad, ang macaboláhan.

Diente. = Ng̃ipon.

Diestra. = Camót sa toó.

Diestramente. = Sa pagcabátid, sa quinaádman.

Diestro. = Táuo ng̃a to-hon, ng̃a mogámit guihápon sa camót ng̃a toó. *
Táuo ng̃a batid, ng̃a maálam magpatigáyon sa iang pagaboháton, ng̃a
macadáog sa mang̃a cacolían. * Bisan onsa ng̃a maáyo, ng̃a oyon, ng̃a
macalában ug macatábang. * Ang macapálad, ang macatábang, ang
macaboláhan. * Pisi ng̃a icabótad ug icagóyod sa mg̃a mananáp.

Dieta. = Pagpogóng sa pagcáon sa obán ng̃a mg̃a calán-on ng̃a guisógo,
guidilí ug guitódlo sa mg̃a mananámbal. * Catilíngban sa mg̃a dagcóng
táuo sa obán ng̃a mg̃a Guinharían.

Diez. = Napólo.

Dieziseisavo. = Ang icapólo ug onóm ca bahin sa bisan onsa.

Diezmar. = Pagláin, pagbólag sa mg̃a icapólo ca bahin sa bisan onsa.

Diezmero. = Ang mobáyad sa mg̃a icapólo, ug ang modáoat.

Diezmesino. = Ang may napólo ca bolan, con ang nahatong̃ód niíning
tuíga, tiempóha.

Diezmo. = Ang icapólo ca bahin sa bisan onsa.

Difamar. = Pagcóha sa dong̃og sa isigcatáuo, sa pagbántog sa bisan onsa
ng̃a polong con sogílon contra canía.

Diferencia. = Calaínan, bisan onsa ng̃a magacaláin sa usá ca botang sa
lain ng̃a botang. * Pagcacápin sa usá ca botang sa lain ng̃a botang.

Diferenciar. = Pagláin. * Díli pagáng̃ay, díli pagóyon.

Diferente. = Lain, díli magsáma, díli topóng, díli maíng̃on.

Diferir. = Dogay, arang, ondang. * V. Diferenciar.

Difícil. = Macóli, malisód.

Difícilmente. = Sa malisód, sa macóli, macóli, malisód.

Dificultad. = Caculían, calisdánan. * Doha doha.

Dificultar. = Pagbótang ug mg̃a cacolían, paglisód sa bisan onsa.

Dificultosamente. V. Dificilmente.

Dificultoso. = Difícil. * Nauong, báihon, pagatóbang sa bisan cansa ng̃a
díli maáyo.

Difidencia. = Pagcabódhi, paglímbong.

Difidente. = Borhíon, malimbóng̃on, malilímbong, macálit.

Difundir. V. Derramar, y Derramarse, &c. * Pagbántog, pagbaláod,
pagmantalá.

Difunto. = Táuo ng̃a patáy, pinatáy, minatáy.

Difusion. = Pagcatáas sa soguílon, sa oáli, &c.

Difuso. = Dagcó, halagpád, hatáas.

Digerible. = Ang masáyon mahílis, malínis, malóto sa tian, sa cotó
cotó, sa mg̃a calán-on, sa quináon.

Digerir. = Hilis, linis. * Pagpalándong, paghúna hona ug maáyo sa bisan
onsa sa díli pa boháton con ipamólong.

Digestible. V. Digerible.

Digestion. = Pagcahílis sa quináon.

Digestivo. = Ang motábang sa paghílis sa quináon. * Tambal ng̃a ibótang
sa mg̃a samad arón gomóa ang nana.

Dignacion. = Pagtógot sa mg̃a ponóan sa guipang̃áyo sa mg̃a guinsacópan. *
Pagcapalángga. * Paglában, Pagtábang sa bisan cansa.

Dignamente. = Sa pagcatacús, sa pagcaígo sa mang̃a pahanóngdan.

Dignidad. = Hingtóngdan ng̃a magabóhat ug tacós sa bisan onsa. * Opicio,
cahímtang ng̃a dagcó ug bantog.

Digno. = Tacós. * Ing̃on sa pagcaígo sa mg̃a pahanóngdan.

Digresion. = Pagsácot sa mg̃a soguílon con sa mang̃a solat sa mg̃a polong
ng̃a díli onta macaígo.

Dije. = Dayan dayan, bitay ng̃a itáod sa laoas sa mg̃a báta. * Mang̃a
dayan dayan, mg̃a hias ng̃a pagagamíton ug ibisti sa mg̃a babáye.

Dilacion. = Pagcadógay, pagcaláng̃an.

Dilapidador. = Maosícon.

Dilapidar. = Osic.

Dilatacion. = Pagdagcó, pagónat sa bisan onsa. * Paghínay hinay sa mg̃a
casáquet ug mg̃a calisdánan.

Dilatar. = Pagdagcó, pagónat, pagtáas sa bisan onsa.

Dileccion. = Gogma, palángga, maáyong boot.

Diligencia. = Cacógui, pagcasingcámot, pagbántay.

Diligenciar. = Pagpatigáyon sa pagdáng̃at sa boot dang̃áton.

Diligente. = Macógi, cacoguíhan, magbalántay, matinománon. * Ang madalí
magabóhat sa bisan onsa.

Dilucidacion. = Pagcaásoy, pagcasáyor sa bisan onsa.

Dilucidar. = Asoy, sayod, indig indig.

Diluir. = Tonao, hilis, linis.

Diluvio. = Lonóp, pagcalonóp sa calibútan. * Lanao. * Cadaghánan sa
bisan onsa, sa mg̃a táuo, mang̃a polong, &c.

Dimanacion. = Guinicánan, sinógdan.

Dimanar. = Guican, sogod.

Dimension. = Socod, pagcadagcó ug pagcalapád sa bisan onsa.

Dimes y diretes (andar en). = Paglális lalis, pagtolotóbag.

Dimidiar. = Pagpótol sa talioála, pagtong̃á.

Diminucion. = Pagcacópos, pagcacábos, pagcadíot diot sa bisan onsa.

Diminutamente. = Sapagcacólang, hapit dili moábot, dili paígo. * Sa
tolotagídyot.

Diminutivamente. = Idem.

Diminutivo. = Ang macadíot, ang macacópos.

Diminuto. = Ang coláng̃an sa bisan onsa arón mahímo unta toman ug
hingpit.

Dimision. = Pagbía, pagdíli, pagáyad sa bisan cansa sa iang caogalíng̃on
ng̃a opicio, cahímtang, ug hasta sa iang salapí ug mg̃a dona, mg̃a
manggad, &c.

Dimitir. = Bia, arang, ondang, dili.

Dinastia. = Cadaghánan sa mg̃a hari sa usá ca calioátan, sa usá ca
guinicánan, sa usá ca pagcacaobánan, ug ang túig sa ilang pagcahári ug
pagbóot.

Dinerada. = Cadaghánan, isip ng̃a dagcó sa salapí.

Dineral. = Idem.

Dinero. = Salapí, cuartas, salapíng boláoan.

Dineroso. = Salapían, salapiánon, adonáhan.

Dintel. = Ang bahin sa mg̃a tocop ug mang̃a talambóan ng̃a mohónong ug
molíngcod dapit sa ibábao sa balábag, ng̃a nahatóngtong sa mg̃a marco con
mg̃a pinatíndog sa luyo ug sa loyo.

Diocesano. = Ang nahatong̃ód sa diócesis. * Ang Obispo sa tagsa ca
provincia.

Diócesi. V. el siguiente.

Diócesis. = Yota ng̃a hingsácpan sa gahóm sa tagsa ca Arzobispo con
Obispo.

Dios. = Dios. * Díos dios ng̃a bacácon sa mg̃a dioatáhan.

Diosa. = Dios dios ng̃a babáye sa mg̃a dioatáhan, sa mg̃a táuo ng̃a oalá
macaíla sa matúod ng̃a Dios.

Diploma. = Camatoódan ng̃a guícan sa pagbóot sa bisan cansa ng̃a hari.

Diplomacia. = Quinaádman ug ng̃atanán ng̃a nahatong̃ód sa mg̃a holosáyon sa
mg̃a hari ug sa mg̃a Guinharían.

Diplomático. = Táuo ng̃a nahilábot sa mg̃a holosáyon sa mg̃a hari ug sa
mang̃a Guinharían.

Diputacion. = Catilíngban sa pila ca táuo ng̃a mang̃a sinógo sa pagsábot
ug paghósay sa bisan onsa.

Diputado. = Ang táuo ng̃a guing̃álan ug guitódlo sa usá ca ciudad con
longsod, con sa usá ca catilíngban sa mg̃a táuo, ug guisógo sa bisan
asa, orón mahímo ang ilang ilis sa pagsábot ug paghósay sa ilang mg̃a
holosáyon.

Diputar. = Pagpíli ug pagtódlo sa bisan cansang tauo, sa bisan onsang
toyo, con sa bisan onsa ng̃a opicio.

Dique. = Casampóng̃an sa mg̃a tobig. * Cota ng̃a macapogóng sa cabahá sa
tobig. * Lugar ng̃a guitagána sa pagsánglad, pagsolót, pagáyo ug
pagcarena sa mang̃a sacayán.

Direccion. = Pagtóon, Pagtódlo, pagsámbag, pagtámbag.

Directamente. = Lactor, sa pagcaláctor, sa oalá licó, sico sico.

Directo. = Ang lactod. * Matól-id, matános. * Ang may tuyo ng̃a lactod
sa bisan onsa.

Director. = Ang magaalíma ug magahópot sa bisan onsa. * Padre ng̃a
magapacompisál sa bisan cansa ng̃a táuo, ug magahópot ug maáyo sa iang
conciencia ug calág.

Dirigir. = Pagtól-id, toon, todlo, oáli, asoy. * Pagtódlo, paghátag ug
timáan con señas sa dalan ng̃a pagaláctan onta sa bisan cansa. * Paghóna
hona ug maáyo sa catapósan sa pagaboháton onta. * Paghópot sa
conciencia, sa calág sa bisan cansang táuo.

Dirimir. = Gobá, badbad.

Dirruir. V. Arruinarse algo, arruinar.

Disceptar. V. Argüir.

Discernimiento. = Paghóna húna ng̃a maáyo, ng̃a icaíla sa boot ilhon.

Discernir. = Pagíla sa mg̃a calaínan sa mg̃a botang.

Disciplina. = Caálam sa mahatong̃ód sa calág. * Batásan ng̃a maáyo ug
mahósay sa quinabúhi. * Saplina, ihalámpac.

Disciplinante. = Ang magahámpac sa iang laoas. * Táuo ng̃a ipagóa sa
hocom sa cadaigánan arón maólao. * Ang guihámpac sa cadaigánan tong̃ód
sa iang mg̃a salá.

Disciplinar. = Toon, todlo, asoy, sayod, oáli, sambag, tambag. *
Hampac, pagpasáquet sa laoas.

Discipulado. = Cahímtang sa pagcatinón-an.

Discípulo. = Tinón-an, guintón-an, tinodlóan.

Díscolo. = Condatán, soquíhan, maggolobót, magboboruca.

Disconformidad. = Pagcadíli ang̃ay, dilí omóyon, díli topóng, díli
magsáma, díli maíng̃on.

Discontinuo. = Ang nabólag, ang díli nayon, ang pinótol, ang bógto.

Discordancia. V. Disconformidad.

Discordar. = Díli pagáng̃ay. * V. Disconformidad desde díli omóyon.

Discorde. = Idem.

Discordia. = Pagcabíquil sa mg̃a cabobót-on. * V. Disconformidad.

Discrecion. = Salabótan, caboótan, paghóna húna ng̃a maáyo, matalínis. *
Pagcabátid. * Polong ng̃a macaígo. * Pagtóman sa caogalíng̃on ng̃a
pagbóot.

Discrepancia. V. Disconformidad.

Discrepante. V. Discorde.

Discrepar. V. Discordar.

Discretamente. = Sa may salabótan, sa caboótan, sa maáyong paghúna
húna.

Discreto. = Táuo ng̃a boótan, ng̃a may salabótan, batid.

Discrimen. = Catáhap, catahápan. * V. Disconformidad.

Disculpa. = Balíbad.

Disculpable. = Ang tacós balibádon, ng̃a ibalíbad.

Discurrir. = Lacáo, lacát, sodoy, dalágan sa bisan díin. * Paghúna
huna. * Pagsolosámbag, pagíndig indig sa bisan onsa.

Discursar. = Paghúna húna.

Discursivo. = Ang magahúna huna, ang arang maghúna húna.

Discurso. = Húna húna, ihibaló. * Pagcabóot, pagcaboótan, boot. *
Soguílon ng̃a hatáas sa tong̃ód sa bisan onsa. * Pagcadógay, cadogáyan sa
tiempo, sa túig.

Discusion. = Paghóna huna, pagsolosámbag, pagíndig sa bisan onsa.

Discutir. = Idem. * Pagásoy, pagsáyod ug maáyo sa bisan onsa.

Disecar. = Pagbólag, pagbáhin, paglápa sa mg̃a minatáy, arón hisáydan sa
mg̃a mananámbal sa pagcabótang sa mg̃a bahin sa solód sa laoas, ug sa
saquét ng̃a nacamatáy caníla.

Diseccion. = Pagcabólag sa mg̃a bahin sa laoas.

Disector. = Ang magalápa sa mg̃a minatáy, ang magabólag sa mg̃a bahin sa
laoas.

Diseminar. = Pogas, sab-oag, catag.

Disension. V. Discordia.

Disenso. = Pagcadilí, pagdilí.

Disenteria. = Hibólos, calíbang sa dogó, otol.

Disentimiento. V. Disenso.

Disentir. = Pagdilí. * V. Discordar.

Diseñar. V. Dibujar.

Disertacion. = Pagíndig indig.

Disertar. = Idem.

Diserto. = Táuo ng̃a maálam mamólong ug guidaghánan sa mg̃a polong.

Disfamar. V. Difamar.

Disfavor. = Díli pagtagád sa bisan cansa, díli paglában, díli pagtábang
canía.

Disforme. = Ang oaláy maáyong dagoay, maáyong báihon, maáyong
pagatóbang. * Ang dagcóan caáyo ug labí sa isigcaíng̃on.

Disformidad. = Pagcadagcó, cadacóon ng̃a guilabíhan.

Disfraz. = Pagcabálhin sa dagoay sa bisan onsa, arón díli onta hiílhan.
* Pagbísti ng̃a lain caáyo ug pagtábon sa nauong sa mg̃a pagsabáy, ug sa
totólo ca adlao ng̃a guinsóndan sa barlis, sa miércoles sa abó, arón
díli hiílhan ang mg̃a táuo ng̃a apil sa sabáy, ng̃a nanagdóla.

Disfrazar. = Pagláin, pagbálhin sa dagoay sa bisan onsa. * Pagpamólong
sa mg̃a polong ng̃a díli ang̃ay sa guihúna húna.

Disfrutar. = Agom, polos.

Disgregar. = Bolag, ocal, irog.

Disgustado. = Táuo ng̃a guicasaquítan, ng̃a nasocó, nasobó.

Disgustar. = Pagsobó, pagpasocó. * Pasáquit, pagpanoyó. * Paglális
lalis, pagáoay.

Disgusto. = Casocó, casobó, casáquit, pagláis, pagáoay.

Disidente. = Ang mosócol sa mg̃a ponóan, ang díli boot magsógot. * Ang
nabólag sa guihúna húna sa cadaghánan ng̃a mg̃a caobán nia.

Disímil. = Díli magsáma, díli topóng, díli maíng̃on.

Disimilitud. = Pagcadíli magsáma, ing̃on ug topóng, pagcaláin,
pagcahalayó.

Disimulado. = Ang díli magpaquíta ug díli magpasábot sa guihóna húna
nía.

Disimular. = Pagtábon sa guihúna húna sa bisan cansa. * Pagpatigáyon
arón díli hisáydan ug hibalóan sa obán sa anáa sa iang húna húna. *
Díli pagtagád, pagpasáilo sa mg̃a ponóan sa mg̃a sayóp sa ilang mg̃a
guinsacópan, cay guipacaíng̃on ng̃a oalá quit-on ug hingbalóan. * V.
Disfrazar. * Pagtábon, pagsácot sa usá ca botang sa lain ng̃a botang,
arón dilí hiílhan ug arón díli madayág. * Hanip. * Paligás, pagpaligás
sa soguílon.

Disipacion. = Pagcaósic, pagcadágmal. * Pagcabáhin, pagcabólag sa mg̃a
bahin sa bisan onsa. * Pagcaalísng̃ao, pagcahong̃áo. * Batásan ng̃a
maláo-ay, mang̃íl-ad. * Pagcasámoc sa táuo sa mg̃a calipáyan sa
calibótan.

Disipado. V. Disipador. * Táuo ng̃a mahagógma sa mang̃a calipáyan ng̃a
calibotánon.

Disipador. = Maosícon sa bahándi, sa salapí, tigdágmal.

Disipante. = Idem.

Disipar. = Bolag, bahin. * Hong̃áo, alísng̃ao. * Lao-ay, ng̃íl-ad. *
Paghigógma sa calipáyan sa mg̃a caling̃áoan sa calibótan.

Dislocacion. = Pagcalisá.

Dislocadura. = Idem.

Dislocar. = Lisá.

Disminuir. = Cópos, cobos, coha, diot, colang.

Disociacion. = Pagcabólag, pagcabáhin.

Disociar. = Bolag, bahin.

Disoluble. = Ang arang mahínis, malínis.

Disolucion. = Pagcahínis, pagcalínis. * Pagcang̃íl-ad, pagcaláo-ay sa
batásan, sa quinagaoían, sa quinabóhi.

Disolutamente. = Sa pagcang̃íl-ar, sa pagcamaláo-ay.

Disoluto. = Táuo sa batásan ng̃a maláo-ay, mang̃íl-ad.

Disolver. = Hobar, badbad. * Bolag, bahin. * Honóng, poyó, arang,
ondang. * Hilis linis.

Disonancia. = Pagcadíli ang̃ay, pagcadíli oyon, pagcabóloc.

Disonante. = Ang díli ang̃ay, ang díli oyon, ang nabóloc.

Disonar. = Díli pagáng̃ay, díli pagóyon, pagbóloc.

Disono. V. Disonante.

Disparador. = Ang mabóhi sa mg̃a lothang, mang̃a posil, mg̃a paná, &c. *
Honóng̃an sa pothao ng̃a macacaláyo sa mg̃a posil.

Disparar. = Bohi, lothang. * Balíbag, bonó, salibáy sa mabáscog, sa
bisan onsa. * Pagdalágan sa oaláy toyo.

Disparatadamente. = Sa oaláy cataróng̃an, sa oaláy maáyong paghúna buna.

Disparatado. = Ang magabóhat ug mamólong sa oaláy húna huna ng̃a maáyo,
sa pagcahanáyac.

Disparatar. = Pagpamólong ug pagbóhat sa oaláy húna húna ng̃a maáyo, sa
pagcaoaláy boot.

Disparate. = Polong con bohat ng̃a díli ang̃ay sa maáyong húna húna.

Disparidad. = Pagcadíli topóng, díli magsáma, díli macaígo, pagcadíli
ang̃ay, díli ing̃on, díli oyon. * Pagcaláin.

Disparo. = Pagcabóhi, pagcabonó, pagcasalibáy, pagcabalíbag.

Dispendio. = Paggastang dagcó, pagcaoalá, ng̃a guican sa boot, sa
quinahóhi, sa dong̃og, &c.

Dispensa. = Pagtógot ng̃a guican sa caogalíng̃on ng̃a pagbóot sa may gahóm
sa pagtógot, sa bisan onsa ng̃a guidilí sa batásan.

Dispensable. = Ang arang itógot.

Dispensador. = Ang magatógot.

Dispensar. = Tógot, pagbúot.

Dispersar. = Bolag, Sab-oag, catag. * Paggobá, pagpadalágan,
pagpalágueu sa mg̃a tapoc sa mang̃a soldados, sa mg̃a caoatán, &c.

Dispersion. = Pagcabólag, pagcalágueu.

Disperso. = Ang nabólag. * Ang magalacát sa mang̃a calongsódan ug sa
bisan diin sa oaláy tuyo, con sa pagcalágueu.

Displicencia. = Daútan ng̃a boot, casucó.

Displicente. = Ang magapabóg-at sa boot. * Ang guicabog-átan sa boot,
ang nagasobó ug nasucó.

Disponedor. = Ang magatagána, ang magaándam, ang macahósay.

Disponente. = Idem.

Disponer. = Hosay, sohay, pagbótang ug maáyo, * Tagána, andam. *
Pagbóot, pagsógo. * Pagbóhat ug testamento, pagpatigáyon sa paghing̃álan
sa táuo ng̃a modáoat sa cabílin.

Disponible. = Ang arang ug masáyon magámit, galamíton.

Disposicion. = Pagcahósay, pagcabótang ug maáyo. * Pagsógo, pagbóot,
pagtagána, pagándam. * Pagcasáyon, pagcaálam sa pagbóhat sa bisan onsa,
con sa pagpamólong. * Pagcabótang sa quinabóhi, pagcaáyo con
pagcasaquét sa laoas.

Dispositivo. V. Disponedor.

Dispuesto. = Ang̃áyan, baihónan, táuo sa maáyong pagatóbang.

Disputa. = Pagcalális, pagcaíndig indig, pagsolosámbag. * Pagáoay.

Disputador. = Ang mahagúgma maglális lalis, magcontra sa polong sa
isigcatáuo.

Disputante. = Idem.

Disputar. = Lalis, indig indig, solosámbag, aoay, socol.

Disquisicion. = Pagcasósi sa pagcacóti coti, paghíling ug maáyo,
pagquigásoy, pagquisáyod.

Distantemente. = Sa halayó, sa pagcahalayó.

Distantísimo. = Halayó, oyámot.

Distar. = Halayó, hilayó. * V. Diferenciar.

Distincion. = Pagcaláin sa usá ca botang sa lain ng̃a botang. * Opicio
con cahímtang ng̃a macahímo ug donggánon, donggan, sa bisan cansa ng̃a
táuo. * Maáyong paghósay, pagháyag sa bisan onsa, maáyong pagcabótang.

Distinguible. = Ang arang paglaínon.

Distinguido. = Táuo ng̃a donggánon, mahál, bilídhon, halángdon, dacó.

Distinguir. = Lain, ila, bolag. * Dayág, hayag. * Tan-ao, solong,
quita. * Paghigógma, pagpalángga sa obán ng̃a mg̃a táuo ug labí ng̃a sa
obán. * Pagdáog, pagóna sa obán sa quinaádman, sa ihibaló, sa
pagcaboótan, sa cacógui, &c.

Distintamente. = Sa pagcaláin.

Distintivo. = Timáan ng̃a magapaláin sa usá ca táuo, con botang sa láin
ng̃a botang con táuo.

Distinto. = Lain, ang díli magsáma, díli topóng, díli maíng̃on. * Ang
madayág, ang maháyag, ang maquíta caáyo.

Distraccion. = Caling̃áoan, pagláng̃ay lang̃ay sa boot, díli pagmátng̃on
caáyo sa caogalíng̃on ng̃a catongdánan. * Batásan, cagaoían ng̃a díli
mahósay caáyo.

Distraer. = Bolag. * Ling̃ao, lang̃ay lang̃ay.

Distraidamente. = Sa pagcalíng̃ao, sa pagcaoaláy cacógui.

Distraido. = Táuo ng̃a masámoc sa quinabóhi ng̃a díli mahósay, sa batásan
ng̃a malágsot.

Distribucion. = Pagcabáhin, pagcapáhat. * Pagbótang sa tagsa tagsa ca
botang sa hingtóngdan niang lugar con bolotáng̃an.

Distribuidor. = Ang magapáhat, ang magabáhin.

Distribuir. = Pahat, bahin. * Paggobá sa mg̃a marca, mg̃a molde sa mg̃a
imprenta sa pagbótang sa tagsa tagsa ca letra sa iang caogalíng̃on ug
hingtóngdan ng̃a sodlánan con cajon cajon.

Distributivo. V. Distribuidor. * Catadóng̃an ng̃a mohátag sa tagsa tagsa
sa nahatong̃ód canía.

Distributor. V. Distribuidor.

Distribuyente. = Idem.

Distrito. = Yota ng̃a hisácpan sa logar sa mg̃a provincia con longsod.

Disturbar. = Pagbóloc, pagsámoc, paggobót.

Disturbio. = Pagcagobót, pagcabóloc, pagcasámoc. * Pagaoalá, paggobá sa
cadáet.

Disuadir. = Pagsámbag sa bisan cansa arón díli onta padayónon ang
guihóna húna nia.

Disuasion. = Idem.

Disuasivo. = Ang macasámbag, macatámbag.

Disyuncion. = Pagcabólag, pagcabáhin, pagláin.

Disyuntivamente. = Sa pagcabólag, sa pagcaláin.

Diurno. = Ang nahatong̃ód sa matagádlao. * Pang̃adyéan sa mg̃a Padre.

Diuturnidad. = Pagcadógay, cadogáyan, túig ng̃a hatáas.

Diuturno. = Ang nadógay caáyo.

Divagar. = Pagláin sa soguílon sa nahaónang tuyo ng̃a guitóyo sa
nagasoguílon, pagligás sa suguílon.

Divergencia. = Pagcabólag sa mg̃a casólao sa adlao.

Diversamente. = Sa pagcaláin.

Diversidad. = Pagcaláin, pagcadíli maíng̃on, díli magsáma, dili
magtopóng. * Pagcadághan sa bisan onsa.

Diversificar. V. Diferenciar.

Diversion. = Caling̃áoan, dola, cadoláan.

Diverso. = Lain, ang díli magsáma, díli magtopóng, díli maíng̃on.

Divertido. = Malipáyon, táuo sa maáyong boot, matístis, tigtíao. * Táuo
ng̃a malíng̃ao sa mg̃a paghigógma ug pagmoral sa mg̃a babáye, sa mg̃a
pagsogál, sa mg̃a pagínom inom, &c.

Divertir. = Bolag, paghalayó. * Ling̃ao, dola.

Dividir. = Bolag, bahin, pahat, lapa. * Pagpabíquil sa mg̃a cabobót-on.
* Pagoalá, pagbólag sa pagcaábian, sa pagcahigála, sa pagcaáyong boot.

Divieso. = Hobág ng̃a magáhi ug maól-ol uyámot.

Divinamente. = Sa pagcadiósnon. * Sa dagcong pagcating̃ála, sa dagcóng
pagcahíngpit.

Divinidad. = Pagcamáo ug diósnon, pagcamáo sa Dios. * Pagcadios dios sa
mg̃a dios sa mg̃a dioatáhan.

Divino. = Ang nahatong̃ód sa Dios. * Ang nahatong̃ód sa mg̃a dios dios ng̃a
bacácon. * Bisan onsa ng̃a bilídhon, mahál ug halángdon, caáyo. *
Manalágna magtatágna, ang magatágna.

Divisa. = Ang cabílin sa mg̃a amahán ng̃a guidáoat sa mg̃a anac. * Timáan
sa pagíla sa mg̃a cahímtang sa mg̃a táuo.

Divisar. = Quita, tan-ao, solóng.

Divisible. = Ang arang bolágon, bahínon ug paháton.

Division. = Bahin, bolag, pahat. * Pagbíquil sa mg̃a cabobót-on. *
Barlis ng̃a hamóbo ng̃a igacabólag sa mg̃a polong, sa pagsángpot caníla,
ug sa mg̃a polong ng̃a natong̃á sa catapósan sa usá ca dalan sa solat ug
sa sinógdan sa lain ng̃a dalan.

Divisivo. = Ang macabólag, ang macapáhat ug macabáhin.

Diviso. = Ang nabólag. * Ang díli moáng̃ay.

Divisorio. V. Divisivo.

Divorciar. = Pagbólag sa mg̃a magtiáyon arón díli maglóon pagpoyó sa usá
ca baláy.

Divorcio. = Pagcabólag sa mg̃a táuo ng̃a miño, arón magláin sila sa
pinoyánan.

Divulgable. = Ang arang magbántog, magbaláod ug magmantalá, ang
icasoguílon.

Divulgacion. = Pagcabántog, pagcabaláod, pagcamantalá.

Divulgar. = Sogid, baláod, mantalá, bantog.



DO

Dobladamente. = Sa pagcalímbong, sa pagcabódhi.

Dobladillo. = Bisan onsa ng̃a hamóbo ug halagpád. * Pico, piló. * Hilo
ng̃a mabága ng̃a icabóhat ug medias.

Doblado. = Idem. * V. Disimulado.

Dobladura. = Piniló, piníco. * Conót.

Doblar. = Piló, pico. * Pagdohá sa bisan onsa, pagdógang niána arón
mahímo sa dorohá ca maíng̃on sa pagcadagcó ng̃a daan. * V. Disuadir. *
Pagbágting sa mg̃a ling̃ánay, sa minatáy.

Doble. = Ang may dohá ca maíng̃on sa pagcadagcó, sa pagcatímbang, &c.,
sa bisan onsa ng̃a botang ng̃a pagatandígan, ng̃a icatómbas ug
icapanánglet. * Panápton, hinábol ng̃a mabága. * Pagbágting sa minatáy.
* Táuo ng̃a sopang, sa dagcóng hosog.

Doblegable. = Ang masáyon malicó, mabalíquig.

Doblegar. = Licó, balíquig, boyoc.

Doblemente. V. Dobladamente.

Doblez. V. Dobladura. * Pagcalímbong, pagcabódhi. * Timáan ng̃a
nahabílin sa bisan onsa ng̃a guipiló guipíco.

Doblon. = Salapí ng̃a boláoan, ng̃a nagcaláin lain sa bili.

Doblonada. = Pagcadághan sa salapí.

Doce. = Napólo ug duhá.

Docena. = Usá ca napólo ug dohá.

Dócil. = Ang masáyon pagatón-an ug todlóan, matinománon. * Táuo sa
maáyong gaui, ang masáyon cabigon sa cabobót-on sa lain. * Bató,
pothao, tombága, &c., ng̃a masáyon sapsápon bacbácon ug pagaboháton.

Doctamente. = Sa pagcaálam, sa quinaádman.

Docto. = Quinaadmánon, mang̃ialáman, ang maálam.

Doctor. = Idem. * Magtotóon sa bisan onsa ng̃a quinaádman. * Ng̃alan ng̃a
icahing̃álan sa ubán ng̃a mg̃a santos, ng̃a sa bohi pa sila nagalában sa
mang̃a totoóhan sa atong Pagtóo, ug ng̃a nagatódlo sila sa nahatong̃ód sa
mg̃a tolománon sa santa Iglesia. * Mananámbal.

Doctora. = Babáye ng̃a guipacaíng̃on nía ng̃a mang̃ialáman sia. * Ang asáoa
sa mananámbal.

Doctoral. = Ang nahatong̃ód sa doctor. * Cahímtang, sa usá ca Padre ng̃a
canónigo sa mg̃a Singbahán ng̃a Catedral.

Doctorando. = Táuo ng̃a haróol na mahímo sia ug doctor.

Doctorar. = Paghátag sa cahímtang sa doctor.

Doctrina. = Pagtolón-an, pagtóon. * Caálam, quinaádman. * Oáli,
pagoáli.

Doctrinador. = Ang magatóon, ang magaoáli.

Doctrinante. = Idem.

Doctrinero. = Idem. * Padre religioso, ng̃a cura sa mg̃a indio.

Doctrino. = Báta ng̃a iló ng̃a guibáton, guihóptan, guialimáhan ug
guitodlóan hasta sa iang pagcadagcó.

Documentar. = Pagásoy, pagsáyod sa bisan onsa, sa mg̃a camatoódan.

Documento. = Sambag, pagtámbag sa bisan cansa arón díli magabóhat sa
mg̃a bohat ng̃a daótan. * Camatoódan sa bisan onsa. * Papel ng̃a sinolátan
sa pagásoy sa bisan onsa.

Dogal. = Pisi ng̃a ihócot sa mg̃a mananáp, ug ang igabítay ug icapatáy sa
mg̃a saláan ng̃a guipatáy sa justicia. * Lobid.

Dogma. = Camatóod, Pagtóo sa mg̃a cristianos sa ng̃atanán ng̃a guipamólong
ug guitódlo sa Dios, ng̃a guipaháyag sa santa Iglesia ug guisógo nía,
arón toóhan nila.

Dogmático. = Ang nahatong̃ód sa Pagtóo sa mg̃a binoñágan.

Dogmatista. = Ang magatóon, magtotóon. * Ang magatódlo sa mg̃a
pagtolón-an ng̃a bag-o, contra ug batoc sa matúod ng̃a Pagtóo.

Dogmatizar. = Pagtóon ug pagtódlo sa mg̃a pagtolón-an ng̃a batoc sa
Pagtóo sa mg̃a cristianos.

Dogo. = Yró ng̃a díli molóoat sa magatáng̃ag nía. * Yró ng̃a diótay.

Doladera. = Ooásay ng̃a igasápsap sa mg̃a papán ng̃a icabóhat sa mg̃a cuba,
sa mg̃a panonódlan sa vino.

Doladura. = Sinápsap.

Dolar. = Bincong, sapsap.

Dolencia. = Saquét.

Doler. = Idem, ol-ol. * Sáquet, hinólsol, basol. * Looy, poáng̃od,
hinóclog.

Doliente. = Ang masaquét, ang maol-ol. * Ang masáquet, ang mahinólsol,
mobásol. * Magpoang̃ódon, ang magahanóclog.

Dolo. = Limbong. * Paghúna húna ng̃a daótan, ng̃a contra sa cataróng̃an.

Dolor. = Casaquét, caólol. * Casáquet, paghinólsol, pagbásol, pagtápat.

Dolorido. = Ang guiol-ólan, ang guisaquítan, guicasaquétan. * Ang
guicalísdan, guicayógtan, guigól-an. * Ang caobánan ng̃a labíng hadóol
sa namatáy.

Dolorosa. = María Santísima sa mg̃a casáquet.

Dolorosamente. = Sa pagcasaquét. * Sa pagcasáquet. * Sa paghinólsol. *
Sa caól-ol.

Doloroso. = Ang masáquet. * Ang masaquét, ang maól-ol.

Doloso. = Malilímbong, malimbóng̃on, borhíon, macálit.

Domable. = Ang arang maánad, ang icatanód, icaághop.

Domador. = Ang magapaánad, ang magatanód, ang magapaághop.

Domar. = Yháyop, tanód, aghop, anád. * Pogóng, haoid.

Domeñar. = Idem.

Domesticable. V. Domable.

Domésticamente. = Sa pagcaoaláy coti coti.

Domesticar. V. Domar.

Doméstico. = Ang mahatong̃ód sa baláy, sa panimaláy. * Mananáp ng̃a
nagatóbo ug guibatónan sa baláy, hayópan, guimbóhi sa baláy, aghop.

Domestiquez. = Pagcaánad, pagcatanód pagcaághop.

Domiciliado. = Molópio, ang magapoyó sa bisan díin.

Domiciliario. = Idem.

Domiciliarse. = Pagpoyó sa bisan díin ng̃a longsóla.

Domicilio. = Lugar con baláy ng̃a guinpóyan sa bisan cansa, pinoyánan.

Dominacion. = Pagcatagía, pagcabóot sa mg̃a hari sa ilang mg̃a
guinsacópan ug sa yota ng̃a hingsácpan sa ilang gahóm. * Mg̃a Ángeles sa
icaópat ca coro sa Lang̃it, mg̃a espíritus ng̃a boláhan.

Dominante. = Ang magobóot. * Ang boot magpógos sa obán, ug ang díli
boot ng̃a soclan ug pogson sa lain. * Ang magalabí, magalabáo ug motóybo
sa obán ng̃a isigcaíng̃on.

Dominar. = Pagbóot. * Paghímo ug tagía ug guinóo sa bisan onsa. *
Paglabáo, pagtóibo sa usá ca baláy, cahoy, boquid, &c., sa obán.

Dómine. = Ang magtotóon sa gramática ng̃a linatín.

Domingo. = Domingo, ang nahaónang adlao sa semana ng̃a nahatong̃ód ug
labí sa Guinóo ug sa pagsíngba canía.

Dominguero. = Ang mahatong̃ód sa Domingo. * Táuo ng̃a mahagúgma magbísti
ug maáyo ug sa mg̃a caling̃áoan, sa mg̃a Domingo ug sa mg̃a adlao ng̃a
iglilíhi lamang.

Dominguillo. = Táuo táuo, ladáoan sa táuo.

Dominica. = Domingo.

Dominical. = Ang nahatong̃ód sa Domingo.

Dominicano. = Ang nahatong̃ód sa caparían sa mg̃a Padre ni santo Domingo.

Domínico. = Ang nahatong̃ód sa guinóo con sa agálon.

Dominio. = Pagbóot sa tagsa tagsa sa ng̃atanán ng̃a ia ug ng̃a anáa sa
ilálom sa iang gahóm. * Pagcaponóan. * Ang mg̃a longsod ug yota ng̃a
hingsácpan sa ilálom sa gahóm sa mg̃a hari ug mg̃a ponóan, ug ang mg̃a
táuo ng̃a nanagpoyó niána. * Pagcatagía.

Don. = Hatag, gasa, regalo. * Caayóhan ng̃a laoásnon ug calágnon ng̃a
guican sa Dios. * Quinaádman sa pagbóhat sa bisan onsa. * Guinóo.

Donacion. = Paghátag, paggása.

Donado. = Laláque con babáye ng̃a nagasílbi sa mg̃a Padre con sa mg̃a
monja ug magabisti sa hábito, apan ng̃a díli magabóhat sa mg̃a pagsáad sa
pagsógot, sa pagcapobre ug sa pagcacastos.

Donador. = Ang mohátag, homalátag, ang magagása, magaregalo.

Donaire. = Pagcatístis sa pagpamólong, pagtíao tiao. * Caang̃áyan,
baihon ng̃a maáyo, pagcagayón sa paglacát, sa pagsayáo, &c.

Donairoso. = Táuo ng̃a ang̃áyan, baihónan, gayón.

Donante. V. Donador.

Donar. = Hatag, gasa, regalo.

Donatario. = Ang táuo ng̃a guihatágan, guitagáan.

Donativo. = Ang guipanghátag sa hari sa iang mang̃a guinsacópan sa
tong̃ód sa bisan onsa ng̃a quinahánglan ng̃a dinalían. * Tampo, tampa ng̃a
hinátag guican sa caugalíng̃on ng̃a pagbóot.

Doncella. = Babáye ng̃a potli ug olay ng̃a oalá pa hilábtan sa laláqui. *
Babáyeng sologóon sa mang̃a señora, sa mg̃a babáye ng̃a dato, bilídhon ug
mahál.

Doncellez. = Pagcabótang, cahímtang sa doncella.

Doncellueca. = Doncella sa dagcóng edad, tolotigúlang na, hamtong.

Dónde? = Hain? asa? dis-a? díin?

Dondillero. = Sogaról ng̃a nagaábi abi, magahópo ug moágda sa obán, sa
pagsogál.

Donosamente. = Sa pagcaang̃áyan, sa caang̃áyan, sa pagcabáihon.

Donosidad. = Caang̃áyan. * Pagtíao, pagcatístis.

Donoso. = Ang̃áyan, baihónan, matístis, tigtíao, matíao.

Doña. = Polong ng̃a ióna sa ng̃alan sa mg̃a babáye ng̃a dato, bilídhon ug
mahál, sa paghing̃álan caníla.

Doñear. = Pagdúao sa masóbsob sa mg̃a babáye. * Pagsoguílon, pagcagóla
caníla sa masócot.

Dorado. = Ang may color sa boláoan. * Isda.

Dorador. = Ang may opicio sa pagboláoan, sa pagtápot sa boláoan sa
cahoy, sa pothao, &c.

Doral. = Langgam ng̃a potíon.

Dorar. = Pagboláoan, pagtábon ug patápot sa bisan onsa sa boláoan,
halop.

Dormida. = Cadogáyan, pagcadógay sa pagóndang sa pagcáon sa olod ng̃a
macagáma sa igagáma. * Lugar ng̃a pagahonóng̃an sa gabíy sa mg̃a mananáp.

Dormidera. = Pagcasáyon sa pagtólog.

Dormidero. = Ang nagapatólog. * Lugar ng̃a guicatólgan sa mg̃a mananáp.

Dormilon. = Táuo ng̃a matológon, ng̃a matólgon, ng̃a tigtólog, ng̃a matólog
caáyo.

Dormir. = Tolog, nanoc. * Pagdógay sa bisan onsa ng̃a bohat ug sa bisan
onsa ng̃a holosáyon.

Dormitar. = Docá, tolog tolog, calímot.

Dormitivo. = Ilímnon ng̃a may gahóm sa pagpatólog.

Dormitorio. = Solód ng̃a guicatológan, ng̃a guitagána sa pagtólog, ng̃a
guibotáng̃an sa higdáan.

Dornajo. = Dolang ng̃a pagabotáng̃an sa mg̃a lalóg, sa can-on sa mg̃a
baboy, pasáoan, pasóng̃an.

Dorso. = Licód.

Dos. = Dohá.

Dosañal. = Ang may dohá ca túig con nahatong̃ód ning tiempóha.

Doscientos. = Dohá ca gatús.

Dosel. = Sambong, sab-ong.

Dosis. = Pagcadághan sa tambal ng̃a ihátag sa mang̃a masaquét sa tagsa ca
paghátag. * Pagdághan sa bisan onsa.

Dotar. = Paghátag sa usá ca babáye sa mg̃a hias con sa salapí ba sa
pagdáoat nía sa bag-ong cahímtang con sa pagcasál canía.

Dote. = Ang salapí, mg̃a hias, &c., ng̃a ihátag sa babáye ng̃a mamiño con
mosolód sa pagcamonja. * Hatag ng̃a mahál, bilírhon. * Pagcahalángdon.

Dozavado. = Ang may napólo ug dohá ca nauong con loyo.

Dozavo. = Ang icapólo ug dohá ca bahin sa bisan onsa.



DR

Dracma. = Ang icaoálo ca bahin sa usá ca onsa.

Drago. = Cahoy ng̃a hatáas ug dagcó.

Dragon. = Saoa ng̃a dagcó, bitin.

Dragona. = Golpe ng̃a guitáod ug guitóngtong sa abága sa mg̃a soldados
ng̃a sargento, saretera.

Drino. = Saoa, halas ng̃a malála caáyo bisan tonban lamang.

Driza. = Pisi, lobid ng̃a igaitáas ug icapaóbos sa mg̃a layág sa mg̃a
sacayán.

Droga. = Calaínan sa mg̃a panácot ng̃a isácot sa mg̃a calán-on.

Droguería. = Baláy ng̃a pagbaligyáan sa mg̃a panácot.

Droguero. = Ang magapatigáyon ug magbalígya sa mg̃a panácot. * Bacácon,
malimbóng̃on.



DU

Dubio. = Doha doha.

Dubitable. = Ang arang pagdóha doháon.

Dubitacion. V. Dubio.

Ducado. = Ang yota ng̃a nahatong̃ód sa dagcóng táuo ng̃a guing̃álan ug
duque.

Dúctil. = Bisan onsa ng̃a sa díli mabóong, mabalí ug mabógto, mahímo ng̃a
paganípson, pagalápdon ug pagdacóon.

Ductor. = Mando, magoóna, pang̃ólo, capitan.

Ducho. = Táuo ng̃a batid, ng̃a maálam.

Duda. = Duha doha. * Bisan onsang polóng̃a ng̃a ibótang arón pagaíndig
indígon ug arón madayág ug maásoy ug maáyo.

Dudable. V. Dubitable.

Dudar. = Pagdóha doha.

Dudosamente. = Sa pagcadóha doha, sa may doha doha.

Dudoso. = Ang magadóha duha. * Ang guidúha duháan.

Duela. = Papán ng̃a boloháton, ng̃a icabóhat sa mang̃a pipa ng̃a panonódlan
sa vino.

Duelista. = Ang mahibaló sa mg̃a tolománon sa mg̃a pagáyat con mg̃a
pagáoay.

Duelo. = Pagáyat, pagáoay sa duruhá ca táuo ng̃a nagsigtúyo síla. *
Bisan onsa ng̃a guipanagbóhat sa mg̃a táuo arón ipaquíta nila sa
cadaygánan ang casáquet nila tung̃ód sa pagcamatáy sa bisan cansa. *
Casáquet cagóol, calisód.

Duende. = Balbal, asoang, onglo.

Duendo. = Aghop, hayópan.

Dueña. = Babáye ng̃a tagía sa bisan onsang baláy, yota, &c. * Babáye ng̃a
miño, ng̃a mahál dato ug bilídhon.

Dueño. = Laláque ng̃a tagía sa bisan onsa. * Polong ng̃a icapamólong sa
mg̃a táuo, mg̃a laláqui ug mg̃a babáye, ng̃a nanagsighigógma sila, sa ilang
pagatóbang, sa pagíng̃on nila: dueño mio. * Agálon ng̃a may sologóon con
bihag.

Duerno. = Duhá ca pliego ng̃a minarcáhan con inimprenta, ng̃a nahasócsoc
ang usá sa usá.

Dula. = Cadaghánan sa mg̃a guimbóhi, mg̃a hayópan, mg̃a mananáp, sa mg̃a
molópio ng̃atanán sa usá ca longsod.

Dulce. = Matám-is, catám-is, catam-ísan. * Ang tobig ng̃a matáb-an, sa
sobá, sa atábay, sa toborán, &c., ng̃a díli maásgad. * Bisan onsa ng̃a
may lalím ng̃a maáyo, ng̃a díli mapáit, díli maárat.

Dulcemente. = Sa pagcatám-is, sa pagcahómoc.

Dulcificante. = Ang magatám-is.

Dulcificar. = Pagtám-is. * Pagcóha sa capáit, sa caárat, sa caísog sa
bisan onsa.

Dulcísimo. = Ang matám-is oyámot.

Dulcísono. = Ang moáng̃ay sa ting̃ug.

Dulero. = Baquero, bantay sa mg̃a hayópan, sa mg̃a mananáp.

Dulía. = Pagtáhor ug pagsíngba sa mg̃a santos.

Duliman. = Bisti ng̃a hatáas ng̃a guibistí sa mg̃a táuo ng̃a turco.

Dulzaina. = Tolónggon ng̃a pagataihópon.

Dulzarron. = Matám-is ng̃a macasóm-ol.

Dulzazo. = Ang matám-is caáyo.

Dulzura. V. Dulce.

Dulzurar. V. Dulcificar.

Duo. = Pagcánta, paggúya guya sa durohá ca táuo.

Duodécimo. = Ang icapólo ug duhá.

Duodenario. = Ang madúgay sa napólo ug duhá ca adlao.

Duodeno. V. Duodécimo.

Duomesino. = Ang nahatong̃ód sa dohá ca bolan.

Dupa. = Táuo ng̃a palímbong, ng̃a paólo olo.

Duplicacion. = Pagdohá.

Duplicadamente. = Sa pagcadohá.

Duplicado. = Bisan onsa ng̃a pagaboháton sa icadóha na maíng̃on ng̃a sa
nahaóna.

Duplicar. V. Duplicacion.

Duplicidad. = Pagcalímbong, pagcabódhi, pagcaólo olo.

Duplo. = Ang guiduhá.

Duque. = Ng̃alan ng̃a guicahing̃álan sa cahímtang se obán ng̃a mg̃a dagcóng
táuo sa Guinharían.

Duquesa. = Ang asáoa sa duque. * Lingcodánan ng̃a may sandígan.

Durable. = Ang arang madógay.

Duracion. = Pagcadógay, cadogáyan.

Duraderamente. = Sa pagcadógay, sa pagcalíg-on.

Duradero. = Ang madógay caáyo. * V. Durable.

Durante. = Sa pagcagáhi, sa pagcatíga.

Durar. = Dogay, mao, poyó, dayon.

Dureza. = Pagcagáhi, pagcatíga. * Pagcaláin sa gaoi, caísog. * Pagdáyon
sa caogalíng̃on ng̃a húna húna sa díli pagsámbag. * Hobág, cobal.

Durmiente. = Ang matólog. * Balábag, sabláyan sa mg̃a baláy.

Duro. = Matíga, quisol, bantoc, quinol, colínos, caguing, magáhi. *
Mabáng̃is, mamomógos. * Daguinótan caáyo, hicáoan. * Maísog, táuo sa
mabóg-at ng̃a boot ug gaoi.








E


EA

Ea. = Nan, na, da, harao, ta, ta la.



EB

Ebanista. = Panday sa cahoy ng̃a magabóhat sa bantolínao.

Ébano. = Bantolínao.

Ébrio. V. Borracho.

Ebullicion. = Pagcabócal.



EC

Eccehomo. = Ang laráoan ni Jesucristo ng̃a Guinóo ta, maíng̃on sa
guipaquíta ni Pilatos sa mg̃a Judíos.

Eclesiásticamente. = Sa pagcaáng̃ay sa usá ca Padre.

Eclesiástico. = Ang nahatong̃ód sa Singbahán. * Padre.

Eclipsar. = Baconáoa.

Eclipse. = Pagcabaconáoa, pagcang̃ít ng̃it.

Eco. = Aníng̃al, lanog.

Economía. = Pagbáton, paghópot sa mg̃a bahándi ug sa mg̃a dona sa
pagcaboótan, sa pagcaáyo. * Pagcahícao, pagcadaguínot.

Económico. = Hicáoan. * Ang malisód magagásta sa iang salapí,
daguinótan.

Economizar. = Daguínot, caguis.

Ecónomo. = Ang ilis sa mg̃a Padre con sa mg̃a cura, sa ng̃atanán ng̃a
nahatong̃ód sa Singbahán.

Ecuanimidad. = Pagcadáyon sa guihúna húna sa oaláy dóha doha.



ECH

Echacantos. = Táuo ng̃a pasipaláhon.

Echacuervos. = Cagon cagon. * Táuo ng̃a talamáyon ug bacácon.

Echada. = Pagcasalibáy, pagbalíbag, pagbonó. * Lugar ng̃a guilócpan sa
usá ca táuo ng̃a nagacalígad sa yota.

Echadero. = Lugar ng̃a pagaligádan ug pagahigdáan sa búot matólog.

Echadizo. = Táuo ng̃a guisógo sa pagsósi, sa pagpaquisáyod ug sa
pagpaquigásoy sa bisan onsa. * Ang tacós ng̃a ibalíbag, iyabó, isalibáy,
ng̃a pagaáidan.

Echador. = Ang nagabalíbag sa bisan onsa.

Echamiento. = Pagcabalíbag, pagcasalibáy, pagcayabó sa bisan onsa. *
Pagcahing̃ílin, pagcalágueu, pagpaháoa, pagpahálin.

Echar. = Salibáy, balíbag, yabó, haoa, hing̃ílin. * Halin, igui, tolod.

Echazon. = Pagbalíbag sa dagat sa lolan sa mang̃a sacayán, tong̃ód sa
pagcadáot sa tiempo ug cahorós sa hang̃in.



ED

Edad. = Edad, túig, socad, cutob sa pagcatáuo sa bisan cansa. *
Cadaghánan sa mg̃a túig con sa mang̃a catoígan.

Edicion. = Pagbaláod, ug pagimprenta sa bisan onsa ng̃a libro con bisan
onsang solat.

Edicto. = Pagbaláod, pagmantalá, sogo, pagbóot sa mg̃a ponóan. * Papel
ng̃a sinolátan sa mg̃a sugo sa mg̃a ponóan, ng̃a ipamílit sa cadaigánan,
arón basáhon ug hibalóan sa cadaghánan.

Edificacion. = Pagbóhat, pagtócod sa mg̃a baláy, mang̃a cota, mg̃a
baluarte, &c. * Pagtolón-an, pananglétan ng̃a maáyo, batásan ng̃a mahósay
sa bisan cansa, ng̃a tacós pagaoátan sa obán.

Edificador. = Ang magabóhat con magapabóhat sa bisan onsa.

Edificar. = Pagbóhat sa mg̃a baláy, &c. * Pagpaáoat sa maáyong batásan.
* Pagsonód sa maáyo ug hingpit ng̃a quinabóhi, arón sondon ug aoáton sa
obán.

Edificativo. = Ang magapaáoat sa maáyong batásan, ug mohátag sa
panigíngnan ng̃a hingpit ug matárong.

Edificio. = Baláy, cota, &c.

Editor. = Ang magabaláod ug magapaimprenta sa mg̃a libro, &c., ng̃a
guisólat sa lain.

Educacion. = Pagbáton, pagtódlo, pagtóon sa mg̃a báta.

Educando. = Ang guibatónan, guitodlóan, guinatón-an.

Educar. = Baton, alíma, toon, todlo.



EF

Efectivamente. = Sa pagcamatúod, mao man gayód, mao man.

Efectivo. = Bisan onsa ng̃a guibóhat, guihúna húna con guipamólong ng̃a
túod. * Salapí ng̃a túod.

Efecto. = Ang sonód sa bisan onsa ng̃a sinógdan, guinsóndan, guinicánan.
* Manggad, catigayónan, dona, guinamíton, mg̃a gamit.

Efectuar. = Pagbóhat sa bisan onsa.

Efemérides. = Libro ng̃a pagasolátan sa ng̃atanán ng̃a nasoríl, ng̃a
nahatábo sa matagádlao, sa adlao adlao ng̃atanán.

Efervescencia. = Pagcaínit ng̃a dagcó sa dogó. * Pagínit sa húna húna. *
Pagbolobíquil sa mg̃a cabobót-on.

Eficacia. = Gahóm, cahámhan, cagahóman sa pagbóhat.

Eficaz. = Ang may gahóm sa pagbóhat, ang magabóhat sa minatóod, sa
masingcámot.

Eficazmente. = Sa pagcamasingcámot, sa tinóod.

Eficiencia. = Gahóm, sa pagbóhat.

Eficiente. = Ang magabóhat sa bisan onsa. * Ang guinicánan, ang
sinógdan sa bisan onsa.

Efigie. = Laráoan.

Efímera. = Hilánat ng̃a madógay sa usá ca adlao.

Efimero. = Ang madógay sa usá lang ca adlao.

Efugio. = Pagcalágueu, pagpaligás sa bisan onsa ng̃a caculían.

Efundir. V. Derramar.

Efusion. = Pagcayabó, pagcaágas, pagcaóla, pagcaágay, pagcaagáy-ay. *
Paghigógma ng̃a guican sa casing casing.



EG

Egida. = Tamíng. * Dalángpan. * Paglában, pagtábang.

Egoísmo. = Paghigógma ng̃a guilabíhan sa caogalíng̃on, sa díli magtagád
sa obán.

Egoísta. = Táuo ng̃a magaatóbang lamang sa iang caogalíng̃on ug díli
magatagád sa obán.



EJ

Eje. = Batang batang, cahoy con pothao ng̃a guitaólan sa isigcatomóy sa
mg̃a rueda, mg̃a malíng̃in.

Ejecucion. = Ang pagbóhat sa bisan onsa. * Pagcóha sa hocom sa salapí
ug mg̃a dona sa otáng̃an, sa pagbáyad sa mg̃a hiotáng̃an.

Ejecutable. = Ang arang boháton.

Ejecutante. = Ang magasáca sa hocom sa may otang canía, arón báydan
sia.

Ejecutar. = Bohat. Pagbítay, pagpatáy sa mg̃a saláan, guican sa sogo ug
sentencia sa matúod ng̃a hocom. * Paglógos, pagpógos sa bisan cansa,
arón magbáyad sa iang otang, guican sa pagbóot sa hocom. * V.
Ejecucion.

Ejecutivamente. = Sa madalí caáyo. * Sa pagcalágmit.

Ejecutivo. = Ang díli magahólat. * Ang díli mahímo boháton sa lain ng̃a
horas, ang quinahánglan ng̃a boháton dihá dihá. * Ang dinalían uyámot.

Ejecutor. = Ang magabóhat sa bisan onsa. * Táuo ng̃a maniníng̃il guican
sa sugo sa hocom. * Berdugo, ang magapatáy sa mg̃a saláan ng̃a guihócman
sa camatáyon.

Ejecutoria. = Opicio, cahímtang sa ejecutor.

Ejemplar. = Panigíngnan, sanglet, pananglétan. * Hinóad. * Catalágman.
* Táuo sa maáyo, mahósay ug mataláid ng̃a batásan ug tacós ng̃a
pagaaoátan. * Maampóon maáyong cristianos.

Ejemplarmente. = Sa mahósay ng̃a batásan, sa pagcabóhi ng̃a tacós ng̃a
pagaaoátan. * Castigo ng̃a dagcó arón tomagám ang obán.

Ejemplificacion. = Pagdayág, pagháyag sa bisan onsa, tong̃od sa mg̃a
pananglétan.

Ejemplificar. = Idem. * Pagbótang sa mg̃a pananglétan, pagpananglétan.

Ejemplo. V. Ejemplar. * Ang nahatábo sa canhing tiempo.

Ejercer. = Pagbóhat sa hingtúngdan ng̃a opicio con quinaádman.

Ejercicio. = Bisan onsa ng̃a opicio ng̃a guiángcon sa bisan cansa ng̃a
táuo. * Pagbóhat sa bisan onsa. * Paglacát con pagcabayo arón mapíscay
ang laoas. * Pagtóon sa mg̃a soldados sa paglacát, sa pagbáton ug
pagbóhi sa posil, ug sa obán ng̃a mg̃a catongdánan nila. * Pagtóman sa
mg̃a maampóon sa ilang mg̃a bohat sa canhic Dios ug sa canhic calág.

Ejercitacion. = Pagbóhat sa bisan onsa.

Ejercitado. = Táuo ng̃a batid, ng̃a naánad na sa bisan onsa.

Ejercitante. = Ang magabóhat sa bisan onsa. * Ang magatóman sa mg̃a
tolománon sa canhic Dios ug sa canhic calág.

Ejercitar. = Pagbóhat sa bisan onsa. * Pagtóon sa bisan cansa, arón
maálam sa guitóon canía. * Pagsómay somay sa masóbsob sa bisan onsa,
arón hicádman ug saológon.

Ejército. = Pang̃obátan, cadaghánan sa mg̃a soldados.



EL

El. = Sia, siya.

Elaboracion. = Pagbóhat sa maáyo, sa hingpit uyámot, sa bisan onsa.

Elaborado. = Ang guibóhat sa pagcatóman, sa pagcahíngpit.

Elaborar. V. Elaboracion.

Elacion. = Pagpalábi labi, pagtáas sa húna húna.

Elasticidad. = Pagcaónat onat, pagcasáyon sa pagónat sa bisan onsa, ug
sa paghióli sa pagcabótang ng̃a daan sa maong guiónat.

Elástico. = Ang mahímo ng̃a onáton.

Ele. = Naá dihá, quitáa dihá, tan-áoa.

Eleccion. = Pagcahing̃álan, paghing̃álan, pagtódlo. * Pagbóot ng̃a
caugalíng̃on.

Electo. = Táuo ng̃a guing̃álan, guitódlo, guipíli sa bisan onsa ng̃a
pagaboháton.

Elector. = Ang magapíli, magatódlo, magapahing̃álan.

Elefanta. = Gadya ng̃a baye.

Elefante. = Gadya ng̃a laqui.

Elegancia. = Pagpamólong sa mg̃a piníling polong sa dili salicoáoot. *
Pagcaáñag, pagcatahóm, pagcaníndot, caang̃áyan.

Elegante. = Ang guidáyan dayánan ug maáyo, piníli, ang̃áyan, baihónan. *
Matahóm, maníndot, maáñag.

Elegible. = Ang arang pilíon, pililíon.

Elegidos. = Ang mg̃a piníli sa Dios sa Guinharían sa Lang̃it.

Elegir. = Pili. * Tagána.

Elemental. = Ang nahaóna. * Guinicánan, sinógdan sa mg̃a quinaádman.

Elemento. = Idem.

Elevacion. = Pagcaósoag, pagcacáoan, pagcatáas. * Pagcaoalá sa boot, sa
mg̃a balatían. * Pagpalábi labi.

Elevado. = Hatáas caáyo, halángdon.

Elevamiento. V. Elevacion.

Elevar. = Cauan, osoag, taas. * Pagualá sa boot, sa mg̃a balatián. *
Pagpalábi labi.

Eliminar. = Díli pagtágad sa bisan onsa.

Eliseos (campos). = Lugar ng̃a matahóm ug ponó sa mg̃a caayóhan ng̃atanán,
ang Lang̃it sa mg̃a dioatáhan.

Elixir. = Vino ng̃a pagasáctan sa mg̃a támbal. * Ipolórga.

Elocuencia. = Quinaádman sa pagcábig sa húna húna sa nagabása sa mg̃a
libro, con sa nagapatalínghog sa soguílon.

Elocuente. = Táuo ng̃a maálam mamólong ug ng̃a magacábig sa húna húna ug
casing casing sa nagapatalínghog canía.

Elogiador. = Ang nagadáyeg.

Elogiar. = Dayeg, olog.

Elogio. = Pagdáyeg, pagólog.

Elucidacion. = Pagdayág, pagháyag, pagásoy.

Eludir. = Pagpaligás, pagláguen sa mg̃a cacolían.



EM

Emanacion. = Pagguícan ug bisan onsa sa iang guinicánan, sa iang
sinógdan.

Emanante. = Ang muguícan sa guinicánan nia.

Emanar. = Guican, sogod.

Emancipacion. = Paggóa sa mg̃a anac sa ilálom sa gahóm ug pagbóot sa
ilang mg̃a tigúlang.

Embaidor. = Bacácon, malilímbong.

Embajada. = Sogo. * Ang táuo ng̃a sinúgo.

Embajador. = Sinógo, dagcóng táuo sa Guinharían ng̃a guisógo sa hari ng̃a
iang agálon, sa láin ng̃a hari, sa pagsábot, sa iang ng̃alan, sa bisan
onsa.

Embajadora. = Ang asáoa sa embajador.

Embalar. = Pagpótos sa mg̃a manggad ng̃a ilólan sa mg̃a sacayán con ihátod
sa bisan díin.

Embaldosado. = Salog ng̃a guitaólan sa mg̃a bató ng̃a linabráhan ug
sinápsap ug maáyo.

Embaldosar. = Pagtáod sa mg̃a bató sa salog con sa yota.

Embalijar. = Pagsolód sa bisan onsa sa balija, sa sulúdlan, sa
sudlánan.

Embalsadero. = Lugar ng̃a tobígan, danao, lanao.

Embalsamar. = Pagponó ug pagdíhog sa bálsamo ug sa obán ng̃a mg̃a mahomót
sa mg̃a laoas sa mg̃a minatáy, sa obos na guigóa ug guicóha ang mg̃a tináe
ug obán pa ng̃a mg̃a bahin sa solód sa tian, arón dili madonót ug mabahó
hasta sa dogay.

Embanastar. = Pagbótang, pagsolód sa bisan onsa, sa bocág.

Embarazada. = Babáye ng̃a samcon, mabdos.

Embarazadamente. = Sa pascasámoc.

Embarazar. = Olang, samoc.

Embarazo. = Casámoc, cooláng̃an, casamócan.

Embarazosamente. V. Embarazadamente.

Embarazoso. = Ang macasámoc, ang macaólang.

Embarbascar. = Pagtóbli, pagpanóbli, pagtóba, pagsácot sa bisan onsa sa
tobig arón mang̃alánag ang mg̃a isda ug mang̃amatáy. * Boloc, gobót,
sacót.

Embarbecer. = Pagtoróc sa mg̃a bong̃ot sa mg̃a laláqui.

Embarcacion. = Sacayán. * Pagcadógay sa tagsa ca pagsacáy.

Embarcadero. = Lugar ng̃a guitagána sa pagsacáy sa mg̃a tauo ug sa
pagdála sa mg̃a lolan sa mg̃a sacayán, toláy, donggoánan, tomolán.

Embarcador. = Ang nagapolólan sa mg̃a sacayán sa bisan onsa.

Embarcar. = Sacáy, lolan.

Embarco. = Pagcasacáy, pagsacáy.

Embargador. = Ang magacóha sa bisan onsa sa isigcatáuo guican sa
pagbóot sa hocom. * Ang macaólang, macasámoc.

Embargante. = Idem.

Embargar. = Pagpogóng, pagháoid sa bisan onsa sa isigcatáuo, mg̃a
manggad, mg̃a mananáp, mg̃a guinamíton, &c., guioan sa sogo ug pagbóot sa
ponóan, sa hocom. * Samoc, olang.

Embargo. = Idem. * Pagcalóod sa cotó cotó, sa guinháoa. * Dili paghílis
sa quináon, sa cotó cotó.

Embarnecer. = Pagtámboc, pagsópang.

Embarnizadura. = Pagpasínao, pagdíhog sa bolit sa bisan onsa.

Embarnizar. = Pagbólit, pagsínao, pagcápol.

Embarque. = Paglólan sa bisan onsa sa mg̃a sacayán.

Embarrador. = Ang magdíhog, ang magahílog sa lapoc, sa yánang.

Embarradura. = Pagcadíhog, paglíhog sa yánang.

Embarrancarse. V. Atascar.

Embarrar. = Pagdíhog, pagbólit, paghílog sa bisan onsa sa yánang, sa
pisac, sa lapoc.

Embarrilar. = Paghípos, pagsolód sa bisan onsa sa bariles.

Embastar. = Pagtahí sa hilo ng̃a malíg-on ug dagcó, sa taólan ng̃a
guiándam ng̃a daan, sa panápton ng̃a pagabordáhan.

Embastecer. V. Embarnecer.

Embate. = Paghámpac, pagdósmog sa bisan diin sa mg̃a balod sa dagat. *
Pagdámag sa mg̃a mananáp con sa mg̃a táuo.

Embaucador. = Bacácon, malilímbong, maólo olóhon.

Embaucamiento. = Bacac, limbong, pagcaólo olo.

Embaucar. = Idem.

Embaular. = Pagsolód, paghípos sa bisan onsa sa baul, sa caja, sa
caban.

Embausamiento. = Pagcaláin sa húna húna. * Cahárloc.

Embebecer. = Pagpalíng̃ao ling̃ao, pagpaláng̃ay. * Pagting̃ála ng̃a dagcó. *
Hinóctoc, hiórong.

Embebecidamente. = Sa pagcalíng̃ao ling̃ao sa huna huna, sa oalá
pamatng̃ónon. * Pagcahinóctoc, sa pagcahiórong.

Embebedor. = Ang macasóyop, ang macayópyop.

Embeber. = Soyop, yopyop, honob. * Sacop, locop. * Pagángcon sa tauo sa
bisan onsa ng̃a quinaádman, pagábot sa pagcamang̃ialáman, sa
pagcaquinaadmánon.

Embelecador. V. Embaucador.

Embelecar. = Limbong, bacac, pagólo olo.

Embelesar. = Hinóctoc. * Pagting̃ála ng̃a dagcó, tong̃ód sa bisan onsa ng̃a
guitán-ao ug guinadóng̃og.

Embeleso. = Pagcating̃ála sa huná huná ug sa bisan onsa ng̃a
cating̃aláhan.

Embellaquecerse. = Pagtampálas.

Embellecer. = Tahóm, anyag, dayan dayan.

Embermejecer. = Pagtína sa color ng̃a bolágao, mapolá. * Pagpaólao,
pagólao.

Emberrincharse. = Pagsocó, cabaláca, ligótgot.

Embestida. = Pagcadósmog, pagcadámag, pagcahámlag.

Embestidor. = Ang modámag, modósmog.

Embestidura. V. Embestida.

Embestir. = Dosmog, damag, hamlag, socol, aoay, gobát. * Toloy, sabong,
sacdop, laboc. * Bangga.

Embetunar. = Pagdíhog, paghílog sa bisan onsa sa bolit.

Emblandecer. V. Ablandar.

Emblanquecer. = Pagpotí.

Emblema. = Laráoan ng̃a cahológan sa bisan onsa, ng̃a asóyon sa solat ng̃a
ibótang sa tiílan nia.

Embobamiento. V. Embeleso.

Embobar. V. Embelesar. * Pagpalíng̃ao.

Embobecer. = Pagpabóang, pagpahóng̃og sa bisan cansa.

Embobecimiento. = Pagcabóang, pagcahóng̃og, pagcabóng̃og.

Embocadero. = Bohó, alaguían, boáng̃an, boáng, soláng̃an, latásan.

Embocado. = Vino sa maáyo ng̃a lalím, ng̃a dili maísog.

Embocadura. V. Embocadero. * Agui, losot. * Ang bahin sa preno sa
cabayo ng̃a isóol ug isolód sa bába. * Vino sa maáyong lalím. *
Pagtáyhop sa mahómoc sa mg̃a tolónggon.

Embocar. = Pagsolód sa bába sa bisan onsa. * Pagágui, pasolód,
paglósot, sa bisan diin ng̃a bohóa con alaguiána ng̃a masígpit ug
haíctin. * Solang, latas.

Embodegar. = Paghípos, pagtípig, pagsolód sa pensa sa bisan onsa.

Embolar. = Pagtáod, pagbótang, pagpahaáng̃ay sa mang̃a tomóy sa mg̃a
song̃áy sa mg̃a mananáp sa mg̃a malíng̃in ng̃a cahoy, arón díli sila
macagsámad ug macagsóng̃ag.

Embolismador. = Ang magadála dala sa mg̃a soguílon ng̃a díli mao, arón
magaáoay ang mg̃a táuo ug managbíquil ang ilang mg̃a cabobót-on. *
Tabían.

Embolismar. = Pagdála dala sa mg̃a soguílon ng̃a igabíquil sa cabobót-on,
ug igabóngcag sa pagcahigála. * Pagtábi.

Embolismo. = Cagobót, cabóloc, casámoc, cacolían.

Embolsar. = Pagsolód, pagtípig sa bisan onsa sa poyo poyo.

Embolso. = Idem.

Embonar. = Pagáyo pagbóhat ug maáyo sa bisan onsa.

Embornal. = Bohó ng̃a alaguían sa tobig sa ibábao sa mg̃a salog con mg̃a
cubierta sa mg̃a sacayán.

Emborrachador. = Ang nagapahobóg.

Emborrachamiento. = Pagcahobóg, pagcaálan, pagcalánag.

Emborrachar. = Hobóg, alan, lanag. * Hong̃og, bong̃og.

Emborricarse. V. Embelesar.

Emborrullarse. = Pagáoay sa mg̃a pagsínggit, paglális lalis sa mg̃a
masíngcang polong.

Emboscada. = Pagcatágo, pagcahóbong, pagcaátang, pagcaháb-on,
pagcabánhig.

Emboscar. = Tago, hobong, atang, hab-on bánhig.

Embotar. = Sompo, pagcóha sa caísog, sa cosóg, sa gohóm sa bisan onsa.
* Pagsóol sa tiil ug sa mang̃a paa sa mg̃a sapín ng̃a guing̃álan ug botas.

Embotellar. = Pagsolód sa vino, &c., sa mg̃a boteya.

Embotijar. = Socó, sobó, ligótgot, cabaláca.

Embozado. = Ang nacolópo, ang guitabónan, guitaclápan. * Pagtáod sa
bozal sa mg̃a mananáp. * V. Disfrazar.

Embozo. V. Disfraz.

Embracilado. = Ang guicógos, guicódcod sa masóbsob.

Embravecer. = Pagpaísog, pagpasocó, pagpaligótgot, pagtóyo. *
Pagihálas.

Embravecimiento. = Pagpanóyo, pagcaísog, pagcasocó. * Pagcaihaláson.

Embrazadura. = Pagsóol sa bocton sa bisan diin, ug ang bohó ng̃a
pagasoólan.

Embreadura. = Pagcadíhog sa salong, pagcabólit.

Embrear. = Paghílog sa salong sa bisan onsa, pagbólit.

Embregarse. = Pagsámoc, paghilábot sa mg̃a paglális, sa mg̃a pagáoay.

Embriagadamente. = Sa pagcahobóg.

Embriagar. V. Emborrachar.

Embriaguez. V. Emborrachamiento.

Embridar. = Pagtáod sa brida, sa preno, sa mang̃a mananáp.

Embrion. = Ang dugó ng̃a tibúoc sa solód sa tian sa mg̃a babáye ug mg̃a
baye ng̃a mabdos, sa oalá pa maíla ang mg̃a bahin sa laoas sa táuo con sa
mananáp. * Bisan onsa ng̃a oalá pa mahósay, ng̃a oalá pa madayág caáyo,
ng̃a oalá pa mahíngpit.

Embroca. = Hampol, haclop.

Embrocar. = Paghóar sa solód sa usa ca sodlánan sa lain ng̃a sodlánan.

Embrollador. = Ang macagobót, ang macabóloc, ang macasácot.

Embrollar. = Boloc, gobót, sacót.

Embrollo. = Cabóloc, cagóbot, limbong, bacac.

Embrollon. V. Embrollador. * Bacácon, limbóng̃an, malibóng̃on.
mililímbong, mamamálao, maláoon.

Embromar. = Pagtíao, pagbánha, pagsabá, pagcóndat. * Paglímbong, pagólo
olo, pagsóod sóod, pagsólog solog.

Embrosquilar. = Paghípos sa mg̃a hayópan sa alád, sa toril.

Embrutecer. = Pagcábos sa mg̃a galámhan sa calág.

Embuchado. = Tináe ng̃a dagcó ng̃a sinódlan sa onód sa baboy ng̃a tinádtad
ug sináctan sa mg̃a panácot.

Embuchar. = Pagsolód sa bisan onsa sa balónan sa mananáp. * Pagcáon ug
pagtolón sa bisan onsa, sa díli pagaosápon ug maáyo. * Paglámoy.

Embudar. = Pagbótang sa sandayóng sa bába sa boteya, &c., sa pagsolód
sa sa vino, tobig, &c.

Embudo. = Sandayóng, alólong, capandáyan ng̃a halagpád dapit sa itáas ug
diótay ug haíctin dapit sa obus, sa paghúad sa vino, tobig, &c., sa mg̃a
damajuana, mg̃a boteya, &c., &c. * Bacac, limbong.

Emburujar. = Pagtápoc sa bisan onsa sa pagcagobót, sa pagcasácot.

Embuste. = Bacac, limbong. * V. Disfraz. * Mg̃a hias, mg̃a dayan dayan,
sa diótay ng̃a bale, ng̃a pagagamíton ug ibisti sa mg̃a babáye, mg̃a
singsing, mg̃a ariyos, mg̃a bitay bitay, &c.

Embustear. = Pagbácac, paglímbong.

Embustería. V. Embuste.

Embustero. = Bacácon. * V. Embrollon.

Embutir. = Pagpahaáng̃ay sa mg̃a tolotaguídyot ng̃a cahoy, tombága,
salapí, bató, &c., sa mg̃a bohó ng̃a pagatígban ng̃a daan, sa lain ng̃a
cahoy tombága, salapí, pothao, bató, &c., arón magacaláin ang mg̃a
dagoay ug ang color. * Pagsolód sa balóyot, sa onlánan, sa caban, &c.,
sa bisan onsa, sa dinásoc caáo. * Pagponó sa bisan onsa. * Pagcáon ng̃a
labí sa casadáng̃an.

Emendable. = Salaoáyon, ang arang saoáyon. * Ang mahímo ng̃a mosáoay.

Emendacion. = Pagcasáoay.

Emendadamente. = Sa pagcatóman, sa pagcahíngpit.

Emendador. = Ang magasáoay, somaláoay, magsasáoay, bomalárlong, ang
magabárlong.

Emergencia. = Ang sonód sa sinógdan, sa sinóndan, ang guican sa
guinicánan.

Emergente. = Idem.

Emético. = Tambal ng̃a isolóca, ng̃a pagaímnon con malóod ang guinháoa.

Emigracion. = Pagpaháoa, pagcahálin, pagpahalayó.

Emigrar. = Haoa, halin. * Pagbía sa mg̃a táuo con sa mg̃a mananáp sa
ilang dáan ng̃a pinoyánan.

Eminencia. = Pagcatáas, cataáson, guitáson, ogdo, tapoc. * Catapósan sa
quinaádman, sa boot, sa caboótan, sa salabótan, &c. * Pagcahalángdon. *
Polong ng̃a banságon ug bilídhon ng̃a ióna sa ng̃alan sa mg̃a Padreng
Cardenal sa santa Iglesia.

Eminente. = Hatáas, dagcóan. * Halángdon.

Eminentemente. = Sa pagcahíngpit uyámot, sa pagcatáas caáyo.

Eminentísimo. = Polong ng̃a ióna sa ng̃alan sa mg̃a Padreng Cardenal.

Emisario. = Alaguían, balaháan sa mg̃a tobig. * Sinógo, maghihíling.

Emocion. = Pagcaláin, pagcabóloc sa huna huna.

Emoliente. = Tambal ng̃a icahómoc sa mg̃a hobág.

Emolumento. = Polos ng̃a macóha sa mg̃a táuo sa ilang opicio con
cahímtang, sohol.

Empacar. = Pagsolód, paghípos sa bisan onsa sa mg̃a caban, mg̃a cajon,
&c.

Empachado. = Ang maólao, ang dili magatóltol sa pagbóhat sa bisan onsa.

Empachar. = Samoc, olang. * Pagbáti sa calóod sa atáy, sa guinháoa. *
Dili paglínis sa cotó cotó sa quináon. * V. Disfrazar. * Olao.

Empacho. = Caólao, cabórong sa huna huna. * Casámoc, caoláng̃an. *
Pagcalóod sa guinháoa, pagcaoalá mahílis sa cotó cotó sa quináon.

Empadronador. = Ang magabóhat, macagáma sa padron ng̃a pagasolátan sa
mg̃a tauo ng̃a mobóhis.

Empadronar. = Pagsólat sa padron.

Empalagamiento. = Pagcasóm-ol.

Empalagar. = Som-ol. * Pagpasocó, pagaling̃ása, pagsámoc.

Empalagoso. = Ang macasóm-ol. * Ang macasámoc, ang magaaling̃ása.

Empalar. = Pagtóhog sa bisan onsa ug sa bisan cansa sa usá ca cahoy,
salay.

Empalmadura. = Sinompáyan, binaligtósan.

Empalmar. = Sompay, balígtos.

Empanada. = Calán-on ng̃a magáma sa onód ng̃a pinótos sa tinápay con sa
binócboc sa trigo ug ng̃a pagalotóon sa horno.

Empanar. = Paglobóng, paglíbot sa mg̃a calán-on sa tinápay con sa
binócboc, sa paglóto niána sa horno.

Empandar. = Paglíco paglóco, pagbalíquing sa bisan onsa.

Empandillar. = Pagípon sa mg̃a dahon sa baraja sa pagbóhat ug limbong.

Empantanar. = Pagponó sa tobig sa bisan onsang lugar, pagdánao,
paglánao. * Pagólang sa bisan onsa ng̃a pagaboháton onta.

Empañar. = Pagpótos sa mg̃a hapín sa mg̃a batang diótay. * Pagbóling,
paghógao sa masinao, sa salamín, &c., paglíbac líbac sa isigcatáuo,
paghilábot sa iang dong̃og.

Empapar. = Pagbasá ug maáyo, paghómod sa bisan onsa, lonao. * Pagponó
sa bisan cansa sa quinaádman, sa gogma, sa pagdomót, &c.

Empapelador. = Ang magapótos sa bisan onsa sa papel.

Empapelar. = Pagpótos sa bisan onsa sa papel.

Empaque. = Pagsolód, paghípos sa bisan onsa sa cajon, sa caban, sa
potos, &c.

Empaquetar. = Idem.

Emparamentar. = Pagdáyan sa mg̃a solód, sa mang̃a bongbong, mg̃a
cadalánan, mang̃a talambóan, &c., sa mg̃a tabil, pagtábil.

Emparar. V. Embargar hasta samoc.

Emparchar. = Pagbótang sa mg̃a haclop.

Emparedar. = Pagsolód, pagbilánggo sa mg̃a táuo sa talioála sa cota.

Emparejador. = Ang magatopóng sa bisan onsa.

Emparejamiento. = Pagcatopóng, pagcasáma, pagcaíng̃on.

Emparejar. = Sama, topóng, ing̃on. * Topad, parang.

Emparrado. = Atop atop sa mg̃a sang̃á sa mg̃a paras con sa obán ng̃a mg̃a
balágon, ng̃a nanagcátay ug nanagcoyátot sa mg̃a dalámba ng̃a guitagána ug
guibóhat pagtóyo.

Empatar. = Pagtopóng, pagólang sa bisan onsa.

Empate. = Pagcatopóng.

Empavesada. = Mang̃a tinábas ng̃a panápton ng̃a asul, molomaítom con
mapolá, ng̃a binódcan sa mapotí, ng̃a icadáyan dayan sa mg̃a sacayán sa
mg̃a adlao ng̃a mahál, ug igatábon sa mg̃a lingcodánan sa mang̃a palúa, mg̃a
bote, mg̃a baláng̃ay, &c.

Empavesar. = Pagdáyan dayan sa mg̃a sacayán sa timáan sa dagcóng
calípay.

Empecatado. = Daótan.

Empedernir. = Paggáhi, pagtíga.

Empedrado. = Salog ng̃a guitaólan ug guipahaang̃áyan sa mg̃a bató.

Empedrador. = Ang magapaáng̃ay sa mg̃a bató sa mang̃a salog ug sa mg̃a
cadalánan.

Empedrar. = Pagáng̃ay, pagtáod, pagbótang sa mg̃a bató sa bisan díin.

Empega. = Ang salong ug bisan onsa ng̃a igabólit.

Empegar. = Pagbólit sa salong con sa lain ng̃a ibólit sa bisan onsa.

Empeine. = Bolog, poc-lo, pos-on. * Cascaro, bon-i aláp-ap.

Empeinoso. = Carcaróon, bon-íhon.

Empelar. = Pagtóroc sa bohóc.

Empelotarse. = Boloc, samoc, gobót. * Paggóboc sa mg̃a táuo ng̃a
nagacaáoay.

Empella. = Ang panit sa sapin ng̃a nagatábon sa tee dapit sa ibábao.

Empellar. = Tólod, doso, tola.

Empellon. = Pagcatólod, pagcadóso, pagcatóla.

Empentar. V. Empellar.

Empenton. V. Empellon.

Empeñadamente. = Sa minatúod, sa tinóod, sa tinóyo.

Empeñar. = Paghátag sa bisan onsa sa táuo ng̃a otáng̃an sa hing̃otáng̃an
nia, hasta ng̃a mobáyad sa otang canía. * Paglógos, pagpógos. *
Pagpang̃íta sa manlalában sa pagdáng̃at sa guitóyo. * Pagbóhat sa bisan
onsa sa tinóyo, sa minatúod, sa masingcámot. * Paglában, pagtábang sa
bisan cansa.

Empeño. = Catongdánan sa pagbáyad sa otang sa tauo ng̃a otáng̃an. *
Paghúna huna ng̃a minatúod caáyo, sa pagdáng̃at ug pagcóha sa bisan cansa
sa guitóyo nía. * Pagtóyo ng̃a tinóod sa pagbóhat sa bisan onsa. *
Dalángpan, manlalában, tomalábang.

Empeoramiento. = Pagdógang sa cadáot, pagdólog sa saquét, pagsamót.

Empeorar. = Idem.

Emperador. = Hari.

Emperatriz. = Asáoa sa hari.

Emperejilar. = Pagdáyan dayan, pagáyo sa bisan onsa.

Emperezar. = Pagdáog sa catacá. * Pagláng̃an lang̃an guican sa catacá.

Empero. = Apan.

Emperrarse. = Pagsóqui sa minatúod.

Empezar. = Sogor, guican.

Empicar. = Pagbítay, paghógot, paghícot.

Empicotar. = Pagpasáca sa bisan cansa sa bitáyan, sa gaélan.

Empinadura. = Pagcatíndog, pagcabáng̃on pagcatóyod. * Pagcatíhin.

Empinamiento. = Idem.

Empinar. = Tindog, bang̃on, toyod, tihin.

Empingorotar. = Pagtóngtong sa bisan onsa ng̃a botang sa lain ng̃a
botang.

Empíreo. = Lang̃it, guinharían sa lang̃it, cabolahánan, paghimayáan,
paghimáya sa Lang̃it.

Empizarrar. = Pagtábon sa bisan onsa sa mg̃a batong manípis ng̃a
guing̃álan ug pizarras.

Emplastar. = Pagbótang sa mg̃a hampol. * Pagólang sa bisan onsa. *
Paghógao sa mg̃a tíil ug mg̃a camót sa bisan onsa ng̃a cahogáoan.

Emplasto. = Hampol.

Emplástrico. = Bisan onsa ng̃a mahágcot.

Emplazador. = Ang magasáca sa bisan cansa sa atubáng̃an sa hocom.

Emplazamiento. = Pagcasáca sa hocom.

Emplazar. = Pagsáca sa bisan cansa sa iang isigcatáuo sa hocom. *
Tagal, tacga.

Empleado. = Táuo ng̃a may opicio ng̃a nahatong̃ód sa mg̃a hocmánan ng̃a
labí, ug sa mg̃a holosáyon sa dagcóng ponóan.

Emplear. = Pagtógon, pagtógyan sa bisan cansa ug bisan onsa ng̃a
pagaboháton. * Paggasto sa salapí sa pagpálit sa bisan onsa.

Empleo. = Bohat, catongdánan.

Emplomar. = Pagtábon con paglíg-on sa bisan onsa sa tingga.

Emplumar. = Pagbótang sa mg̃a balahíbo sa bisan cansa.

Emplumecer. = Pagtoróc sa mg̃a balahíbo sa mg̃a langgam.

Empobrecer. = Pagpobres, pagháng̃ol.

Empobrecimiento. = Pagcaháng̃ol, pagcamacalolóoy, pagcapobres.

Empolvar. = Pagágbon, pagbilíbod.

Empolvorizar. = Idem.

Empollar. = Paglómlom.

Emponzoñador. = Ang magapahiló, ang macagáma sa bisan onsa ng̃a
macahiló.

Emponzoñamiento. = Pagcahiló, paghiló.

Emponzoñar. = Paghiló, paglála.

Emporcar. = Hogao, hamos.

Emporio. = Lugar ng̃a pagatíngban sa mg̃a nagacaláin lain ng̃a mg̃a tauo sa
pagcomercio, sa pagpálit ug pagbalígya.

Empozar. = Pagsolód sa bisan onsa sa atábay.

Emprendedor. = Ang magatóyo sa pagbóhat ug pagtóman sa mg̃a bohat ng̃a
cating̃aláhan ug macóli.

Emprender. = Sogod, pagtóman sa mang̃a bohat ng̃a macóli.

Empreñar. = Pagpamábdos sa mg̃a babáye ug sa mg̃a mananáp ng̃a baye.

Empresa. = Bohat ng̃a macóli ug cating̃aláhan. * Pagtóyo sa pagbóhat sa
bisan onsa.

Empresario. = Ang miápil sa bisan onsang bohat con pagpatigáyon.

Empréstito. = Pagcaólos, pagcabáilo ug ang guibáilo con ang giólos, ang
inóslan.

Empujar. V. Empellar.

Empuje. V. Empellon.

Empujon. = Idem.

Empulgar. = Paghógot sa pisi sa bosog sa pagbóhi ug maáyo sa paná.

Empuñador. = Ang nagacómcom, ang magacópot.

Empuñadura. = Polóan, caláptan sa cales, sa campílang, &c.

Empuñar. = Pagcópot, pagcóyot sa polóan, sa caláptan, sa bisan onsa.

Emulacion. = Pagíng̃on, pagbóhat maíng̃on sa guibóhat sa obán.

Emulador. = Ang magaílog sa lain, ang magabóhat maíng̃on sa guibóhat
nia.

Emular. V. Emulacion.

Émulo. = Aoay, caáoay, ang magaílog.

Emunctorios. = Losay.

Emundacion. = Pagcahínis, pagcapáhid, pagcanósnos.



EN

En. = Sa.

Enaceitarse. = Paglána.

Enaguachar. = Pagtóbig, pagponó sa tobig sa bisan onsa.

Enaguas. = Laguas, bisti con saya ng̃a guibisti sa mg̃a babáye sa ilálom
sa obán ng̃a mg̃a saya, ug ng̃a guipadápat nila sa laoas ug guitácgos nila
sa haoac.

Enaguazar. V. Enaguachar.

Enajenable. = Ang arang ihátag sa lain.

Enajenacion. = Pagcahátag sa bisan onsa sa lain. * Pagcaoaláy
pagmátng̃on ug pagpamáti. * V. Embeleso.

Enajenar. = Hatag. * V. Embelesar.

Enalbardar. = Pagtáod, pagbótang sa mg̃a siya (mang̃a albarda) sa mg̃a
borrico, &c. * Pagpótus sa itlog con sa binócboc sa bisan onsang
calán-on ng̃a pagapritóhon.

Enalmagrar. = Pagtína sa almagre, sa mapolá.

Enamarillecerse. = Paglálag.

Enamoradamente. = Sa paghigógma, sa dagcóng gugma.

Enamoradizo. = Ang masáyon mahagúgma.

Enamorado. = Ang mahagúgma, ang may gugma sa lain.

Enamorador. = Ang nagamorál, ang mamólong sa mg̃a polong ng̃a icapasábot
sa iang gugma.

Enamorante. = Idem.

Enamorar. = Paghigúgma sa lain, pagpatigáyon sa bisan cansa arón
higugmáon sa lain, pagamoral.

Enamoricarse. = Paghigúgma sa lain sa diótay ng̃a gugma.

Enano. = Pandácan, potot.

Enarbolar. = Pagósoag sa bisan onsa, pagbótang sa itáas.

Enardecer. = Pagdagcó sa mg̃a cailíbgon.

Enarenacion. = Apog ug balás ng̃a sinácot, pagcasacót sa apog ug sa
balás.

Enarenar. = Pagbótang, pagponó sa bisan onsa sa balás.

Enarmonar. V. Empinar.

Enastar. = Pagtáod sa togdánan sa bangcao, sala páng, &c.

Encabalgamiento. = Cureña, ug bisan onsa ng̃a pagataólan sa mg̃a lothang.

Encabalgante. = Ang magacabayo.

Encabalgar. = Pagcabayo. * Pagtóngtong sa usá ca botang sa ibábao sa
lain ng̃a botang.

Encabellecerse. = Pagtoróc sa bohóc.

Encabestrar. = Pagbótang, pagtáod sa cabestro sa mg̃a mananáp.

Encabezamiento. = Padron ng̃a sinolátan sa mg̃a táuo ng̃atanán ng̃a
nanagbóhis, ug ang pagsólat sa maong mg̃a táuo. * Cahosáyan sa
cadaghánan sa mg̃a tampa con tampo ng̃a baláydon sa mg̃a molópio sa usá ca
longsod. * Sinógdan sa mg̃a solat.

Encabezar. = Pagsólat sa padron sa mg̃a bomolóhis. * Pagbótang sa
sinógdan sa mg̃a solat.

Encabriar. = Pagtáod sa mg̃a cahoy ng̃a quinahánglan sa pagbóhat sa mg̃a
atóp sa mg̃a oaláy.

Encabritarse. = Pagtíndog sa mg̃a cabayo sa pagtónob lamang sa ilang
dohá ca tiil sa pang̃olahían.

Encadenamiento. = Pagcahócot, pagcahícot, pagcabáat sa mg̃a talicalá.

Encadenar. = Paghócot pagbáat, paghícot sa mang̃a talicalá.

Encajador. = Ang magapaáng̃ay sa usá ca botang sa lain ng̃a botang.

Encajar. = Solód, ang̃ay, botang, taod, pasoc, pansal. * Pagbácac,
pagólo olo, pagsólog solog.

Encaje. = Lugar ng̃a pagaang̃áyan ug pagataólan sa bisan onsa. * Paglabra
sa mg̃a panápton ng̃a magacahínag ug magacaláin lain ug dagoay.

Encajonado. = Bongbong, cota sa lonlon ng̃a yota, ng̃a pagaboháton sa
talioála sa dohá ca papán sa paglúgpit ug maáyo ug sa pagdásoc sa maong
yota.

Encajonar. = Pagsolód sa bisan onsa sa mg̃a cajon.

Encalabozar. = Pagbilánggo, pagpreso.

Encalabrinar. = Pagláin, pagbórong sa olo. * Pagtóyo sa minatúod sa
bisan onsa, sa díli pasámbag ang táuo ng̃a nagatúyo.

Encalar. = Pagápog, paghílog, pagdíhog sa apog sa bisan onsa.

Encalanarse. = Pagcótas sa mg̃a mananáp, paghágo, guican sa pagbóhat ng̃a
canónay con sa dagcóng caínit. * Paglínao caáyo, pagoalá sa hang̃in.

Encalvecer. = Pagópao.

Encalladero. = Lugar ng̃a pagasangládan sa mg̃a sacayán.

Encallar. = Sanglád. * Paghilábot sa bisan onsang holosáyon sa oaláy
quinaádman sa pagtóman ug maáyo.

Encallecer. = Pagcóbal.

Encallecido. = Táuo ng̃a naánad sa mg̃a salá, sa mg̃a calisdánan ug sa mg̃a
cahágo.

Encallejonar. = Pagsolód sa dalan ng̃a haíctin ug masígpit.

Encamarse. = Paglígad sa higdáan. * Paghígda, paghápay sa homáy, maís,
&c., sa dihá pa sa yota, guican sa pagcahorós sa hang̃in, sa pagcabáscog
sa olan, &c.

Encambijar. = Pagpadápit sa tobig, pagdála sa bisan asa, sa mg̃a
sandayóng.

Encambronar. = Paglípot, paglibót sa mg̃a sagbot ug mg̃a sang̃á ng̃a toncan
sa mg̃a cabalánan. * Paglíg-on sa mg̃a pothao sa bisan onsa.

Encaminar. = Pagtódlo sa dalan. * Pagpatigáyon sa pagdáng̃at sa guitúyo.

Encampanado. = Ang may dagoay sa ling̃ánay.

Encampanarse. = Pagpadáyeg sa bisan cansa, arón pagaíngnon sa ubán ng̃a
maáyong laláqui sía.

Encanalar. V. Encambijar. * Ilog.

Encanarse. = Pagcotáng, paggáhi sa mg̃a bátang diótay ng̃a boot maghílac
ug díli sila macahímo, loom.

Encandecerse. = Pagbága sa bisan onsa.

Encandilado. = Bisan onsa ng̃a motíndog.

Encandilar. = Soláo. * Pagcaláyo, paghoyóp sa caláyo arón masíga. *
Pagpolá sa mg̃a matá sa nacaínom sa daghan vino, aguardiente, &c.

Encanecer. = Oban, pagpoti sa bohóc. * Pagtigúlang.

Encanijar. = Pagpaníoang sa mg̃a bátang diótay tong̃ód cay guipasóso
caníla ang daótan ng̃a gatas. * Pagníoang sa mang̃a báta tong̃ód sa bisan
onsang saquét.

Encanillar. = Pagcaniyas.

Encantado. = Táuo ng̃a boang boang, hong̃og. * Ang dili magapatalínghog
sa guipamólong canía.

Encantador. = Balbal, asoang, onglo.

Encantar. = Pagbóhat sa mg̃a bohat ng̃a cating̃aláhan, tong̃ód sa gahóm sa
yaoa, ing̃on sa pagtóo sa mg̃a táuo ng̃a cabos.

Encanto. = Bisan onsa ng̃a cating̃aláhan.

Encantusar. = Paglímbong sa mg̃a polong ng̃a icaálam alam.

Encañado. = Sandayóng ng̃a pagaaguían sa tobig. * Mang̃a tinócod ng̃a
linála sa mg̃a lipac ng̃a caoáyan ng̃a ibótang sa bisan asa.

Encañar. V. Encambijar. * Pagbótang sa mg̃a caoáyan con mg̃a bagácay sa
bisan asa. * Pagbódbod sa hilo, igagáma, &c., sa mg̃a caniyas, ng̃a
isolód sa lanzadera.

Encañizada. = Alad sa mg̃a caoáyan con mg̃a bagácay sa pagbóhi sa mg̃a
isda sa mg̃a sobá, mang̃a danao, &c., arón díli sila macabóhi.

Encañonar. = Pagtoróc sa mg̃a balahíbo sa mang̃a langgam.

Encapachar. = Pagsolód sa bisan onsa sa bocág, sa bacat, &c.

Encapillarse. = Pagtábon sa laoas sa bisan onsa ng̃a bisti, ug labí pa
sa mg̃a bisti ng̃a isóol sa olo maíng̃on sa sinína.

Encapotar. = Pagtábon sa capote. * Pagbolíng-it, pagpaísog sa nauong. *
Pagdág-om sa calibótan sa mg̃a dag-om ng̃a maítom ug mabága.

Encapricharse. = Pagtóyo sa bisan onsa, pagdáyon sa bisan onsang húna
húna sa tinóyo caáyo.

Encaramar. = Pagósoag, pagtóngtong sa bisan onsa ng̃a botang sa lain ng̃a
botang. * Pagósoag sa cahímtang sa táuo, paghátag sa mg̃a táuo sa opicio
ng̃a hatáas.

Encarar. = Pagatóbang, pagatbang, pagtong̃ód.

Encaratularse. = Pagtábong sa nauong sa nauong nauong sa papel, sa
panápton, &c.

Encarcelacion. = Pagcabilánggo, pagcapreso.

Encarcelar. = Bilánggo, pagpreso, pagsolód sa preso, sa pagcapreso.

Encarecedor. = Ang magatóbo sa soguílon, ang magapadagcó un magalabí sa
guisógid nía.

Encarecer. = Pagósoag, pagdagcó sa bili sa bisan onsa. * Pagdáyeg ng̃a
labí sa casaráng̃an. * Pagpadagcó, pagpalabí sa soguílon.

Encarecimiento. = Pagcadagcó sa bili sa bisan onsa. * Pagtóyo sa
pagbóhat sa bisan onsa, pagcatinóod, pagcasingcámot.

Encargar. = Togon, togyan.

Encargo. = Idem.

Encariñar. = Gugma. * Palángga.

Encarnacion. = Ang pagcatáuo sa atong Guinóong Jesucristo sa tian ng̃a
olay oyámot ni María Santísima, sa laláng ug gahóm sa icatoló ca
Personas sa Santísima Trinidad, ng̃a ang Espíritu Santo. * Color sa onód
con sa carne ng̃a icapíntal sa nauong sa mang̃a laráoan.

Encarnadino. = Color ng̃a mapolá ng̃a obos, molomalospád.

Encarnadura. = Pagcalisód, con pagcasáyon sa pagtámbal sa mg̃a samad sa
mg̃a laoas.

Encarnamiento. = Pagtobó sa onód sa mg̃a samad, pagonód.

Encarnar. V. Encarnacion hasta color. * Pagtámboc sa naníoang. *
Pagdolót, pagsolód sa paná, sa cales, &c., sa mg̃a laoas. * Pagsácot sa
osa ca botang sa lain ng̃a botang. * Pagánad sa mg̃a iró sa pagápas ug
pagpatáy sa obán ng̃a mg̃a mananáp, sa pagpacáon caníla sa onód sa mg̃a
mananáp ng̃a pinatáy ng̃a daan.

Encarnativo. = Tambal ng̃a igahónal sa mg̃a samad arón motóbo ang bag-ong
onód.

Encarnecer. = Pagtámboc, pagsópang.

Encarnizado. = Mapolá caáyo, ing̃on sa color sa onód con sa dogó. * Matá
ng̃a poláhon.

Encarnizamiento. = Pagcáon sa carne sa dagcóng caíbog; maíng̃on ng̃a
guibóhat sa mg̃a iró. * Pagcabáng̃is, pagcadomót.

Encarnizar. = Pagpacáon sa mg̃a iró sa onód sa obán ng̃a mg̃a mananáp ng̃a
pinatáy, arón mang̃ísog sila. * Pagpanuyó ng̃a dagcó, pagbáng̃is,
pagdomót.

Encarrillar. = Paghópot sa mg̃a carro, mg̃a galíng̃an, mg̃a coche, &c.

Encarroñar. = Pagpadonót sa bisan onsa.

Encarrujarse. = Paglóco, paglicó, pagcólong sa bisan onsa.

Encartacion. = Encabezamiento. * Pagbáyad sa mg̃a guinsacópan sa ilang
ponóan con agálon sa catongdánan ng̃a baláydon sa timáan sa ilang
pagcasácop.

Encartamiento. = Paghócom, pagsentencia, guican sa matúod ng̃a hocom, sa
táuo ng̃a saláan ug ng̃a nalágueu, ug ng̃a oalá boot paquíta sa hocmánan
bisan ng̃a guibólong ug guitáoag.

Encartar. = Idem.

Encasar. = Pagbálic sa bocóg ng̃a nalisá sa iang lugar.

Encasquetar. = Pagbótang sa calo sa olo, pagtábon sa olo sa calo. *
Pagdáyon sa bisan cansa sa iang guihóna hona ng̃a caogalíng̃on, sa díli
pasámbag sa lain.

Encastar. = Pagáyo sa lioat sa mg̃a mananáp ug sa mg̃a táuo, sa pagsácot
sa obán ng̃a mg̃a táuo con mg̃a mananáp ng̃a maáyo. * Paglíoat,
pagpang̃ánac.

Encastillado. = Táuo ng̃a palábi labíhon.

Encastillar. = Paglíg-on sa bisan onsang lugar sa mg̃a cota, mg̃a
lantáoan, mg̃a baluarte. * Pagsócol sa mg̃a caáoay cutub sa solód sa mg̃a
baluarte ug mg̃a cota. * Pagdáyon sa caogalíng̃on ng̃a húna húna sa díli
magtagád sa mg̃a pagsámbag.

Encavarse. = Paghóbong sa mg̃a mananáp, mang̃a langgam, mg̃a baboy, &c.,
sa mg̃a bohó, mang̃a lang̃ob, &c.

Encebollado. = Guinisál sa onód, sa carne, ng̃a sináctan sa seboyas ug
sa mg̃a panácot.

Encella. = Hormáhan ng̃a pagabobátan sa mg̃a queso.

Encellar. = Paggáma, pagbóhat sa mg̃a queso.

Encenagado. = Ang sináctan sa lapoc, sa yánang sa pisac.

Encenagarse. = Pagsolód sa pisácan, sa lapoc, sa cayanáng̃an.

Encender. = Pagpasíga, pagsogá.

Encendidamente. = Sa pagcaínit.

Encendimiento. = Pagcasónog. * Pagcadagcó sa casocó, sa caligótgot, sa
hilánat, &c. * Pagcaínit sa mang̃a cailíbgon.

Encenizar. = Pagbótang sa abó sa bisan asa.

Encentador. = Ang nagasógod, ang nagaóna sa bisan onsa.

Encentadura. = Pagcasógor, sinógdan.

Encentar. V. Decentar.

Encepar. = Pagbilánggo, pagsolód sa bisan cansa sa bilanggóan. *
Paggamót sa mg̃a tanóm.

Encerado. = Panápton con papel ng̃a guidíhog ug guibólit sa talo. *
Hampol, haclop ng̃a guibóhat sa talo ug sa obán ng̃a mg̃a tambal. * Ang
may color sa talo. * Ang natibúoc ug nahágcot, ang esposo.

Enceramiento. = Pagbólit, pagdíhog sa talo sa bisan onsa.

Encerar. = Idem.

Encerradero. = Lugar ng̃a pagahipósan sa mg̃a hayópan, sa mg̃a mananáp.

Encerrador. = Ang magapasolód ug bisan onsa sa bisan díin. * Ang
magapasolód sa alad sa mg̃a mananáp.

Encerrar. = Solód. * Locop. * Paglícay sa calibótan ug pagsolód sa usá
ca convento.

Encerrona. = Pagcalícay sa mg̃a táuo, sa pila ca adlao, sa calibótan, sa
pagtóman ug pagbóhat sa bisan onsa.

Encestar. = Pagbótang, paghípos sa bisan onsa, sa bocág, sa tagácan.

Encía. = Lagos.

Enciclopedia. = Pagcaípon, catilíngban sa mg̃a quinaádman.

Encierro. = Bilanggóan ng̃a malisód. * Lugar ng̃a pagapóyan sa obán ng̃a
mg̃a táuo ng̃a nagabía ug nanaglícay sa calibótan.

Encima. = Sa ibábao, sa itáas.

Encina. = Cahoy sa España.

Encinar. = Boquid, solóp con lugar ng̃a guinatódcan sa mg̃a encina.

Encinta. = Babáyeng samcon, mabdos.

Encintar. = Pagdáyan dayan sa bisan onsa sa mang̃a cintas.

Enclaustrado. = Ang misolód ug ang guipasolód sa usá ca convento.

Enclavar. = Lansang, paglíg-on sa mg̃a lansang.

Enclavijar. = Paglang̃áquit sa usá ca botang sa lain ng̃a botang. *
Pagtáod sa mg̃a clavija sa mg̃a tolónggon.

Enclenque. = Ang maloyáhon, masaquéton.

Enclocar. = Paglómlom.

Encobar. = Idem, pagcopóy sa mg̃a langgam, pagpoyó sa ibábao sa mg̃a
itlog arón mapisó.

Encobrado. = Salapí, boláoan, &c., ng̃a may sacót sa tombága. * Ang may
color sa tombága.

Encoger. = Coló, cocó, hiyac, ticóngcong, copos, ocnol, ocnoc. *
Paglóya sa boot sa casing casing. * Pagólao, pagtálao. * Quipi, balólo,
quibícob, balicótot.

Encogidamente. = Sa diótay ng̃a casing casing, sa catálao.

Encogido. = Ang matálao, ang maólao, ang mahádloc sa pagatóbang ug sa
pagpamólong.

Encojar. = Piáng, quiang.

Encoladura. = Pagcapílit sa cola.

Encolamiento. = Idem.

Encolar. = Pagpílit sa bisan onsa sa cola, pilit, docot, tapot.

Encolerizar. = Pagpasocó, pagpaligótgot, pagpanoyó.

Encomendable. = Ang arang itógon.

Encomendar. = Togon, togyan.

Encomendero. = Ang guitógnan sa bisan onsa, ang guitogyánan.

Encomiador. = Ang magadáyeg.

Encomienda. = Togon. * Cahímtang ng̃a banságon ng̃a itógot sa Guinóong
hari sa obán ng̃a mg̃a sacop nia sa timáan sa iang maáyong boot ug sa
pagbálos sa mg̃a pahanóngdan. * Ang cruz ng̃a guidála sa mg̃a caballero
ng̃a sináb-ong sa ilang bisti, ug ng̃a guitógot caníla sa Guinóong hari.
* Pagdáyeg. * Dalángpan. * Pagcomostá, pagpang̃omostá.

Encomio. = Pagdáyeg.

Encompadrar. = Pagcógos, pagcódcod sa anac sa lain, sa pagbóñag ug
pagpirma canía. * Paghigála, pagábian.

Enconamiento. = Pagcacalamáyo, pagcaínsoy, pagcahóbag sa mg̃a bahin sa
laoas ng̃a nahasámad sa tonoc, con guipáac sa iró, sa laoa laoa, &c.

Enconar. = Calamáyo, insoy.

Encono. = Domót, daótan ng̃a pagbóot.

Enconoso. = Daótan, bisan onsa ng̃a macadáot. * Ang masáyon magadomót sa
isigcatáuo.

Encontradamente. = Sa pagcabátoc.

Encontradizo. = Ang ihibálag. * Pagbólong sa bisan cansa arón ihibálag,
bisan ng̃a pagaíngnon ng̃a oalá toyóon ang pagbólong, ang paghisógat.

Encontrado. = Bisan onsa ng̃a botang ng̃a atbang sa lain ng̃a botang.

Encontrar. = Sogat, tagbo, tabo, caplag, balag, quita. * Pagáoay,
pagbíquil biquil sa mg̃a cabobót-on sa mg̃a táuo. * Díli pagóyon, dili
pagáng̃ay sa mang̃a huna huna ug mg̃a pagbóot.

Encontron. = Pagcatumpálac, pagcadósmog, pagcadámag.

Encopetado. = Palábi labíbon, parayégon, ang magapagcadagcó.

Encorachar. = Paghípos sa sorlánan sa mg̃a manggad ng̃a ihátod sa bisan
díin.

Encorajar. = Pagpaísog, pagpapong̃ót, pagpong̃ót.

Encorar. = Pagtábon, pagtáclob sa bisan onsa sa panit, pasolód ug bisan
onsa sa solód sa usá ca panit.

Encorazado. = Ang guitabónan sa batong batong. * Ang guitabónan sa
panit.

Encorchetar. = Pagtáod sa cao-it, sa sab-it.

Encordar. = Pagtáod sa mg̃a coldas sa mg̃a tolónggon. * Pagbáat,
pagtácgos, sa maáyong pagbódbod, sa bisan onsa, sa mg̃a lobid, sa mg̃a
pisi.

Encordelar. = Pagbáat, paghógot, paghócot sa bisan onsa sa mg̃a pisi.

Encordonar. = Pagtáod, pagbótang sa mg̃a saguioálo, sa mg̃a cordon, sa
bisan onsa.

Encorecer. = Pagtóbo sa panit sa mang̃a samad.

Encornadura. = Ang pagcabótang sa mg̃a song̃áy sa mg̃a mananáp ng̃a
song̃áyan.

Encornudar. = Pagpacasalá sa babáye ng̃a miño. * Pagtoróc sa mg̃a song̃áy.

Encorozar. = Pagtáod, pagbisti sa bisan cansa sa calo calo ng̃a
mang̃íl-ad, arón maólao.

Encorralar. = Pagábog, pagpasolód sa alad, sa toril, sa mg̃a hayópan.

Encortinar. = Pagtábil sa mg̃a solód, sa mg̃a cadalánan, &c.

Encorvada. = Pagcabóctot, pagcabalicó, pagcabalíquig, pagcasócong,
pagcasóctot, pagcacóob, pagcaticóbo, pagcadóa, pagcadocó, pagcaticóco.

Encorvadura. = Idem.

Encorvamiento. = Idem.

Encorvar. = Boctot. * Balíquig, balicó, socong, soctot, coob, ticó,
ticóbo, doa, docó. * Paglában, pagtábang, pagpalángga sa usa ca tauo
labí ng̃a sa lain ng̃a tauo, sa oaláy cataróng̃an.

Encostradura. = Cogan.

Encovadura. = Pagsolód sa bisan onsa sa usa ca bohó con lang̃ob.

Encovar. = Idem. * Locop, sacop. * Tipíg. * Pagpahóbong sa bisan cansa.

Encrasar. = Pagespeso sa bisan onsa, sa tobig, sa vino, sa sabáo, &c.

Encrespador. = Capandáyan sa pagcólong sa bohóc.

Encrespadura. = Pagcacólong sa bohóc guican sa cahádloc, sa catálao, sa
cacógmat.

Encrespar. = Colong. * Pagbálod ng̃a dagcó sa dagat. * Pagdagcó sa
pagbíquil biquil sa mg̃a cabobót-on sa mg̃a táuo.

Encrestado. = Palábi balíhon.

Encrucijada. = Lugar ng̃a pagasogátan ug pagacóros corósan sa mg̃a dalan.

Encrudecer. = Pagpahílao sa bisan onsa. * Pagpasocó, pagpaligótgot.

Encruelecer. = Pagsámbag, pagpógos sa bisan cansa arón mabáng̃is sia ug
mahímo ug mamomógos.

Encuadernar. = Pagípon, patíp-oc sa daghánan ng̃a mg̃a papel, ng̃a
pagtahíon ug pagabotáng̃an sa sapáo. * Paghósay, pagpahigála sa mg̃a táuo
ng̃a nanagáoay.

Encubar. = Pagsolód sa vino, sa aguardiente, sa soca, &c., sa mg̃a cuba.
* Pagsolód sa mg̃a táuo ng̃a saláan oyámot sa usá ca coba, ubán sa usá ca
manóc ng̃a laqui, usá ca amó ng̃a baye, usá ca iró ug usá co saoa, ug
pagbalíbag caníla sa tobig.

Encubertar. = Pagtábon sa bisan onsa sa mg̃a panápton. * Pagtábon sa
laoas sa bisan onsa ng̃a icaságang sa mg̃a pagbónal sa caáoay.

Encubierta. = Limbong, borhi.

Encubiertamente. = Sa pagcatinágo, sa limbong, sa pagcabódhi.

Encubridor. = Ang magatábon, ang díli magtóg-an sa hingbalóan, ang
magacágon cagon sa mg̃a saláan. * Cagon cagon.

Encubrir. = Pagtábon, paghílom, díli pagtóg-an sa hingbalóan. *
Pagcágon cagon.

Encuentro. V. Encontron. * Paghisógat, paghitágbo, paghitábo,
pagcahibálag.

Encuitarse. = Pagyógot, pagmíng̃ao, pagsáquet.

Encumbrado. = Hatáas, halángdon.

Encumbramiento. = Pagcatáas, cataáson, guitáson.

Encumbrar. = Pagósoag, pagbótang sa itáas. * Paghátag sa bisan cansa sa
maáyong dong̃og, tong̃ód sa cahímtang con opicio ng̃a mahál ug bilídhon. *
Pagpalábi labi.

Encunar. = Pagcólan sa báta sa iang higdáan.

Encurtir. = Paggámos sa mg̃a sile ug bisan onsa ng̃a otána, paghólom sa
soca.

Enchancletar. = Pagsinelás, pagbísti sa mg̃a sapín sa díli isóol ang
tiil dapit sa ticód.

Encharcarse. = Pagtóbig, pagdánao sa bisan onsang lugar, paglónop.

Endeble. = Malóya, ang oalay cosóg ug gahóm, mahóyang.

Endecha. = Pagcanta ng̃a ming̃áuon caáyo ng̃a ang̃ay lamang sa mg̃a
hintúngdan sa mg̃a minatáy.

Endechar. = Pagcanta ug mamíng̃ao caáyo sa pagdómdom sa mg̃a minatáy. *
Pagyógot, paggóol, pagsobó, pagmíng̃ao.

Endemoniado. = Guiyáoa yaoáan, ang guisódlan sa yaoa. * Táuo ng̃a daótan
oyámot, ng̃a macadáot sa obán.

Endentado. = Bisan onsa ng̃a may ng̃ipon, guinting guinting.

Endentar. = Pagpahaáng̃ay sa usá ca botang sa lain ng̃a botang.

Endentecer. = Pagsógod sa pagtoróc sa ng̃ipon.

Enderezadamente. = Sa pagcaláctod, sa pagtól-id.

Enderezado. = Ang macapólos, ang moáng̃ay.

Enderezador. = Ang maálam maghópot, magalíma sa baláy, ug ang macasóhay
sa díli maáyo, sa nagobót.

Enderezamiento. = Pagcatól-id, pagcatános sa nabalíquig.

Enderezar. = Tol-id, tanos, lactod. * Paghópot, pagalíma ug maáyo sa
bisan onsa. * Paghósay sa nabóloc, sa nagobót. * Pagsáoay, pagbárlong.
* Pagándam, pagtagána. * Pagdáyan dayan. * Pagtóyo sa bisan onsa. *
Toyod, toihácao, toyhad. * Libárot, baliácag.

Endiablada. = Dola ng̃a pagaboháton sa mg̃a táuo ng̃a nagacayáoa sila sa
ilang pagbistí, nanagbóloc ug nagabánha sila caáyo.

Endiabladamente. = Sa pagcadaótan, sa pagcang̃íl-ad.

Endiablado. = Malágsot, daótan, mang̃íl-ad oyámot, ang macadáot.

Endiosamiento. = Pagpalábi labi, pagparáyeg ng̃a labí sa casaráng̃an.

Endiosar. = Pagbótang, pagíla sa bisan cansa sa pagcadios. * V. el
anterior.

Endoblado. = Hayop, nati ng̃a magasóso sa iang mahán ug sa lain carnero
ng̃a baye.

Endosar. = Paghátag sa lain sa papel ng̃a mahál, arón modáoat sa salapí
ng̃a guisólat sa maong papel.

Endrina. = Sirioelas ng̃a ihálas, sa España.

Endrino. = Cahoy ng̃a mobóng̃a sa sirioelas ng̃a ihálas.

Endulzar. = Pagtám-is sa bisan onsa. * Pagpatigáyon arón mahímo ng̃a
antóson ang mg̃a calisdánan ug mg̃a cahágo.

Endurar. = Paghínay hinay sa paggasto, pagdolodagínot. * Pagántos,
pagáco, pagílob. * Pagbáyan bayan sa bisan onsa ng̃a quinahánglan ng̃a
pagboháton.

Endurecer. = Paggáhi, pagpatíga, pagpaquínol sa bisan onsa. *
Pagpabáscog sa laoas arón dili padáog sa pagbóhat, sa mg̃a cahágo ug mg̃a
calisdánan. * Pagpasocó, pagpaligótgot. * Pagbáng̃is, pagáyad sa
pagpoáng̃od, sa calóoy.

Endurecimiento. = Pagcagáhi. * Pagcabáng̃is, pagcaoaláy calóoy.

Enebrar aguja. = Tanóg.

Enemiga. = Domót, daótan ng̃a pagbóot.

Enemigamente. = Sa pagcadaótan ng̃a bóot, sa domót.

Enemigo. = Aoay, caáoay, contra, batoc. * Ang may daótan ng̃a pagbóot sa
isigcatáuo con sa isigcaíng̃on.

Enemistad. = Daótan ng̃a bóot, pagcaáoay, díli pagóyon, díli pagáng̃ay sa
mg̃a cabobót-on sa mang̃a táuo, cabíquil sa boot.

Enemistarse. = Pagáoay.

Energía. = Pagcasingcámot, pagbóhat sa bisan onsa sa tinóyo caáyo.

Enérgicamente. = Sa minatúod, sa tinóyo, sa masingcámot.

Enérgico. = Ang magabóhat sa minatúod, sa tinóyo caáyo, sa masingcámot.

Energúmeno. = Táuo ng̃a guisódlan sa yaoa.

Enero. = Enero, ang nahaónang bolan sa tagsa ca túig.

Enervar. = Pagmalóya, pagcóha sa cosóg, sa gahóm.

Enfadadizo. = Táuo ng̃a masáyon masocó, manoyó, mabaláca.

Enfadar. = Socó, panoyó, baláca, aquig.

Enfado. = Casocó, caligótgot, caáquig, pagpanoyó cabaláca.

Enfadoso. = Ang macasocó, macapanoyó, macaligótgot.

Enfaldar. = Paghípos, paglólho sa mg̃a saya, quimon, oas oas.

Enfardar. = Pagbóhat sa mg̃a pardo, sa mg̃a potus, pagpótus.

Enfardelador. = Ang nagabáat sa mg̃a potus sa paglólan sa mg̃a sacayán.

Enfardeladura. = Paghípos sa mg̃a manggad sa mg̃a fardo, sa mg̃a potús. *
Pagpótus.

Enfardelar. = Pagpótus, paggáma sa mg̃a pardo.

Enfático. = Polong ng̃a may hintóngdan ng̃a dagcó, ug ang táuo ng̃a
mamólong sa maong polong, ng̃a may tuyong dagcó.

Enfermar. = Saquét, pagmalóya.

Enfermedad. = Casaquét, caól-ol, calúya.

Enfermería. = Baláy con lugar ng̃a pagabotáng̃an ug pagahipósan sa mang̃a
masaquét.

Enfermero. = Táuo ng̃a magabántay, magahópot ug magaalíma sa mg̃a
masaquét. * Lugar ng̃a salaquétan. * Malóya.

Enfervorizar. = Pagpaísog.

Enfielar. = Pagtárong sa mg̃a timbáng̃an, songcad.

Enfilar. = Pagtaláy, pagtaláytay.

Enfitéusis. = Paghátag sa usá ca táuo sa lain ng̃a táuo sa iyang yota,
sa baláy, &c., arón baydan sia sa salapí ng̃a guisabótan nila, ug arón
macóha sa polós sa baláy, sa yota, &c., ang táuo ng̃a nagaábang.

Enfiteuta. = Ang táuo ng̃a may catongdánan sa pagbáyad sa abang sa yota,
sa baláy, &c., ng̃a guiabáng̃an nia sa tagía ng̃a nagapaábang canía.

Enfitéutico. = Bisan onsa ng̃a guipaábang sa lain.

Enflaquecer. = Pagníoang, paglóya.

Enflaquecidamente. = Sa pagcaníoang, sa pagcalóya.

Enflaquecimiento. = Caníoang, calóya.

Enflechado. = Ang bosog ng̃a guitaólan sa paná.

Enfrascar. = Pagbótang sa vino, sa tobig, &c., sa mg̃a frasco, sa mg̃a
boteya. * Paglacát, pagtála sa mg̃a casolópan. * Pagbóhat sa bisan onsa
sa tinóyo caáyo, sa masingcámot.

Enfrenador. = Ang magatáod sa preno sa mg̃a mananáp.

Enfrenar. = Pagtáod, pagpatáng̃ag sa preno sa mg̃a mananáp.

Enfrente. = Sa atobáng̃an, sa atbang.

Enfriadera. = Sorlánan ng̃a pagabognáoan sa bisan onsa ng̃a ilímnon.

Enfriadero. = Lugar ng̃a pagabognáoan sa bisan onsa.

Enfriador. = Idem. * Ang magapabógnao ug macabógnao.

Enfriamiento. = Pagcabógnao.

Enfriar. = Bognao, tognao. * Paginádlao.

Enfundar. = Pagsolód sa bisan onsa sa iang punda, sa iang postánan. *
Pagponó, pagdásoc.

Enfurecer. = Socó, ligótgot, baláca, panoyó, pagpalábi labi. * Paghorós
sa hang̃in, paggobót, pagbálod ng̃a dagcó sa dagat.

Enfurruñarse. = Socó, baláca, bagólbol, bagótbot.

Engace. = Pagcalang̃áquit sa usá ca botang sa lain ng̃a botang.

Engaitador. = Bacácon, malilímbong, malimbóng̃on.

Engaitar. = Pagálam alam sa bisan cansa, pagpógos canía sa mg̃a polong
ng̃a malómo, arón magabóhat sa díli onta boot magbóhat.

Engalanar. = Pagtahóm, pagdáyan dayan sa bisan onsa, pagányag,
pagníndot.

Engallado. = Matól-id, matárong.

Enganchador. = Ang magacáo-it sa bisan onsa.

Enganchamiento. = Pagcacáo-it. * Ang salapí ng̃a ihátag sa bisan cansa,
arón mosolód sa pagcasoldados.

Enganchar. = Pagcóha sa bisan onsa sa cao-it. * Pagálam alam sa bisan
cansa, arón mosolód sa pagcasoldados, ug arón magabóhat sa lain ng̃a
bohat.

Enganche. V. Enganchamiento.

Engañabobos. = Ang bacácon, ang magalímbong sa mg̃a táuo ng̃a cabos, ng̃a
oaláy quinaádman.

Engañadizo. = Ang masáyon masayóp, ang masáyon limbóng̃an.

Engañador. = Bacácon, ang magalímbong, ang magaólo olo.

Engañante. = Idem.

Engañar. = Paglímbong, pagólo olo. * Pagsayóp, pagpasayóp.

Engañifa. = Limbong ng̃a guipacaíng̃on ng̃a macapólos.

Engaño. = Bacac, limbong. * Sayóp.

Engañosamente. = Sa bacac, sa limbong. * Sa pagcasayóp.

Engañoso. = Ang macalímbong. * Ang magapasayóp.

Engarabatar. V. Enganchar hasta pagálam. * V. Encorvar.

Engarabitarse. = Pagsáca sa itáas.

Engarbarse. = Pagtógdong, pagbátog sa mg̃a langgam sa mg̃a lugar ng̃a
labíng hatáas.

Engarbullarse. = Sacót, boloc, gobót.

Engarce. = Pagcatóhog.

Engargantar. = Pagsolód sa bisan onsa sa totónlan.

Engaritar. = Paglíg-on sa mg̃a cota sa pagbóhat sa mg̃a lantáoan, mg̃a
baluarte, &c.

Engarrafar. = Pagcóbot, pagcóyot, pagcópot sa mabáscog sa bisan onsa.

Engarzador. = Ang magatóhog.

Engarzar. = Pagtóhog.

Engastar. = Paglobóng sa mg̃a batóng mahál, sa mg̃a motia, &c., sa
salapí, sa boláoan, &c.

Engatado. = Táuo ng̃a tampalásan, caoatán, maninicás, mang̃ang̃áhas.

Engatar. = Pagálam alam sa paglímbong.

Engatusar. = Pagálam alam sa pagdáng̃at sa guitóyo.

Engazar. V. Engarzar.

Engendrador. = Ang magalioat, ang magapasámcom. * Ang magagáma,
macahímo ug magabóhat sa bisan onsa.

Engendrante. = Idem.

Engendrar. = Paglíoat sa isigcaíng̃on. * Pagbóhat, paggáma, paghimo.

Engendro. = Ang báta con mananáp sa dihá pa sa tian sa inahán. * Táuo
con mananáp ng̃a guiánac sa díli hingpit. * Báta ng̃a condátan, sa daótan
ng̃a batásan, sa malágsot ng̃a cagaoían.

Engibar. = Pagbóctot sa bisan cansa.

Engolfar. = Pagsolód sa sacayán sa dagcóng lauod.

Engolondrinarse. = Pagpalábi labi.

Engolosinarse. = Pagánad sa bisan onsa. * Paghigógma, pagíbog,
pagpanghináot.

Engolletado. = Palábi labíhon.

Engolletarse. V. Engolondrinarse.

Engomar. = Pagdíhog sa tagoc sa bisan onsa.

Engordar. = Pagtámboc, pagsópang. * Pagláming sa mg̃a mananáp.

Engorro. = Samoc, casamócan, caoláng̃an.

Engorroso. = Ang macasámoc, ang macaólang.

Engrandecer. = Pagpadagcó, pagsómpay sa bisan onsa. * Pagdáyeg. *
Pagósoag sa bisan cansa, tong̃ód sa opicio con cahímtang ng̃a ihátag
canía.

Engrandecimiento. = Pagcadagcó, pagcatáas.

Engranerar. = Paghípos sa homáy, sa maís, &c., sa pensa, sa pananódlan,
sa tangcal.

Engranujarse. = Pagtoróc sa mg̃a hobág, mg̃a talóbig, mg̃a gasdi.

Engrasar. = Pagbótang sa tamboc sa bisan onsa. * Pagdíhog sa tamboc.

Engredar. = Pagdíhog sa bisan onsa sa yota ng̃a guing̃álan ug greda.

Engreimiento. = Pagpalábi labi. * Pagcaáng̃ay sa laoas. * Pagdáyan dayan
sa bisti.

Engreir. = Paghátag sa bisan cansa sa cahigayónan arón magapalábi labi,
arón tomóbag sa mg̃a masíngcang polong. * Pagparáyeg ng̃a guilabíhan. *
Pagdáyan dayan sa maáyo sa laoas ug sa mg̃a bisti.

Engrescar. = Pagpaáoay sa obán.

Engrosar. = Pagdagcó sa bisan onsa, pagdághan, pagdógang. * Pagtámboc,
pagsópang.

Engrudar. = Pagdíhog, paghílog sa bisan onsa sa atóle.

Engrudo. = Atóle.

Enguijarrar. = Pagpahaáng̃ay sa mg̃a batóng malíng̃in sa mg̃a cadalánan.

Enguizgar. = Paghópo, pagsámbag.

Engullir. = Paglámoy.

Engurruñarse. = Pagmíng̃ao, pagsobó.

Enharinar. = Pagtábon, pagdíhog sa bisan onsa sa binócboc.

Enhastiar. = Pagsóm-ol. * Pagaling̃ása. * Pagpasocó.

Enhebrar. = Pagtóhog sa hilo, sa igagáma, &c., sa matá sa dagom. *
Pagsómpay sa mg̃a soguílon ug sa mg̃a casangpotánan. * Tanód, tanóg.

Enhenar. = Pagtábon sa bisan onsa sa dagámi ng̃a laya.

Enhervolar. = Pagbótang sa hiló sa bisan díin, pagdíhog, sa mg̃a cales,
mg̃a bangcao, &c., sa mg̃a dogá sa mg̃a cahoy ug tanóm ng̃a macahiló.

Enhestar. = Pagósoag, pagbáng̃on, pagpatíndog sa bisan onsa.

Enhilar. V. Enhebrar. * Pagtóhog. * Paghósay ug maáyo sa mg̃a polong ng̃a
ibótang sa mg̃a solat, somála sa tuyo sa nagasólat. * Pagpatigáyon sa
maáyo arón macóha ug madáng̃at ang guitúyo.

Enhornar. = Pagsolód sa bisan onsa sa horno arón malóto.

Enhuerar. = Pagpabáog sa mg̃a itlog.

Enigma. = Tigmo, baláybay.

Enigmático. = Ang malisód sabóton ug toquíbon.

Enjabonar. = Pagcasába sa mg̃a polong ng̃a maháit.

Enjalbegar. = Pagpotí sa mg̃a bongbong sa apog, sa yeso con sa yota ng̃a
patíon.

Enjambre. = Pagcadághan, cadaghánan sa mg̃a putiócan con sa bisan onsa.

Enjarciar. = Pagtáod, pagbótang sa mg̃a jarcia, sa mg̃a pisi ng̃a
icalíg-on sa mg̃a talároc sa mang̃a sacayán.

Enjaular. = Pagbilánggo, pagsolód sa bisan cansa sa jalua, sa solód sa
tangcal.

Enjergar. = Pagsógor ug pagdáyon sa bisan onsa ng̃a holosáyon.

Enjoyar. = Pagdáyan dayan sa bisan onsa sa mang̃a hias. * Paglobóng sa
mg̃a motia ug mg̃a batóng mahál sa salapí, sa boláoan, &c.

Enjuagadientes. = Ang tubig ng̃a isolód sa bába ng̃a ilimógmog.

Enjuagadura. = Pagcahógas. * Hinógas.

Enjuagar. = Limógmog. * Log-ó, hináonao, hilimasáo, sao sao, hogas. *
Honal.

Enjuagatorio. = Pagcalimógmog. * Pagcahógas, pagcalog-ó, pagcahináonao,
pagcasáo sao. * Pagcahónal.

Enjuague. = Tubig, vino, &c., ng̃a icalimógmog, igahógas, icalog-ó,
ihónal. * Pagpatigáyon sa hilóm, sa tinágo, arón madáng̃at ang tuyo ng̃a
guihóna húna. * Ang vaso ug ang iang sanggáan ng̃a guitagána sa
paglimógmog.

Enjugador. = Ang nagamalá, nagaogá, nagadángdang, nagadángca.

Enjugar. = Malá, ogá. * Dangdang, dangca. * Pagpáhid sa sing̃ót sa mg̃a
lohá, con sa tobig ng̃a guican sa olan, sa pagcalígo, &c.

Enjuiciar. = Paghósay sa mg̃a hocmánan sa bisan onsa, arón pagahócman
samála sa cataróng̃an, paghócom, pagsentencia.

Enjulio. = Cahoy ng̃a malíng̃in ng̃a guibalábag, ug ng̃a pagabodbóran sa
holog sa mg̃a haláblan ug sa hinábol na, borbódan.

Enjundia. = Tamboc sa mg̃a langgam ug sa obán ng̃a mg̃a mananáp.

Enjundioso. = Ang may daghánan ng̃a tamboc.

Enjunque. = Ang lulan ng̃a mabóg-at ng̃a ipahamótang sa ilálom sa obán
ng̃a mg̃a lolan sa mang̃a sacayán.

Enjutez. = Pagcamalá, pagcaogá.

Enjuto. = Maníoang, manípis.

Enlace. = Pagcalang̃áquit, pagcahiósa, pagcacaobánan. * Pagcamíño.

Enlaciar. = Paglayá sa bisan onsa.

Enladrillado. = Salog con dalan ng̃a guibotáng̃an ug guipaang̃áyan sa mg̃a
ladriyo.

Enladrillar. = Pagtáod, pagáng̃ay sa mg̃a dalan ug mg̃a salog sa mg̃a
ladriyo.

Enlazable. = Ang masáyon malang̃áquit.

Enlazamiento. V. Enlace.

Enlazar. = Paglang̃áquit, pagbáat sa usá ca botang sa lain ng̃a botang.

Enlenzar. = Pagsápao sa panápton ng̃a potíon sa mang̃a bohat sa cahoy, sa
pagtábon sa mg̃a lotac.

Enligarse. = Pagpílit sa langgam sa guibótang arón mapílit sia.

Enlodadura. = Pagcahógao sa yánang, sa yota, sa lapoc.

Enlodar. = Pagdíhog, paghílog sa bisan onsa sa pisac, sa lapoc, sa yota
ng̃a mahágcot.

Enloquecer. = Pagbóang, pagoalá sa boot. * Pagóndang sa pagbóng̃a sa mg̃a
cahoy.

Enloquecimiento. = Pagcabóang pagcaoalá sa boot.

Enlosado. = Salog ng̃a guibotáng̃an sa mang̃a bató ng̃a guisápsap ug
guipadápat ug maáyo.

Enlosar. = Pagtábon, pagsápao sa bisan onsang lugar sa mg̃a bató ng̃a
guipadápat ug maáyo.

Enlucir. = Pagpotí sa mg̃a bongbong sa apog con sa yeso. * Paghínis,
pagpasínao sa salapí, sa mang̃a hing̃aníban, &c.

Enlustrecer. = Idem, desde paghínis.

Enlutar. = Pagbaláta.

Enllentecer. = Pagpahómoc sa bisan onsa.

Enmaderamiento. = Bisan onsa ng̃a bohat sa cahoy, ug ang bohat ng̃a
guitabónan sa mg̃a cahoy con mang̃a papán.

Enmaderar. = Pagtáod sa mg̃a cahoy ng̃a quinahánglan sa mg̃a atóp sa mg̃a
baláy, mg̃a Singbahán, mang̃a cota, &c.

Enmagrecer. = Pagpaníoang sa bisan cansa, pagoalá sa catámboc.

Enmantar. = Paghábol, pagtábon sa habol sa bisan onsa. * Pagyógot,
pagmíng̃ao, pagsobó.

Enmarañar. = Gobót, boloc, sacót.

Enmararse. = Pagbólag sa sacayán sa pilio ug pagdólong sa lauod.

Enmaridar. = Pagbána, pagmíño sa babáye, pagdáoat sa bana.

Enmarillecerse. = Paglálag, paglospád, paglopsád.

Enmaromar. = Pagbáat sa bisan onsa sa mg̃a pisi, sa mg̃a lobid ng̃a dagcó.

Enmascarar. = Pagtábon sa nauong, sa nauong nauong ng̃a binóhat sa
panápton, sa papel, &c.

Enmelar. = Paghílog, pagdíhog sa bisan onsa da dogos. * Paggáma sa
dogos sa mg̃a patiócan. * Pagtám-is sa bisan onsa.

Enmendacion. = Pagcasáoay, pagcabárlong.

Enmendadamente. = Sa pagcahíngpit, sa pagcatóman, sa pagcaígo.

Enmendador. = Ang nagasáoay, ang nagabárlong.

Enmendar. = Barlong, saoay.

Enmienda. V. Enmendacion.

Enmocecer. = Pagbálic sa cosóg sa pagcabáta.

Enmohecer. = Pagagóp-op.

Enmollecer. = Pagpahómoc.

Enmudecer. = Pagpahílom, paghílom, díli pagtíng̃og, pagmáma, pagoalá sa
ting̃og.

Ennoblecer. = Pagbóhat sa dagcong táuo sa bisan cansa, paghamíli. *
Paghátag sa maáyong dong̃og ug ng̃alan.

Enojadamente. = Sa casocó, sa cabaláca, sa pagpanoyó.

Enojadizo. = Ang madalí masocó, mabaláca, manoyó.

Enojar. = Pagpasocó, pagpanoyó.

Enojo. = Casocó, pagpanoyó, cabaláca, capong̃ót.

Enojosamente. V. Enojadamente.

Enojoso. = Ang nacasocó.

Enorme. = Dagcóan oyámot, dagcúay.

Enormemente. = Sa pagcadagcó.

Enormidad. = Cadagcó, cadacóon ng̃a guilabíhan.

Enquiciar. = Pagtáod, pagbótang, pagpahaáng̃ay sa tacop, sa talambóan,
sa iang quicióhan, sa pagalisóan nia.

Enquillotrarse. = Pagpadáyeg, pagpalábi labi. * Paghigógma, pagmoral sa
babáye.

Enramada. = Pagdáyan dáyan ng̃a pagaboháton sa mg̃a sang̃á sa mg̃a cahoy,
atop atop ng̃a pagatocólan sa mg̃a sang̃á sa mg̃a cahoy, arón landóng̃an ug
bisan onsang lugar.

Enramar. = Pagdáyan dayan sa bisan onsa lugar sa mg̃a sang̃á sa mg̃a
cahoy.

Enranciarse. = Pagpán-os, pagbánghao.

Enrastrar. = Pagtóhog sa bisan onsa.

Enredadera. = Balágon.

Enredador. = Condatán, táuo ng̃a malíhoc caáyo, ng̃a díli maálam magpoyó,
ng̃a díli mahamótang. * Táuo ug bacácon, ng̃a magadála dala sa luyo ug sa
luyo sa mg̃a soguílon, arón managáoay ang obán ng̃a mg̃a táuo, tabían.

Enredar. = Pagtáctac sa mg̃a sahid, sa mg̃a anod, ug sa obán pa ng̃a mg̃a
panagátan, sa dagat con sa mg̃a sobá. * Paggobót, pagbóloc, pagsácot. *
Pagcóndat, pagósic, pagdóla. * Pagdála dala sa mang̃a soguílon arón
managáoay ang mg̃a táuo. * Paglisód, pagólang, pagbótang sa mg̃a cacolían
sa bisan onsa ng̃a pagaboháton ug pagahosáyon. * V. Amancebarse.

Enredo. = Cagobót, cabóloc, pagcasácot. * Pagcacóndat, pagcaósic,
pagcadóla. * Bacac sa pagpabíquil biquil sa mg̃a cabobót-on sa mg̃a táuo.
* Calisód, cacolían, caoláng̃an.

Enredoso. = Ang may cacolían, ang guibotáng̃an sa mg̃a caoláng̃an, sa mg̃a
casamócan.

Enrehojar. = Pagbóhat sa mg̃a dahon ng̃a manípis sa talo ng̃a pagapotíon.

Enrejado. V. Celosía.

Enrejar. = Paglibót pagálar sa mg̃a cahoy, mang̃a caoáyan con mg̃a pothao
sa bisan onsang lugar.

Enriquecedor. = Ang magapaaronáhan sa lain.

Enriquecer. = Pagpaaronáhan sa bisan cansa, pagpatigáyon, paglában,
pagtábang canía arón masalapían sía. * Pagbóhat ug maáyo, pagpang̃íta sa
masingcámot, arón motóbo ang pohónan, ang salapí. * Pagdáyan dayan,
pagdógang sa pagcamahál.

Enriscado. = Lugar ng̃a cabatóhan, capangpáng̃an.

Enriscar. = Pagbótang sa bisan onsa sa hatáas caáyo. * Pagsolód sa
bisan cansa sa lugar ng̃a cabatóhan ug capangpáng̃an.

Enristrar. = Pagándam sa bangcao sa pagsámar, sa pagsóntoc, sa
pagsócol. * Paglacát sa bisan díin sa dalan ng̃a lactod. * Pagtóltol,
pagtóman sa bisan onsa ng̃a macóli onta ng̃a pagatoltólan ug pagatománon.

Enristre. = Pagholót sa bangcao.

Enrizamiento. = Pagcacólong.

Enrobrescido. = Ang matíga ug malíg-on caáyo.

Enrobustecer. = Pagpadagcó, pagpalíg-on, pagpasópang, pagpacosóg sa
bisan onsa.

Enrodar. = Pagcastigo sa saláan sa pagbalí canía sa mg̃a bocóg sa mg̃a
bocton ug sa mg̃a paa.

Enrodelado. = Ang guisangcápan sa calásag, ang nang̃alásag.

Enrojar. = Pagtína sa color ng̃a mapolá polá, molomalágom.

Enromar. = Pagpíslat. * Pagdáya, pagsómpo, pagsóngpo.

Enrona. = Pagcadághan, cadaghánan sa mg̃a bató, apog, mg̃a tesa, &c., ng̃a
biniáan sa mg̃a bóhat ng̃a cota.

Enronquecer. = Pagpágao.

Enronquecimiento. = Capágao.

Enroscadamente. = Sa pagcabalálao, sa pagcalácon.

Enroscar. = Balálao, lacon, bacólong, licos, bodbod, balólon,
baligcoló, bolórbod, balicótcot, quibícob.

Enrubiar. = Pagbolágao.

Ensabanar. = Pagtábon sa habol.

Ensacar. = Poghípos, pagsolód sa bisan onsa sa mang̃a poyo poyong dagcó.

Ensalada. = Otan ng̃a pagasáctan sa asín, sa soca ug sa lana. *
Pagcasácot sa mg̃a botang ng̃a nagacaláin lain ug ng̃a oaláy paghiósa.

Ensaladilla. = Mg̃a matám-is ng̃a nagacaláin lain. * Mg̃a batóng mahál ng̃a
nanagcaláin lain ng̃a guipanaglobóng sa mg̃a hias.

Ensalmador. = Ang maghihílot, ang may opicio sa pagpaghióli sa logar sa
mg̃a bocóg ng̃a nalisá. * Ang magasácot sa mg̃a polong ng̃a oaláy
cahológan, ang bacácon sa pagtámbal sa mg̃a masaquét.

Ensalmar. = Pagpahaóli sa lugar sa mg̃a bocóg ng̃a nalisá. * Paggámit sa
mg̃a polong ng̃a oaláy hingtóngdan sa pagtámbal sa mg̃a masaquét.

Ensalmo. = Pagtámbal ng̃a bacácon ug ng̃a ang̃ay sa mg̃a dioatáhan, ng̃a
pagaobánon sa mg̃a polong ug mg̃a pagámpo ng̃a oaláy hingtóngdan ug
cahológan, ug sa mg̃a tambal ng̃a díli onta macaígo.

Ensalobrarse. = Pagbálhin sa tobig sa pagcaguioánon, pagtayám sa tobig.

Ensalzador. = Tigdáyeg, tigológ, ang magadáyeg, ang magaológ.

Ensalzamiento. = Pagcadáyeg, pagcaológ.

Ensalzar. = Ológ, dayeg, dayao.

Ensamblar. = Pagpahiósa, paglang̃áquit sa mg̃a bahin sa cahoy ng̃a
icabóhat sa bisan onsa ng̃a bohat.

Ensancha. = Pagpaságad sa bisan cansa arón magatóman sa iang
caogalíng̃on ng̃a pagbóot.

Ensanchador. = Ang magapadagcó, ang magapahalagpád.

Ensanchar. = Dagcó, halagpád.

Ensanche. = Pagcalagpád, pagcadagcó. * Pagcaháoay. * Pagcasángcad sa
mg̃a saya ug mg̃a bisti. * Ang bahin sa panápton, sa bisti ng̃a ihípos ug
pipilóon sa mg̃a tinahían, arón bohían con boot ng̃a halápdon ang maong
bisti.

Ensandecer. = Pagbóang panghóng̃og, pagbóng̃og.

Ensangrentar. = Pagdogó. * Pagínit caáyo sa húna húna sa mg̃a táuo ng̃a
nanaglális ug nagabolobásol sa ilang soguílon. * Pagbáng̃is caáyo,
paghúna húna sa pagdáot sa isigcatáuo.

Ensañar. = Pagísog, pagpong̃ót.

Ensartar. = Tohóg. * Pagpamólong sa oaláy cahosáyan.

Ensayador. = Ang magasólay, ang nagaána ana, ang nagasána sana.

Ensayar. = Solay, ana ana, sana sana. * Pagtóyo.

Ensayo. = Pagcasólay, pagcaána ana, pagcasána sana, pagtóyo.

Ensebar. = Pagdíhog sa bisan onsa sa sebo, sa tamboc sa mg̃a mananáp.

Enselvado. = Logar, yota ng̃a nasolóp, ng̃a guitórcan sa mg̃a cahoy.

Ensenada. = Looc.

Ensenar. = Pagbótang, pagtípig, pagsócsoc sa doghan sa bisan onsa. *
Pagsolód sa sacayán sa looc.

Enseñador. = Ang nagatódlo, magtotóon.

Enseñanza. = Pagtolón-an.

Enseñar. = Toon, torlo. * Pagpaháyag, pagpadayág, pagpaquíta sa bisan
onsa. * Pagánar sa bisan onsa, pagsolód sa batásan.

Enseño. V. Enseñanza.

Enseñorear. = Pagbóhat sa bisan cansa ug agálon sa bisan onsa, sa usá
ca provincia, longsod, &c. * Pagbóot.

Enserar. = Pagtábon, pagpótos sa mg̃a baníg sa bisan onsa.

Enseres. = Mg̃a manggad, mg̃a casangcápan, mg̃a capandáyan, &c.

Ensillado. = Ang cabayo ng̃a linopiácan, ng̃a may lopiac sa bocó bocó.

Ensilladura. = Ang bahin sa laoas sa cabayo, &c., ng̃a pagabotáng̃an sa
siya.

Ensillar. = Pagsiya sa cabayo, &c.

Ensoberbecer. = Pagpalábi labi. * Paggobót, pagbálod ug dagcó sa dagat.

Ensogar. = Pagbáat sa lobid sa bisan onsa. * Pagsápao, pagpótus sa
lobid sa mg̃a boteya ug mg̃a frasco.

Ensopar. = Paghólom sa tinápay sa vino, sa aguardiente, &c.

Ensordecer. = Pagbong̃ól, pagoalá sa idolóng̃og. * Paghílom, díli
pagtíng̃og.

Ensordecimiento. = Pagcabong̃ól.

Ensortijamiento. = Pagcacólong sa bohóc con sa bisan onsa pa.

Ensotarse. = Paghóbong sa solóp.

Ensuciador. = Ang magapahúgao.

Ensuciar. = Paghógao, pagbóling, hamos, homig, domis, sagbot, linghot.
* Paghógao, pagbóling sa calág ug sa dong̃og sa mg̃a salá ug sa batásan
ng̃a mang̃íl-ad. * Pagcalíbang, pagcaólo sa calsones con sa mg̃a saya.

Entablado. = Salog ng̃a tinócod sa mg̃a papán.

Entabladura. = Pagtócod sa salog sa mg̃a papán.

Entablamiento. = Atóp sa mg̃a baláy ng̃a tinócod, binóhat sa mg̃a papán.

Entable. V. Entabladura.

Entablar. = Pagtábon, paglibót, paglócop sa bisan onsang lugar sa mg̃a
papán. * Pagsógod sa bisan onsa ng̃a bohat.

Entablillar. = Laqui laqui.

Entalegar. = Pagsolód, pagtípig sa bisan onsa sa mg̃a poyo poyo, sa mg̃a
pontél.

Entallar. = Paglíloc sa dagoay ng̃a nagacaláin lain sa mg̃a cahoy, mg̃a
pothao, mg̃a tombága, &c. * Pagáng̃ay con díli pagáng̃ay sa bisti ng̃a
guibísti sa mg̃a táuo.

Entallecer. = Pagódlot sa mg̃a cahoy ug mg̃a tanóm.

Entapizar. = Pagtábon sa bisan onsa sa mg̃a panápton.

Entarascar. = Pagbótang sa mg̃a dayan dayan ng̃a guilabíhan sa bisti sa
mg̃a táuo.

Entarimado. V. Entablado.

Entarimar. = Pagtábon sa salog sa mg̃a papán.

Ente. = Bisan onsa ng̃a may pagcamáo. * Bisan onsa ng̃a may pagcamáo sa
húna húna lamang sa mang̃a táuo. * Ang tacós ng̃a pagacatáoan.

Enteco. = Táuo ng̃a masaquéton, salaquétan, maloyáhon.

Entelerido. = Ang guitaquígan, ang guitógnao caáyo. * Ang nahádloc ug
guiábot sa cacógmat.

Entena. = Cahoy ng̃a hatáas ng̃a guitaólan ug guibitáyan sa layág ng̃a
guing̃álan ug latina, sa mang̃a sacayán.

Entenado. = Hináblos.

Entendederas. = Ihibaló, salabótan.

Entendedor. = Ang maálam, ang mosabót, ang mahibaló, masabóton.

Entender. = Habaló, alam, sabot, hona hona, boot.

Entendidamente. = Sa caálam, sa dagcóng paghibaló, sa dagcóng paghúna
húna, sa salabótan, sa pagcaboótan.

Entendido. V. Entendedor. * Boótan, quinaadmánon, mang̃ialáman, maálam
ng̃a táuo.

Entendimiento. = Ihibaló, boot.

Entenebrecer. = Pagng̃ít ng̃it.

Enteramente. = Sa pagcatóman, sa pagcahíngpit.

Enterar. = Asoy, sayod, toon, todlo.

Entereza. = Pagcatibúoc, pagcabóg-os, pagcatóman, pagcahíngpit. *
Calig-ónan, pagcaólay.

Enterizo. = Ang natibúoc.

Enternecer. = Pagpahómoc. * Pagcalóoy, pagpoáng̃od, paghinóclog.

Enternecidamente. = Sa pagcapoáng̃od, sa pagcalóoy, sa pagcahinóclog.

Enternecimiento. = Calóoy, poáng̃od, hinóclog.

Entero. = Tibúoc, toman, híngpit. * Bog-os, olay. * Ang táuo con
mananáp ng̃a díli hibótan. * Matárong. * Matámboc, sa maáyong laoas.

Enterrador. = Maglolobóng, ang magalobóng sa mang̃a minatáy.

Enterrar. = Lobóng.

Entesar. = Pagpalíg-on, pagpacosóg sa bisan onsa.

Entibiar. = Paginádlao sa bisan onsa ng̃a ilímnon, sa vino, tubig, &c. *
Pagpogóng, pagpahínay sa mang̃a cailíbgon.

Entidad. = Ang macahímo sa pagcamáo sa bisan onsa. * Bisan onsa ng̃a
mahál, ng̃a bilídhon ng̃a tacós pagatágdon.

Entierro. = Lobóng, paglobóng. * Lobóng̃an, lolóbng̃an. * Mg̃a táuo ng̃a
moobán sa laoas sa mg̃a minatáy sa paglobóng caníla.

Entigrecerse. = Pagsocó, pagpanoyó, pagáquig, pagcabaláca, pagligótgot,
pagpong̃ót.

Entintar. = Paghógao, pagdómis sa bisan onsa sa tinta. * Pagtína.

Entiznar. = Pagbóling. * Pagdáot sa dong̃og, sa maáyong ng̃alan.

Entoldamiento. = Pagtáod sa mg̃a tóldo sa mg̃a panápton ug sa bisan onsa,
sa paglándong.

Entoldar. = Idem. * Pagtábil. * Pagpalábi labi.

Entonador. = Ang táuo ng̃a mocanta pagsógod ng̃a ang̃ay sa pagcabótang sa
nahasólat sa solpa, sa punto. * Ang magatóyoc sa mg̃a galíng̃an arón
moábot ang hang̃in sa órgano, sa pagcáblit na.

Entonar. = Pagcanta ng̃a ang̃ay sa solpa, sa punto. * Pagpaháng̃in arón
matonóg ang órgano. * Pagsógod sa usá ca táuo sa pagcanta, arón
managsonód ang obán. * Pagparáyeg, pagpalábi labi.

Entonatorio. = Libro ng̃a sinolátan sa mg̃a sinógdan sa pagacantáhon, ng̃a
ang̃ay sa solpa, sa punto.

Entonces. = Niádto, niádtong tiempo, sa canhi.

Entonelar. = Paghípos, pagsolód sa bisan onsa sa bariles.

Entono. = Pagpalábi labi, paráyeg.

Entontecer. = Pagpahóng̃og, pagpabóng̃og.

Entontecimiento. = Pagcahóng̃og, pagcabóng̃og.

Entorchado. = Logás sa hilo con igagáma ng̃a guipóstan, guibodbódan ug
guilibótan sa lain, sa boláoan con salapí ug tinóyoc toyoc arón
malíg-on.

Entorchar. = Pagtóyoc, pagípon sa pila ca búoc ng̃a candela, sa pagbúhat
sa usá lamang. * Pagbódbod, pagpótos sa logás sa hilo, igagáma, &c., sa
lain, sa salapí, boláoan, &c.

Entornar. = Pagbótad sa tacop con talambóan sa dapit sa logar ng̃a
pagasaráhan.

Entorpecer. = Pagpáol, pagbácol sa mg̃a bahin sa laoas. * Pagbórong,
pagbóng̃og sa húna húna, sa boot. * Domo domo. * Binhod, banhod, quioi.

Entortadura. = Pagcabalíquig, pagcalicó.

Entortar. = Pagbalíquig, paglicó. * Pagbotá sa luyong matá, sa usá ca
matá.

Entrada. = Sodlánan, solódlan, panonódlan, ganháan. * Pagsolód, ng̃a
pagapiestáhan caáyo sa mg̃a calongsódan, sa mg̃a harí mg̃a Obispo, mg̃a
ponóan ng̃a labí. * Pagcaábian, pagcahigála sa usá ca táuo sa lain ng̃a
táuo.

Entradas del pelo en la parte superior de la frente. = Sooc sooc.

Entrambos. = Silang dohá, cameng dohá, quitang dohá, camong duhá.

Entrampar. = Paglít-ag. * Paglímbong sa mg̃a polong ng̃a inálam alam. *
Pagólang, pagsámoc, pagbótang sa mg̃a cacolían, arón díli onta matóman
sa guitóyo sa isigcatáuo. * Pagótang sa macadághan, sa masóbsob.

Entrante. = Ang mosolód.

Entraña. = Ng̃atanán ng̃a anáa sa solód sa tian, sa laoas, ang atáy, ang
baga, ang cásing cásing, &c. * Ang cahiládman sa yota con sa dagat. *
Ang labíng halálom ug tinágo. * Pagbóot, cabobót-on, gaoi, cagaoían,
batásan.

Entrañable. = Ang hinigógma caáyo, ang napílit sa cásing cásing.

Entrañablemente. = Sa dagcóng paghigógma, sa dagcóng boot, sa dagcóng
pagpalángga.

Entrapajar. = Pagtábon, pagpótos sa bisan onsang bahin sa laoas sa
pagtámbal sa mg̃a samad.

Entrapar. = Pagboghó.

Entrar. = Solód. * Pagáng̃ay, pagpahaáng̃ay sa usá ca botang sa lain ng̃a
botang. * Pagsógod sa bisan onsa. * Pagdámag, pagdósmog. * Pagápil,
pagípon.

Entre. = Sa talioála, apil.

Entreabrir. = Pogolóabli sa mg̃a tacop con mg̃a talambóan.

Entreancho. = Panápton ng̃a díli halagpád ug díli osab haíctin.

Entrecano. = Bohóc con bong̃ot, balahíbo, ng̃a bolobolágao ug molomapotí.

Entrecavar. = Pagcále sa ibábao lamang, díli halálom.

Entrecejo. = Ang lugar ng̃a calang sa talioála sa mang̃a quilay.

Entrecerca. = Ang lugar ng̃a calang sa talioála sa mg̃a alad.

Entreclaro. = Ang masíhag sihag. * Ang molomalámdag. * Ang
molomatín-ao, ang madayág dayág.

Entrecoger. = Capot, coyot, coha, dacop.

Entrecoro. = Ang lugar ng̃a calang sa mg̃a Singbahán cutob sa coro hasta
sa altal ng̃a panóan, mayor.

Entrecortadura. = Pagcapótol, pagcasí-si sa bisan onsa sa oalá mabólag
ang mg̃a bahin.

Entrecortar. = Pagpótol sa bisan onsa sa talioála, sa díli paglahóson,
sa díli pagtibaoáson sa pagpécas, sa pagbólag.

Entrecubiertas. = Ang lugar ng̃a calang sa talioála sa mg̃a junta, sa mg̃a
salog sa mg̃a sacayán.

Entredicho. = Pagdilí, pagsógo arón díli boháton ug bisan onsa. *
Castigo sa santa Iglesia sa pagdilí sa obán ng̃a mg̃a cristianos ng̃a
saláan sa obán ng̃a mg̃a caposlánan ng̃a calágnon, espirituhánon.

Entredoble. = Panápton ng̃a díli mabága ug díli opód mahínag.

Entrefino. = Ang díli dagcó, mabága, ug díli osáb magamáy, pino.

Entrega. = Paghátag, pagcatónol.

Entregador. = Ang mohátag, ang magatónol, magatócnol.

Entregar. = Hatag, tonol, tocnol, pagpadáoat. * Pagcógui sa bisan onsa
sa minatúod, sa tinóod.

Entrego. V. Entrega. * Tampa, tampo.

Entrejerir. = Pagsácot sa usá ca botang sa lain ng̃a botang.

Entrejuntar. = Pagpadóol, paglang̃áquit sa mg̃a papán sa mg̃a tacop ug mg̃a
talambóan sa ilang mang̃a marco.

Entrelazar. = Paglang̃áquit, paghiósa, sa usá ca botang sa lain ng̃a
botang.

Entrelistado. = Ang binódcan, ang binarlísan.

Entrelucir. = Pagdayág sa usá ca botang sa talioála sa obán ng̃a mg̃a
botang.

Entremedias. = Sa talioála, sa calang.

Entremes. = Dula ng̃a hicalatáoan.

Entremesear. = Pagtístis sa mg̃a dola ng̃a hing̃alatáoan ug sa mg̃a
soguílon, sa mg̃a pagcagóla.

Entremeter. = Pagsócsoc, pagsolód sa usá ca botang sa talioála sa obán
ng̃a mg̃a botang. * Paghilábot sa díli catongdánan.

Entremetido. = Mahilabtánon. * Ang mahilábot sa díli tacós ng̃a
pahilábtan.

Entremetimiento. = Pagcahilábot.

Entremezclar. = Pagsácot, paggobót, pagbóloc.

Entremorir. = Pagdápit sa pagcatibáoas sa bisan onsa, con sa
pagcapálong sa mg̃a sogá.

Entrenzar. = Pagsalápid.

Entreoir. = Pagdóng̃og sa bisan onsa ng̃a guipamólong, sa oalá sabóton ug
hingsáydan caáyo, alíng̃at.

Entreparecerse. V. Entrelucir. * Pagtóngha sa bisan onsa, pagdayág.

Entrepernar. = Pagsócsoc sa paa sa usá ca táuo sa talioála sa mg̃a paa
sa lain ng̃a táuo. * Ing̃on man opód sa tong̃ód sa mg̃a mananáp.

Entrepiernas. = Ang dapit sa solód sa bolog, quinabalat-áng̃an,
quinásap-áng̃an.

Entrepuentes. V. Entrecubiertas.

Entrepunzadura. = Pagcang̃ótng̃ot, pagcaól-ol sa mang̃a hobág sa oalá
mang̃ahínog.

Entrepunzar. = Pagng̃ót ng̃ot, pagól-ol sa mahínay.

Entrerenglonadura. = Ang guisólat sa talioála sa mang̃a dalan sa
guisólat ng̃a daan.

Entresacar. = Pagpíli.

Entresijo. = Bisan onsa ng̃a tinágo.

Entresuelo. = Pinoyánan sa talioála sa salog sa itáas ug sa silong.

Entresurco. = Ang yota ng̃a calang sa talioála sa mg̃a todlis.

Entretallar. = Paglíloc.

Entretejer. = Pagsácot sa panápton ng̃a pagaháblon sa mg̃a logás ng̃a
nagacaláin ug color, arón magacaláin opód ang mg̃a labra con mg̃a dagoay.

Entretela. = Ang panápton ng̃a binótang sa talioála sa mg̃a bisti ug sa
mg̃a sapao.

Entretenedor. = Ang macalíng̃ao, magapalíng̃ao, magapalípat, magapaláng̃an
lang̃an.

Entretener. = Pagpaling̃ao, pagpaláng̃an lang̃an, pagpalípat, pagpalípay.

Entretenido. = Matístis, malipáyon.

Entretenimiento. = Ang macalípat, macalíng̃ao, icalípay.

Entreuntar. = Pagdíhog sa salingcápao, sa ibábao lamang.

Entrevenarse. = Pagsolód sa bisan onsa sa caogátan.

Entreventana. = Ang bongbong ng̃a calang sa talioála sa duruhá ca
ventana, talambóan.

Entrever. = Pagtán-ao, pagquíta, pagsolóng sa pagcabóloc, sa díli
maáyo, sa bisan onsa.

Entreverado. = Sinácot, binódcan.

Entreverar. = Pagsácot sa mg̃a botang ng̃a magsáma, con sa mg̃a botang ng̃a
nagacaláin lain.

Entrevista. = Pagcaatóbang, pagcatágbo, pagcatámbong. * Pasoguílon,
pagsólti sa mg̃a táuo.

Entripado. = Ang magapaól-ol ug masámoc sa mang̃a tináe. * Mananáp ng̃a
pinatáy ng̃a oalá paggólan, pagacoháan sa tináe. * Capong̃ót, casocó,
cabaláca sa bisan cansa, ng̃a quinahánglan ng̃a tagóon, ng̃a díli
ipaháyag, ipadayág, ipasábot sa obán.

Entristecer. = Pagpasobó, pagpamíng̃ao, sobó, ming̃ao, pagóbos sa boot.

Entristecimiento. = Pagcasocó, pagcasobó, pagcamíng̃ao, pagcaóbos sa
boot, sa húna húna.

Entrojar. = Paghípos sa homáy, sa maís, &c., sa mg̃a panonódlan.

Entrometer. V. Entremeter.

Entroncar. = Pagcaobánan, pagsógod sa pagcacaobánan sa usá ca táuo sa
lain ng̃a táuo.

Entronizacion. = Pagsógod sa pagcahári.

Entronizar. = Idem. * Pagtógot, paghátag sa bisan cansa sa hatáas ng̃a
cahímtang, sa opicio ng̃a donggánon.

Entronque. = Sinógdan, guinicánan sa pagcacaobánan sa usá ca banay. *
Pagcacaobánan sa mg̃a táuo sa lain ng̃a táuo ng̃a sinógdan ug guinicánan
sa maong pagcacaobánan.

Entruchada. = Bisan onsa ng̃a pagaboháton sa limbong, sa mabódhing hona
hona.

Entruchar. = Pagálam alam sa bisan cansa sa paglógos canía ng̃a
magabóhat sa bisan onsa.

Entuerto. = Bohat ng̃a daútan, sayóp contra sa isigcatáuo. * Mg̃a
pagól-ol sa mg̃a babáye sa human na ang pagánac.

Entumecer. V. Entorpecer. * Paggobót sa dagat con sa hang̃in, paghorós,
pagbahá, pagbálod ng̃a dagcó.

Entumecimiento. = Pagcabínhod, pagcabánhod, pagcaquíoi.

Entumirse. V. Entorpecerse.

Entupir. = Pagtábon sa bisan onsa ng̃a alaguían, pagólang, pagsámoc. *
Pagpógos, pagpigós, paghógot sa bisan onsa.

Enturbiar. = Paglóbog. * Pagdág-om, pagng̃ít ng̃it. * Paggobót sa nahósay
ng̃a daan.

Entusiasmar. = Paghátag sa gahóm, sa cosóg, sa maáyong cásing cásing,
sa pagbóhat con sa pagpamólong.

Entusiasmo. = Húna húna ng̃a dagcó ug hatáas, ng̃a macalógos sa táuo sa
pagpamólong con sa pagbóhat sa bisan onsa ng̃a cating̃aláhan ug macóli.

Entusiasta. = Ang mamólong con magasólat sa entusiasmo, sa dagcóng
cacógui.

Enumeracion. = Pagísip, pagcuenta, pagíhap.

Enumerar. = Isip, ihap, pagcuenta.

Enunciacion. = Pagcaásoy, pagcasáyor sa bisan onsa.

Enunciar. = Asoy, sayod, hayag, dayág.

Enunciativo. = Ang magaásoy, ang magsáyor, ang magapaháyag, ang
magadayág.

Envainar. = Pagsácob, pagsolód sa sacob sa mang̃a hing̃aníban.

Envalentonar. = Pagpaísog.

Envanecer. = Pagparáyeg, pagpalábi labi.

Envanecimiento. = Idem.

Envarar. V. Entorpecer.

Envasador. = Ang magahóad sa tóbig, vino, &c., sa usá ca panonódlan sa
lain ng̃a sodlánan. * Sandayóng.

Envasar. = Pagbótang, pagbó-bo, paghóad sa vino, soca, &c., sa mg̃a
sodlánan. * Pagínom sa labí sa casaráng̃an. * Paglápos sa laoas sa bisan
cansa sa bangcao, sa cales, &c. * Paghípos, pagsolód sa homáy, maís,
&c., sa mg̃a bolóyot, mg̃a poyo poyo, &c.

Envedijarse. = Paggobót sa hilo, igagáma, &c. * Pagáoay, pagboloborúca
sa daghan ng̃a mg̃a táuo.

Envejecer. = Pagtigólang, pagdáan. * Pagdógay caáyo.

Envejecido. = Ang naánad na sa bisan onsa.

Envenenador. = Ang macahiló, ang mohátag sa hiló.

Envenenamiento. = Pagcahiló.

Envenenar. = Paghiló. * Pagpacadáot sa bisan cansa, sa mg̃a polong con
mg̃a bohat.

Enverdecer. = Paglónhao sa mg̃a cahoy ug mg̃a tanóm.

Envergar. = Pagtácgos, Paglíg-on sa mang̃a layág, sa mg̃a verga.

Envés. = Licód sa bisan onsa. * Camaó-o.

Envestidura. = Pagcahátag sa bisan cansa sa dagcóng opicio con
cahímtang.

Envestir. = Pagtógot, paghátag sa mg̃a hari con sa mg̃a ponóan, sa bisan
cansa sa ilang mg̃a guinsacópan, sa hatáas ng̃a opicio con cahímtang. *
Pagtábon, paghísti sa bisan onsa. * Pagsolód sa solód sa bisan diin ug
sa bisan onsa.

Enviadizo. = Ang mahímo ng̃a sogóon, ang masógo sa masócot.

Enviado. = Sinógo, ang guisógo.

Enviar. = Sogo. * Pagdíli sa mg̃a magahíng polong sa guipang̃áyo sa
isigcatáuo.

Enviciar. = Pagpadáot, pagtacód. * Pagsang̃á ug pagdáhon caáyo sa mg̃a
cahoy ug mg̃a tanóm, sa pagcacólang, sa paghicao sa bong̃a. * Paghigógma,
pagíbog, pagpanghináot caáyo sa bisan onsa.

Envidia. = Casína. * Húna húna, catbog, pagpanghináot ng̃a maáyo.

Envidiable. = Ang tacós ng̃a sináhon, caíbgan, boóton, higogmáon,
panghinaóton.

Envidiar. = Sina, ibog, pagpanghináot.

Envidioso. = Masináhon, ang mosína, ang may casína, ang maíbog. *
Hacog.

Envilecer. = Pagtámay, pagpasipála. * Pagoalá sa bili sa bisan onsa, sa
pagcabilídhon, sa pagcahamíli. * Pagoalá sa dong̃og ug maáyong boot sa
bisan cansa.

Envinagrar. = Pagbótang sa soca sa bisan asa con sa bisan onsa.

Envinar. = Pagbótang ug vino sa tobig, pagsimbóg, pagsambóg, pagsácot.

Envio. = Pagcasógo, pagsógo.

Envion. V. Empellon.

Enviscar. = Pagdíhog sa bisan onsa ng̃a mapílit ug mahágcot, sa mg̃a
sang̃á sa mg̃a cahoy, arón mahapílit ang mg̃a langgam. * Pagáoay,
pagbíquil biquil sa mg̃a cabobót-on.

Enviudar. = Pagbálo.

Envoltorio. = Potós, postánan, ang guipóstan, pinótos.

Envoltura. = Pagcadághan, cadaghánan sa mg̃a hapín, sa mg̃a panápton ng̃a
igapótos sa mg̃a báta.

Envolvedero. = Ang panápton ng̃a igapótos sa bisan onsa, postánan.

Envolvedor. = Idem.

Envolver. = Potós. * Pagsácot, pagápil sa bisan onsa. * V. Amancebarse.
* Pagsácot sa cadaghánan sa talioála sa obán.

Enyugar. = Paghícot, pagtáod sa liógan, sa yogo, sa mg̃a mananáp ng̃a
magadáro, &c.

Enzamarrado. = Ang guitáptan, ang guibistíhan sa mg̃a bisti ng̃a tinócod
ug binóhat sa mg̃a panit sa mg̃a carnero.

Enzarzado. = Bohóc ng̃a nagobót con colóng̃on.

Enzarzar. = Pagbótang, pagólang sa bisan onsa sa mg̃a sang̃á ng̃a toncan,
sa mg̃a caguíngquing. * Pagsámoc, pagángcon, paghilábot sa mg̃a bohat ug
mg̃a holosáyon ng̃a malisód ug macóli. * Pagpatigáyon arón magaáoay ang
mg̃a táuo, pagsógnod caníla, pagbághot arón managlális.

Enzurronar. = Pagsolód sa usá ca botang sa solód sa lain ng̃a botang.



EP

Epacta. = Pagcadághan sa mg̃a adlao ng̃a nahatong̃ód sa diciembre ng̃a
nahasácop sa bolan sa enero. * Ylisípan ng̃a pagatágdan ug pagatamódan
sa mang̃a Padre sa ilang pagpang̃ádye sa matagádlao.

Eperlano. = Isda sa sobá.

Epiceno. = Ng̃alan ng̃a macaígo sa babáye ug sa laláque, sa laque ug sa
baye.

Epidemia. = Salot, saquét ng̃a matacód.

Epidémico. = Ang nahatong̃ód sa salot, sa saquét ng̃a matacód.

Epifanía. = Pagcaháyag, pagcadayág. * Ang piesta sa pagdúao sa toló ca
hari sa atong Guinóong Jesucristo sa camálig sa betlém, sa icapólo ug
toló ca adlao sa iang pagcatáuo.

Epígrafe. = Pagásoy ng̃a lactor ng̃a moóna sa mang̃a bahin ng̃a sinólat sa
mg̃a libro, sa mg̃a pagsoguílon ug sa mg̃a pagoáli, ng̃a mao ang casayódan
sa nahamótang sa obos ug iíngnon pa sa hatáas ng̃a pagsáyod.

Epilepsia. = Saquét ng̃a nahamótang sa pagcaquíoi sa mg̃a bahin sa laoas
ug sa mg̃a caogátan, ug sa pagcadáot sa mg̃a balatían.

Epiléptico. = Ang mobáti sa saquét ng̃a guiíng̃on carón.

Epilogal. = Soguílon con solat ng̃a lactod, dinalí, sa mg̃a diótay ng̃a
polong.

Epilogar. = Pagláctor sa mg̃a soguílon, mg̃a oáli con mg̃a solat. *
Pagásoy sa mg̃a hamóbong polong, sa dinalí, sa dináclit.

Epílogo. = Catapósan sa usá ca soguílon, oáli con solat, ng̃a icasúmay
sa lactod ng̃a pagsáyod ug pagásoy, sa ng̃atanán ng̃a guiíng̃on na.

Epiqueya. = Casayóran ng̃a nahamótang sa casaráng̃an ug cataróng̃an, ng̃a
icaásoy sa cahológan sa mang̃a leyes, sa batásan, somála sa túig, sa
lugar, ug sa pagcabótang sa mg̃a táuo ng̃a hingsácpan sa maong batásan.

Episcopado. = Pagcabótang, cahímtang, opicio sa pagcaobispo. *
Pagcadógay sa gahóm sa tagsa ca Obispo.

Episcopal. = Ng̃atanán ng̃a nahatong̃ód sa Obispo.

Episcopologio. = Padron, listáhan, solat ng̃a sinolátan sa mg̃a ng̃alan sa
mg̃a Obispo sa usá ca Singbahán con sa usá ca provincia.

Epístola. = Solat ng̃a ipadála sa bisan díin ug sa bisan cansa. * Ang
bahin sa misa ng̃a pagabasáhon sa Padre ng̃a magamisa, ug pagacantáhon sa
Padre ng̃a subdiácono, sa misa sa tololó ca Padre, sa human na ang mg̃a
oracion ng̃a nahaóna. * Cahímtang sa Padre ng̃a subdiácono, cay ang iang
nahaónang catungdánan mao ang pagcanta sa epístola sa mg̃a misa.

Epistolar. = Ang nahatong̃ód sa epístola con solat.

Epistolario. = Libro ng̃a guitigóman sa mg̃a solat ng̃a sinólat sa bisan
cansang táuo. * Libro ng̃a sinolátan sa mg̃a epístola sa mg̃a misa.

Epistolero. = Ang Padre ng̃a may catongdánan, sa obán ng̃a mg̃a Singbahán,
sa pagcanta sa epístola sa mg̃a misa.

Epistólico. V. Epistolar.

Epitáfio. = Solat ng̃a ibótang, ug ng̃a isólat sa mang̃a bató ng̃a tabon sa
mg̃a lobng̃ánan.

Epitalamio. = Pagcanta sa pagbántog sa mg̃a pagcasál.

Epítima. = Ang macacosóg, ang mohátag sa gahóm, ang macacóha sa colóya.

Epitimar. = Pagbótang sa mg̃a bahin sa laoas sa mang̃a tambal ng̃a icacóha
sa calóya.

Epítome. V. Epilogo. * Casayódan ng̃a lactod sa ng̃atanán ng̃a labing
maáyo ug mahál ng̃a guisólat sa bisan onsang libroha.

Época. = Sinógdan ng̃a pagasógodan sa pagísip sa mg̃a túig. * Cadogáyan,
pagcadógay ng̃a hatáas sa tiempo, sa túig.

Epulon. = Ang mocáon sa mg̃a calán-on ng̃a mahál. * Ang hing̃áon oyámot.



EQ

Equiángulo. = Ang guitopóng̃an sa mg̃a loyo. * Bisan onsa ng̃a may mg̃a
loyo ng̃a topóng.

Equidad. = Pagcatopóng, pagcatárong. * Pagóbos sa mg̃a bili sa bisan
onsa ng̃a ibalígya.

Equidistante. = Ang maíng̃on, ang magsáma sa pagcahalayó.

Equidistar. = Paghalayó sa pagcasáma sa dohá con capin ba ca botang sa
lain ng̃a botang.

Equilátero. V. Equiángulo.

Equilibrar. = Pagtárong, pagbántang, pagtopóng.

Equilibre. = Ang mahamótang sa pagcatádong, sa pagcabántang sa
pagcatopóng.

Equilibrio. = Idem.

Equino. = Ang nahatong̃ód sa cabayo.

Equinocio. = Ang pagábot sa adlao sa lugar ng̃a macatopóng sa pagcadúgay
ug pagcahatáas sa mang̃a adlao ug sa mg̃a gabíy.

Equipaje. = Casangcápan ng̃a madála sa mg̃a táuo ng̃a managsacáy con
managlacát.

Equipar. = Paghátag, pagsángcap sa bisan cansa sa ng̃atanán ng̃a mg̃a
quinahánglan.

Equiparacion. = Pagcatándig, pagcatándi, pagpanánglet.

Equiparar. = Tandig, tandi, sanglet.

Equipo. = Pagcasángcap, pagsángcap.

Equipolencia. = Pagcaíng̃on sa bili.

Equipolente. = Ang maíng̃on sa bili.

Equiponderar. = Pagtímbang ng̃a magsáma, topóng, sa mg̃a botang.

Equitacion. = Quinaádman ng̃a nahatong̃ód sa pagcabayo ug maáyo, ug
paghópot sa cabayo ing̃on sa ang̃ay. * Pagcabayo.

Equitativo. = Ang matárong, ang may cataróng̃an, ang mahamótang sa
pagcatárong.

Equivalencia. V. Equipolencia.

Equivalente. V. Equipolente.

Equivalentemente. = Sa pagcaíng̃on, sa pagcatopóng, sa pagcasáma.

Equivaler. = Pagíng̃on, pagsáma sa bili sa mg̃a botang.

Equivocacion. = Pagcasayóp, sayóp.

Equivocadamente. = Sa pagcasayóp.

Equivocar. = Sayóp. * Pagíng̃on. * Pagbalíng̃ag.

Equívoco. = Polong ng̃a may cahológan ng̃a nagacaláin lain ug
hingtóngdan. * Ang arang onta sabóton sa magacaláin lain ng̃a pagsábot.



ER

Era. V. Época. * Túig, panúig, panuígan. * Yota ng̃a datag ug maháoan
ng̃a pagaguiócan sa trigo, humáy, &c. * Cristiana. = Túig, tiempo ng̃a
pagaisípon cutub sa pagcatáuo sa atong Guinóong Jesucristo.

Eral. = Nati sa baca sa dohá ca túig.

Erar. = Pagándam sa yota arón pagatámnan.

Erario. = Lugar ng̃a pagtipígan sa salapí sa mg̃a hari con sa mg̃a
Guinharían.

Ereccion. = Pagcatíndog, pagcabáng̃on sa bisan onsa, pagcaósoag. *
Pagsógod, sinógdan sa bisan onsa. * Pagcagóot, pagcahagóot.

Erector. = Ang magapatíndog, ang magabáng̃on.

Eremítico. = Ang nahatong̃ód sa táuo ng̃a mopoyó sa caming̃áoan, sa
cahaoánan, boghó.

Eremitorio. = Lugar ng̃a guitindógan sa mg̃a solosíngbahan ng̃a diótay ng̃a
guing̃álan ug ermita.

Erguir. = Pagtíndog, pagbáng̃on sa bisan onsa. * Pagpalábi labi.

Erial. = Yota ng̃a oalá pagabohátan ug pagatámnan.

Eriazo. = Idem.

Erigir. = Pagtíndog, pagbóhat sa usá ca baláy, sa usá ca Singbahán, &c.

Erisipela. = Apoy.

Erizado. = Ang nalocóp, ug guilibótan sa mg̃a tonóc.

Erizar. = Pagpaníndog sa bohóc, libácag libádot.

Erizo. = Mananáp ng̃a guilócpan sa iang panit sa mg̃a tonóc: diótay sia
ug ang dagoay sa iang laoas maíng̃on ing̃on ng̃a ang sa baboy. *
Quinháson, toyom, tayom.

Ermita. = Singbahán ng̃a diótay ng̃a nahamótang sa mg̃a cahaoánan, sa
holohalayó sa mg̃a calongsódan.

Ermitaño. = Ang mopoyó sa ermita, ug magaalíma ug magabántay niána. *
Táuo ng̃a boghó, ng̃a mopoyó sa caming̃áoan, sa cahaoánan, sa halayó sa
mg̃a táuo. * Mapenitenciahon.

Erogar. = Pagpáhat, pagbáhin sa salapí con sa mang̃a catigayónan.

Erótico. = Ang nahatong̃ód sa gogma, sa paghigógma.

Erradamente. = Sa pagcasayóp.

Erradicacion. = Pagcaíbot sa mg̃a cahoy con sa mang̃a tanóm ubán ang
gamót, pagcapóo.

Erradicar. = Ibot, pagíbot sa bisan onsa ohán ang mg̃a gamót, pagpóo,
pagipó.

Erradizo. = Ang magasaláag.

Errado. = Ang masayóp, masaláypon.

Errante. = Tigsóroy sa oaláy toyo ug pagahonóng̃an. * V. Erradizo.

Errar. = Pagsayóp. * Pagsálang sa caogalíng̃on ng̃a catongdánan. *
Pagdáot sa isigcatáuo.

Errata. = Sayóp sa mg̃a solat, pagbácac sa pagsólat.

Errático. V. Errante.

Erratil. = Ang magadóha doha, ang oaláy calig-ónan sa iang húna húna.

Erre que erre. = Mao da guihápon, sa pagcatinóyo. * Mao ng̃a mao.

Erróneamente. V. Erradamente.

Erróneo. = Soguílon, pagtolón-an &c., ng̃a guibotáng̃an, ng̃a hingsácpan
sa sayóp.

Erronía. = Daótan ng̃a boot, domót.

Error. = Sayóp, salá. * Húna húna ng̃a díli macaígo sa cataróng̃an. *
Casaypánan.

Erubescencia. = Caólao ng̃a quinaía sa táuo ng̃a mang̃ioláoan.

Eructacion. = Pagcatóg-ab.

Eructar. = Pagtóg-ab, pagpanóg-ab.

Eructo. = Tog-ab, pagtóg-ab.

Erudicion. = Caálam, quinaádman.

Eruditamente. = Sa caálam, sa quinaádman, sa pagcaálam.

Erudito. = Mang̃ialáman, quinaadmánon, maálam, batid.

Eruginoso. = Ang espeso, ang mahágcot caáyo.

Erupcion. = Pagcagóa sa daótan dogá sa laoas sa mang̃a táuo con sa mg̃a
mananáp. * Paggóa sa caláyo, sa abó ug sa obán ng̃a natónao sa
cahiládman sa mg̃a volcan.

Eruptivo. = Saquét sa aláp-ap, sa cascaro con sa mg̃a noca ng̃a guican sa
caínit sa dogó, ug sa daótan ng̃a dogá sa mg̃a laoas.



ES

Esbelteza. = Pagcatáas ng̃a ang̃ay sa mg̃a laoas sa mg̃a táuo ng̃a bohi ug
sa mg̃a laráoan.

Esbelto. = Ang táuo con laráoan ng̃a matahóm ug sa ang̃áyan ng̃a ug
pagcatáas ug pagcatíndog.

Esbirro. = Alguasil, mananácop, ang may opicio sa pagdácop.

Esbozo. = Nahaónang pagbárlis, pagsógod sa bisan onsa ng̃a boot boháton.

Escabeche. = Guinámos, isdang guinámos.

Escabechar. = Paggámos sa bisan onsa ng̃a calán-on sa pagsácot sa mg̃a
panácot, sa vino, dahon sa laurel, soca, lana, &c., arón malalím caáyo.

Escabel. = Tinócod sa papán ng̃a ibótang sa atobáng̃an sa mg̃a silla, arón
pagatónban ug pagatongtóng̃an sa tíil sa magalíngcod.

Escabiosa. = Tanóm, dagámi ng̃a tambal.

Escabrosidad. = Pagcadíli patag, díli hinlo sa bisan onsa. * Táuo sa
maísog ng̃a gaoi. * Polong con solat ng̃a maháit. * Cabatóhan.

Escabroso. = Yota ug bisan onsa ng̃a díli patag, ng̃a díli hinlo. * Bisan
onsa ng̃a guibotáng̃an sa mang̃a casámoc, sa mg̃a cacolían, sa mg̃a
caoláng̃an. * Táuo sa daútan ug magáhi ng̃a cagaoían.

Escabullirse. = Pagoalá, paglágueu.

Escala. = Hagdan, hagdanán ng̃a díli pirme. * Lugar ng̃a pagadonggóan sa
mg̃a sacayán sa pagpatigáyon ug sa pagpálit sa balon ug ubán pang mg̃a
quinahánglan sa dagat.

Escalada. = Pagcasalácay, pagsáca, pagcóha sa mang̃a cota ug mg̃a
baluarte sa mg̃a hagdan ng̃a ibótang dapit sa goa.

Escalado. = Isda ng̃a guibosbósan sa tian ug guiasínan.

Escalador. = Ang nagasalácay sa usá ca cota, sa usá ca baláy, &c.

Escalafon. = Padron, listáhan ng̃a sinolátan sa mang̃a ponóan sa mg̃a
soldados, somála sa ilang cahímtang ug pagcadáan.

Escalamiento. V. Escalada.

Escálamo. = Tolete. * Cahoy ng̃a hamóbo ng̃a guitáod sa ibábao sa ng̃ílit
sa mg̃a sacayán ng̃a pagagaódan, sa pagtácgos ug paglíg-on dihá sa gaod,
con sa gayóng.

Escalar. = Salácay. * Pagsolód sa bisan díin, sa paglóngcab sa bongbong
con sa atóp. * Pagsácoat, pagósoag sa papán con tacop tacop ng̃a
nagasámpong sa alaguían, sa balaháan sa tobig.

Escaldada. = Babáye sa mang̃íl-ad ng̃a batásan, masáyon, maólag, ng̃a
oaláy caólao.

Escaldar. = Lapoa, dilao, pagdígo pagbó-bo sa bisan onsa sa tobig ng̃a
binócal, ng̃a maínit caáyo. * Pagpáso sa bisan onsa.

Escalera. = Hagdan, hagdanán sa mg̃a baláy, salác-an.

Escalerilla. = Hagdan hagdan, hagdanán ng̃a diótay. * Pagcaípon sa usá
ca camót, sa totoló, opat con capin ba ca dahon sa baraja, ng̃a
nagacasonód sonód sila sa pagcabáli, sa pagcaísip.

Escaleta. = Capandáyan ng̃a icatóngtong ug icatáod sa mg̃a lothang ng̃a
dagcó sa ilang mg̃a cureña.

Escalfador. = Saro, sodlánan sa tombága ng̃a pagabotáng̃an sa tobig ng̃a
igaálot sa mg̃a magalálot. * Bagahán ng̃a may toló ca tiil, ng̃a itóngtong
sa lamesa sa pagínit sa can-on.

Escalfar. = Paglóto sa tobig con sa sabáo ng̃a binócal sa mg̃a itlog ng̃a
pagacoháan ng̃a daan sa panit.

Escalio. = Yota ng̃a guibalánan ng̃a daan apan ng̃a guibiáan, calibónan.

Escalofrio. = Nagnob, pagcatolotógnao, pagcatolotáquig, holohilánat.

Escalon. = Ang ang, balítang. * Que se hace en las palmas, para subir á
ellas. = Hachac.

Escama. = Hingbis. * Cogan ng̃a magamáy ng̃a matoróc osáhay sa laoas sa
mg̃a táuo ug sa mg̃a mananáp. * Cogan sa mg̃a noca ug sa mg̃a samad. *
Catáhap. * Pagcatagám tong̃ód sa cadáot ng̃a guidáot sa bisan cansa sa
iang isigcatáuo.

Escamada. = Mg̃a labra ng̃a guibótang sa obán ng̃a mg̃a panápton ng̃a
binoldáhan, maíng̃on íng̃on sa dagóay sa hingbis.

Escamado. = Bisan onsang ng̃a buhat ng̃a may dagóay sa hingbis.

Escamar. = Paghíngbis, pagquías sa hingbis sa mang̃a isda. * Pagpatagám
sa bisan cansa. * Pagtagám, paglícay sa isigcatáuo tong̃ód sa cadáot ng̃a
guibóbat nía.

Escamocho. = Mg̃a tola, ang biniáan sa guicáon ug guiínom.

Escamonda. = Pagcatagá, pagcapótol sa mg̃a sang̃á sa mg̃a cahoy, pagcapón.

Escamondadura. = Ang mg̃a sang̃á ng̃a malágsot ng̃a guipótol sa mg̃a cahoy.

Escamondar. = Pagcapón sa mg̃a cahoy, pagpótol, pagtagá sa mg̃a sang̃á ng̃a
díli maáyo, pagpádpad, pagcóha, pagpó-po sa mg̃a dahon ng̃a laya. *
Salóso, saplag, calísquis, agos, bagos.

Escamondo. V. Escamonda.

Escamonea. = Tambal ng̃a igapurga, ng̃a guican sa tanóm sa maong ng̃alan.

Escamonearse. = Hanólsol, gaoad.

Escamoso. = Hingbíson, ang may hingbis.

Escampar. = To-ang. * Pagóndang, pagárang sa bisan onsang bohat. *
Paghínay sa bisan onsa ng̃a boot ng̃a pagaboháton onta sa maínit ng̃a húna
húna. * Pagháoan sa bisan onsang lugar, pagcóha sa mg̃a casámoc ug mg̃a
caoláng̃an. * Lorang, hompay, tolac.

Escampavia. = Sacayán ng̃a diótay ug matólin.

Escanciador. = Táuo ng̃a nagatíing sa mg̃a ilímnon ug nagapaínom sa mg̃a
dinápit sa mg̃a conbida.

Escanciar. = Pagtíing sa mg̃a ilímnon, ug pagpaínom sa mg̃a táuong
dinápit sa mg̃a conbida.

Escandalizador. = Ang magaescándalo.

Escandalizar. = Pagescándalo, pagbóhat con pagpamólong sa daótan,
malágsot ug mang̃íl-ad, ng̃a icahátag sa daótan ng̃a pinigíngnan sa obán
ng̃a mg̃a táuo. * Pagsocó, pagpong̃ót, pagligótgot.

Escándalo. = Polong con bohat ng̃a macahímo sa cadáot ng̃a espirituhánon
ug calágnon sa isigcatáuo. * Polong con bohat sa bisan cansa ng̃a díli
macaígo sa cataróng̃an, ug sa tong̃ód niána pagasoguilánan ug pagalibácan
sa obán ng̃a mg̃a isigcatáuo. * Sabá, banha, samoc, cagobót, cabóloc,
cagóboc, pagáoay. * Bisan onsang bohat ng̃a cating̃aláhan, pagcating̃ála.
* Pagpaáoat ng̃a malágsot.

Escandalosamente. = Sa pagcaescándalo, sa pagcang̃íl-ad.

Escandaloso. = Táuo ng̃a oaláy caólao, maólag, daótan, sa malágsot ug
mang̃íl-ad ng̃a batásan.

Escandallar. = Pagsócod sa pagcahalálom sa tobig sa dagat con sa sobá.

Escandallo. = Tingga con bató ng̃a mabóg-at ng̃a icasócod sa pagcahalálom
sa tobig, sa cahiládman sa dagat con sa sobá.

Escandencia. = Pagcaligótgot, pagcapong̃ót ng̃a dagcó.

Escandecer. = Pagligótgot, pagpong̃ót.

Escaño. = Lingcoránan ng̃a hatáas ug ng̃a guibotáng̃an sa sandígan.

Escañuelo. = Lingcoránan ng̃a diótay ng̃a pagbotáng̃an sa mg̃a tiil.

Escapada. = Pagcalágueu, pagpaháoa sa hílom, sa tinágo.

Escapar. = Laguio, calágueu, paháoa, pagmísic. * Pagpamólong sa díli
macaígo.

Escaparate. = Panonódlan sa mg̃a santos ug mang̃a laráoan, ng̃a guitaólan
sa mg̃a tacop ng̃a salamín.

Escapatoria. = Pagcalágueu, pagpaháoa, pagmísic. * Pagbalíbad sa
pagcalágueu sa mg̃a pagbóyboy sa bisan cansa, pagpaligás sa soguílon.

Escape. = Idem. * Pagdalágan.

Escapular. = Paglipót sa mg̃a catarmán, sa mg̃a tacot, sa mg̃a hunásan, sa
mg̃a táuo ng̃a nanagsacáy.

Escapulario. = Tinábas ng̃a panápton ng̃a may liab sa talioála sa
pagsolód sa olo arón tomónton ug magbítay ang mg̃a tomóy dápit sa
atobáng̃an ug dapit sa licód, ng̃a guinabisti sa mg̃a Padre sa obán ng̃a
mg̃a caparían. * Dohá ca pedazo con tinábas ng̃a panápton, ng̃a
nagacalang̃áquit sa duruhá ca saguioálo, cordon con sintas, sa
pagsáb-ong ug pagsáblay sa abága.

Escarabajear. = Paglacát, pagquíbot, pagquípot, pagguímoc maíng̃on sa
pagquípot ug pagguímoc sa bacócang ng̃a guing̃álang ug escarabajo. *
Pagsólat ng̃a díli maáyo, sa mg̃a daótan ng̃a letra ug sa mang̃a balíquig
ng̃a dalan. * Paglisód sa bisan cansa tong̃ód sa mg̃a holosáyon ng̃a tacós
pagatománon ug pagaatobáng̃on onta nia.

Escarabajo. = Mananáp ng̃a pac-an ng̃a maíng̃on ing̃on sa bacócang. *
Ng̃alan ng̃a guicahing̃álan sa táuo ng̃a diótay, hamóbo ug sa malágsot ng̃a
dagóay, ug sa mg̃a letra ng̃a díli maáyo, ug sa mang̃a dalan sa mg̃a solat
ng̃a balíquig.

Escaramuza. = Pagcaáoay sa mg̃a soldados ng̃a nanagcabayo, ng̃a
nagacadámag sila usáhay ug usáhay nanagpang̃alágueu. * Poglális,
pagíndig indig, pagbolabáilo sa soguílon, pagtóbag tobag.

Escaramuzar. = Pagáoay, pagdolodámag sa mg̃a soldados ng̃a nanagcabayo.

Escarapela. = Pagcaáoay, paglális lalis, pagdolodámag sa paggónit sa
mg̃a bohóc, labí pa con managáoay ang mg̃a babáye. * Timáan ng̃a nagáma sa
mang̃a sintas ng̃a nagacaláin ug color, ng̃a ipanagtáod sa mg̃a soldados sa
ilang mg̃a calo, arón hiílhan ang mg̃a Guinharían ng̃a hingtóngdan nila,
ug ang mang̃a dapig ng̃a guiángcon sa tagsa tagsa ca táuo.

Escarapelear. = Pagáoay, paglális lalis, pagdolodámag.

Escarbadero. = Lugar ng̃a pagacacháan, pagacoycóyan, pagacaycáyan,
pagacahígan, pagaoahíng̃an, pagacopóan sa mg̃a mananáp.

Escarbador. = Ang nagacácha, nagacóycoy, nagacáycay nagacáhig,
nagaoáhing, nagacopó. * De oidos. = Caohe, hing̃atóle.

Escarbaorejas. = Idem.

Escarbar. = Cachá, coycoy, caycay, cahig, oáhing, copó. * Hing̃atóle,
pagcáohe.

Escarcela. = Poyo poyo ng̃a tipigánan sa santic, sa batóng santícan ug
sa baloc.

Escarceo. = Mg̃a balod ng̃a diótay maíng̃on ing̃on sa mg̃a paglimbócad sa
tobig ng̃a mabócal, ng̃a magáma sa dagat ng̃a masológ.

Escarcina. = Colocampílang ng̃a hamóbo ug balicó.

Escarcha. = Yamog, ton-og sa gabíy, ng̃a tibúoc tong̃ód sa dagcóng
tognao.

Escarchado. = Lábra ng̃a molabáo sa mg̃a panápton ng̃a binoldáhan.

Escarchar. = Pagtibúoc sa ton-og sa gabíy tong̃ód sa tognao ng̃a dagcó.

Escarcho. = Isda sa dagcóng olo ug maíng̃on sa dagoay sa olo sa iríng.

Escarda. = Saról, icalále ng̃a diótay sa pagbónglay, ng̃a igcabónglay. *
Pagbónglay, paggóna.

Escardador. = Ang magabónglay ang magagóna.

Escardadura. V. Escarda.

Escardar. = Bonglay, gona.

Escardillo. = Capandáyan ng̃a pothao sa paggíbot sa mg̃a bongláyon, sa
mg̃a sagbot, ibolónglay, igagóna.

Escarlata. = Panápton, ng̃a mapolá. * Saquét ng̃a guican sa pagcaínit sa
dogó.

Escarlatina. = Panápton ng̃a mapolá, saquét maíng̃on ing̃on sa tipdas.

Escarmenar. = Pagsóhay sa nagobót, sa nasácot.

Escarmentar. = Tagám, logda. * Pagsáoay, pagbárlong, pagcastigo sa
nacasalá, sa nasayóp.

Escarmiento. = Catalágman, catágman, talágman. * Castigo, pagcasáquet.

Escarnecedor. = Tigtámay, tigyóbit, ang nagayóbit, ang nagatámay, ang
nagapídya.

Escarnecidamente. = Sa pagcayóbit, sa dagcóng pagpacaólao.

Escarnio. = Pagtámay, pagyóbit, pagpídya.

Escaro. = Isda. * Táuo ng̃a loing, lolid.

Escarola. = Tanóm ng̃a maáyo pagaotánon ug boháton ug ensalada.

Escarolado. = Ang may color ug dagoay sa escarola.

Escarpa. = Pagcahanáyhay, pagcahándig.

Escarpar. = Pagquías sa mg̃a labra sa mg̃a cahoy, mg̃a pothao, mg̃a
tombága, &c., pagsápsap sa nalíloc dihá, sa napátic.

Escarpia. = Lansang ng̃a may dagcóng olo ng̃a balicó, sa pagbítay ug
pagsáb-ong sa bisan onsa.

Escarpidor. = Sorlay sa mg̃a ng̃ipon ng̃a mahínag, ng̃a icasóhay sa mg̃a
bohóc.

Escarpin. = Sapín.

Escasamente. = Hapit, sa pagcamalisód, sa pagcacóli.

Escasear. = Paghícao, pagdaguínot, paghátag sa diriót da, tolotagidyot
lamang. * Pagcopós, pagcábos, pagdíot diot.

Escasez. = Cahícao, pagcadagínot. * Pagcacólang, pagcacopós,
pagcacábos, pagcadíot.

Escaso. = Diótay, hamóbo, alang alang, colang coláng̃an, díli toman,
díli topóng. * Hicáoan, daguinotán, imot. * Díli igo.

Escatimado. = Idem.

Escatimar. = Pagdaguínot, pagdíot diot, pagpacábos, pagpacólang colang,
pagímot, pagníhit, pagmíhit.

Escatimosamente. = Sa daótang hahúna húna, sa pagcalaláng.

Escatimoso. = Malaláng̃on, matahápon, táuo sa daótan ng̃a húna húna,
malágsot.

Escena. = Lugar ng̃a pagabohátan sa mg̃a dola, mang̃a comedya. * Higdáan
ng̃a pagaboháton sa mg̃a sang̃á ug mg̃a sagbot.

Escible. = Ang tacós sabóton, hibalóan.

Esciente. = Ang maálam, ang mahibaló, ang nasáyod.

Escirro. = Hobág ng̃a magáhi caáyo ng̃a díli maól-ol, apan daútan uyámot.

Escision. = Pagsí-si pagquísi. * Pagcabólag sa mang̃a caobanán ug sa mg̃a
higála.

Esclarecer. = Hayag, lamdag. * Hoyag hoyag, aláman daman. * Sogá. *
Paghamíli. * Paghátag sa maáyong dong̃og.

Esclarecido. = Hamíli, halángdon, donggánon, donggan, mahál, bilídhon.

Esclarecimiento. = Pagcaháyag, pagcalámdag, pagcahóyag huyag. *
Pagcahamíli, pagcahalángdon, pagcamahál.

Esclavitud. = Pagcabíhag, cabihágon, cabihágan. * Catilíngban sa mg̃a
táuo ng̃a nanagpacatúman sila sa mg̃a bohat ng̃a maalampóon, ug sa
pagcalóoy sa isigcatáuo. * Pagcasácop sa mg̃a cailíbgon ng̃a calibotánon.

Esclavizar. = Pagbíhag, pagpamíhag, pagádto sa pang̃ayáoan. * Pagpabóhat
sa bisan cansa sa oaláy láng̃an, sa canónay.

Esclavo. = Bihag. * Ang nahasácop sa obán ng̃a mg̃a cofradía ng̃a
guing̃álan de esclavitud. * Ang pagsácop sa mg̃a cailíbgon ng̃a
calibotánon, laoásnon ug mang̃íl-ad. * Ang masinógton, ang mapaobsánon.
* Ang napadáog sa gogma sa babáye.

Esclusa. = Sampóng̃an sa mang̃a balaháan sa tobig, sa cota con sa cahoy.

Escoba. = Silhig.

Escobada. = Pagcasílhig, pagsílhig.

Escobadera. = Ang babáye ng̃a magasílhig.

Escobajo. = Silhig ng̃a daan na ug hamóbo. * Botay.

Escobar. = Pagsílhig.

Escobazar. = Pagsáblig sa tobig ng̃a guibó-bo sa usá ca sang̃á.

Escoben. = Ang bohó sa mg̃a dolong sa sacayán ng̃a pagaaguían sa cable
con sa talicalá ng̃a guihícot sa ancla, sa sinípit.

Escobilla. = Silhig ng̃a diótay sa mg̃a balahíbo sa mg̃a baboy con sa icog
sa mg̃a cabayo, ng̃a icahínis ug icasílhig sa mg̃a panday sa salapí sa
mang̃a hias.

Escobillon. = Capandáyan, cahoy ng̃a hatáas ng̃a guibotáng̃an sa usá ca
tomóy sa mg̃a balahíbo sa cabayo, sa pagnósnos ug paghínis sa mg̃a bohó
sa mg̃a lothang.

Escobina. = Ang quináon sa locob, sa hilíhod, sa pagbohó na sa mg̃a
cahoy, sa pothao, tombága, &c.

Escobon. = Silhig ng̃a dagcó sa pagnósnos sa anóos sa alasóhan, ang
guitáod sa tomóy sa usá ca cahoy ng̃a hatáas.

Escocer. = Hapdos, ng̃ot ng̃ot. * Pagpaóbos sa boot.

Escoda. = Bingcong sa pagsápsap sa mg̃a bató.

Escodar. = Pagsápsap sa mg̃a bató.

Escofina. = Limbas sa ng̃ipon ng̃a dagcó, sa paglímbas ug paghínlo sa
bisan onsa ng̃a casangcápan con guinamíton sa cahoy.

Escofinar. = Paghínlo sa mg̃a cahoy sa limbas.

Escogedor. = Ang magapíli.

Escoger. = Pili.

Escogidamente. = Sa pagcapíli. * Sa pagcatóltol, sa pagcaígo.

Escogido. = Piníli.

Escogimiento. = Pagpíli, pagcapíli.

Escolapio. = Padre ng̃a nagatóon sa mg̃a báta.

Escolar. = Ang nahatong̃ód sa nagatóon sa escolahán, ang nagatóon sa
escolahán, tinón-an.

Escolástico. = Idem.

Escolimado. = Táuo ng̃a maloyáhon, salaquétan.

Escolimoso. = Ang madalí saquétan, ang díli moántos, díli boot magílob,
ang sa magáhing gaui.

Escolio. = Pagásoy ng̃a lactod sa bisan onsang solat ng̃a macóli sabóton
ug toquíbon, sa halálom ng̃a cahológan.

Escolopendra. = Olahípan. * Isda ng̃a binódcan sa magacaláin lain ng̃a
mg̃a color.

Escolta. = Tapoc sa pila ca soldados ng̃a moobán sa bisan cansa. * Ang
sacayán ng̃a moábay sa lain.

Escoltar. = Pagobán, pagábay sa bisan cansa, arón díli onta matáhap sa
iang paglacát.

Escollo. = Honásan, pasil, tacot.

Escombra. = Pagcaháoan.

Escombrar. = Pagháoan, pagcóha sa macasámoc, sa macaólang.

Escombro. = Ang mahabílin ug biniáan sa mg̃a bohat sa cota, sa mg̃a baláy
ug sa bisan onsa ng̃a nagobá con guibóhat pa ng̃a bág-o, mg̃a bató, yota,
apog, balás, mg̃a sinápsap, &c. * Isda ng̃a diótay maíng̃on ing̃on sa
tamban.

Escomerse. = Cagod, linis, hinis.

Escondedero. = Lugar ng̃a pagatagóan sa bisan onsa.

Esconder. = Tago, hobong, hanip, tabac, licao, hiti, hotíboc, socsoc,
salíot, lang̃ag. * Locop, sacop.

Escondidamente. = Sa pagcatinágo, sa pagcahílom.

Escondidas (a). = Idem.

Escondidillo. = Idem.

Escondidísimo. = Ang nahóbong, ang tinágo caáyo.

Escondido. = Ang guitágo. * (En). V. Escondidamente.

Escondimiento. = Pagcahóbong, pagcatágo.

Escondite. V. Escondedero. * Dola sa mg̃a báta.

Escondrijo. = Sooc. * V. Escondedero.

Escopeta. = Lothang.

Escopetar. = Pagcále ug paggóa sa yota sa lugar ng̃a guitórcan sa
boláoan.

Escopetazo. = Pagbotó, tonog sa pagbóhi sa escopeta. * Ang pólvora,
bala, &c., ng̃a mogóa sa bohó sa escopeta, ug ang samad ng̃a guican sa
maong bala.

Escopetear. = Pagbóhi sa escopeta, paglóthang sa masóbsob. * Paglális
lalis sa mg̃a maínit ng̃a polong.

Escopetería. = Mg̃a soldados ng̃a sangcap sa mang̃a escopeta. * Pagcabóhi
sa escopeta sa macadághan.

Escopetero. = Soldado ng̃a nagadála sa escopeta. * Ang mananálsal ng̃a
magabóhat ug magabalígya sa mang̃a escopeta.

Escopleadura. = Bohó ng̃a pagaboháton sa tiguíb.

Escoplear. = Pagtiguíb.

Escoplo. = Tiguíb.

Escorbuto. = Saquét ng̃a guican sa pagcadonót sa lagos.

Escordio. = Tanóm ng̃a icatámbal.

Escoria. = Tayá, tambacólong sa tombága, sa pothao, &c. * Bisan onsa
ng̃a malágsot, daótan ug mang̃íl-ad.

Escorial. = Lugar ng̃a guinacoháan sa mg̃a tombága, boláoan, &c., apan
ng̃a guibalánan ug guitámnan na. * Logar ng̃a pagabotáng̃an sa mg̃a tayá,
sa tambacólong sa puthao, sa tombága, &c.

Escoriar. = Pagpálot sa panit con madósdos ogáling ang bahín sa laoas,
sa bisan onsa ng̃a magáhi con maháit.

Escorpina. = Isda.

Escorpion. V. Alacran. * Isda. * Capandáyan ng̃a guinagámit sa canhíng
tiempo sa mg̃a mamomógos ug sa mg̃a dioatáhan sa pagpasáquet sa mg̃a
mártires.

Escorzonera. = Tanóm ng̃a icatámbal.

Escota. = Pisi ng̃a ihícot sa usá ca tomóy dapit sa obos sa mg̃a layág sa
mg̃a sacayán, sa pagtógot ug paghógot somála sa pagcahorós con
pagcahínay sa hang̃in. * Bohi bohi, bilo bilo.

Escotadura. = Liab sa mg̃a sinína ug mg̃a bisti ng̃a guibísti sa mg̃a
babáye.

Escotar. = Tabas, holíbis, pagáng̃ay sa bisan onsa sa lugar ng̃a
hingtóngdan. * Pagbáyad sa amot, sa tampo con tampa ng̃a nacaígo sa
tagsa tagsa. * Pagpagóa sa tobig, sa sobá, sa lanao, &c.

Escote. = Liab ng̃a guilabíhan sa pagcadagcó sa mang̃a sinína sa obán ng̃a
mg̃a babáye. * Dayan dayan ng̃a itápot sa mg̃a liab sa mg̃a bisti sa mg̃a
babáye. * Amot, tampa, tampo.

Escotera. = Bohó sa quílid sa mg̃a sacayán ng̃a pagaaguían sa pisi ng̃a
escota.

Escotero. = Ang nagalacát sa aoláy dala sa bisan onsa ng̃a macasámoc ug
macaólang canía.

Escotilla. = Bohóng dagcó sa atobáng̃an sa talároc ng̃a mayor sa mg̃a
sacayán ng̃a pagasódlan sa lolan, ug pagagólan, pagacoháan ug pagaaguían
sa pagháoas sa maong lolan.

Escotillon. = Bohóng dagcó sa salog con sa yota, ng̃a guibotáng̃an sa
tacop ng̃a honos honos.

Escotin. = Ang pisi ng̃a escota sa mg̃a layág ng̃a diótay sa mg̃a sacayán,
juanete, sobre, &c.

Escozor. = Cahápdos, cang̃ót ng̃ot, pagcang̃ótng̃ot. * Casáquet sa húna
húna tong̃ód sa bisan onsa ng̃a nacalisód con nacayógot.

Escriba. = Mang̃ialáman, ang nagaásoy sa batásan ng̃a daan, quinaadmánon
sa mg̃a judíos, sa mang̃a hebreos.

Escribanía. = Opicio sa mg̃a escribano, sa mg̃a longsod. * Solód ng̃a
pagatománan sa ng̃atanán ng̃a bohat ng̃a onay ug ang̃ay sa mg̃a escribano. *
Solatánan, lamesa, papelera, sodlánan sa mg̃a papel. * Lugar ng̃a
pagatongtóng̃an sa papel ng̃a pagasolátan. * Casangcápan sa pagsólat,
tintero, sorlánan sa oblea ng̃a ipílit, sa polbos con margaja, &c.

Escribano. = Táuo ng̃a tong̃ód sa iang opicio may gahóm sa paghátag sa
caligóan sa mg̃a solat ug mg̃a camatoódan. * Ang magasólat.

Escribiente. = Magsosólat, manonólat, somosólat, ang magasólat, ang
magahóad sa guisólat sa lain.

Escribir. = Solat, paggáma, pagbóhat sa mg̃a letras sa bisan díin ug sa
bisan onsa. * Paggáma sa mang̃a soguílon ng̃a hatáas, sa mg̃a oáli, &c.,
ng̃a isólat sa mg̃a libro.

Escriño. V. Canasta.

Escrita. = Isda ng̃a guibotáng̃an sa licód sa mg̃a barlis sa nagcaláin
lain ng̃a color ng̃a maíng̃on sa dagóay sa letras.

Escritillas. = Mg̃a panón sa mg̃a carnero.

Escrito. = Solat, bisan onsa ng̃a sinólat ug guisolátan. * Ang solat ng̃a
ihátag sa hocom sa pagsógod sa mg̃a capolong̃ánan.

Escritor. = Ang magasólat sa mg̃a libro, &c.

Escritorio. = Panonódlan sa mg̃a papel ug sa mang̃a camatoódan. * Solód
ng̃a pagatománan sa mg̃a catongdánan sa mg̃a escribano ug sa obán ng̃a
mang̃a táuo ng̃a guitógnan sa bisan onsa ng̃a holosáyon. * Panonódlan ng̃a
mahál sa pagsolód ug pagtípig sa mg̃a hias.

Escritura. = Sólat. * Camatoódan ng̃a pinirmáhan sa mg̃a táuo ng̃a
hingtóngdan, sa mg̃a testigos ug sa escribano. * Bisan onsa ng̃a libro
ng̃a sinolátan sa solat sa camót con sa inimprenta. * Ang santos ng̃a
Solat.

Escriturario. = Bisan onsa ng̃a guilíg-on sa camatoódan ng̃a sinólat. *
Ang nagaásoy sa mg̃a cahológan sa obán ng̃a mg̃a polong ng̃a labíng halálom
sa santos ng̃a Solat.

Escrupulillo. = Ang tipac, ang golong golong sa pothao, tombága, &c.,
ng̃a isolód sa colóng colóng arón matonóg.

Escrúpulo. = Duha doha, catáhap.

Escrupulosamente. = Sa catáhap, sa pagcadóha doha, sa pagcacóti coti.

Escrupulosidad. V. Escrúpulo.

Escrupuloso. = Ang magadúha doha, ang aoláy caligónan sa boot, ang
matáhap, matahápon. * Matinománon.

Escrutador. = Ang maquigsósi, ang maquigásoy, maquigsáyod. * Ang
magahíling, ang magalí-li.

Escrutinio. = Pagcasósi, pagcaásoy, pagcasáyod, pagcahíling,
pagcalí-li.

Escrutiñador. V. Escrutador.

Escuadra. = Escoála, capandáyan sa mg̃a panday. * Ang tapoc sa pila ca
soldados ng̃a guibotáng̃an sa ilang ponóan ng̃a guing̃álan ug cabo, ug ang
opicio sa pagcacabo sa mg̃a soldados. * Bisan onsang tapóca sa mg̃a táuo.
* Mg̃a sacayán sa pagpang̃óbat, sa guerra, ng̃a nagacaábay abay. *
Cadaghánan sa mang̃a sacayán ng̃a nanagsóroy sodóy sa layág ug sa gaod sa
mg̃a cabaybayónan sa pagbántay sa mg̃a caáoay ug sa mg̃a pondóhan.

Escuadron. = Ang usá ca bahin sa mg̃a soldados ng̃a macagáma sa
pang̃obátan.

Escucha. = Bantay ng̃a modóol sa gabíy sa guihonóng̃an sa mg̃a caáoay,
arón masáyor con onsa ba ang mg̃a bohat con mg̃a paglíhoc nila. * Ang
babáye con binócot ng̃a may opicio sa pagobán sa monja ng̃a pagadoáuon,
arón magapatalínghog ug masáyod sa soguílon sa maong monja ug sa midúao
canía. * Talambóan ng̃a diótay ng̃a guibótang sa mg̃a solód sa mg̃a
hocmánan sa hari, arón panimation ug pagadónggon sa maong hari ang
mang̃a polong sa mg̃a hocom ug sa mg̃a somalámbag nia, sa díli onta sia
quít-on ug batíon. * Babáye ng̃a mohígda sa hadóol sa iang señora, arón
domóng̃og sia con táogon ogáling.

Escuchar. = Talínghog, pagpamáti, dong̃og, li-li, ting̃od, linhag.

Escudar. = Sagang, laban, tabang, pagpadáng̃op.

Escuderaje. = Pagcaalágad sa sologóon.

Escuderear. = Pagalágad, pagsílbi. * Pagóna sa sologóon con molacát ang
agálon.

Escudería. V. Escuderaje.

Escudero. = Sologóon. * Táuo ng̃a lioat sa maáyo ug mahál ng̃a
guinicánan, ug ang caobánan sa táuo ng̃a hamíli, bilídhon.

Escudilla. = Yahong, panácsan, caldóhan, tagayán, ipísan.

Escudillar. = Pagbó-bo, pagbótang sa sabáo sa mang̃a yahong, sa mg̃a
panácsan.

Escudillito. = Salapíng boláoan ng̃a bali ug pisos, oña miábot sa
pagcabale sa pisos ug toló ca cuartiyo.

Escudo. = Tamíng.

Escudriñable. = Ang arang toquíbon.

Escudriñador. = Ang mahagógma magtóquib ug ang boot masáyod, ug
mahibaló sa bisan onsa ng̃a halálom ug tinágo.

Escudriñar. = Pagsósi, pagquigsáyod sa macóti coti sa bisan onsa.

Escuela. = Escolahán, baláy ng̃a pagatón-an sa mang̃a báta. * Pagtóon,
pagtolón-an sa bisan onsa ng̃a quinaádman.

Escuerzo. = Mananáp sa yota maíng̃on sa baquí.

Escueto. = Maháoan, madayág, sa oaláy samoc.

Esculpir. = Liloc.

Escultor. = Panday ng̃a magalíloc.

Escultora. = Ang asáoa sa magalíloc.

Escultura. = Quinaádman sa paglíloc. * Ang liníloc.

Escupidera. = Lodánan.

Escupidero. = Lugar sa paglóa.

Escupidor. = Ang magalóa, magalóda, magatalíthi, magatalótho.

Escupidura. = Loa, ang guilóa, ang guilóra. * Mang̃a hobág ng̃a diótay
ng̃a magáma dayon ug cogan, ng̃a guican sa pagcabáscog sa hilánat, ug ng̃a
motoróc sa mg̃a ng̃abil.

Escupir. = Lora, loa, talíthi, talítho. * Pagáyad sa bisan onsa ng̃a
tacós ng̃a pasipád-an. * Pagóntol sa badyet, sa sisip, sa cahoy ng̃a boot
boc-on, pecáson con badyétan. * Paggóa sa mg̃a bala sa mg̃a lothang, ug
sa mg̃a linti sa mg̃a dag-om.

Escuras (a). = Sa pagcang̃ít ng̃it. * Sa pagcaoláy húna húna.

Escurribanda. = Pagcahibólos.

Escurrida. = Babáye ng̃a guihoótan sa mg̃a saya, ng̃a nagabísti sa mg̃a
saya ng̃a haíctin, ng̃a colang sa pagcasángcad.

Escurridizo. = Ang madál-os, ang madaliósos sa masáyon. * Ang mapaháoa,
ang maoalá sa bisan díin, ang malágueu. * Lugar ng̃a pagadal-ósan,
pagadaliosósan.

Escurriduras. = Ang mg̃a tolong catapúsan sa vino, tubig, soca, &c., sa
bisan onsa ng̃a sodlánan.

Escurrir. = Paghorót sa bisan onsang ilímnon. * Paglacát sa bisan díin
sa pagsolóng ug paghíling sa yota. * Tolo, agas, agay, agáy-ay,
dalígdig, dahínggay. * V. Deslizar hasta pagpamólong. * Pagcalágueu,
pagpaháoa.

Esencia. = Pagcamáo, pagcaquinaía sa bisan onsa. * V. El siguiente.

Esencial. = Ang onay sa pagcaquinaía sa bisan onsa. * Ang labíng maáyo,
ang labíng mahál.

Esfera. = Malíng̃in. * Ang Lang̃it, ang calang̃ítan, ang bolotáng̃an sa mg̃a
Lang̃it. * Cahímtang sa pagcamahál con sa pagcaóbos sa mg̃a táuo. * Ang
calibótan ng̃a hingsácpan sa yota ug sa tobig.

Esforzadamente. = Sa pagcaísog, sa pagcacosóg, sa maáyong húna húna, sa
dagcóng cásing cásing.

Esforzado. = Maísog, mabáscog, cásing casíng̃an.

Esforzar. = Pagpaísog, pagpacosóg.

Esfuerzo. = Caísog, cabáscog, pagcacosóg. * Pagcalába, pagcatábang.

Esgrima. = Quinaádman sa paggámit sa espada, sa cales, sa campílang, sa
maáyo, ing̃on sa ang̃ay.

Esgrimidor. = Ang maálam maggámit sa mg̃a hing̃aníban.

Esgrimir. = Paggámit ug maáyo sa mg̃a hing̃aníban, ug pagságang sa mg̃a
pagtígbas sa caáoay, sa contra.

Esguazable. = Ang arang labáng̃on.

Esguazar. = Paglabáng sa mg̃a sobá con sa dagat.

Esguince. = Pagcalícay sa laoas con may catáhap sa pagcapócan ug con
boot magsagáng sa bisan onsa ng̃a mahólog. * Pagcolíot, pagláin,
pagbálhin sa nauong sa timáan ca casocó con sa caól-ol. * Pagcasaquét
sa mg̃a loha loha guican sa pagpang̃ósog ng̃a guilabíhan.

Eslabon. = Santic, tagsa ca singsing sa mg̃a talicalá.

Eslabonar. = Paglang̃áquit sa mg̃a singsing ng̃a macagáma sa usá ca
talicalá. * Pagsómpay sa maáyo sa mg̃a soguílon, sa mg̃a oáli, &c.

Eslora. = Cahitáson, catáson, guitáson, pagcahatáas sa mg̃a sacayán
cutub sa dolong hasta sa olín sa ibábao sa salog con sa cubierta.

Esmaltar. = Pagbóhat sa mg̃a labra sa mg̃a color ng̃a nagacaláin lain, sa
salapí, sa boláoan, &c. * Pagdáyan dayan sa bisan onsa sa mg̃a color ng̃a
nagacaláin lain.

Esmalte. = Pasta ng̃a binóhat sa salamín ng̃a pagabotáng̃an sa mg̃a color
ng̃a nagacaláin lain, sa pagtápot sa mg̃a labra sa salapí, sa boláoan,
&c. * Pagcatahóm, pagcaáñag, pagcaníndot.

Esmerado. = Ang guibóhat sa pagcahíngpit caáyo, sa dagcóng cacógui.

Esmeralda. = Batóng mahál, verde ug masíhag caáyo.

Esmerar. = Paghíngpit sa bisan onsa, pagbóhat sa masingcámot sa dagcóng
cacógui. * Paghínis, paghínlo.

Esmeril. = Batóng magáhi uyámot ng̃a macacágod ug macabárlis sa bisan
onsa, gaoas sa diamante. * Lothang ng̃a diótay.

Esmero. = Cacóguing dagcó, pagcasingcámot, pagbóhat sa bisan onsa sa
pagcahíngpit.

Esmoladera. = Capandáyan sa pagbáid sa mg̃a hing̃aníban.

Esófago. = Alaguían sa can-on cotob sa totónlan hasta sa tian, sa cotó
cotó.

Esotro. = Canang usá, cadtong usá.

Espaviladeras. V. Despaviladeras.

Espavilar. V. Despavilar.

Espaciar. = Catag, sab-oag, sabólac. * Pagbaláod, pagsóguid,
pagmantalá.

Espacio. V. Capacidad. * Pagcadógay sa tiempo, sa túig. * Pagcahínay,
pagcaláng̃an.

Espaciosamente. = Sa pagcahínay, sa pagcaláng̃an, sa pagcaláng̃ay lang̃ay.

Espaciosidad. V. Capacidad.

Espacioso. = Dagcó, galagpád halóag, maháoan, maháoay. * Mahináyon,
maláng̃ay lang̃áyon, maláng̃an lang̃ánon.

Espada. = Espada, cales, hing̃aníban. * Táuo ng̃a batir, ng̃a maálam,
quinaadmánon sa bisan onsa. * Dagoay sa obán ng̃a mg̃a pintal sa mg̃a
dahon sa baraja. * Isda ng̃a guidagcóan ug guitaásan sa ng̃abil sa itáas
sa pagcadágoay sa espada.

Espadachin. = Ang maálam magbáton ug magáoay sa espada. * Táuo ng̃a
magapacalaláqui ug ng̃a mahagúgma magáoay.

Espadaña. = Tanóm.

Espadañada. = Paggóa sa bahá sa dogó, sa tobig, &c., sa mabáscog.

Espadañar. = Pagbólag, pagbóoac, pagsí-si sa bisan onsa ng̃a hatáas, sa
daghan ng̃a mg̃a bahin ng̃a haíctin.

Espadería. = Lugar, baláy ng̃a pagabohátan ug pagbaligyáan sa mg̃a
espada.

Espadero. = Mananálsal ng̃a magabóhat sa mg̃a espada.

Espadilla. = Espadang hamóbo.

Espadin. = Idem.

Espadrapo. = Panápton ng̃a guibotáng̃an sa haclob con hampol ng̃a
icahámpol sa mg̃a samad.

Espalda. = Licód.

Espaldar. = Mg̃a tabil ng̃a hatáas ug haíctin ng̃a ibítay ug ipadápat sa
mg̃a bongbong sa pagsándig dihá sa licód. * Idáng̃an.

Espaldarazo. = Pagpócpoc sa bisan onsa sa licód, pagdágpi, paglatós,
paglámbos, pagbónal sa licód.

Espaldear. = Pagposá, pagdágpi, pagdápia sa mang̃a balod sa quilid sa
mg̃a sacayán con sa olín ba.

Espalder. = Ang gomaláod, ang gomaláyong ng̃a molíngcod ang nahaóna
dapit sa olín sa mg̃a sacayán, ug magabóot ug magabántay sa obán ng̃a mg̃a
gomaláod arón managagáod sila ug maáyo.

Espaldilla. = Bocó bocó, alíp ip.

Espalditendido. = Ang magacalígad sa pagcahayáng, ang mohayáng sa
paghígda.

Espaldudo. = Ang may dagcóng licód.

Espantable. = Maghahárloc, icahárloc, ang macahádloc, macalilísang,
cating̃aláhan, hibólng̃an.

Espantablemente. = Sa cahádloc, sa calísang, sa pagcalísang, sa
pagcahárloc.

Espantadizo. = Ang masáyon mahaognóc mahádloc malísang.

Espantador. = Ang magapahaognóc, ang magapahádloc, ang magapalísang.

Espantajo. = Hogay, cagol cagol, colágdong. * Bisan onsa ng̃a icabógao
sa mg̃a mananáp.

Espantar. = Hadlod, lísang, ognoc. * Bogao, pagpaháoa. * Boá, bos,
sicá, is, hut. * Ting̃ála, bolong.

Espanto. = Cahárloc, cacógmat, calísang, pagcahaognóc.

Espantosamente. V. Espantablemente.

Espantoso. V. Espantable.

Español. = Ang nahatong̃ód sa España, táuo ng̃a españahánon, ang natáuo
sa España.

Españolado. = Táuo sa lain ng̃a yota ng̃a maíng̃on sa natáuo sa España sa
iang pinamólong, sa iang pagbísti, sa iang batásan, &c.

Españoleta. = Sayáo sa canhi, sa España.

Españolizar. = Pagángcon sa bisan onsa sa lain ng̃a yota maíng̃on ng̃a con
gomícan ogáling sa España. * Pagáncon sa mg̃a batásan sa España.

Esparavan. = Langgam.

Esparavel. = Layá.

Esparcidamente. = Sa pagcalináin lain, sa pagcatinágsa tagsa.

Esparcido. = Táuo ng̃a malipáyon, matístis, tigtíao, sa maáyong
soguílon, sa mahósay ng̃a gaoi.

Esparcimiento. = Pagcabólag, pagcacátag, pagcasáb-oag, pagcasabólac.

Esparcir. = Bolag, bahin, abog, apac, sab-oag, sabólac, sabod, bodbod,
sablig, ocay, tiárag, tagónton, patag. * Pagbántog, pagsógid,
pagbaláod, pagmantalá. * Pagdóla, paglíng̃ao ling̃ao, pagtíao tiao.

Esparrago. = Tanóm ng̃a maáyong otan.

Esparrancado. = Bacáang, bacang. * Bisan onsa ng̃a magacabólag bolag ug
magacahalayó, labon ng̃a magacadóol onta.

Esparrancarse. = Pagbíla, pagbiláca sa mg̃a paa.

Esparto. = Tanóm ng̃a icabóhat sa mg̃a pisi, mg̃a baníg, &c.

Especería. = Baláy ng̃a pagabaligyáan sa mg̃a panácot ug sa obán pa ng̃a
mang̃a tolotagídyot.

Especia. = Panácot ng̃a isácot ug icahátag sa lalím sa mg̃a calán-on.

Especial. = Mahál, olosáhon, ang labíng maáyo sa obán ng̃a isigcaíng̃on,
al labíng bilídhon.

Especialidad. = Pagcaláin, pagcamahál. * Pagcating̃ála, pagcalabí.

Especialmente. = Labí pa.

Especie. = Hingtóngdan ng̃a nacasácop sa daghánan ng̃a mg̃a sacop,
pagcaláin, calaínan, maíng̃on ng̃a ang calaínan sa mg̃a iró, ang calaínan
sa mg̃a cabayo, ang calaínan sa mg̃a iríng, &c. * Ang laráoan sa bisan
onsa ng̃a mapaquíta sa atong húna húna, sa atong calág. * Bisan onsa ng̃a
guipamólong ug guibóhat.

Especiero. = Ang magapatigáyon sa pagpálit ug pagbalígya sa mg̃a
panácot.

Especificacion. = Pagcaásoy, pagcasáyod, pagcadayág.

Especificadamente. = Sa pagcaásoy, sa pagcasáyod, sa pagcadayág.

Especificar. = Asoy, sayod, dayág.

Específico. = Ang magabólag sa usá ca calaínan sa lain ng̃a calaínan. *
Tambal ng̃a olosáhon, ng̃a may gahóm sa pagtámbal ug pagáyo sa masaquét.

Especioso. = Matahóm, hamíli, bilídhon, maáyo uyámot, hingpit.

Espectáculo. = Dula, cadoláan sa cadaigánan. * Bisan onsa ng̃a nahatábo
ng̃a tacós ng̃a cating̃ád-an sa mg̃a táuo.

Espectador. = Ang magasolóng, ang motán-ao sa bisan onsa.

Espectro. = Bisan onsa ng̃a laráoan ng̃a macalilísang, macahahárloc, ng̃a
motóngha ug paquíta sa húna húna sa mg̃a táuo.

Especulacion. = Pagcatán-ao, pagcahíling ug maáyo, paglí-li sa dagcóng
cacógui. * Pagcapatigáyon sa pagpálit ug sa pagbalígya, sa pagpang̃íta
sa pagcabóhi, sa cabohían. * Ang pagpatigáyon.

Especular. = Solíng, hiling, tan-ao, li-li. * Paghóna húna,
pagpalándong. * Pagpatigáyon sa pagpálit ug sa pagbalígya, sa
pagcomercio.

Especulativa. = Gahóm sa mg̃a calág sa mg̃a táuo sa paghúna húna, sa
pagpalándong.

Espejado. = Bisan onsa ng̃a guigáma sa salamín, ang maíng̃on sa salamín.

Espejear. = Paggíla gila, pagsíhag, pagsínao ing̃on sa pagcasíhag sa
salamín. * Pagsolóng, pagpang̃anínao sa salamín.

Espejería. = Baláy ng̃a pagabaligyáan sa mg̃a salamín ug sa obán pag mg̃a
casangcápan ng̃a icadáyan dayan sa mg̃a baláy.

Espejero. = Ang magabóhat ug magabalígya sa mg̃a salamín.

Espejo. = Salamín.

Espejuelo. = Salamín ng̃a diótay. * Yeso ng̃a nahamótang sa pagcabató ng̃a
guisolosápao sapúoan sa mg̃a dolodáhon ng̃a masíhag.

Espeluzar. V. Despeluzar.

Espeluznarse. = Pagpaníndog sa mg̃a bohóc ug mang̃a balahíbo, guican sa
cahárloc, sa calísang, sa cacógmat, pagbalócag, pagpang̃alimbárot. *
Paggobót sa bohóc.

Espeque. = Ligoat, icalígoat.

Espera. = Pagcahólat, paghólat, pagpaábot. * Tagál.

Esperador. = Ang nagahólat, ang nagapaábot.

Esperanza. = Pagláom, laom. * Ang usá sa totoló ca virtudes ng̃a
guing̃álan ug teologales, ng̃a sinogdánan sa maáyong gaui.

Esperanzar. = Pagpaláom, paghátag sa pagláom.

Esperar. = Pagláom. * Paghólat pagpaábot.

Esperezarse. V. Desperezarse.

Esperma. = Tambóc sa ambohótan, sa bong̃asíso, ng̃a mapotí caáyo ug
magáhi sa tambóc sa obán ng̃a mg̃a mananáp, sa sebo.

Espesar. = Pagtibúoc, paghágcot. * Pagdóol, paggóol, pagsígpit sa bisan
onsa, pagbános.

Espeso. = Ang natibúoc, ang mahágcot, espeso. * Bisan onsang botang ng̃a
midóol, nasígpit, nagóot, natopál caáyo sa lain, pagcabános. * Sa
masócot, sa masóbsob, sa mabános, sa macadághan. * Bolíng̃on, hogáoan. *
Táuo ng̃a díli magbántay, ng̃a díli macógui sa iang bisti.

Espesor. = Pagcabága, guibág-on, cabalágon sa bisan onsa.

Espesura. = Pagcahágcot, pagcabágtoc, sa bisan onsa, pagcaespeso sa
vino, sa dogó, &c. * V. el anterior. * Hugao, cahogáoan.

Espetar. = Pagtóhog, pagsálay sa pothao, cahoy, &c., ng̃a matalínis sa
bisan onsa, sa carne, sa isda, &c. * Pagsógid, pagásoy. * Paglígdong,
pagámbong.

Espetera. = Papán ng̃a guitaólan ug guilansáng̃an sa daghánan ng̃a mang̃a
lansang sa balicóng olo, ng̃a pagabitáyan sa carne sa isda, sa mg̃a
caláha ug sa obán pang mg̃a casangcápan sa cosina. * Cadaghánan sa mg̃a
casangcápan sa cosina.

Espeton. = Pothao ng̃a hatáas ug manípis. * Dagom ng̃a hatáas ng̃a may
olo. * Isda, balámban.

Espia. = Maghihíling, maglilí-li, ang magacácap, ang magasólong, ang
magatán-ao ug maáyo sa mang̃a buhat sa bisan cansa ng̃a guibantáyan ug
guiatáng̃an, sa pag asoy ug pagsoguílon sa nagasógo.

Espiar. = Hiling, li-li, cacap, sólong, tan-ao. * Pagpalacát sa mg̃a
sacayán sa pagbótad ug paghípos sa cable ng̃a guihícot sa sinípit ng̃a
guihólog sa onáhan.

Espicanardi. = Tanóm sa Siria.

Espicanardo. = Tanóm ng̃a mahomót ug icatámbal, sa India.

Espiche. = Hing̃aníban ng̃a matalínis.

Espiga. = Oháy. * Ang tomóy sa usá ca cahoy ng̃a masolod sa bohó sa lain
ng̃a cahoy con sa lain ng̃a botang.

Espigadera. = Ang babáye ng̃a magadaguínot sa mg̃a oháy ng̃a baniáan sa
magagálab sa trigo, sa humáy &c.

Espigado. = Ang hatáas. * Báta ng̃a hatáas.

Espigar. = Pagpólot sa mg̃a oháy ng̃a guibiáan sa yota sa nagagálab sa
trigo, sa homáy, &c. * Pagbóhat sa tomóy sa mg̃a cahoy ng̃a ipasolód sa
bisan onsang ng̃a bohóa. * Pagoháy sa trigo sa homáy, &c. * Pagtóbo sa
mg̃a táuo, pagtáas sa ilang laoas.

Espigon. = Oháy ng̃a maháit ug toncan. * Soyod sa mg̃a patiócan, &c., ng̃a
igapáac. * Ang tomóy sa bisan onsa ng̃a quinabontólan ng̃a maháoan, ng̃a
oalá torcan sa mg̃a cahoy ug sa mg̃a sagbot.

Espin (puerco). = Mananáp ng̃a guilibótan sa panit sa mg̃a tonóc.

Espina. = Tonóc, soyac, sapínit, caguíngquing, silic, bocóg, tiónay.

Espinaca. = Tanóm ng̃a maáyo, mahómoc ug malalím ng̃a otan.

Espinadura. = Pagcatonóc.

Espinal. = Ang nahatong̃ód sa tonóc con sa talódtod, sa cagóngcong.

Espinar. = Lugar ng̃a naponó sa mg̃a tonóc, sa mg̃a sapínit. * Cacolían,
calisdánan, caoláng̃an. * Pagtonóc, pagsámad sa tonóc, sa sapínit, sa
caguíngquing, sa soyac, sa bocóg.

Espinazo. = Talódtod, cagóngcong, bocó bocó.

Espinel. = Lobid, pisi ng̃a dagcó ng̃a guibitáyan sa obán ng̃a mg̃a pisi
ng̃a tinaólan sa mg̃a tagá sa pagcóha sa mg̃a isda, sa pagpasól, sa
pagpanágat.

Espineo. = Ang guibóhat sa mg̃a tonóc, ang may tonóc, sapínit, ang
toncan.

Espindarga. = Lothang ng̃a holohatáas sa guing̃ánlan ug falconete.

Espinilla. = Bitiis, lolod.

Espinoso. V. Espíneo. * Ang macóli, ang malisód.

Espirador. = Ang magaguinháoa. * Ang mahing̃ótas, ang magating̃á, ang
magatíng-ab.

Espirante. = Idem.

Espirar. = Paggóa sa maáyo con sa daótan ng̃a bahó. * Paghátag sa
quinabóhi: ang̃ay lamang sa Dios. * Pagágda sa mg̃a paghónhong sa gracia
ng̃a guican sa Dios ng̃a Espíritu Santo. * Ang pagguícan sa Dios ng̃a
Espíritu Santo sa Amahán ug sa Anac, tong̃ód sa ilang pagsigbigógma ng̃a
oaláy sinógdan. * Paghing̃ótas, pagting̃á, pagtíng-ab. * Pagguinháoa. *
Paghoyóp sa hang̃in sa mahínay. * Pagtápus, pagtibáoas.

Espiritar. = Pagtándog. * Pagpapong̃ót.

Espiritoso. = Vino ng̃a maísog, ng̃a macalípay, aguardiente, &c., ng̃a
masáyon mahong̃áo.

Espíritu. = Espíritu, calág, Ángeles. * Ang cosóg ug gahóm sa lauas. *
Caísog, gahóm sa húna húna. * Caísog sa vino, sa aguardiente, &c.

Espiritual. = Ang nahatong̃ód sa Espíritu, sa calág, calágnon,
espirituhánon.

Espiritualidad. = Pagcamáo, cahímtang sa Espíritu. * Cahímtang sa mg̃a
Padre sacerdote ug sa nagasílbi sa Singbahán. * Bobat con sa bisan onsa
ng̃a espirituhánon.

Espiritualizar. = Pagbálhin sa usá ca táuo sa pagcaespiritohánon,
tong̃ód sa gracia ug pagtábang sa Dios.

Espita. = Bagácay ng̃a manípis sa pagsóyop ug pagínom, con sa paghóad ug
pagpagóa ba sa vino, tobig, &c., sa mg̃a cuba, bariles. * Ng̃alan ng̃a
guicahing̃álan sa mg̃a táuo ng̃a hobgánon, ng̃a palailínom, ng̃a palahobóg.

Espito. = Cahoy ng̃a hatáas ng̃a guibalábag sa usá ca tomóy sa usá ca
papán, sa pagsáblay ug pagcóha sa papel ng̃a guihaláyhay sa baláy ng̃a
pagabohátan sa maong papel ug sa mg̃a imprenta.

Esplendente. = Ang masíhag, ang masíga, ang mogíla gila.

Espléndidamente. = Sa pagcadághan, sa pagcadato.

Esplendidez. = Pagcadághan, pagcamahál, pagcadato.

Espléndido. = Molólot, Parayégon sa pagasta ug sa pagcombida.

Esplendor. = Pagcasoláo, pagcasíhag, pagcasíga, pagcagíla gila. *
Pagcahamíli, pagcadato, pagcabilírhon.

Espliego. = Tanóm: ang bolac nia mahomót caáyo ug maáyo ng̃a igapalína.

Esplin. = Casocó, casobó ng̃a dagcó: polong quiní ng̃a iningles.

Esplique. = Batáyan, salóob, lit-ag sa pagdácop sa mg̃a langgam.

Espolada. = Pagcacolámpit, pagcatinicód, sa cabayo, &c., ng̃a
guicabayóan sa bisan cansang táuo, arón lomacát, sa tahod tahod, sa
espuela, ng̃a guitáod sa ticód sa mg̃a tiil.

Espolazo. = Idem.

Espoleadura. = Ang samad sa tian sa cabayo, guican sa tahod tahod, sa
espuela, sa nagacabayo.

Espolear. = Pagcolámpit, pagtinicód sa nagacabayo, arón lomacát ang
guicabayóan nia ng̃a mananáp. * Pagágda sa bisan cansa arón magabóhat sa
bisan onsa.

Espoleta. = Pinótol ng̃a hamóbo sa cáhoy ng̃a binohóan paglápos, hopot
hopot ng̃a sinódlan sa pólvora ng̃a icaseba sa mg̃a bomba.

Espolin. = Lansádera ng̃a diótay ng̃a pagagamíton sa mg̃a maghabábol sa
mg̃a panápton ng̃a binódcan ug guisáctan sa mg̃a paglabra ug sa mg̃a bolac
bolac.

Espolio. = Cadaghánan sa mg̃a casangcápan ng̃a nahabílin sa pagcamatáy sa
mg̃a Obispo ug obán pang mg̃a ponóan sa singbahán, ug hasta ng̃ani sa mg̃a
Padre.

Espolique. = Ang táuo, ang sologóon ng̃a magalacát sa onáhan sa mananáp
ng̃a guicabayóan sa iang agálon.

Espolista. = Ang nagaábang sa mg̃a casangcápan ng̃a guibílin sa mg̃a
ponóan ng̃a nang̃amatáy. * V. el anterior.

Espolon. = Tahód. * Halígueng cota ng̃a guidógang ug guipadápat sa mg̃a
cota, arón malíg-on. * Ang cota ng̃a guidógang pagbóhat ug guipadápat sa
mang̃a halígueng cota opód sa mg̃a toláy, arón díli onta cancánon ug
cagdan sa mg̃a bahá sa sobá. * Tomóy ng̃a pothao ng̃a guitáod sa mg̃a
dolong sa mg̃a sacayán. * Pagcahanáyhay sa mg̃a caboquílan ug mg̃a
bang̃ílid.

Espolvorear. V. Despolvorear. * Bilibód, bodbod.

Espolvorizar. = Idem.

Esponja. = Boá, soloságbot sa dagat ng̃a magáan, ng̃a guilibótan sa
daghánan ng̃a mg̃a bohó bohó ng̃a pinoyánan sa mg̃a mananáp ng̃a diótay, ng̃a
macasóyop ug magayópyop sa tobig.

Esponjar. = Pagpagáan sa bisan onsa. * Pagbósog sa gapas, &c. *
Pagpalábi labi.

Esponjoso. = Bisan onsa ng̃a magáan, ng̃a may daghan mg̃a bahó bahó. *
Gapas, bohóc sa carnero, &c., ng̃a binósgan ug binóscag ug maáyo.

Esponsales. = Pagcasigsáar sa dohá ca táuo ng̃a mamíño, ng̃a mamagtiáyon
sila.

Esponsalicio. = Ang nahatong̃ód sa pagsigsáad sa mg̃a táuo ng̃a boot
mamíño.

Espontáneamente. = Sa caogalíng̃on ng̃a pagbóot, sa tinúyo caáyo.

Espontáneo. = Ang guican sa pagbóot, sa cabobót-on ng̃a caogalíng̃on.

Esportada. = Ang mahorót sa usá ca bocág, bacat, tagácan, alat,
batólan.

Esportear. = Paghácot sa bisan onsa sa bocág, sa bacat, &c.

Esportilla. = Bocág, &c., ng̃a diótay.

Esportillero. = Táuo ng̃a magahácot ug magadála sa bocág, &c., sa bisan
onsa ng̃a guipahácot canía.

Esportillo. V. Banasta y Canasta.

Esporton. = Bocág, &c., ng̃a dagcó.

Esposas. = Mg̃a singsing ng̃a pothao ng̃a icagápos sa mg̃a táuo ng̃a saláan.

Esposo. = Ang laláqui ug ang babáye ng̃a nanagsigsáad ng̃a mamíño sila,
laláqui ug babáye ng̃a miño.

Espuela. = Tahod tahod ng̃a pothao ng̃a malíng̃in ng̃a guiguínting
gintíng̃an ug matalínis, ng̃a itáod sa ticód sa táuo ng̃a magacabayo, sa
pagcolámpit ug pagtinícod sa mananáp ng̃a guicabayóan arón lomacát.

Espuerta. V. Banasta y Canasta.

Espulgadero. = Lugar ng̃a pagapanghinomáan ug pagpahing̃ót-an sa mg̃a
pobres, sa mg̃a hang̃ol.

Espulgar. = Pagpanghinóma, pagpanghing̃óto. * Pagsolóng, paghíling,
paglí-li sa bisang onsa sa dagcóng cacógui.

Espuma. = Bolá.

Espumadera. = Looag ng̃a guibohó bohóan ng̃a icacóha sa bolá sa bisan
onsa, sa díli moobán ang sabáo, ang tobig, &c., ng̃a buláan.

Espumajear. = Paggóa sa bulá.

Espumajo. V. Espumarajo.

Espumajoso. = Ang may bulá, ang guibuláan.

Espumar. = Pagcóha sa bulá sa bisan diin. * Pagbolá.

Espumarajo. = Ang bolá ng̃a guican sa bába sa mg̃a táuo ug sa mg̃a
mananáp.

Espumero. = Lugar ng̃a pagatibuócan sa tobig sa dagat sa pagcadágoay sa
bolá.

Espumilla. = Panápton ng̃a pino caáyo ug masíhag.

Espumillon. = Panápton ng̃a mabága.

Espumoso. V. Espumajoso. * Ang mahímo ug mabálhin sa bolá.

Espundia. = Samad ng̃a mang̃íl-ad sa mg̃a cabayo, &c.

Espurio. = Táuo ng̃a díli anac sa guintiayónan. * Ang díli maáyo ng̃a
pagcabóhat. * Ang naláin caáyo sa iang guinicánan.

Espurriar. = Pagsáblig sa bisan onsa, sa tobig ng̃a guican sa bába.

Espurrir. = Pagtóyod sa bisan onsa.

Esputo. = Laoay, loa, lora.

Esquebrajar. = Pagbóoac, pagsí-si sa mg̃a cáhoy.

Esqueje. = Odlot sa bisan onsang tanóm ng̃a mabóhi con itanóm ogáling,
ug con ilobóng sa yota.

Esquela. = Solat ng̃a diótay: silbi osáhay sa pagdápit sa mg̃a táuo sa
mg̃a piesta, mg̃a paglobóng, &c.

Esqueleto. = Cagóngcong. * Ang laoas sa mg̃a mananáp ng̃a nahamótang sa
lonlon ng̃a bocóg, sa mg̃a bocóg lamang, sa oaláy onód, sa nacóha ug
naócal ang onód.

Esquena. V. Espinazo.

Esquenanto. = Tanóm sa India ug sa Arabia.

Esquero. = Puyo poyo sa panit ng̃a sodlánan sa baloc, sa santic, ug sa
bató ng̃a santícan. * Lucá ng̃a diótay.

Esquiciar. = Pagsógod sa pagbárlis, sa pagpintal.

Esquifada. = Ang lolan ng̃a mahorót ug madála sa usá ca sacayán ng̃a
diótay.

Esquife. = Sacayán ng̃a diótay ng̃a pagacaoásan sa mg̃a táuo ng̃a
nanagsacáy.

Esquila. V. Cencerro. * Ling̃ánay ng̃a diótay.

Esquilador. = Ang magagónting sa balahíbo sa mang̃a mananáp ug sa bohóc
sa mg̃a táuo, magogónting.

Esquilar. = Paggónting sa bohóc sa mg̃a táuo ug sa balahíbo sa mg̃a
mananáp.

Esquileo. = Pagcagónting sa balahíbo sa mg̃a mananáp. * Baláy ug ang
túig ng̃a pagaguntíng̃an.

Esquileta. V. Esquila.

Esquilmar. = Pagcóha, paghípos sa mg̃a bong̃a. * Pagsóyop sa mg̃a tanóm sa
dogá sa yota.

Esquilmeño. = Cáhoy con tanóm ng̃a mobóng̃a caáyo.

Esquilmo. = Ang mg̃a bong̃a ng̃a guican sa mg̃a tanáman, ug ang caposlánan
sa mg̃a hayópan.

Esquilon. = Ling̃ánay ng̃a diótay, esquilang dagcó.

Esquina. = Pandógo, catapúsan sa usá ca dalan, baláy, &c., ng̃a
pagabalícan ug pagatoyócan sa lain ng̃a dalan, baláy, &c.

Esquinado. = Ang may esquina.

Esquinzar. = Pagtábas tabas sa mg̃a panápton ng̃a icabóhat sa papel.

Esquinzo. = Saoa, halas ng̃a dagcó. * Boáya.

Esquipar. = Pagsángcap sa mg̃a gaod, sa mg̃a gayóng, sa mg̃a bogsay, sa
mg̃a sacayán, ug sa mg̃a táuo ng̃a gomaláod.

Esquipazon. = Cadaghánan, pagcadághan sa mg̃a gaod ug sa mg̃a gomaláod
ng̃a icasángcap sa mg̃a sacayán.

Esquivar. = Pagáyad.

Esquivez. = Pagcaáyad, paglágueu, pagpahalayó sa isigcaíng̃on.

Esquivo. = Táno ng̃a borong, boquídnon, ng̃a díli mahagógma magsoguílon
ug magobán sa isigcatáuo.

Esquizado. = Bató ng̃a guing̃álan ug mármol ng̃a binódcan sa mg̃a caogátan
ug mg̃a barlis ng̃a nagacaláin lain ug color.

Estabilidad. = Pagcalíg-on. * Pagcadógay.

Estable. = Ang malíg-on, ang madógay, ang mao da sa guihápon, dayon.

Establecedor. = Ang magabóhat, ang guinicánan ug sinógdan sa bisan
onsa.

Establecer. = Pagpatíndog, pagbóhat. * Pagbóot, pagsógo. * Pagpoyó sa
bisan onsang longsóla.

Estableciente. V. Establecedor.

Establecimiento. = Batásan, ley, tolománon, sogo, pagbóot sa mg̃a
ponóan. * Pagcatíndog, pagsógod sa usá ca conbento, sa usá ca colegio,
&c. * Pagcabótang, cahímtang sa mg̃a táuo.

Establemente. = Sa pagcalíg-on, sa pagcadógay, hasta sa dogay, hasta sa
guihápon, sa pagcadáyon.

Establero. = Ang magahópot ug magabántay sa pinoyánan sa mg̃a mananáp,
sa mg̃a hayópan.

Establo. = Logar ng̃a guiátpan ng̃a pagapóyan ug pagahoáyan sa mg̃a
mananáp, sa mg̃a hayópan.

Estaca. = Bogsoc, osoc, osog, talibógsoc, tagdoc, taliosóc. * Sang̃á sa
cahoy ng̃a italanóm.

Estacada. = Alad, lantong, siclat, calambíro, tranca.

Estacar. = Paglibót, paglícos, paglócop, pagsácop sa bisan onsang lugar
sa mg̃a bogsoc, sa mg̃a osoc, &c., pagbógsoc, pagósoc, &c.

Estacazo. = Pagcabónal, pagcalámbos, sa bogsoc.

Estacion. = Pagcabótang sa bisan onsa. * Túig, catuígan. * Pagdúao sa
mg̃a Singbahán ug pagámpo dihá sa atobáng̃an sa Santísimo Sacramento,
labí pa sa jueves ug sa viernes sa semana santa. * Pila ca amahán namo
ug maghimáya ca María ng̃a ipang̃ádye sa atobáng̃an sa Santísimo
Sacramento. * Honóng̃an sa procesion sa jueves santo, sa pagsómay sa mg̃a
pagpasáquet ng̃a guiántos ug guibáti sa atong Guinóong Jesucristo.

Estacional. = Ang ang̃ay ug nahatong̃ód sa pagcaláin sa tiempo, sa init,
sa tugnao, &c.

Estacionero. = Ang modúao sa masóbsob sa mg̃a Singbahán.

Estacha. = Ang pisi ng̃a ihícot sa isi, sa salapáng, ng̃a icasámad sa mg̃a
ambohótan.

Estada. = Pagcadógay, pagpoyó sa bisan cansa, sa bisan diin.

Estadio. = Lugar sa cadaigánan ng̃a pagatoónan sa pagdalágan sa mg̃a
cabayo.

Estadista. = Ang magaásoy ug magasáyor sa pagcabótang sa usá ca
Guinharían, provincia con longsod, sa tong̃ód sa mg̃a molópio ug sa
hingtóngdan ng̃a mg̃a catigayónan.

Estadística. = Casayódan sa mg̃a táuo ng̃a managpoyó sa usá ca
Guinharían, provincia con longsod, ug sa mg̃a catigayónan ng̃a
hingtóngdan.

Estadizo. = Bisan onsa ng̃a magadáot tong̃ód sa iang pagcabótang ng̃a
canónay sa usá ca lugar.

Estado. = Pagcabótang, cahímtang, cahimtáng̃an, pagcahímtang sa bisan
onsa. * Ang yota ng̃a hingsácpan sa gahóm sa mg̃a dagcóng táuo. *
Pagcatáas, socod sa usá ca táuo ng̃a díli hatáas ug díli osáb hamóbo. *
Pagcating̃ób sa mg̃a cuenta, sa mg̃a pagísip, ng̃a guibótang ona sa
pagcatinágsa tagsa.

Estafa. = Pagbáilo, pagólos sa salapí sa mg̃a polong ng̃a malilímbong ng̃a
guiobánan sa húna húna sa díli pagbáyad.

Estafar. = Idem.

Estafeta. = Táuo ng̃a nagacabayo sa pagdála sa mang̃a solat cutub sa usá
ca longsod sa lain ng̃a longsod. * Baláy ng̃a pagadaoátan sa mg̃a solat
ng̃a guican sa lain longsod ug ang pagabotáng̃an sa solat ng̃a ipadála sa
bisan asa.

Estafetero. = Ang modáoat sa mg̃a solat ng̃a ipadála sa bisan asa, ug ang
magapáhat osáb sa mang̃a solat sa tagsa tagsa ca tagía.

Estafisagra. = Tanóm.

Estajo. V. Destajo.

Estalacion. = Timáan con pagcabótang ng̃a nagapacaláin lain sa mg̃a táuo,
somála sa ilang pagcahímtang ug opicio.

Estalactita. = Ang mg̃a bitay, ng̃a nagacaláin lain sa pagcadagcó ug
pagcadágoay, ng̃a natápot sa mang̃a atóp, dapit sa solód, sa mg̃a lang̃ob,
guican sa pagcahonób ug pagcahong̃áo sa tobig sa olan.

Estallar. = Paglótac, pagbóoac, pagbalána sa bisan onsa, sa pagcatonóg,
sa pagcabotó, sa pagcalópoc, sa pagcabalágtos.

Estallido. = Pagcatonóg, pagcabotó, pagcalópoc, pagcabalágtos sa bisan
onsa con mabóoac, malótac mabalána ug mabotó. * Pagcadalícyat,
pagcabalánsag, pagcalolábtic. * Pagcabántog sa bisan onsa ng̃a tinágo.

Estambre. = Hilo ng̃a binílic sa mg̃a logás ng̃a hatáas sa mg̃a balahíbo sa
mg̃a carnero. * Mg̃a logás logás ng̃a nanagtoróc sa talioála sa mg̃a bolac.

Estamento. = Tagsa ca tapoc sa mg̃a dagcóng táuo ng̃a naning̃ób sila sa
pagsábot sa mg̃a holosáyon sa Guinharían.

Estameña. = Panápton ng̃a manípis sa mg̃a balahíbo sa mg̃a carnero.

Estameñete. = Panápton ng̃a maíng̃on ing̃on sa estameña.

Estampa. = Laráoan ng̃a piníntal sa bisan onsa. * Dagóay sa táuo con sa
mananáp.

Estampado. = Panápton ng̃a pinintálan sa mg̃a bolac bolac ug sa bisan
onsa ng̃a, nagacaláin lain ug color.

Estampar. = Pagmarca, pagpátic sa papel sa mg̃a letra, mg̃a laráoan, &c.,
ng̃a nahamótang ug nalíloc sa mg̃a molde, sa marca.

Estampería. = Baláy ng̃a pagabohátan ug pagabaligyáan sa mg̃a laráoan.

Estampero = Ang magabóhat ug magabalígya sa mang̃a laráoan.

Estampido. = Tonóg, botó, balánsag, dalícya.

Estampilla. = Marca sa tombága ng̃a pagalilócan sa ng̃alan ug sa pirma
con rúbrica sa bisan cansang táuo, ng̃a maíng̃on gayód sa binóhat sa
comót, con ihóad na sa papel.

Estancacion. = Pagcahonóng, pagcaárang, pagcaóndang, pagcató-ang,
pagcapoyó sa bisan onsa.

Estancar. = To-ang, poyó, ondang, arang, honóng. * Pagólang. * Pagdilí
sa pagbalígya sa cadaghánan, sa bisan onsa, arón ibalígya lamang sa mg̃a
táuo ng̃a guitódlo sa mg̃a ponóan.

Estancia. = Pagcapoyó, pagcadógay sa bisan diin. * Solód ng̃a pagapóy-an
sa canónay. * Cabalánan ng̃a guipogásan ug guitámnan sa mg̃a nagacaláin
lain ng̃a mg̃a tanóm ug mg̃a cahoy, ug guibatónan sa mg̃a mananáp, sa mg̃a
hayópan.

Estanciero. = Ang magabántay sa estancia, sa baol, sa tanáman.

Estanco. = Sacayán ng̃a maáyo, ng̃a díli matóbig, díli matóbod. *
Pagcadilí sa mg̃a ponóan sa pagbalígya sa cadaghánan, sa bisan onsa,
arón ibalígya lamang sa táuo ng̃a tinórlo sa maong mang̃a ponóan. *
Pagbotáng̃an sa mg̃a manggad ug sa mang̃a papel.

Estandarte. = Timáan ng̃a guinagámit sa mg̃a soldados; ng̃a mao ang usá ca
panápton ng̃a laro ng̃a guitáod ug guibítay sa usá ca cahoy, ng̃a
guipintálan sa mg̃a dagoay ng̃a guiángcon sa hari con sa hingtóngdan ng̃a
pang̃obátan. * Timáan sa caparían ug sa mg̃a cofradía, ng̃a mao ang usá ca
panápton ng̃a laro ng̃a guitóhog sa usá ca cahoy ng̃a magsáma sa
pagcalapád, ug ng̃a guibítay sa pagcadágoay sa crus, sa tomóy sa lain
ng̃a cahoy ng̃a hatáas, ug ng̃a guipintálan sa laráoan con bisan onsa ng̃a
dagoay ng̃a nahatong̃ód sa maong caparían con cofradía.

Estangurria. = Bos-ao, saquét ng̃a macaólang sa táuo sa pagíhi.

Estanque. = Danao, tubígan, lanao.

Estanquero. = Ang magabántay sa mg̃a estanque ng̃a guisódlan sa tobig, sa
mg̃a danao, sa mg̃a lanao. * Ang magabalígya sa tabaco, sa mg̃a tinóstos
ug sa mg̃a sigariyos, sa vino, &c., ng̃a inestanco.

Estanquillero. = Idem.

Estanquillo. = Lugar con baláy ng̃a pagabaligyáan sa tabaco, &c.

Estante. = Ang magaatóbang, ang magapoyó sa bisan diin. * Ang díli
malíhog sa usá ca lugar. * Sodlánan sa mg̃a libro ug sa mg̃a papel.

Estantería. = Cadaghánan sa mg̃a sodlánan sa mang̃a libro ug sa mg̃a
papel.

Estantigua. = Bisan onsa ng̃a motóngha, ng̃a paquíta sa guabíy sa húna
húna sa mg̃a táuo, ng̃a macahádloc, macalísang ug macacógmat. * Táuo ng̃a
hatáas, maníoang ug sa malágsot ng̃a bísti.

Estantío. = Ang mopoyó, ang díli molíhog. * Táuo ng̃a malóya, sa diótay
ng̃a casing casing.

Estañador. = Ang magasólda, ang magapapílit, magapatápot sa bisan onsa
sa tingga, sa estaño.

Estañadura. = Pagcasólda sa estaño.

Estañar. = Pagtábon, pagbólit sa bisan onsa sa tingga, sa estaño. *
Pagsolda, pagpapílit, pagpatápot sa estaño.

Estañero. = Ang magabóhat sa mg̃a bohat sa estaño, ug magabalígya niána.

Estaño. = Tombága ng̃a magáhi gahi ug masínao sa tingga, ug maíng̃on
ing̃on sa color sa salapí.

Estaquilla. = Totoc, lansang lansang sa cahoy, sa bagácay con sa
caoáyan.

Estaquillador. = Hilíhod ng̃a mabága ug hamóbo ng̃a guinagámit sa mg̃a
magbobóhat sa mg̃a sapín, sa pagbohó sa mg̃a bohó ng̃a pagasódlan sa mg̃a
totoc sa tolónban sa maong sapín.

Estaquillar. = Paglíg-on sa bisan onsa sa mg̃a totoc.

Estar. = Poyó, Tindog, honóng.

Estátua. = Laráuan, dagoay sa táuo, táuo táuo, bathála.

Estatuaria. = Quinaádman sa pagbóhat sa mg̃a laráoan, sa mg̃a táuo táuo.

Estatuario. = Ang panday ng̃a magabóhat sa mg̃a laráoan, sa mg̃a táuo
táuo.

Estatuir. V. Establecer, hasta pagpoyó.

Estatura. = Pagcatáas, socod sa usá ca táuo, cutub sa olo hasta sa mg̃a
tíil.

Estatuto. = Tolománon, batásan, sogo, pagbóot sa ponóan sa paghópot sa
mg̃a táuo, sa mg̃a guinsacópan.

Estay. = Pising dagcó ng̃a icalíg-on sa mg̃a talároc sa mg̃a sacayán.

Este. = Quiní, cadí. * Casiláng̃an. * Hang̃in ng̃a timog ng̃a guican sa
casiláng̃an.

Esteba. = Tanóm.

Estela. = Timáan ng̃a nahabílin sa dagat ng̃a guiaguían sa mg̃a sacayán.

Estelaria. = Tanóm.

Estelífero. = Ang guibitoónan, ang may mg̃a bitóon.

Estepa. = Tanóm, cahoy cahoy.

Estera. = Baníg.

Esterar. = Pagbaníg, pagtábon sa mg̃a salog ug sa bisan onsa, sa mg̃a
baníg.

Estercolar. = Pagbótang sa mg̃a tae sa mg̃a mananáp sa yota arón matámboc
ug homátag sa maáyong panúig. * Pagcalíbang sa mg̃a mananáp, pagcaíti.

Estercolero. = Ang táuo ng̃a magadaguínot ug magatápoc sa tae sa mg̃a
mananáp, ug sa obán ng̃a mg̃a cahugáoan, ug ang lugar ng̃a pagabotáng̃an,
pagatapócan niána.

Estercoliso. = Ang maíng̃on ug ang mohatong̃ód sa tae sa mg̃a mananáp.

Estercuelo. = Ang pagbótang sa yota sa tae sa mg̃a mananáp, sa iti.

Esterero. = Ang magabóhat, ang magalála sa mg̃a baníg, ang magabalígya
ug ang magapahaáng̃ay sa mg̃a baláy, sa mg̃a solód, sa maong mg̃a baníg.

Estéril. = Ang díli mobóng̃a. * Ang babáye, con mananáp ng̃a baye ng̃a
díli macagánac, langday. * Túig sa diótay ng̃a panúig, panuígan.

Esterilidad. = Pagcadíli pagbóng̃a. * Pagcadíli pagánac. * Pagcacábos,
pagcaoalá sa panúig, sa panuígan.

Esterilizarse. = Pagsándao, pagóndang sa pagbóng̃a, sa pagánac.

Estero. = Ang pagbótang sa mg̃a solód sa mg̃a baníg. * Sobá sobá ng̃a
mohonás ug motáob, sapa, latásan, balíchag.

Esterquilino. = Tapoc, ogdo sa mg̃a tae sa mg̃a mananáp, sa mg̃a
cahogáoan.

Estertor. = Saquét ng̃a nahamótang sa pagcalisód sa pagguinháoa: talágsa
day mamalátyon ng̃a díli abóton niíning saquét.

Esteva. = Liboy, cahoy ng̃a balicó ng̃a pagacáptan sa magadáro.

Estevado. = Táuo ng̃a bacang, bacáang, sa mabalíquig ng̃a mg̃a paa, ng̃a
nagabiláca sa paglacáo.

Estiercol. = Tae, iti, sa mg̃a táuo ug sa mg̃a mananáp, sagbot, linghot.

Estigio. = Ang nahatong̃ód sa impierno.

Estilar. = Pagbatásan. * Pagbóhat sa bisan onsang solat con camatoódan
ing̃on sa ang̃ay sa batásan.

Estilicidio. = Ang pagtólo, ang pagágas, pagágay, pagagáy-ay,
pagdaligdig, sa bisan onsa, vino, tobig, &c.

Estilo. = Pothao ng̃a guinagámit sa pagsólat sa mang̃a caráan ng̃a mg̃a
táuo. * Ang pothao ng̃a nagatódlo, sa iang landong, sa mg̃a horas, sa
horasán sa adlao. * Batásan, gaoi.

Estima. = Pagpalángga, pagbóot, paghigógma, gogma. * Paghúna húna sa
pagcabótang sa mg̃a sacayán sa dagcóng lauod, tong̃ód sa paghíling ug
maáyo sa alaguían sa adlao ug sa mg̃a bitóon.

Estimabilidad. = Ang nahamótang sa bisan onsa, arón palanggáon ug
higogmáon, arón boóton ug panghinaóton.

Estimado. = Ang guibóot, ang guipalángga, ang guihigógma, ang
guipanghináot.

Estimador. = Ang mahagógma, ang magapalángga, ang mobóot.

Estimar. = Pagpabíli sa mg̃a botang. * Gogma, boot, palángga, hináot,
panghináot.

Estimativa. = Galámhan sa calág sa mg̃a táuo ng̃a icahagógma, icabóot,
icapalángga.

Estimular. = Pagtólpoc, pagsóntoc, paglobá. * Pagágda sa minatúod sa
bisan cansa, arón magabóhat sa bisan onsa.

Estímulo. = Soyod. * Pagcasóntoc, pagcatólpoc, pagcalóha. * Pagágda sa
pagbóhat, pagpaáoat.

Estimo. = Mananáp maíng̃on sa toco, sa Egipto ug sa Araba.

Estío. = Ang usá ca bahin sa opat sa tagsa ca túig.

Estipendio. = Sohol ng̃a ihátag sa bisan cansa tong̃ód sa iang pagsílbi
ug pagbóhat.

Estipticar. = Pagpatóbol.

Estíptico. = Ang mobáti sa saquét sa pagcatóbol, ang díli macacalíbang.
* Hicáoan, daguinótan caáyo.

Estipulacion. = Pagcasáad, pagcasábot.

Estipulante. = Ang magasáad, ang magsábot.

Estipular. = Saar, sabot.

Estiradamente. V. Escasamente. * Sa pagcagóot, sa pagcahagóot, sa
pagcahogót, sa linugsánay.

Estirado. = Ang nagalabí, ang nagalabáo. * Parayégon, ang
magapacaámbong, magapacalígdong.

Estirar. = Toyod, onat, hogót tobo.

Estirón. = Pagcatóyod, pagcaónat, pagcahogót. * Pagcatóbo ng̃a ahat.

Estirpe. = Guinicánan sa usá ca calioátan, sinógdan, guilioátan,
tigólang ng̃a guiguicánan sa obán ng̃a mg̃a táuong caobánan.

Estiva. = Ang lastre ug lolan, ng̃a ilólan sa mang̃a sacayán, sa maáyong
pagbótang ug paghípos.

Estivar. = Pagbótang ug paghípos sa maáyo sa lolan sa mg̃a sacayán.

Esto. = Quiní, cadí.

Estocada. = Pagcasóntoc. * Samad ng̃a guican sa pagcasóntoc.

Estofa. = Panápton sa igagáma ng̃a linabráhan.

Estofado. = Guinisál ng̃a guisáctan sa vino con sa soca ug sa mg̃a
panácot, ng̃a pagalotóon sa mahínay hinay, sa caláyo ng̃a oaláy siga, ug
pagatabónan ang bába sa colon arón díli mahong̃áo.

Estola. = Usá sa mg̃a bisti sa mg̃a Padre sa pagmisa ug sa pagtóman sa
obán ng̃a mg̃a catongdánan sa ilang pagcapadre: mao sa toló ca vara ang
cahitáson ug dapal ang calápdon, ug guibotáng̃an sa toló ca crus, usá sa
talioála ug tagsa sa tagsa ca tomóy, ang guisáblay sa mg̃a Padre sa liog
ug guipacóros nila ang mg̃a tomóy dapit sa atobáng̃an.

Estolidez. = Pagcabóang, pagcahóng̃og.

Estólido. = Boang, hong̃og, coliró, coláng̃an sa boot.

Estolon. = Estola ng̃a halagpád ng̃a guibisti sa diácono sa mg̃a piesta sa
cuaresma, sa oaláy dalmática.

Estomacal. = Ang nahatong̃ód sa cató cotó. * Calán-on con ilímnon ng̃a
maáyo sa cotó cotó.

Estomagar. = Pagsámoc, pagaling̃ása, pagbórlay.

Estómago. = Cotó cató, soloc soloc, lugar con bahin sa tian ng̃a
pagahilísan sa mg̃a quináon.

Estómaguero. = Panápton ng̃a ibótang sa ibábao sa cotó cotó sa mg̃a báta,
arón maínit sila, sa pagpótos caníla sa mg̃a hapín.

Estomaticon. = Hampol ng̃a sináctan sa mg̃a tambal ng̃a mahomót ng̃a
nagacaláin lain, ng̃a ibótag sa ibábao sa cotó cotó con mahápdos ugáling
ang atáy.

Estopa. = Gomon sa lino con sa cáñamo. * Panápton ng̃a potíon ug mabága
caáyo. * Ang mg̃a pisi ng̃a daan ug gabóc, ng̃a pagabadbáron sa pagsolót
sa mg̃a sacayán. * Gamon sa lanot.

Estopilla. = Ang mg̃a lugás ng̃a labíng magamáy sa tanóm ng̃a guing̃álan ug
lino, sa oalá pa bilícon. * Panápton ng̃a potíon ng̃a manípis caáyo ug
masíhag.

Estopín. = Hopot hopot, pinótol ng̃a hamóbo ug magamáy ng̃a binohóan
pagláhos ug sinódlan sa mang̃a nagacaláin lain ng̃a masáyon masiga ug
pagadóctan sa caláyo, ng̃a isóol sa bohó, sa oído, sa lothang ug
pagasilsílan, arón bomotó ang maong lothang.

Estoque. = Espada ng̃a haíctin. * Tanóm.

Estoquear. = Pagsóntoc sa estoque.

Estoraque. = Cahoy sa América ug ang tagoc nia.

Estorbador. = Ang macasámoc, ang macaólang.

Estorbar. = Samoc, olang, sambol. * Pagpaling̃áo, pagpaláng̃an,
pagpaláng̃ay.

Estorbo. = Casámoc, casamócan, caoláng̃an.

Estornija. = Singsing ng̃a pothao ng̃a ibótang sa mang̃a tomóy sa mg̃a
bantang, sa mg̃a eje, sa mg̃a caro ug mg̃a coche, sa talioála sa rueda, sa
malíng̃in, ug sa lansang ng̃a nabalábag, arón díli mahólog ug mataquílid
ang maong rueda.

Estornino. = Langgam.

Estornudar. = Pagbaháon.

Estornudo. = Baháon.

Estotro. = Quining usá.

Estrabismo. = Saquét sa mg̃a matá, tagumatá, pagcalíbat, pagcapisócon.

Estracilla. = Tinábas sa panápton ng̃a mabága ug bastos. * Papel ng̃a
manípis sa papel ng̃a estraza.

Estrada. = Dalan. * Lugar ng̃a pagalingcóran sa mang̃a babáye.

Estradiota. = Bangcao.

Estrado. = Cadaghánan sa mg̃a casangcápan ng̃a icadáyan dayan sa mg̃a
solód ng̃a pagadaoátan sa mang̃a visíta sa mg̃a dagcóng táuo. * Salog
salog ng̃a tinabónan sa usá ca baníg ug binotáng̃an sa lingcoránan ng̃a
hariánon. * Solód ng̃a pagahócman sa mang̃a hocom.

Estrafalariamente. = Sa díli maáyong pagcabótang, sa oaláy caang̃áyan.

Estrafalario. = Táuo ng̃a díli macógui sa iang pagbísti. * Ang magahúna
húna, mamólong ug magabóhat sa díli macaígo.

Estragadamente. = Sa oaláy cahosáyan, sa pagcabóloc, sa pagcagobót, sa
pagcaoaláy paghópot, sa pagcadaótan.

Estragar. = Daot, lagsot, ng̃íl-ad.

Estrago. = Cadáot sa pagpang̃óbat, sa pagáoay, caláglag, pagcaoalá,
pagcagobá sa mg̃a longsod con sa mg̃a táuo.

Estrambosidad. = Pagcalíbat, pagcasolimáo, saquét sa mg̃a matá.

Estrambótico. = Ang oaláy caang̃áyan ug cahosáyan.

Estratagema. = Pagcalaláng, limbong ng̃a pagagamíton sa mg̃a ponóan sa
mg̃a soldados sa ílang pagpang̃óbat ug pagáoay.

Estrategia. = Quinaárman ng̃a ang̃ay sa mg̃a General ug mg̃a ponóan sa mg̃a
soldados, sa mg̃a pang̃obátan.

Estrave. = Ang catapúsan sa quilla, sa onáyan sa mg̃a sacayán dapit sa
dolong.

Estraza. = Papel ng̃a dagcó ug bastos, mamabága, malomaítom: díli maáyo
ng̃a pagasolátan cay mahonób. * Tinábas sa panápton ng̃a mabága.

Estrazar. = Pagtábas, pagpótol, pagguísi sa bisan onsa, pagbalí,
pagbóong, pagtípac tipac, pagtípic tipic.

Estrechamente. = Sa pagcasígpit, sa pagcahagóot. * Sa pagcatóman, sa
pagcahíngpit. * Sa pagcatinóod. * Pagcahósay sa batásan ug sa
quinabóhi. * Sa pagcahícao, sa pagcadaguínot, sa pagcacáguis.

Estrechar. = Hagóot, hogot, sigpit, hoot, ictin. * Pagábian, paghigála,
pagsógod sa pagcacaobánan. * Pagdaguínot sa gasto.

Estrechez. = Pagcasígpit, pagcahóot sa bisan onsang lugar. *
Pagcahamóbo sa tiempo, sa túig. * Pagcahiósa sa bisan onsa. *
Pagcahigála, pagcaábian. * Pagcalisód, calisdánan. * Pagcahósay sa
batásan ug sa quinabóhi. * Pagcaoalá sa mg̃a quinahánglan sa pagcabóhi,
sa cabohían.

Estrecho. = Hagóot, masígpit, haíctin. * Hicáoan, daguinótan. * Dagat
ng̃a nahatalioála sa dohá ca yota ng̃a nanagdóol. * Calisód, calisdánan.
* Quinahánglan.

Estrechura. V. Estrechez.

Estregadero. = Lugar ng̃a paganosnósan ug pagabagidan, sa mg̃a mananáp ug
bisan ng̃ani sa mang̃a táuo. * Pagacolocosónan sa panápton ng̃a
guibónacan.

Estregar. = Nosnos, colocóso, colocóson, quisi quisi, logód, ng̃od ng̃od,
bang̃od, bag-id, nisnis, coso coso, haplos.

Estrella. = Bitóon. * Quinháson ing̃on sa pagcadágoay sa bitóon. * Palad
sa mg̃a táuo.

Estrellado. = Bitoónan, ang naponó sa mg̃a bitóon.

Estrellar. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a bitóon. * Pagbalíbag, pagsalibáy sa
bisan onsa sa macosóg, sa mabáscog, pagposá. * Paglális, pogsócol sa
isigcatáuo sa mg̃a masíngcang polong.

Estremecer. = Pagpalíhog, pagcaconóg conóg, pagquímo quimo, pagquírog
quirog, paglínog. * Pagpahárloc, pagpalísang, pagpacógmat.

Estremecerse. = Idem. * Pagcórog coróg.

Estrena. = Hatag, gasa, regalo, ng̃a ihátag tong̃ód sa bisan onsang
hingtóngdan. * Pagóna, pagána ana sa bisan onsa, pagsógod pagsólay sa
pagbóhat sa bisan onsa. * Ang nahaóna sa pagpálit con sa pagbalígya sa
bisan onsa.

Estrenar. = Sogor, solay, ona, ana ana.

Estreno. V. Estrena.

Estrenque. = Pisi, lobid ng̃a dagcó.

Estrenuo. = Mabáscog, cosgon. * V. Ágil.

Estreñido. = Hicáoan, daguinótan. * Táuo ng̃a díli macacalíbang.

Estreñir. = Pagcagáhi sa tian, pagtóbol.

Estrépito. = Tonóg, botó, balánsag, banha, sabáng dagcó.

Estrepitoso. = Ang macatonóg, ang mobotó, mobánha.

Estribadero. = Sal-ígan, sandígan.

Estribador. = Ang magasál-ig, magasándig.

Estribar. = Sal-ig, sandig, pagpatíndog, pagpalíg-on, pagpalíngcod.

Estribillo. = Casangpotánan. * Polong ng̃a guinagámit sa masóbsob, sa
díli macaígo. * Mg̃a polong ng̃a pagasomáyon sa catapósan sa obán ng̃a mg̃a
pagcanta.

Estribo. = Cota ng̃a holohaíctin ug malíg-on, ng̃a ibótang ug ipadápat sa
mg̃a bongbong, mg̃a pared, sa mg̃a baláy, mg̃a Singbahán, &c., sa pagdógang
sa calig-ónan. * Casangcápan sa cahoy, pothao con tombága ng̃a nabítay
sa loyo ug sa loyo sa sia sa mg̃a cabayo, &c., sa pagsolód ug paghonóng
sa mg̃a tiil sa táuo ng̃a magacabayo.

Estribor. = Ang loyo ng̃a dapit sá toó sa mg̃a sacayán con pagaatobáng̃on
ang dolong guican sa olín.

Estricote (al). = Sa pagcabóloc.

Estrictamente. = Sa pagcatóman, sa pagcahíngpit ng̃a tuod, ing̃on gayód
sa nahamótang sa batásan.

Estricto. = Maíng̃on gayód sa guisólat sa batásan, sa pagcaoaláy lipas,
sa pagcaoaláy colang.

Estridente. = Ang macatonóg, ang mobánha.

Estridor. = Banha, caláng̃is, calánggis.

Estrige. = Langgam ng̃a magalopád sa gabíy.

Estropajear. = Paghínis sa mg̃a bongbong, sa mang̃a cota, sa mg̃a baláy.

Estropajo. = Gomon. * Bisan onsa ng̃a tacós ng̃a pasipád-an, ang
talamáyon, ang oaláy bale.

Estropajosamente. = Sa pagcayóng̃it.

Estropajoso. = Yong̃it, táuo ng̃a díli macasángpot ug maáyo. * Táuo ng̃a
díli magaalíma sa iang bisti, ng̃a guibistíhan sa mg̃a noog.

Estropear. = Paglisá sa laoas sa bisan onsang táuo con mananáp.

Estrovo. = Pisi ng̃a nalocó, ng̃a guitólo tolóan ug maáyo, ng̃a guinagámit
sa mg̃a sacayán sa pagsácoat sa bisan onsa ng̃a mabóg-at ug sa paglíg-on
sa gayóng sa tolete.

Estructura. = Pagcaláin, pagcahósay sa mg̃a bahin sa usá ca baláy, ug sa
mg̃a bahin sa mg̃a laoas.

Estruendo. V. Estrépito. * Cabóloc, cagobót, cagobóc. * Cabántog,
bansag, cagahág.

Estruendoso. V. Estrepitoso.

Estrujadura. = Pagcapíga, pagcapóga, pagcaposá, pagcahóyod, pagcagómos.

Estrujar. = Hoyod, hiyod, posá, poga, piga, comos, gomos.

Estrujon. V. Estrujadura.

Estrupador. V. Estuprador.

Estrupar. V. Estuprar.

Estrupo. V. Estupro.

Estuante. = Ang maínit oyámot, ang masíga ug nacaláyo caáyo.

Estuario. = Ang lugar ng̃a pagahonásan ug pagataóban sa dagat.

Estuco. = Yeso ng̃a minása sa tobig ng̃a sináctan sa cola ug sa mg̃a color
ng̃a nagacaláin lain, ng̃a icapanigíng̃on sa mg̃a bató ng̃a guing̃álan ug
jaspe.

Estuche. = Cajon cajon ng̃a sodlánan sa mg̃a nagacaláin lain ng̃a mg̃a
capandáyan, mang̃a gunting, mg̃a cuchillo, &c.

Estudiador. = Ang nagaestudio, ang macógui.

Estudiantazo. = Ang may bansag sa maáyong estudiante.

Estudiante. = Ang nagaescuela sa colegio con sa Universidad.

Estudiantil. = Ang nahatong̃ód sa estudiante.

Estudiar. = Pagestudio, pagbása sa masóbsob, sa canónay, arón masaólog
sa guibása, ug arón pagadang̃áton sa táuo ang pacaquinaadmánon, ang
pagcaálam.

Estudio. = Cacógui sa pagálam, lugar con baláy ng̃a pagatón-an sa
gramática. * Solód ng̃a pagabotáng̃an sa mg̃a libro ug pagabasáhan sa
táuong mang̃ialáman. * Cacógui sa pagbóhat sa bisan onsa.

Estudiosamente. = Sa cacógui, sa tinóyo, sa pagcaestudio. * Sa
masingcámot.

Estudioso. = Ang macógi sa pagestudio, ang nahagúgma magbása sa mg̃a
libro, sa pagdáng̃at sa pagcaquinaadmánon.

Estufa. = Dolodapóg ng̃a binóhat sa pothao con sa yota, pagínit sa mg̃a
solód sa mg̃a baláy sa tiempo sa tognao. * Sodlánan ng̃a pagasódlan sa
bisti ug sa bisan onsa ng̃a boot iníton, sa pagbótang ug caláyo sa
ilálom.

Estufador. = Colon ng̃a pagalotóan sa estopado.

Estufero. = Ang magabóhat sa mg̃a estufa.

Estufilla. = Poyo poyo sa panit ng̃a pagasódlan sa mg̃a camót, sa tiempo
sa tugnao, arón omínit. * Bagahán sa pagínit sa mg̃a tiil.

Estulticia. = Pagcahóng̃og, pahcaoaláy caálam.

Estulto. = Hong̃og, táuo ng̃a oaláy quinaádman.

Estuosidad. = Pagcaínit ng̃a dagcó.

Estuoso. = Ang guiinítan caáyo sa adlao.

Estupefaccion. = Pagcacógmat, pagcalísang, pagcacólba.

Estupefacto. = Ang hingcolbáan.

Estupendamente. = Sa pagcating̃ála.

Estupendo. = Cating̃aláhan, hibólng̃an.

Estúpidamente. = Sa pagcacábos sa húna húna.

Estupidez. = Pagcacábos sa húna húna sa pagsábot sa bisan onsa.

Estúpido. = Ang cabos sa húna húna, ang díli macasábot sa bisan onsa
ng̃a itóon ug itóldo canía.

Estupor. = Pagcacólba, cacólba.

Estuprador. = Ang magalógos sa usá ca dalága ng̃a bóg-os sa pagpacasalá
canía, ang macasalá sa dalága ng̃a bog-os sa linogsánay.

Estuprar. = Pagpacasalá sa linogsánay sa dalágang olay, bog-os. *
Pagpógos ug paglógos sa dalágang bog-os sa pagpacasalá canía. * Pagágao
sa pagcabóg-os, sa pagcaólay sa mg̃a dalága sa linogsánay.

Estupro. = Pagcaágao, pagcóha sa pagcabóg-os sa usá ca dalága sa
paglógos canía, sa linogsánay.

Esturar. = Pagmalá, pagogá sa caláyo sa bisan onsa.

Esturgar. = Paghínlo sa mg̃a sodlánan sa yota, sa mg̃a pinggan, sa mg̃a
panácsan, &c.

Esturion. = Isda ng̃a dagcóan.

Ésula. = Tanóm, dagámi.



ET

Etapa. = Ang racion sa mg̃a sod-an ng̃a ipanghátag sa mg̃a soldados sa
ilang pagpang̃óbat.

Etcétera. = Polong ng̃a linatín, ng̃a magámit sa pagláctor ug pagpótol sa
soguílon, ug ang cahológan nia mao: ng̃a náa pa ng̃a idológang onta.

Étele. = Quitáa dihá, tan-áoa didto, naa man, solng̃a dihá.

Éter. = Tambal ng̃a matín-ao ug magáan pa ng̃ani sa labíng maáyong tobig,
mahong̃áo caáyo, cay con isalibáy sa hang̃in ug con iyabó sa holohatáas,
maoalá dihá dihá ug díli mahólog sa yota.

Eternal. V. Eterno.

Eternalmente. V. Eternamente.

Eternamente. = Sa oaláy catapósan, sa guihápon, sa pagcadáyon sa
pagcadógay oyámot.

Eternidad. = Pagcadáyon, pagcadógay ng̃a oaláy sinógdan, guisogódan, ug
oaláy usáb ug catapósan: nahatong̃ód ug ang̃ay lamang sa Dios. *
Cadogáyan ng̃a díli matápus, ng̃a oaláy catapúsan. * Pagcadógay sa mg̃a
catuígan.

Eternizar. = Pagdógay caáyo sa bisan onsa. * Pagpadáyon sa pagcadógay
sa bisan onsa.

Eterno. = Pagcamáo ng̃a diósnon, ang Dios ng̃a oaláy sinógdan ug oaláy
osáb ug catapósan. * Ang díli matápos sa guihápon. * Ang madógay
oyámot.

Eteromancia. = Ang pagtágna ng̃a bacácon ug ng̃a ang̃ay sa mg̃a dioatáhan,
tong̃ód sa paglopád ug pagtíng̃og sa mg̃a langgam.

Etesio. = Hang̃in ng̃a mabálhin sa iang hingtóngdan ng̃a tiempo, sa
pagcaamíhan, sa pagcahabágat, &c.

Ética. = Quinaádman ng̃a nahatong̃ód sa mg̃a catongdánan sa mg̃a táuo ug sa
mg̃a bohat ng̃a maáyo.

Etimología. = Sinógdan, guinicánan hingtóngdan sa mg̃a polong.

Etimologista. = Ang táuo ng̃a mang̃íta sa sinógdan ug guinicánan sa mg̃a
polong.

Etiqueta. = Batásan ng̃a pagatománon sa mg̃a baláy ng̃a hariánon, sa
pagatóbang ug sa ng̃atanán ng̃a pagaboháton.

Etites. = Bató ng̃a maíng̃on, sa pagcadagcó, sa usá ca itlog sa manóc,
ng̃a caoang sa talioála ug sinódlan sa lain batóng diótay, ng̃a matonóg
maíng̃on sa usá ca colóng colóng ng̃a pagagólong golóng̃on.

Etrura. = Tanóm.

Eucaristía. = Ang Santísimo Sacramento sa altal.

Eucarístico. = Ang nahatong̃ód sa eucaristía, Sacramento ng̃a
Eucarístico.

Eucrático. = Maáyong pagcabótang sa laoas ug sa quinabóhi sa tagsa ca
táuo, somála sa iang edad ug pagcaquinaía.

Euforbio. = Tanóm.

Eufrasia. = Tanóm ng̃a icatámbal.

Eunuco. = Laláqui ng̃a guihibótan, ng̃a nagabántay sa mg̃a babáye sa mg̃a
moro ug sa mang̃a turco: sa canhing tiempo, ang mg̃a dagcóng táuo ng̃a
labíng hinigógma, pinalángga ug guilaóman sa mg̃a hari.

Eupatorio. = Tanóm ng̃a italámbal.

Europeo. = Ang natáuo sa Europa.



EV

Evacuacion. = Pagcahóad sa bisan onsa. * Calíbang, hibólos, pagcaótol.

Evacuar. = Paghóad, pagcóha sa solód sa bisan onsa. * Pagcalíbang,
paghibólos, pagcaólo. * Pagpacopós, pagpadíot, pagpalóya sa bisan onsa.

Evadir. = Pagcalágueu, paglícay sa mg̃a cadáot, pagligás sa mg̃a
soguílon, arón paglicáyon ang mang̃a cacolían.

Evagacion. = Pagcalíng̃ao ling̃ao, pagcaláng̃ay lang̃ay sa húna húna.

Evangélicamente. = Maíng̃on sa pagcaáng̃ay ug oyon sa pagtolón-an sa
Evangelio.

Evangélico. = Ang nahatong̃ód sa Evangelio.

Evangelio. = Historia, mg̃a libro ng̃a sinolátan sa opát ca Evangelista,
sa quinabóhi, sa pagtolón-an ug sa mg̃a bohat ng̃a cating̃aláhan ug
diósnon sa atong Guinóong Jesucristo. * Ang usá ca bahin ng̃a nacóha sa
usá sa opát ca Evangelio ng̃a pagabasáhon sa mg̃a Padre, sa pagmisa nila.
* Libro ng̃a diótay oyámot ng̃a sinolátan sa sinógdan sa Evangelio ni San
Juan, ug sa toló ca bahin sa obán ng̃a toló ca Evangelista, ng̃a
pagabitáyon sa haoac sa mang̃a bátang diótay.

Evangelista. = Ang tagsa sa opát ca santos ng̃a nagasólat sa santos ng̃a
Evangelio. * Ang Padre ng̃a mocanta sa Evangelio sa mg̃a misa.

Evangelistero. = Como el anterior desde ang Padre.

Evangelizar. = Pagoáli sa Pagtóo sa atong Guinóong Jesucristo.

Evaporable. = Ang masáyon mahong̃áo, maalísbo, malísng̃ao.

Evaporacion. = Pagcahong̃áo, pagcaalísng̃ao.

Evaporar. = Hong̃áo, alísng̃ao, alísbo.

Evaporatorio. = Ang tambal ng̃a macapahong̃áo.

Evaporizar. V. Evaporar.

Evasion. = Pagcalágueu. * V. Evadir.

Evasivo. = Ang icalágueu, ang polong con pagtóbag ng̃a icapaligás sa
soguílon ug sa mg̃a caculían.

Evento. = Pagsoríl, paghitábo.

Eventual. = Bisan onsa ng̃a mahímo cahá ug díli opód cahá mahímo.

Eversion. = Pagcaláglag, pagcagobá, pagcabóncag, pagcaoalá,
pagcatibáoas.

Eviccion. = Calig-ónan ng̃a ihátag sa nagabalígya sa bisan onsa, sa
pagcamatúod ng̃a oaláy cabilínggan.

Evidencia. = Pagcasáyod ng̃a dayág caáyo ng̃a díli mahímo ng̃a pagadóha
doháan, pagcamatúod.

Evidenciar. = Pagsáyor, pagásoy caáyo sa bisan onsa, pagmatúod.

Evidente. = Matúod sa oaláy doha doha, dayág oyámot.

Evidentemente. = Sa Pagcamatúod, matúod caáyo, sa pagcadayág, sa
madayág oyámot.

Evitable. = Ang arang licáyon.

Evitar. = Licay, pagbalíbad, pagcalágueu sa pagbóhat con sa pagpamólong
sa bisan onsa.

Evo. = Pagcadógay sa ng̃atanán ng̃a oaláy catapósan, pagcadógay sa
guihápon.

Evocacion. = Pagtáoag sa mg̃a dioatáhan sa mg̃a dios dios ng̃a bacácon, sa
mg̃a landong, sa mg̃a calág, &c.

Evocar. = Pagtáoag sa bisan cansa, pagquiglában, pagquigtábang,
pagpang̃ilába.

Evolucion. = Pagcalíhoc sa mg̃a soldados ug sa mang̃a sacayán, sa
pagtolotagílis ug pagbolobálhin sa ilang guimpóy-an ng̃a lugar ug sa
ilang guitaláyan, sa pagdámag ug pagpang̃óbat sa ilang mg̃a caáoy.



EX

Ex abrupto. = Mg̃a polong ng̃a linatín: silbi sa pagásoy sa pagcadalí sa
pagpamólong sa bisan cansang táuo sa mg̃a polong ng̃a maínit caáyo ng̃a
oalá onta paabóton. * Mg̃a paghócom ng̃a oalá ománg̃ay sa mg̃a tolománon sa
batásan.

Exaccion. = Pagtíng̃il sa bohis, sa mg̃a tampo, sa mg̃a amot, sa mg̃a
silot, &c.

Exacerbacion. = Pagcasocó, pagcapong̃ót, pagcaligótgot.

Exacerbar. = Pagpasocó, pagpapong̃ót, pagcabaláca, pagpaáquig,
pagpaligótgot.

Exactamente. = Sa pagcaoaláy colang, sa pagcaoaláy lapas, sa
pagcatóman, sa pagcahíngpit, sa toman, sa maáyo oyámot.

Exacto. = Matinománon, toman, topóng, oaláy colang, hingpit, maáyo
oyámot.

Exactitud. = Pagcadalí sa pagbóhat, pagcatopóng, pagcatóman,
pagcahíngpit.

Exactor. = Maniníng̃il sa bohis ug sa obán ng̃a mang̃a baláidon sa mg̃a
guinsacópan.

Exageracion. = Paglabí, paglabáo, pagdagcó sa soguílon.

Exagerador. = Ang molabí ug magapadagcó sa iang soguílon. * Maandácon.

Exagerante. = Idem.

Exagerar. = Paglabí, pagcápin, pagdagcó sa soguílon.

Exagerativo. V. Exagerador.

Exaltacion. = Pagcaósoag, pagcatáas, pagcahalángdon. * Dong̃og ug ng̃alan
ng̃a guican sa bisan onsang bohat ng̃a cating̃aláhan, hibólng̃an ug
banságon.

Exaltar. = Pagósoag, pagtáas, pagbótang sa bisan cansa sa opicio, sa
pagcahímtang ng̃a mahál, bilídhon ug donggánon.

Exámen. = Paghúna húna, pagsósi ug maáyo, paghíling, paglí-li,
pagquigsáyod, pagquigásoy. * Pagdómdom sa mg̃a húna húna, mg̃a polong ug
mg̃a bohat ng̃a iásoy ug itóg-an onta sa compisálan.

Examinador. = Ang magatócso, ang mang̃otána sa pang̃adyéon ug sa bisan
onsa, arón madayág con maálam ba con díli ba ang táuo ng̃a guipang̃otána.

Examinando. = Ang pagatocsóon, ang pagaexamináhon, ang pagasoquíton ug
pang̃otánon.

Examinante. V. Examinador.

Examinar. = Pagquigásoy, pagquigsáyor, pagsósi, pagsóquit. * Paghíling,
paglí-li. * Pagtócso, pagsócna.

Exangüe. = Ang guiagásan sa iang dugó ng̃atanán, ang colang sa dogó. *
Ang oaláy gahóm ug cosóg, ang malóya na caáyo.

Exanimacion. = Pagcaolá sa boot, sa mg̃a balatían.

Exánime. = Ang oaláy timáan sa quinabóhi, sa cabóhi. * Ang napógdao,
ang malóya na oyámot.

Exasperacion. = Pagdógang sa caól-ol, pagtándog sa maól-ol ng̃a daan. *
Pagcasocó, pagcapong̃ót.

Exasperar. = Idem, pagpasocó, pagpapong̃ót.

Excavacion. = Pagcacále sa bisan diin, ng̃a magáhi ug libon.

Excavar. = Pagcále sa lugar ng̃a libon ug magáhi. * Pagháoan sa mg̃a
tanóm, pagcúha sa yota sa libot nila, sa ilang cadoólan.

Excedente. = Ang capin, ang molabí, ang molabáo, lacád.

Exceder. = Labí labáo, capin.

Excelencia. = Pagcaáyo, ang labíng maáyo, ang caáyo ng̃a labí sa bisan
onsa. * Polong ng̃a igaóna sa ng̃alan sa obán ng̃a mg̃a dagcóng táuo.

Excelente. = Ang molabí ug molabáo sa pagcaáyo sa obán ng̃a isigcaíng̃on.

Excelentemente. = Sa pagcaáyo oyámut.

Excelentísimo. = Idem. * V. Excelencia, desde polong.

Excelsamente. = Sa pagcahalángdong, sa pagcahatáas caáyo.

Excelso. = Hatáas oyámat, halángdon. * Ang Dios.

Excéntrico. = Ang oalá mahamótang sa talioála.

Excepcion. = Pagcagáoas, pagcamísic. * Camatoódan ng̃a ibótang sa
atobáng̃an sa hocom sa usá ca táuo ng̃a may capolong̃ánan sa lain ng̃a
táuo, arón pagtibaoáson ang paghócom con arón padayónon.

Excepcional. = Ang nahagáoas sa batásan.

Excepto. = Gaoas, sa díli isípon, sa díli mahaláquip. * Con díli.

Exceptuar. = Gaoas, misic, díli pagláquip.

Excerta. = Pagcaípon, pagcatípon.

Excesivamente. = Sa pagcacápin, sa paglabí, sa pagcalabáo.

Excesivo. V. Excedente.

Exceso. = Idem. * Salá, sayóp.

Excitacion. = Pagágda, pagtóyo.

Excitar. = Agda, toyo, sambag, tambag.

Exclamacion. = Pagcatóoao, pagcapóoao, pagcaagólo.

Exclamar. = Tooao, pooao, agólo.

Exclaustrado. = Ang religioso ng̃a napaháoa, ng̃a migóa sa convento, cay
mióndang ang iang caparían.

Excluir. V. Exceptuar. * Pagpaháoa, pagpahálin, pagpagóa.

Exclusiva. = Pagdíli sa guipang̃áyo ug guipanghináot sa bisan cansa.

Exclusivamente. = Sa pagcagáoas.

Exclusive. = Polong ng̃a linatín. * Idem.

Exclusivo. = Ang magapagáoas, ang may gahóm sa paggáoas.

Excogitable. = Ang arang húna honáon.

Excogitar. = Paghóna huna.

Excomulgado vitando. = Táuo ng̃a cristianos ng̃a díli mahímo ng̃a
pagasoguilánan ug pagaobán obánon sa obán ng̃a mg̃a isigcacristianos nia,
cay guibólag sia sa pagcaambítan sa mg̃a binoñágan, sa mang̃a ponóan sa
santa Iglesia, tong̃ód sa iang pagcasócol ug casóqui sa mg̃a sogo nila.

Excomulgar. = Pagbólag sa mg̃a ponóan sa Singbahán sa pagcaambítan sa
mg̃a binoñágan, sa táuo ng̃a cristianos ng̃a soquíhan ug ng̃a díli boot
magsógot sa mg̃a sogo sa santa Iglesia, ug ng̃a díli motóo sa obán ng̃a
mg̃a toloóhan.

Excrecencia. = Pagcatóbo sa onód sa obán ng̃a mang̃a bahin sa laoas sa
mg̃a táuo, sa mg̃a mananáp ug hasta ng̃ani sa mg̃a tanóm, ng̃a magapacaláin
caáyo sa ilang dagoay.

Excrecion. = Pagcalíbang, pagcacaólo.

Excrementar. = Paglíbang, pagcaólo.

Excremento. = Tae. * Iti. * Bisan onsang hugao ng̃a mogóa sa bába, sa
ilong, &c.

Excrementicio. = Calán-on ng̃a díli macatámboc caáyo cay mahímo tae
ng̃atanán.

Excretar. V. Excrementar.

Excretorio. = Ang mg̃a bahin sa solód sa mg̃a laoas sa mg̃a táuo ug sa mg̃a
mananáp, ng̃a managpabólag sa daótan sa mg̃a quináon sa mg̃a maáyo.

Excursion. = Pagpang̃óbat.

Excusa. = Balíbad.

Excusabaraja. = Tagácan, bocág, bacat.

Excusable. = Ang tacós pagbalibádon, ibalíbar.

Excusadamente. = Sa oaláy quinahánglan.

Excusado. = Ang nahagáoas sa pagbáyad sa bohis, tong̃ód sa pagbóot sa
hari, tong̃ód sa iang opicio, ug tong̃ód ba sa lain ng̃a hingtóngdan. *
Ang díli magámit sa masóbsob. * Ang oalay quinahánglan ng̃a boháton con
ipamólong. * Ang díli mapólos sa guitóyo.

Excusador. = Ang mobalíbad. * Ang magasalíli, magaalíli, magaságang,
magasacál sa lain sa pagbáyad sa bohis, sa pagbóhat sa mg̃a bohat sa
lonsod togód canía.

Excusar. = Pagbalíbad. * Pagdíli, pagólang, arón díli boháton ug díli
ipamólong, ug arón díli masoríl ang mg̃a daótan. * Pagáyad sa bisan
onsa. * Paggáoas sa pagbáyad sa bohis.

Execrable. = Ang daótan caáyo.

Execracion. = Pagtónglo, pagmaldicion sa isicatáuo con sa mananáp,
pagcadomót.

Execrador. = Ang manónglo, ang magamaldicion, ang magadomót.

Exencion. = Pagcagáoas sa bisan onsang catongdánan.

Exentamente. = Sa pagcagáoas. * Sa pagcadayág, sa oaláy licó licóng
polong.

Exentar. = Paggáoas, pagpamísic.

Exento. = Lugar ng̃a madayág, ng̃a oaláy atóp ug salípdan. * Ang
magatóman sa caogalíng̃on ng̃a catongdánan sa oaláy táuo ng̃a pagapilíon
ug labánan.

Exequatur. = Polong ng̃a linatín ng̃a magaásoy sa pagtógot sa mg̃a hari sa
pagbaláod ug pagtóman sa mg̃a sogo sa Santos ng̃a Papa ng̃a guisólat sa
mang̃a camatoódan ng̃a guing̃álan ug Bula.

Exequias. = Ang mg̃a tolománon sa Singbahán tong̃ód sa mg̃a calág sa mg̃a
minatáy.

Exequible. = Ang arang tománon, boháton.

Exhalacion. = Caláyo ng̃a maquíta osáhay sa ga-biy, sa tiempo sa linao,
sa cahang̃ínan, ng̃a maíng̃on sa usá ca bitóon ng̃a modalágan ug mahólog. *
Pagcaalísng̃ao, pagcaalísbo sa bisan onsa.

Exhalar. = Alísng̃ao, alísbo, hong̃áo. * Pagcotás guican sa pagcaínit ng̃a
dagcó con sa pagcacápoy. * Pagbóhat sa bisan onsa sa minatúod caáyo, sa
masingcámot.

Exhausto. = Pagcacábos, pagcaóbos, pagcacólang sa bisan onsa. * Ang
guicábsan, guicópsan, guicaoád-an ug guicahódtan sa quinahánglan onta.

Exheredacion. = Pagcadilí sa pagdáoat sa cabílin.

Exhibicion. = Pagcaháyag, pagcadayág, pagtóngha sa bisan onsa.

Exhibir. = Dayág, hayag, quita, tongha.

Exhortacion. = Sambag, tambag, oáli, pagcabárlong, pagcasáoay.

Exhortar. = Idem.

Exhorto. = Sogo sa usá ca hocom sa lain ng̃a isigcahócom arón ipatóman
nia ang ipang̃áyo.

Exhumacion. = Pagpagóa sa lobóng, sa lobng̃ánan, sa lolóbng̃an.

Exhumar. = Idem.

Exigencia. = Pagcóha, pagpang̃áyo sa bisan onsa, sa linogsánay.

Exigir. = Pagtíng̃il, pagdáoat, pagcóha sa isigcatáuo sa bisan onsa,
tong̃ód sa sogo sa matúod ng̃a hocom. * Pagágda, pagsógo sa lain sa
minatúod, arón magabóhat con mamólong sa bisan onsa.

Eximio. = Maáyo caáyo, halángdon, mahál, hamíli, bilídhon oyámot.

Eximir. = Paggáoas, pagbáoi sa bisan cansa sa pagtóman sa bisan onsa,
ug sa pagaboháton sa obán ng̃a isigcaíng̃on.

Exinanicio. = Pagcacólang sa cosóg, sa gahóm.

Exinanido. = Maloyáhon caáyo, ang coláng̃an sa cosóg ug gahóm.

Existencia. = Pagcamáo. * Ang mang̃a manggad, mg̃a bong̃a ng̃a naa pa, ng̃a
oalá pa ibalígya, ng̃a oalá pa mahálin.

Existente. = Ang may pagcamáo, ang anáa.

Existimacion. = Pagcahúna huna.

Existimar. = Paghúna huna, pagmatúod sa bisan onsa, bisan ng̃a dili
matúod.

Existir. = Pagmáo. * Dona, arona, naa, nia, may.

Éxito. = Catapósan sa bisan onsa.

Exoneracion. = Pagbáoi, pagcóha sa bisan cansa sa cabóg-at ng̃a guidála
nía, sa catongdánan.

Exonerar. = Gaoas, baoi, coha.

Exorable. = Ang padáog, pabóyoc ug pagcábig sa mg̃a pagámpo, sa mg̃a
pagháng̃io.

Exorbitancia. = Pagcalabí, pagcacápin, pagcalabáo, pagcadagcó caáyo.

Exorbitante. = Ang dagcóan, ang nagalabí, ang molabáo.

Exorcismo. V. Conjuro.

Exorcista. = Ang may gahóm, tong̃ód sa pagordenar canía sa Sr. Obispo,
sa pagbása sa mg̃a exorcismo.

Exorcitante. = Ang magabása sa mg̃a exorcismo.

Exorcizar. V. Conjurar desde pagpang̃ádye.

Exordio. = Sinógdan sa mg̃a soguílon sa mg̃a oáli ug sa guisólat sa mg̃a
libro.

Exornacion. = Mg̃a polong ng̃a idógang sa mg̃a soguílon, sa mg̃a oáli, &c.,
arón matahóm ug maáyo.

Exótico. = Mg̃a polong, mg̃a cahoy ug mg̃a tanóm ng̃a díli caogalíng̃on sa
Guinharían, sa provincia con sa longsod.

Expansibilidad. = Pagcaonát.

Expansion. = Idem.

Expansivo. = Ang mahímo ng̃a onáton, pagdagcóon ug pagalápdon.

Expatriacion. = Pagcahing̃ílin, pagcahálin, pagpaháoa, pagpahalayó.

Expatriarse. = Hing̃ílin, halin, haoa, halayó.

Expectable. = Ang tacós ng̃a higugmáon, palanggáon ug boóton sa
cadaghánan.

Expectacion. = Paghólat, pagpaábot. * Piesta ng̃a guipapiesta sa santa
Iglesia sa pagtáhod cang María Santísima, tong̃ód sa iang pagpaábot sa
santos niang pagánac.

Expectativa. = Pagláom sa pagdáng̃at sa bisan onsa.

Expectoracion. = Pagcacolíh-ad, ug ang laoay ng̃a guilóa.

Expectorar. = Pagcolíh-ad.

Expedicion. = Pagcasáyon, pagcatólin sa pagbóhat ug sa pagpamólong sa
bisan onsa. * Camatoódan, pagtógot con bisan onsang solat ng̃a guican sa
hocmánan sa Santos ng̃a Papa. * Pagpang̃óbat sa halayó con sa dagat.

Expedicionario. = Ang moobán sa halayó con sa dagat, sa pagpang̃óbat,
con sa lain ng̃a tuyo. * Mg̃a soldados ng̃a moobán sa expedicion.

Expedicionero. = Ang magabántay sa paghóman ug pagtibáoas sa madalí sa
mg̃a holosáyon ug sa mg̃a pagtógot ng̃a guinapang̃áyo sa hocmánan sa Santos
ng̃a Papa.

Expediente. = Cadaghánan sa mg̃a papel ng̃a sinolátan ug sa mg̃a
camatoódan ng̃a nahatong̃ód sa mg̃a capolong̃ánan ug sa bisan onsa ng̃a mg̃a
holosáyon. * Alaguían ng̃a guihóna hona sa pagcóha sa mg̃a cacolían sa
bisan onsa ng̃a quinahánglan ng̃a boháton. * Pagcasáyon sa pagbóhat sa
bisan onsa. * Tong̃ód, hingtóngdan. * Pagcasángcap sa mg̃a quinahánglan.

Expedir. = Paghóman, pagtibáoas, sa mg̃a bohat, sa mg̃a holosáyon. *
Pagsólat sa mg̃a camatoódan, sa mg̃a solat ug mg̃a sogo sa mg̃a ponóan,
ing̃on sa pagcaáng̃ay sa batásan ug sa mg̃a tolománon.

Expeditamente. = Sa pagcasáyon, sa pagcaoaláy cacolían.

Expedito. = Ang masáyon magabóhat sa bisan onsa. * Ang maháoan,
maháoay, ang oaláy cacolían, mg̃a casámoc ug mg̃a caoláng̃an.

Expeler. = Salibáy, balíbag, tolód.

Expendedor. = Ang magagasto. * Ang magabalígya sa bisan onsa ng̃a
hingbalóan nia ng̃a quináoat.

Expender. = Paggasto, pagbalígya sa bisan onsa ng̃a guipabalígya sa
tagía. * Pagbalígya sa bisan onsa ng̃a quináoat.

Expensas. = Mg̃a paggasto. * Mg̃a pagbáyad. * Mang̃a sohol sa mg̃a hocom,
tong̃ód sa mg̃a capolong̃ánan.

Experiencia. = Pagcabátir, pagcasináti, pagcaálam sa pagbóhat sa bisan
onsa tong̃ód sa pagcaánad na.

Experimentado. = Táuo ng̃a batir, masináti, ng̃a maálam sa bisan onsa ng̃a
hingcaándan na nia.

Experimentador. = Ang magasólay.

Experimental. = Ang hingcárman tong̃ód sa pagsólay sa masóbsob.

Experimentar. = Solay, pagbóhat sa macacadághan sa bisan onsa, arón
hicádman. * Pagíla con maáyo con masaquét ba ang caogalíng̃on ng̃a laoas,
con mapíscay ba con malóya ug mabóg-at ba.

Experimento. = Pagcasólay, pagsólay, pagbóhat sa macadághan sa bisan
onsa.

Expertamente. = Sa pagcabátir, sa pagcaálam, sa pagcasináti.

Experto. = Batid, masináti, boótan.

Expiacion. = Pagcaoalá sa mg̃a salá, sa mg̃a sayóp.

Expiar. = Pagoalá sa mg̃a salá, sa mg̃a sayóp, sa mg̃a casalánan ug
casaypánan, tong̃ód sa bisan onsa ng̃a bohat ng̃a ang̃ay niána.

Expiatorio. = Bisan onsa ng̃a pagaboháton arón maoalá ang mg̃a salá, ng̃a
icaoalá sa mg̃a sayóp.

Explanacion. = Pagcaásoy, pagcasáyod, pagcadayág.

Explanada. = Pagcahanáyhay, pagcahándig. * Salog sa cota con sa mg̃a
papán ng̃a pagatónban ug pagabotáng̃an sa mg̃a cureña sa mg̃a lothan.

Explanar. = Asoy, sayod, dayág.

Explayar. = Pagdagcó, paglapád, pagonát, pagtóyod. * Paglíng̃ao ling̃ao,
pagdóla.

Explicable. = Ang arang asóyon ug icapanáyod.

Explicacion. V. Explanacion. * Pagcatóon, pagcatódlo.

Explicar. V. Explanar. * Toon, todlo.

Explicaderas. = Pagcasáyon sa bisan cansa sa pagásoy ug maáyo sa boot
asóyon.

Explícito. = Ang madayág, ang guiásoy ug guisáyod caáyo, ang oaláy doha
doha.

Exploracion. = Pagcacácap. * Pagcahíling, pagcasósi, pagquigsáyod. *
Pagcasóquit.

Explorador. = Ang magcácap. * Ang magahíling, motán-ao ug maáyo,
magasósi, maquigsáyod. * Ang magasóquit.

Explorar. = Cacap. * Hiling, asoy, tan-ao, li-li, sosi, sayod. *
Soquit.

Exploratorio. = Capandáyan ng̃a pagagamíton sa mg̃a mananámbal sa pagcóha
sa mg̃a bató ng̃a magáma sa alaguían sa ihi.

Explosion. = Pagcatonóg, pagcabotó.

Exponente. = Ang magaásoy. * Ang magasáyor.

Exponer. = Dayág, hayag. * Asoy, sayod. * Pagásoy ug maáyo sa bisan
onsa ng̃a guibotáng̃an sa mg̃a doha doha. * Pagbótang sa bisan onsa sa
lugar ng̃a may catáhap, ng̃a guicatahápan ng̃a maósic, madáot con maoalá.
* Pagbílin, pagbótang sa mg̃a bátang diótay sa ganháan, sa pultahán, sa
bisan onsang baláy, arón pasóson ug pagabatónan guican lamang sa
calóoy: guibóhat ug pagaboháton osáhay quiní sa mg̃a dalága ng̃a
nanagpang̃ánac, cay mang̃ahárloc sila ug mang̃aólao ng̃a hingbalóan sa mg̃a
tigólang nila ug sa cadaghánan.

Exportacion. = Paghátor sa mg̃a manggad con sa mg̃a calán-on cotob sa usá
ca longsod sa lain ng̃a longsod.

Expositivo. = Ang macaásoy ug magasáyod sa bisan onsa ng̃a macóti onta
sabóton, tong̃ód cay guibotáng̃an sa mg̃a pagdóha doha ug sa mg̃a cacolían.

Expósito. = Ang báta ng̃a guibiáan sa mg̃a tigólang, sa mg̃a tagánac,
ing̃on sa guiíng̃on na. * V. Exponer desde pagbílin.

Expositor. V. Exponente.

Expremijo. = Dolang, pasóng̃an ng̃a hatáas ng̃a pagabotáng̃an sa mg̃a
hormáhan sa mg̃a queso.

Expresamente. = Sa mg̃a bohat con sa mg̃a polong ng̃a dayág caáyo.

Expresar. = Pagpamólong somála sa anáa sa húna húna, pagásoy, pagsáyod
caáyo sa oaláy doha doha.

Expresion. V. Explanacion. * Ang polong con bóhat ng̃a icaásoy sa mg̃a
táuo sa anáa sa ilang húna húna. * Gasa, hatag, regalo, sa timáan sa
maáyong boot ug sa pagtamód sa mg̃a calóoy. * Pagpóga, pagpíga sa bisan
onsa arón gomóa ang dogá. * Pagcaáyo sa mg̃a laráoan ng̃a piníntal, con
sa mang̃a táuo táuo ng̃a binóhat sa cahoy, sa tombága, sa pothao. *
Pagcaínit sa soguílon, sa oáli, &c., ng̃a icaásoy sa mamólong sa guibáti
sa iang húna húna ug cásing cásing.

Expresivo. V. Expresion hasta gasa.

Expreso. = Ang madayág, ang maásoy caáyo, bisan onsa ng̃a oaláy doha
doha, ng̃a díli cadóha doháan. * Sinógo ng̃a guisógo pagtóyo sa pagdála
sa mang̃a balítang maáyo con daótan ug masolóbon.

Exprimidera. = Badyétan. * Capandáyan ng̃a pagagamíton sa mg̃a boticario,
sa mg̃a managbóhat sa mg̃a tambal, sa pagpíga sa bisan onsa ng̃a
quinahánglan pigáon.

Exprimir. = Poga, piga.

Exprofeso. = Mg̃a polong ng̃a linatín: sa tinóyo.

Expugnacion. = Pagcacóha sa mg̃a cota, sa mg̃a longsod, &c., tong̃ód sa
gahóm sa mg̃a soldados.

Expugnar. = Pagpang̃óbat ug pagcóha sa mg̃a longsod, mg̃a cota, &c., sa
mg̃a caáoay.

Expulsar. V. Expeler.

Expulsion. = Pagpaháoa, pagcahing̃ílin.

Expurgar. = Pagháoan, paghínis, pagnósnos. * Pagólay sa bisan onsa.

Expurgatorio. = Ang magahínis, ang maganósnos. * Ang magapaólay. *
Libro ng̃a sinolátan sa obán ng̃a mang̃a libro ng̃a dinilían, ng̃a díli
mahímo ng̃a pagabasáhon cay guidilí sa mg̃a ponóan sa Singbahán, tong̃ód
sa ilang daótan ng̃a pagtolón-an ug cahológan.

Exquisitamente. = Sa pagcaníndot, sa pagcaáñag, sa pacatahóm.

Exquisito. = Maníndot, maáñag, matahóm, olosáhon, sa maáyong
pagcabóhat.

Éxtasi ó éxtasis. = Pagcaoalá sa boot ug sa mg̃a balatían.

Extático. = Ang pagacaoád-an sa boot ug sa mang̃a balatían, sa masóbsob.

Extemporáneamente. = Sa oaláy pagcaándam, pagcatagána. * Sa
pagcatagculáhao.

Extemporáneo. = Bisan onsang ng̃a libróha ng̃a guisólat, ug bisan onsang
oaliha, &c., ng̃a guiuáli, &c., sa oalá hona honáon ng̃a daan.

Extender. = Boclar, onát, botad, toyod, higda, calígar. * Pagásoy,
pagsáyod sa pagcacóti coti, sa bisan onsa. * Pagtacód sa saquét, sa
batásan ng̃a daótan, &c. * Pagpalábi labi, pagparáyeg, pagpacadagcó.

Extension. = Pagcabóclar, pagcaonát, pagcalagpád pagcadagcó.

Extensivo. = Ang macaígo sa obán ng̃a mg̃a botang ng̃a oalá hing̃álan, ang
moáng̃ay sa obán.

Extenso. = Ang dagcó, halagpád, &c.

Extenuacion. = Pagcalóya, pagcacábos sa cosóg, sa gahóm.

Extenuado. = Ang malóya caáyo, ang oaláy cosóg, ang díli macáscog.

Extenuar. = Pagmalóya, pagníoang, pagoalá sa cosóg.

Extenuativo. = Ang magapalóya, ang macaníoang, ang magapaoalá sa cosóg.

Exterior. = Ang sa dapit sa goa, ang sa dayág. * Dagoay, baihon sa
bisan onsa.

Exterioridad. = Batásan sa cadaigánan sa mg̃a táuo. * Pagpaquíta sa
bisan onsang bohat, pagpamólong sa bisan onsang polong ng̃a, sa
pagcamatúod, oalá sa cásing cásing, pagpamólong ug pagbóhat sa
salingcápao lamang. * Pagtáhor, pagábi abi sa salingcápao, díli sa
cásing cásing, sa lonlon ng̃a paráyeg.

Exteriormente. = Dapit sa goa.

Exterminador. = Ang nagapahing̃ílin. * Ang magaláglag, magatibáoas.

Exterminar. = Hing̃ílin. * Tapus, tibáoas, laglag.

Exterminio. = Pagpaháoa, pagcahing̃ílin. * Pagcatápos, pagcatibáoas,
pagcaláglag, pagcaoalá ng̃a tuod.

Externo. = Bohat con polong ng̃a madayág, bisan onsa ng̃a guipaquíta sa
cadaghánan.

Extincion. = Pagcapálong. * V. Exterminio.

Extinguible. = Ang arang palng̃on, tibaoáson ug laglágon.

Extinguir. = Palong. * Tibáoas, tapos, laglag, oalá.

Extirpacion. = Pagcaíbot ng̃a tuod.

Extirpar. = Ibot. * V. Extinguir desde tibáoas.

Extorsion. = Pagágao, pagcóha sa linogsánay sa bisan onsa. * Bisan
onsang cadáot.

Extra. = Polong ng̃a linatín: labot pa, sa gaoas, sa goa.

Extraccion. = Pagcagóa sa bisan onsa, sa bisan diin.

Extracta. = Hinóad ng̃a toman sa bisan onsang solat con camatoódan.

Extractador. = Ang magahóad sa mg̃a solat. * Ang magapaláctod sa bisan
onsa ng̃a guisólat ug hatáas.

Extractar. = Pagláctor sa hingtóngdan sa mg̃a toyo ng̃a guisólat sa
libro, con sa mg̃a solat sa mg̃a hatáas ng̃a polong. * Pagásoy, pagsólat
sa mg̃a hamóbo ug lactod ng̃a polong.

Extracto. = Cahológan ng̃a labíng maáyo sa mg̃a solat ug mg̃a libro ng̃a
guitígom sa diótay ng̃a polong ug guibótang sa pagcaláctod.

Extradicion. = Paghátag sa hocom sa lain longsod, sa lain Guinaharían
con provincia, sa táuo ng̃a saláan ng̃a midang̃óp dihá canía sa matúod ug
hingtóngdan ng̃a hocom, cay guipang̃áyo nia.

Extraer. = Paggóa sa bisan onsa, sa bisan díin. * Paghóad sa bisan
onsang solat. * Paggóa sa Singbahán, tong̃ód sa sogo ng̃a ináng̃ay sa
mang̃a tolománon, sa matúod ng̃a hocom, sa táuong saláan ng̃a midang̃óp
dihá.

Extrajudicial. = Bisan onsa ng̃a pagaboháton sa díli ipaági sa hocmánan,
ug sa mg̃a tolománon sa mang̃a hocom ug sa mg̃a batásan.

Extrajudicialmente. = Sa oaláy labot sa mg̃a tolománon sa batásan ug sa
mg̃a hocmánan.

Extramuros. = Polong ng̃a lanatín: sa gaoas, sa goa sa longsod, sa cota,
sa ciudad.

Extranjería. = Pagcabótang sa táuo sa lain longsod, sa domolóong, ng̃a
nahatong̃ód canía ing̃on sa batásan, hasta ng̃a díli sia mahasólat sa
padron.

Extranjero. = Ang domolóong, táuo con bisan onsa sa lain ng̃a longsod.

Extrañar. = Pagdilí sa isigcatáuo sa maáyong búot ng̃a guibótang ng̃a
daan canía, pagtápos, pagtibáoas sa pagcahigála, sa pagcaábian. *
Pagting̃ála sa bisan onsa, pagsáoay, pagbárlong. * Pagáyad. * Pagdilí sa
pagbóhat sa bisan onsa.

Extrañamiento. = Pagcaáyad sa bisan onsa. * Pagcahing̃ílin, pagpaháoa sa
lain Guinharían, sa lain provincia con sa lain ng̃a longsod.

Extrañeza. = Pagcaláin. * Bisan onsa ng̃a díli ang̃ay, díli oyon, ng̃a
díli magamótang sa pagcahósay. * Pagcabólag sa mg̃a abian, pagáoay sa
mg̃a higála. * Pagcating̃ála, bisan onsa ng̃a hibólng̃an.

Extraño. = Domolóong. * Ang díli caogalíng̃on, ang díli onta sacop sa
Guinharían, sa longsod, sa calioátan, sa banay, ug díli opod apil sa
oficio sa quinaádman, &c., ng̃a guihisgótan ug guisoguilánan. * Bisan
onsa ng̃a cating̃aláhan, olosáhon, hibólng̃an. * Táuo sa gaoi ng̃a malisód.

Extraordinariamente. = Díli ing̃on sa batásan.

Extraordinario. = Idem. * Ang mg̃a sinógo con correo ng̃a dinalían. *
Calán-on ng̃a mahál ug malalím, ng̃a idógang sa mg̃a calán-on sa
matagádlao.

Extratémpora. = Ang pagtógot sa mg̃a Sres. Obispo, arón pagaordenáhan
ang mg̃a Padre sa gaoas sa mg̃a adlao ng̃a guitagána ug guitórlo sa santa
Iglesia.

Extravagancia. = Pagcaoaláy cahosáyan sa paghúna húna, sa pagpamólong
ug sa pagbóhat.

Extravagante. = Húna, húna, polong cong bohat ng̃a oaláy cahosáyan ug
cahológan, ng̃a díli ing̃on sa batásan, ng̃a díli motaláy sa pagcaáng̃ay. *
Ang obán ng̃a mg̃a camatoódan ng̃a guican sa Santos ng̃a Papa ng̃a oalá
mahaláquip sa cadaghánan ng̃a guing̃álan ug cuerpo canónico.

Extravasarse. = Paggóa sa vino, dogó, tobig, &c., sa iang vaso, sa iang
sorlánan. * Pagsóba sa dogó.

Extraviar. = Pagoalá sa dalan, pagsaláag. * Pagbótang sa bisan onsa sa
lugar ng̃a dili onta hingtóngdan ng̃a bolotáng̃an nia. * Pagbía sa daan
ng̃a pagpang̃íta con batásan, ug pagsógod sa bag-o.

Extravío. = Pagcaoalá sa dalan, pagcasaláag. * Pagcadáot, pagcalágsot
sa batásan.

Extremadamente. = Sa pagcacólang, sa pagcacápin. * Sa pagcahingpit. *
Sa minatóod.

Extremado. = Ang maáyo caáyo, ug ang daótan oyámot sa isicaíng̃on.

Extremar. = Pagábot sa catapósan. * Pagbóhat sa bisan onsa sa tibúoc
ng̃a quinaádman ug caálam.

Extremauncion. = Pagdíhog, paghílog, paghídhid sa santos ng̃a lana sa
mg̃a masaquét ng̃a mamalátyon na, pagódyo. * Ang usá sa pipíto ca
sacramentos ng̃a guibóhat sa atong Guinóong Jesucristo.

Extremidad. = Ang bahin ng̃a catapúsan sa bisan onsa, daplin,
cadaplínan. * Catapósan ng̃a arang pagaabóton sa bisan onsa. * Ang olo,
mg̃a camót, mg̃a tiil ug ang icog sa mg̃a mananáp. * Ng̃ilit.

Extremo. = Catapósan sa bisan onsa. * Ang labing dagcó sa tugnao, sa
init, sa olan, sa hang̃in, &c. * Sinógdan ug catapósan sa bisan onsa. *
Catapúsan sa pagcaáyo con sa pagcadaótan sa bisan onsa. * Pagcahíngpit
ug pagcacógui sa pagbóhat sa bisan onsa.

Extremoso. = Ang oaláy casaráng̃an sa iang mg̃a pagbóhat ug pagpamólong.

Extrínsecamente. = Dapit sa goa.

Extrínseco. V. Exterior.

Exuberancia. = Pagcadághan, cadaghánan. * Pagcaponó, pagcalócop caáyo,
pagcacápin oyámot.

Exuberante. = Ang guidaghánan, ang naponó caáyo, ang guicapínan oyámot.

Exulcerar. = Pagcágod sa panit ug pagsógod sa samad.

Exultacion. = Pagcalípay, paghimáya.








F


FA

Fábrica. = Balay, cota, Singbahán, &c., ng̃a binóhat sa bató, sa papán,
&c. * Lugar ng̃a guitagána sa pagbóhat sa bisan onsang baláy, baluarte,
&c. * Lugar ng̃a pagabohátan sa bisan onsa, sa mg̃a panápton, sa pothao,
sa tesa, &c.

Fabricante. = Ang magabóhat, ang panday sa bisan onsa. * Ang tagía, ang
maestro con ang mobántay ug magahópot sa baláy ng̃a pagabohátan sa bisan
onsa.

Fabricar. = Pagbóhat sa bisan onsang bohat.

Fabriquero. = Táuo ng̃a mobántay sa mg̃a Singbahán sa ng̃atanán ng̃a
nahatong̃ód sa pagcatíndog ug sa mg̃a bohat sa maong Singbahán.

Fábula. = Soguílon ng̃a guihóna hona sa mg̃a táuo, sa pagpalíng̃ao sa
obán, con sa pagtóon ug pagtódlo caníla. * Mg̃a soguílon sa longsod. *
Bisan onsa ng̃a guihóna hóna ug guipacamáo mao sa oaláy hingtóndan ug
cahológan. * Bisan onsang polong ng̃a icatábon sa matúod.

Fabulista. = Ang magahúna húna ug magasólat sa mg̃a fábula.

Fabulosamente. = Sa pagcadíli mao, sa pagcabácac. * Sa pagcadíli
matúod.

Faccion. = Dapig, tapoc sa mg̃a táuo ng̃a nanagálsa sila, ng̃a nanagsócol
sa mg̃a ponóan. * Bisan onsang bahin sa nauong sa mg̃a táuo.

Faccionario. = Ang magalában sa bisan onsang dapig con tapoc sa mg̃a
soquíhan.

Faccioso. = Maggolobót, soquíhan, masinocólon.

Faceta. = Tagsa ca loyo con nauong ng̃a sinápsap sa mg̃a bató ng̃a magáhi.

Facie ecclesiæ (in). = Polong ng̃a linatín, ng̃a magámit sa pagásoy ng̃a
guicasál ang mg̃a táuo sa cadaigánan, ing̃on sa batásan sa santa Iglesia,
ug ing̃on osáb sa nahamótang sa mg̃a tolománon sa santos ng̃a sacramento
sa Pagcasál.

Fácil. = Ang masáyon, ang oaláy cabilínggan ug cacolían. * Ang masáyon
macábig ug mabóyoc sa cabobót-on sa lain.

Facilidad. = Pagcasáyon.

Facilitar. = Pagcóha sa mg̃a casámoc, sa mg̃a caoláng̃an.

Fácilmente. = Sa pagcasáyon.

Facineroso. = Saláan, ponó sa mg̃a sayóp, daótan caáyo, mang̃íl-ad.

Facistol. = Bolotáng̃an sa mg̃a libro sa pagcanta sa mg̃a Singbahán: ang
cadaghánan sa mg̃a facistol sa mg̃a coro may opat ca nauong.

Facsímile. = Polong ng̃a linatín ng̃a magaásoy sa pagcahíngpit sa paghóad
sa mg̃a solat con mg̃a pirma sa mg̃a táuo.

Factible. = Ang arang boháton.

Facticio. = Ang mabóhat tong̃ód lamang sa quinaádman sa táuo.

Factor. = Táuo ng̃a guitógnan ug guitogyánan sa mang̃a comerciante, sa
mg̃a magbalilígya, sa pagpálit ug pagbalígya sa mg̃a manggad, ug sa obán
ng̃a mang̃a quinahánglan.

Factoría. = Oficio ug cahímtang sa factor, lugar ng̃a pagapóy-an sa
factor. * Baláy ng̃a guibotáng̃an sa mg̃a manggad ng̃a icolomercio.

Factura. = Papel ng̃a sinolátan sa mg̃a bili sa mang̃a manggad ug sa obán
pa ng̃a icolomercio.

Fácula. = Ang tagsa sa mg̃a casólao ng̃a labíng masíga sa calíng̃in sa
adlao.

Facultad. = Gahóm sa pagbóhat. * Caálam, quinaádman. * Cadaghánan sa
mg̃a doctor ug mg̃a magtotóon sa tagsa ca quinaádman sa mg̃a Universidad.
* Cadaghánan sa mg̃a mananámbal ug sa mg̃a boticario ng̃a nanagsílbi ug
nanámbal sa hari. * Pohónan, dona, catigayónan.

Facultar. = Paghátag sa gahóm arón boháton ug bisan onsa.

Facultativamente. = Ing̃on, somála sa mg̃a pagtolón-an sa bisan onsa ng̃a
quinaádman.

Facultativo. = Ang nahatong̃ód sa bisan onsa ng̃a quinaádman. * Ang
nahatong̃ód sa gahóm sa bisan cansa, sa pagbóhat sa bisan onsa. * Ang
mahibaló sa bisan onsa ng̃a quinaádman. * Mananámbal.

Facundia. = Pagcasáyon sa pagpamólong ug cadaghánan sa mg̃a polong.

Facundo. = Ang mamólong sa pagcaáyo, ug masáyon macagámit sa mg̃a polong
ng̃a piníli.

Facha. = Dagoay, baihon, nauong. * Paghónong sa pagcatólin sa mg̃a
sacayán sa pagtáod sa mg̃a layág sa pagcasinóhi sohi.

Fachada. = Atobáng̃an sa mg̃a baláy, mg̃a cota, mg̃a palacio, mg̃a
Singbahán, &c., ug sa bisan onsa ng̃a naa sa atobáng̃an. * Nahaónang
dahon ng̃a sinolátan sa mg̃a libro, ng̃a casayódan sa guisólat sa maong
mg̃a libro.

Fachenda. = Parayégon, maandácon.

Fachendear. = Pagparáyeg, pagándac.

Fada. = Bong̃a, camuesa. * Babáyeng balbal, asoang, onglo.

Faena. = Bisan onsang bohat ng̃a dagcó ug dinalían.

Fagina. = Bináat, bogcos, bináng̃an, baat, sa mg̃a sang̃á ng̃a manípis ug
sa mg̃a sagbot. * Cadaghánan sa mg̃a bináng̃an sa trigo, homáy, &c., ng̃a
guipanápoc sa yota. * Sológuod, mg̃a cahoy ng̃a maáyo sa caláyo. *
Pagcagobóc. * Mg̃a polong ng̃a caoang, sa oaláy hingtóngdan ug cahológan.
* Banha, sabá.

Fagot. = Tolónggon ng̃a apil sa música.

Faisan. = Langgam ng̃a maníndot: ang onód nia malalím caáyo.

Faisana. = Faisan ng̃a baye.

Faja. = Bacos. * Bisan onsang tinábas sa panápton ng̃a hatáas ug
haíctin.

Fajadura. = Tinábas ng̃a guidíhog sa salong ng̃a guibódbod sa mg̃a pisi sa
mg̃a sacayán.

Fajamiento. = Pagcabácos.

Fajar. = Pagbácos.

Fajero. = Bacos ng̃a ibácos sa mg̃a báta.

Fajo. = Baat, bináat, bináng̃an.

Falacia. = Limbong, laláng ng̃a daótan, bacac.

Falange. = Tapoc, cadaghánan sa mg̃a soldados sa canhing tiempo.

Falangia. = Mananáp ng̃a malála ng̃a maíng̃on ing̃on sa laoa laoa.

Falárica. = Hing̃aníban ng̃a may togdánan, maíng̃on sa bangcao.

Falaz. = Bacácon, malilímbong, malimbóng̃on.

Falca. = Badyet, sisip.

Falce. = Galab. * Sondang ng̃a balicó.

Falcinelo. = Langgam ng̃a dolodagcó sa salapáti.

Falcion. = Lothang ng̃a caráan.

Falconete. = Lothang.

Falda. = Ang bahin sa bisti ng̃a hatáas cutúb sa haoac ng̃adto sa obus. *
Bisti sa mg̃a babáyeng señora ng̃a guitácgos nila sa haoac, ug nabítay ug
nagóyod sa yota, dapit sa licód. * Ang pagcahándig, ang pagcahanáyhay
sa mg̃a boquid.

Faldellin. = Bisti sa mg̃a babáye ng̃a guibisti cotob so haoac ng̃adto sa
obus, díli ing̃on sa saya, con díli binóoac, inablíhan, ug ng̃a
pagasapáuon nila sa mg̃a daplin sa atobáng̃an arón díli bomócas.

Falderico, ca, llo, lla, to, ta. = Iró ng̃a diótay ng̃a pagaling̃áoan sa
mg̃a señora ug pagalipátan sa mg̃a báta.

Faldero. = Idem. * Ang laláqui ng̃a mahagógma moobán obán guihápon sa
mg̃a babáye.

Faldilla. = Ang bahin sa supa ng̃a molabáo sa haoac ug mabitay.

Faldistorio. = Lingcodánan ng̃a oaláy sandígan, ng̃a pagalingcódan sa mg̃a
Obispo sa obán ng̃a mang̃a piesta sa mg̃a tolománon sa ilang pagcaobispo.

Faldon. = Ang bahin ng̃a dapit sa obus sa bisan onsang bisti, sa mg̃a
tabil, &c.

Falencia. = Pagcasayóp.

Falibilidad. = Ang arang magpasayóp, ug magpaoalá sa bisan onsa.

Falible. = Ang arang magpasayóp ug ang arang pagasáypon. * Ang díli
cahá matúman.

Falimiento. = Bacac, pagcalímbong.

Falordía. = Soguílom ng̃a bacácon.

Falsamente. = Sa bacac, sa pagcalímbong.

Falsario. = Ang magapacamáo mao sa bisan onsa. * Ang mobácac, ang
magalímbong sa masóbsob, ang naánad sa pagbácac.

Falsear. = Pagmáo mao sa bisan onsa, sa salapí, sa mg̃a solat, &c. *
Pagoalá sa pagcalíg-on, sa cosóg, sa gahóm.

Falsedad. = Limbong, bacac.

Falsificacion. = Pagcamáo mao sa bisan onsa.

Falsificador. = Ang magatómo tomo sa pagmáo mao sa bisan onsa.

Falsificar. V. Falsear hasta pagoalá.

Falsilla. = Papel ng̃a guibarlísan pagbalábag, ang guipailálom sa lain
ng̃a papel ng̃a pagasolátan arón madayág ang mg̃a barlis ug mahímo onta
ng̃a mamatól-id ang mg̃a dalan sa solat.

Falso. = Táuo ng̃a bacácon, malilímbong, malimbóng̃on, borhíon. *
Mananáp, cabayo, &c., ng̃a may daótan ng̃a batásan, ng̃a maníndac, mamáac,
&c. * Salapí ng̃a díli maáyo, ng̃a guipacamáo mao.

Falta. = Pagcaoalá sa bisan onsa, pagcacólang. * Pagcasayóp,
pagcasálang sa pagtóman sa catongdánan. * Pagcaoalá, pagsayóp sa bolan,
sa batásan, sa mg̃a babáye.

Faltar. = Pagaoalá, pagcólang sa bisan onsa. * Paghóman, pagtápos,
pagtibáoas. * Pagsálang sa pagtóman sa catongdánan.

Falto. = Ang coláng̃an sa bisan onsa. * Hicáoan, daguinótan. * Coláng̃an
sa boot, boang boang, colang colang, coliró.

Faltriquera. = Poyo poyo sa mg̃a sopa, sa mg̃a saya, &c., ug bisan onsang
poyo poyo ng̃a guinabítbit.

Falúa. = Sacayán ng̃a diótay ng̃a pagagaódan.

Falucho. = Sacayán ng̃a guitaólan sa usá lang ca layág.

Falla. = Pagcadíli pagsilbi sa mg̃a triunfo sa sogál sa baraja.

Fallar. = Díli pagbótang, díli pagsilbi sa mg̃a triunfo sa mg̃a pagsogál
sa baraja. * Pagbóot, pagsógo sa bisan onsa, pagoalá, pagdáot sa bisan
onsa.

Fallecer. = Patáy.

Fallecimiento. = Pagcamatáy, camatáyon.

Fallo. = Pagcaoalá sa obán ng̃a mg̃a dagoay sa mang̃a dahon sa baraja, sa
mg̃a pagsogál. * Catapósan ng̃a paghócom con sentencia. * Pagbía sa
mananámbal sa mg̃a masaquét, ug pagtágna sa ilang camatáyon.

Fama. = Balíta sa cadaghánan ug sa cadaigánan sa bisan onsa. * Dong̃og,
maáyong ng̃alan.

Familia. = Mg̃a sacop sa tagsa ca panimaláy ng̃a hingsácpan sa pagbóot ug
sa pagcahópot sa usá, sa tagía. * Lioat, calioátan, banay,
pagcacaobánan. * Cadaghánan sa mg̃a táuo ng̃a nanaglóon sa pinoyánan. *
Pagcadághan sa mg̃a mananáp ng̃a maíng̃on ing̃on ug magsáma. * Mg̃a táuo ng̃a
hariánon, ng̃a caobánan sa hari.

Familiar. = Ang nahatong̃ód sa pamilia. * Ang magámit sa masóbsob. * Ang
higála, ang abian. * Bisan quinsang sacop sa tagsa ca panimaláy. *
Sologóon. * Ang yaoa ng̃a moobán obán guihápon ug magaalágad sa obán ng̃a
mg̃a táuo, ing̃on sa guitoóhan sa mg̃a táuo ng̃a cabos. * Polong ng̃a
guinagámit sa mg̃a solat sa mg̃a higála.

Familiaridad. = Pagcahigála, pagcaoaláy coti coti sa mg̃a pagatóbang ug
mg̃a pagcagóla.

Familiarizar. = Paggámit sa masóbsob sa bisan onsa. * Paggánar sa
batásan ug sa cagaoían sa bisan cansa.

Familiarmente. = Sa pagcahigála, sa pagcaoaláy coti coti.

Familiatura. = Opicio con cahímtang sa mg̃a táuo sa hocmánan ng̃a
guing̃álan ug Inquisision.

Famosamente. = Sa pagcaáyo oyámot.

Famoso. = Ang donggánon, ang banságon, ang bantógon. * Ang maáyo, ug
hingpit oyámot.

Fámula. = Sologóon ng̃a babáye.

Famulato. = Pagcabótang sa pagcasologóon.

Fámulo. = Sologóon ng̃a laláqui, sa mg̃a colegio.

Fanal. = Parol ng̃a dagcó ng̃a guitáor sa mg̃a logar ug mg̃a ilíhan con
lantáuan ng̃a batáas, sa mang̃a pondóhan, sa mg̃a donggoánan. * Parol ng̃a
guibótang sa mg̃a olín sa mg̃a sacayán, arón hingbalóan sa mg̃a nanagsacáy
sa ilang pagadolóng̃an.

Fanático. = Ang magalában ug magaángcon sa mang̃a pagtolón-an ng̃a díli
mao ug ng̃a nahatong̃ód sa Religion con sa Pagtóo.

Fanatismo. = Pagcadáyon sa fanático sa iang húna húna.

Fandango. = Sayáo, pagsabáy ng̃a dáan caáyo sa España ug sa Filipinas,
ug ang sones ng̃a pagasabáyan.

Fandanguero. = Ang mahagógma magsayáo sa pandando. * Ang mahagúgma
motámbong sa mg̃a pagsabáy ug mg̃a combida.

Faneca. = Isda.

Fanega. = Talácsan, tacsánan sa trigo, humáy, maís, &c., maíng̃on sa
tung̃á sa baquid.

Fanfarria. = Pagcaándac.

Fanfarron. = Maandácon.

Fanfarronada. = Polong con bóhat ng̃a ang̃ay sa táuo ng̃a maandácon.

Fanfarronear. = Pagándac, pagparáyeg.

Fanfarronería. V. Fanfarria.

Fanfarronesca. = Ang batásan sa mg̃a maandácon.

Fanfurriña. = Casucó ng̃a agui lamang, ng̃a díli madógay.

Fangal. = Cayanáng̃an, pisácan, lapócan.

Fango. = Yánang, lapoc, pisac, yota ng̃a tobígan ug mahágcot.

Fangoso. = Ang lugar con bisan onsa ng̃a may lapoc, pisac, yánang.

Fantasear. = Paghóna húna sa nagacaláin lain ng̃a mg̃a pagahúna hunáon. *
Pagparáyeg.

Fantasía. = Gahóm sa calág sa mg̃a táuo sa paghóna húna ug sa paggáma sa
mg̃a laráoan sa ilang guihúna húna. * Paráyeg. * Soguílon ng̃a bacácon,
ng̃a guimáo mao lamang. * Húna húna ng̃a hatáas.

Fantasma. = Bisan onsa ng̃a motóngha ug mapaquíta sa húna húna sa mg̃a
táuo con managdámgo ug pagasalimoáng̃an sila. * Laráoan sa bisan onsa
ng̃a mahabílin sa húna húna, maíng̃on sa pagatánauon gayód. * Bisan onsa
ng̃a magáma sa pagpalísang sa mg̃a táuo.

Fantasmon. = Táuo ng̃a parayégon ug maandácon caáyo.

Fantásticamente. = Sa pagcamáo mao lamang, sa díli matúod. * Sa
pagcalímbong. * Sa paráyeg lamang.

Fara. = Saoa, halas, bitin ng̃a magadáro ug magabárlis sa yota con
magadáhic ug maglacát sia.

Farallon. = Polo ng̃a hataás ug capangpáng̃an, ng̃a molabáo caáyo sa
dagat, ng̃a motóybo oyámot.

Faramalla. = Limbong. * Táuo ng̃a bacácon, limbóng̃an, malilímbong.

Faramallero. = Idem desde táuo.

Faramallon. = Idem.

Farándula. = Polong ng̃a icaólo olo ug icalímbong sa obán.

Farandulero. = Tabían, hinoguílon, hinoguilánon, ng̃a magatóyo sa
paglímbong sa iang mg̃a polong, sa iang solte, sa iang cagóla.

Faraute. = Cagon cagon. * Táuo ng̃a nagadála dala sa mg̃a polong sa mg̃a
táuo ng̃a nanagsighalayó sila.

Fardaje. = Cadaghánan sa mg̃a pardo. * Casangcápan.

Fardar. = Pagsángcap sa bisan cansa sa mg̃a bisti.

Fardel. = Poyo poyo, pontél ng̃a pagasórlan sa balon sa magalacát, con
sa bisan onsa.

Fardelejo. V. Fardel.

Fardelillo. = Idem.

Fardería. V. Fardaje.

Fardillo. = Pardong diótay.

Fardo. = Báat, bináat, bantal, potús, bináng̃an ng̃a dagcó sa mg̃a
manggad, ng̃a guibáat ug guihógot ug maáyo, sa pagdála ug paghátor sa
bisan diin.

Farellon. V. Farallon.

Fáres. = Cang̃itng̃ítan, mg̃a landong.

Farfalá. = Dayan dayan sa usá ca tinábas ng̃a panápton ng̃a ibalábag
pagtápot sa mg̃a tabil, sa mg̃a tabon sa mg̃a lamesa, &c., ng̃a tinahí sa
daplin ng̃a dapit sa itáas lamang.

Farfalloso. = Yong̃it, matóna tonáhon.

Farfanton. = Tabían, maandácon.

Farfantona. = Polong con bohat ng̃a ang̃ay sa táuo ng̃a tabían, maandácon.

Farfantonería. = Idem.

Fárfara. = Tanóm ng̃a italámbal.

Farfulla. = Táuo ng̃a yong̃it, matóna tonáhon, ug ng̃a mamólong sa madalí
caáyo.

Farfulladamente. = Sa madalí caáyo.

Farfullador. V. Farfulla.

Farfullar. = Pagpamólong sa madalí caáyo. * Pagbóhat sa bisan onsa sa
pagcagobót, sa oaláy cahosáyan.

Fargallon. = Idem. * Ang díli moalíma sa iang mang̃a bisti ug díli
magbántay sa iang mg̃a quinahánglan.

Farináceo. = Ang maíng̃on sa binócboc, ug ang may binócboc.

Farisáico. = Ang nahatong̃ód sa catilíngban sa mang̃a pariseo.

Farisaismo. = Catilíngban ug batásan sa mg̃a pariseo.

Fariseo. = Táuo ng̃a judío ng̃a nagapacalígdong ug ng̃a
nagapacapenitenciahon, apán ng̃a oalá magatóman sa mg̃a sogo sa batásan.
* Táuo ng̃a hatáas, malágsot ug sa magáhi ng̃a cagaoían.

Farmacia. = Quinaádman sa pagíla sa mg̃a gahóm ug sa cosóg sa mg̃a tanóm,
mg̃a cahoy, &c., ug sa pagáng̃ay, paghiósa ug pagsácot niána, arón mahímo
ug tambal sa mg̃a saquét.

Farmaco. = Tambal.

Farmacopea. = Libro ng̃a sinolátan sa mg̃a italámbal ug sa pagsácot niána
sa pagbóhat sa mg̃a tambal.

Faro. = Lantáoan, ilíhan ng̃a hatáas ng̃a bolotáng̃an sa parol con sa mg̃a
sogá ng̃a pagatágdan sa mang̃a nanagsacáy.

Farol. = Cajon cajon sa salamín con sa bisan onsang hilimóon ng̃a
masíhag, ng̃a pagabotáng̃an ug pagasórlan sa sogá, arón díli mapálong sa
hang̃in.

Farolear. = Pagparáyeg, paghilábot sa díli catongdánan.

Farolero. = Ang magabántay ug magadágcot sa mang̃a parol.

Farolon. = Parol ng̃a dagcó. * Parayégon ng̃a guilabíhan.

Farota. = Babáyeng oaláy caólao.

Faroton. = Laláquing oaláy caólao, sa magáan ng̃a boot.

Farra ó ferra. = Isda.

Fárrago. = Pagcadáhan sa mg̃a botang ng̃a nang̃obót, ng̃a oalá ibótang sa
pagcahósay, sa pagcaáyo.

Farraguista. = Ang nagatóon sa bisan onsa ng̃a oaláy polós, ug ang
guipón-an sa olo sa mg̃a húna húna ng̃a oaláy cahosáyan.

Farsa. = Dula ug ang mg̃a táuo ng̃a apil sa dola.

Farsante. = Táuo ng̃a miápil sa pagbóhat sa mang̃a dola.

Fas ó por nefas (por). = Sa pagcatárong ug sa oaláy cataróng̃an, sa
linogsánay gayód.

Fascal. = Cadaghánan, tapoc sa mg̃a baat, sa mang̃a bogcos, sa mg̃a
bináng̃an sa trigo, sa humáy, &c., sa yota pa.

Fascinacion. = Limbong.

Fascinador. = Ang magadáot sa lain sa pagsolóng, sa pagtán-ao lamang
canía.

Fascinante. = Idem.

Fascinar. = Pagdáot sa isigcatáuo sa pagtán-ao lang canía. *
Paglímbong, pagólo olo.

Fase. = Tagsa ca pagcabótang sa bolan, sa pagcacopós, sa pagcatibúoc,
&c.

Fásoles. = Balátong, prijoles.

Fastidiar. = Pagsóm-ol, paglóor. * Pagpasocó, pagpapong̃ót, pagsámoc,
pagbórlay, pagaling̃ása.

Fastidio. = Pagcasóm-ol, pagcalóor, bahóng daótan ug maísog. * Casocó,
capong̃ót.

Fastidioso. = Ang magasámoc, ang macaaling̃ása, ang macasocó. * Bisan
onsa ng̃a macalóod, ng̃a macasóm-ol.

Fasto. = Libro ng̃a sinolótan sa ng̃atanán ng̃a nahatábo, ng̃a magacasonód
sonód sa mg̃a túig ug sa mg̃a arlao. * Ilisípan sa mg̃a romanos ng̃a
guinasolátan sa mg̃a adlao ng̃a mahál ug iglilíhi caníla, sa ílang mg̃a
dula ug sa ng̃atanán ng̃a tacús ng̃a pagatimaánan ug pagadomdómon nila sa
ilang Guinharían.

Fastosamente. = Sa dagcóng pagparáyeg ug pagbántog.

Fastuoso. = Parayégon, ang mahagógma sa mg̃a piesta ug mg̃a combida ng̃a
dagcó ug bantógon.

Fatal. = Aláot, anógon. * Daótan, mang̃íl-ad. * Quinayógtan,
quinalísdan, cayógot, calisód, cagóol.

Fatalidad. = Calisód, cagóol, cayógot, palad ng̃a daótan.

Fatalista. = Táuo ng̃a mutóo ng̃a ang guinicánan sa mg̃a cadaótan ug sa
mg̃a caayóhan mao ang palad sa táuo, sa díli guican sa cabobót-on sa
Dios.

Fatalmente. = Sa pagcadaótan palad, sa pagcalisód, sa pagcayógot.

Fatídico. = Bisan onsa ng̃a magapasábot sa mg̃a táuo sa ilang camatáyon.
* Mg̃a táuo ng̃a managtágna sa omalábot.

Fatiga. = Cabórlay, pagcacápoy, pagcacotás. * Hobac. * Bohat ng̃a dagcó
ug mabóg-at.

Fatigadamente. = Sa pagcacápoy, sa pagcabódlay, sa pagcacotás, sa
pagcahóbac.

Fatigado. = Ang guicápoy, ang guicotás, ang guicogtásan, ang hobácon,
ang guihóbac.

Fatigar. = Pagbórlay, pagcápoy, pagcotás, paghóbac, pagcógtas.

Fatigosamente. V. Fatigadamente.

Fatigoso. V. Fatigado.

Fatuidad. = Pagcabóang, pagcacólang sa boot, sa ilisípan. * Polong con
bohat ng̃a binóang, ng̃a oaláy himotáng̃an ug hingtóngdan.

Fatuo. = Boang, ang coláng̃an sa boot, sa ilisípan.

Fauces. = Totónlan dapit na sa obos.

Fauno. = Dios dios sa mg̃a dioatáhan, sa mg̃a cabanuáan ug sa mg̃a solóp.

Fausto. = Paládan, boláhan, baláan. * Pagparáyeg ng̃a dagcó. * Piesta,
combida, &c., sa dagcóng pagcabántog.

Fautor. = Ang magalában, magatábang, magapadáng̃op sa lain.

Fautoría. = Pagcatábang, pagcalában, dalángpan.

Favila. = Agueu.

Favonio. = Hang̃in ng̃a guican sa dapit sa casobáng̃an.

Favor. = Tabang, pagcalában. * Dong̃og ng̃a maáyo ng̃a ihátag sa lain.

Favorable. = Bisan onsa ng̃a pagaboháton sa paglában ug pagtábang sa
lain, manlalában, tomalábang.

Favorecedor. = Ang molában, ang motábang, ang magapadáng̃op.

Favorecer. = Taban, laban, looy, pagpadáng̃op.

Favorito. = Ang guilabánan, ang guipalángga, ang tinabáng̃an.

Fayanza. = Pagcabótang sa laoas ng̃a alang alang, ng̃a díli maáyo, ng̃a
díli malíg-on.

Faz. = Nauong.



FE

Fe. = Too, Pagtóo, ang nahaóna sa tololó ca virtudes ng̃a guing̃álan ug
teologales. * Ang maáyong húna húna sa mg̃a táuo, sa tong̃ód sa bisan
onsa.

Fealdad. = Pagcalágsot, pagcang̃íl-ad, pagcadaótan. * Pagcaólag,
pagcaláo-ay, pagcahílas.

Feble. = Maníoang, malóya, mahóyang. * Salapí, boláoan, &c., ng̃a
coláng̃an sa timbang, miné, colidó.

Feblemente. = Sa pagcalóya, sa pagcahóyang, sa pagcaoaláy calig-ónan. *
Sa pagcaníoang.

Febo. = Adlao.

Febrero. = Febrero, ang icadóha ca bolan sa túig.

Febricante. = Guihilántan, hilántan.

Febrífugo. = Ang magapahóas ug macacóha sa hilánat.

Febril. = Ang nahatong̃ód sa hilánat.

Fecal. = Bisan onsa ng̃a icalíbang, ng̃a moágui sa alaguían sa tae.

Fécula. = Tagoc ng̃a piníga sa daghánan ng̃a mang̃a cahoy ug mg̃a tanóm,
ng̃a mapotí caáyo sa oaláy lamí, ug manípis oyámot, apan maáyong
calán-on.

Feculento. = Ang may lalog.

Fecundar. = Pagpabóng̃a sa bisan onsa.

Fecundidad. = Gahóm sa pagbóng̃a, sa pagánac.

Fecundizar. V. Fecundar.

Fecundo. = Ang magabóng̃a, ang magaánac.

Fecha. = Ang arlao ng̃a ibótang sa sinógdan con sa catapósan sa mg̃a
solat, mg̃a camatoódan, &c.

Fechar. = Pagbótang sa pecha sa mg̃a solat.

Fechoría. = Bohat ng̃a daótan, ng̃a díli maáyo.

Federacion. V. Confederacion.

Fehaciente. = Ang mohátag sa calig-ónan sa mang̃a camatoódan sa mg̃a
hocmánan.

Felicidad. = Palad, cabolahánan.

Felicitar. = Paglípay, paghimáya sa usá ca táuo tong̃ód sa palad ng̃a
maáyo sa isigcatáuo.

Feligrés. = Sacop, guinsacópan, ang molópio sa tagsa ca Parroquia.

Feligresía. = Ang yota ng̃a hingsácpan sa tagsa ca curato con parroquia.
* Ang mg̃a sacop sa tagsa ca longsod.

Feliz. = Paláran, boláhan.

Felizmente. = Sa pagcapaládan, sa pagcaboláhan.

Felonía. = Bohat ng̃a daótan oyámot, pagcabórhi.

Felpa. = Panápton ng̃a balahibóon dapit sa nauong. * Pagbónal sa bisan
cansa, con pagcasabá ng̃a maháit.

Felposo. = Hinábol ng̃a balahibóon ng̃a díli pagaílhan sa mg̃a logás.

Femenil. = Ang moáng̃ay ug mahatong̃ód sa mang̃a babáye.

Femenilmente. = Sa pagcabinabáye, sa pagcaáng̃ay sa babáye.

Femenino. V. Femenil. * Ang ng̃alan sa mg̃a babáye ug sa mg̃a mananáp ng̃a
baye.

Fementidamente. = Sa limbong, sa pagbórhi.

Fementido. = Bacácon, linbóng̃an, borhíon. * Ang díli magatóman sa iang
mg̃a polong, sa mg̃a pagsáad nía.

Fendiente. = Pagtígbas, pagtácbas ng̃a halálom caáyo.

Fenecer. = Homan, tapos, tibáoas. * Patáy.

Fenecimiento. = Pagcatápus, pagcatibáoas, pagcahóman.

Fénis. = Langgam ng̃a guipacamáo mao lamang sa húna húna sa mg̃a táuo. *
Bisan onsa ng̃a mahál caáyo, hamíli, bilídhon ug ulusáhon.

Fenómeno. = Bisan onsa ng̃a napaquíta, ng̃a motóngha ng̃a bag-o sa
cahang̃ínan ug sa calang̃ítan. * Bisan onsa ng̃a bag-o, cating̃aláhan ug
hibólng̃an.

Feo. = Malágsot, daótan, mang̃íl-ad. * Maólag, maláo-ay. * Ang
macacógmat ug magapalísang.

Feracidad. = Pagcaáng̃ay, pagcalángbo, pagcasópang sa mg̃a tanóm ug sa
mg̃a cahoy.

Feral. = Mabáng̃is.

Feraz. = Tigbóng̃a, malábong, malángbo.

Féretro. = Long̃on, sorlánan sa mg̃a minatáy.

Feria. = Bisan onsang adlao sa semana, gaoas ang sábado ug domingo. *
Ang lunes guing̃álan feria ng̃a icadóha, ang martes feria ng̃a icatoló,
ang miércoles feria ng̃a icaópat, &c. * Catilíngban sa mg̃a comerciante
sa lugar ng̃a guitórlo ug guisabótan, sa pagpálit, sa pagbalígya, ug sa
pagbáilo ug pagílis sa mg̃a manggad, mg̃a mananáp, mg̃a bong̃a, &c. *
Pagpahóay, pagóndang sa mg̃a bohat.

Ferial. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a adlao sa semana.

Feriar. = Pagbalígya, pagpálit, pagbáilo sa usá ca botang sa lain ng̃a
botang. * Paghátag sa bisan onsa, paggása, pagregalo.

Ferino. = Ang nahatong̃ód ug ang ang̃ay sa mananáp ng̃a ihálas.

Fermentacion. = Pagcabócal, pagcadonót.

Fermentar. = Pagbócal, pagdonót, pagbálbin sa usá ca botang sa lain ng̃a
botang, maíng̃on ng̃a mabálhin sa vino ang dugá ng̃a matám-is sa mg̃a ubas,
ang tobá sa lobí, sa nipa, &c.

Fermentativo. = Ang masáyon mobócal ug mabálhin sa lain ng̃a
pagcabótang.

Fermento. = Ang magapabócal ug magapabálhin sa pagcabótang sa bisan
onsa, maíng̃on sa levadura ng̃a nagapabócal, nagapaálsa ug nagaáslom sa
binócboc ng̃a minása.

Fernandina. = Panápton ng̃a potíon.

Ferocidad. = Pagcabáng̃is.

Feroz. = Mabáng̃is, mapíntas.

Ferozmente. = Sa pagcabáng̃is.

Ferrar. = Pagtábon. * Pagsápao sa pothao sa bisan onsa.

Férreo. = Bisan onsa ng̃a nahímo sa pothao ug ang̃ay ug nahatong̃ód sa
maong pothao. * Magáhi, matíga.

Ferrería. = Salsálan, baláy ng̃a pagatonáoan sa pothao sa sináctan pa sa
yota.

Ferrete. = Tombága con caoat ng̃a sinónog, ng̃a isácot sa mg̃a itinína. *
Capandáyan ng̃a pothao sa pagmarca ug pagtimáan sa bisan onsa.

Ferretear. = Pagmarca, pagtimáan sa imalárca ng̃a pothao.

Ferrugiento. V. Férreo hasta magáhi.

Ferruginoso. = Idem.

Fértil. V. Feráz.

Fertilidad. V. Feracidad.

Fertilizar. = Pagbúng̃a sa yota, sa mang̃a cáhoy ug mg̃a tanóm. *
Pagándam, pagbúhat sa yota arón magabóng̃a ug maáyo.

Férula. = Capandáyan ng̃a mahímo sa usá ca papán papán ng̃a malíng̃in ng̃a
idápi sa mg̃a magtotóon sa palad sa mg̃a camót sa mg̃a báta, sa pagsáoay
ug pagbárlong caníla. * Pagpasácop sa bisan cansa sa ilálom sa gahúm sa
lain.

Férvido. V. Ardiente.

Fervor. V. Ardor. * Caínit sa cásing cásing, pagcasingcámot sa pagbúhat
sa bisan onsa.

Fervorosamente. = Sa pagcaínit sa cásing cásing, sa buot, sa húna húna.

Fervoroso. = Ang macúgui uyámot.

Festear. V. Festejar.

Festejador. = Ang maábi abíhon.

Festejante. = Idem. * Ang mahagúgma, ang magaáli ali sa mg̃a babáye.

Festejar. = Pagábi abi, pagáli ali sa lain, ug labí pa sa mg̃a babáye.

Festejo. = Pagcaábi abi, pagcaáli ali.

Festero. = Ang táuo ng̃a mang̃íta sa mg̃a músico sa mg̃a piesta ug mg̃a
combida, ug mobáyad caníla sa salapí ng̃a pagasabótan.

Festin. = Piesta, combida ng̃a pagatambóng̃an sa daghánan ng̃a mg̃a táuo,
sa pagsayáo, sa pagdóla ug sa pagcáon.

Festinacion. = Pagcadalí, pagcalágmit.

Festivamente. = Sa pagcalipay.

Festividad. = Piesta, pintacási. * Adlao ng̃a mahál, ng̃a iglilíhi. *
Pagcatístis sa pagpamólong.

Festivo. = Malipáyon, matístis, tigtíao. * Bisan onsa ng̃a tacús ng̃a
pagapiestáhan, ng̃a pagabantógon.

Feston. = Dayan dayan ng̃a mahímo sa mg̃a bolac, sa mg̃a bong̃a ug mg̃a
dahon. * Mg̃a bolac, mang̃a bong̃a ug mg̃a dahon ng̃a guilíloc sa mg̃a panday
sa cahoy sa obán ng̃a mg̃a bohat nila. * Mg̃a pagborda ng̃a maíng̃on sa
dagoay sa talicalá, ng̃a pagaboháton sa dagom, sa mg̃a babáye, sa mg̃a
sidsid sa obán ng̃a mg̃a panápton.

Fetidez. = Bahó ng̃a daótan.

Fétido. = Ang mabahó caáyo.

Feto. = Ang guisámcon sa mg̃a babáye ug sa mang̃a baye sa ilang tian.

Fetor. = Bahó ng̃a daótan, maísog.

Feudal. = Ang nahatong̃ód sa feudo.

Feudalidad. = Pagcabótang, cahímtang sa feudo.

Feudalismo. = Gahóm sa mg̃a dagcóng táuo ng̃a may mg̃a feudo.

Feudatario. = Bisan onsa ng̃a hisácpan sa pagcafeudo, ug sa tong̃ód niíni
sa quinahánglan ng̃a baydan ang señor sa bisan onsa ng̃a guisabótan.

Feudo. = Pagsábot ng̃a icatógot sa mg̃a dagcóng táuo sa mg̃a guinsacópan
nila sa bisan onsa, yota, &c., ng̃a pagabohátan nila, sa pagángcon sa
polós ng̃a ilang pagacoháon, sa catongdánan sa pagsílbi ug pagtáhod sa
ilang agálon sa ilálom sa pagpanómpa. * Bisan onsa ng̃a guibáyad ug
guicabálos sa mang̃a guinsacópan sa ilang agálon, tong̃ód sa guihátag
caníla sa pagcafeudo.



FI

Fiador. = Mang̃aáco, pang̃acóhon, ang nagasalíli, nagaalíli ug
nagaatóbang sa tong̃ód sa otang con catongdánan ng̃a quinahánglan ng̃a
baydan ug pagatománon sa lain. * Salioálo, cordon ng̃a igagáma ng̃a
icapogóng sa mg̃a capa con capote, sa liog, arón díli mang̃ahólog. *
Tranca ng̃a pothao ng̃a itralanca sa mg̃a poltáhan, mg̃a tacop ug mg̃a
talambóan sa dapit sa solód. * Ang sampot sa mg̃a báta, cay maoy
magabáyad sa ilang mg̃a salá ug sa pagcacondátan nila, sa paghámpac ug
paggáer, caníla. * Palíhan, saclit, cauo, cauot, pacot, gang̃ot, gauot.

Fiambrar. = Pagbáhao.

Fiambre. = Bahao.

Fiambrera. = Balaháoan, sorlánan sa bahao.

Fianza. = Pagcamang̃aáco, pagcasalíli, pagcaalíli, catongdánan ng̃a
guiángcon sa bisan cansa sa pagbáyad ug pagtóman sa mg̃a tolománon ug
mg̃a otang, con díli ogáling mobáyad ug magatóman ang táuo ng̃a otáng̃an
ug hingtóngdan.

Fiar. = Pagáco, pagsalíli, pagalíli, pagángcon sa pagbáyad ug pagtóman
sa baláydon ug sa mg̃a tolománon sa lain, con díli ogáling magabáyad ug
magatóman ang maong otáng̃an ug hingtóngdan. * Pagbalígya sa bisan onsa
sa pagcainótang, sa díli pagadaoáton ang salapí dihá dihá, con díli sa
oláhing adlao. * Pagláom, pagtógyan sa lain.

Fiat. = Polong ng̃a linatín ng̃a magaásoy sa pagbóot sa bisan cansa, arón
matóman ug bisan onsa.

Fibra. = Logás logás ng̃a magamáy ng̃a nahamótang sa solód sa laoas sa
mg̃a táuo ug sa mg̃a mananáp sa pagcalíg-on nila. * Ang mg̃a logás logás
ng̃a macahímo sa mg̃a lindog, mg̃a gamót, mg̃a dahon, &c., sa mg̃a cahoy ug
sa mg̃a tanóm.

Ficcion. = Pagcalícao, pagcalímbong.

Fice. = Isda.

Ficticio. = Ang díli matúod. * Bisan onsa ng̃a polong con bohat sa
salingcápao lamang.

Ficha. = Malíng̃in ng̃a diótay sa bocóg, sa gadya, &c., ng̃a pagamíton sa
pagtimáan sa mg̃a tantos ng̃a guidáog sa mg̃a pagsogál.

Fidedigno. = Tacós ng̃a pagatoóhan.

Fideicomiso. = Pagbóot ng̃a catapósan sa táuo ng̃a magabóhat sa
testamento, arón pagatománon sa bisan cansang táuo ng̃a pagatogyánan nia
ang iang cabobót-on, sa tong̃ód sa cabílin.

Fidelidad. = Pagcatárong, pagcatóman sa pagcahigála. * Pagtóman sa
bisan onsa sa pagcahíngpit.

Fideos. = Minása sa binócboc sa trigo con sa homáy, sa pagcadágoay sa
mg̃a lobid ng̃a magamáy.

Fiebre. = Hilánat.

Fiel. = Matárong, matinománon, maáyong higála. * Ang cristianos con
binoñágan ng̃a magatóman sa mang̃a tolománon sa santa Iglesia, ug ng̃a
nahasácop sa gahóm sa Santos ng̃a Papa. * Táuo ng̃a magasíbo sa mg̃a
talácsan ug mg̃a timbáng̃an. * Dila dila, taláyo sa mg̃a timbáng̃an. *
Batang batang.

Fielato. = Opicio con pagcahímtang sa táuo ng̃a magasíbo sa mg̃a talácsan
ug sa mg̃a timbáng̃an.

Fieldad. = Idem.

Fielmente. = Sa pagcatárong, sa pagcataláir.

Fieltro. = Balahíbo sa mg̃a carnero ng̃a icabóhat sa mg̃a calo. * Capote
con calo sa balahíbo sa mang̃a carnero ng̃a pagagamíton sa tiempo sa olan
ug sa tognao.

Fiera. = Mananáp ng̃a ihálas. * Táuo ng̃a mapintas, mabáng̃is.

Fieramente. = Sa pagcaihálas. * Sa pagcabáng̃is, sa pagcapíntas.

Fiereza. = Pagcaihálas. * Pagcabáng̃is, pagcapíntas.

Fiero. = Ihaláson, boquídnon. * Mabáng̃is, mapíntas, maísog caáyo. *
Dagcóan oyámat labí sa casadáng̃an.

Fierro. = Pothao.

Fiesta. = Himáya, paghimáya, dola, caling̃áoan. * V. Festividad hasta
pagcatístis.

Figon. = Baláy ng̃a pagabohátan ug pagabaligyáan sa mg̃a guinisál ug sa
obán ng̃a mg̃a sod-an ug mang̃a calán-on.

Figonero. = Ang tagía sa pigon.

Figura. = Dagoay, baihon, pagcabótang, pagcatíndog. * Táuo táuo con
piníntal sa bisan cansang táuo con mananáp. * Laráoan sa bisan onsa.

Figurable. = Ang arang pagdagoáyon.

Figurar. = Pagdágoay. * Paghóna hona sa mg̃a táuo sa bisan onsa ng̃a díli
matúod.

Figurativo. = Ang magalaráoan sa bisan onsa.

Figurilla. = Táuo ng̃a diótay, hamóbo ug sa dagoay ng̃a malágsot ug
talamáyon.

Figurín. = Piníntal ng̃a diótay, ng̃a guipintálan sa mg̃a panigíngnan sa
mg̃a bisti ng̃a guibatasánan ug ng̃a pagahoálan sa mg̃a táuo, sa mg̃a señor
ug sa mang̃a señora.

Figuron. = Táuo ng̃a parayégon ug palábi labíhon sa oaláy hingmotáng̃an.

Fijacion. = Pagcalíg-on, pagcalánsang. * Paglálog.

Fijamente. = Sa pagcalíg-on. * Sa pagcacógui, sa dagcóng pagmátng̃on ug
pagtimáan.

Fijar. = Lig-on, lansang, ogboc, ogmad, oláid. * Poyó, botang, lingcod.
* Pagbóot, pagsógo, pahanáyac.

Fijo. = Malíg-on.

Fila. = Pagcataláy, pagcataláytay, pagcasonód sonód.

Filacteria. = Tinábas sa panit ng̃a quinórti, ng̃a sinolátan sa pila ca
polong sa santos ng̃a Solat, ng̃a guidadála dala sa mg̃a judíos ng̃a bináat
sa bocton sa oála con sa agtang.

Filamento. = Gamót ng̃a magamáy caáyo sa mg̃a gamót ng̃a dagcó.

Filandria. = Olor ng̃a mabóhi sa solód sa mg̃a tináe sa obán ng̃a mg̃a
langgam.

Filantropía. = Paghigógma sa mg̃a isigcatáuo, sa cadaghában sa mg̃a táuo,
sa mg̃a lioat ni Adán.

Filantrópico. = Ang nahatong̃ód sa filantropía. * Táuo ng̃a mahagógma ug
malóoy sa iang mg̃a isigcatáuo.

Filarmónico. = Ang mahagógma sa música.

Filástica. = Mg̃a hilo, mg̃a lobid lobid, mg̃a logás ng̃a pagacoháon sa mg̃a
pisi, mg̃a lobid ng̃a daan, sa mg̃a sacayán, ug may silbi sa pagbáat sa
bisan onsa.

Filatería. = Cadaghánan sa mg̃a polong sa pagásoy sa bisan onsa.

Filderretor. = Panápton ng̃a hinábol sa mg̃a balahíbo sa mg̃a carnero.

Fileno. = Diótay caáyo. * Manípis oyámot. * Táuo ng̃a sineñor caáyo.

Filete. = Barlis ng̃a hatáas ug haíctin ng̃a ibótang sa mg̃a bohat ng̃a
liníloc. * Pagcagópot sa hilo, sa igagáma, &c., sa mg̃a daplin ug mg̃a
sidsid sa mg̃a bisti, arón díli magísi ug macáscas.

Filiacion. = Calioátan guican sa mg̃a tigúlang hasta sa pagábot sa mg̃a
anac. * Pagcasácop sa bisan onsa sa iang guinicánan. * Ang papel con
libro ng̃a guisolátan sa ng̃alan, sa pagcatáas ug sa obán ng̃a mang̃a
timáan sa laoas sa mg̃a soldados.

Filial. = Ang nahatong̃ód ug ang̃ay sa anac.

Filibote. = Sacayán ng̃a pagalolánan sa usá ca gatús ca toneladas.

Filigrana. = Bisan onsang bohat ng̃a pagaboháton sa mg̃a hilo ng̃a magamáy
caáyo sa salapí con sa boláoan, ng̃a linang̃áquit ug sinólda, tinápot, sa
dagcong cacógui, sa pagcaáyo ug pagcacurioso.

Fililí. = Pagcaníndot, pagcaáñag, pagcatahóm sa bisan onsa.

Filipéndula. = Tanóm ng̃a italámbal.

Filipense. = Padre sa caparían ni san Felipe Neri.

Filipino. = Ang natáuo sa mg̃a polo ng̃a Pilipinas. * Ang nahatong̃ód sa
Pilipinas.

Filis. = Quinaádman sa pagbóhat ug sa pagpamólong sa bisan onsa, sa
mahíngpit caáyo. * Doláan sa yota ng̃a diótay caáyo ng̃a guinadála dala
niádtong tiempo sa mg̃a señora ng̃a binítay sa bocton.

Filisteo. = Táuo ng̃a hatáas ug sopang caáyo.

Filo. = Soláb, talom. * Ang barlis ng̃a magabáhin sa bisan onsa sa dohá
ca bahin ng̃a magtopóng.

Filosofador. V. Filósofo.

Filosofar. = Pagpaquigsáyod, pagsósi sa bisan onsa, ing̃on sa ang̃ay sa
pilósopo.

Filosofía. = Quinaádman sa pagásoy ug pagsósi sa pagcamáo ug sa mg̃a
hingtóngdan sa mg̃a botang sa calibótan. * Quinaádman sa pagásoy ug
pagíla sa caáyo ug sa pagcadaótan sa mg̃a bohat sa mg̃a táuo, ug sa
hingtóngdan sa mg̃a salá ug sa mg̃a bohat ng̃a maáyo.

Filósofo. = Ang nahatong̃ód sa pilosopía. * Ang nagaestudio ug nagatóon
sa pilosopía. * Ang táuo ng̃a mahagógma sa batásan ng̃a maáyo, ug ng̃a
magalícay sa mg̃a catilíngban sa mg̃a táuo ug sa mg̃a calipáyan sa
calibótan.

Filtrar. = Honób, sala.

Filtro. = Salában. * Ilímnon sa pagcábig ug sa pagángcon sa cabobót-on,
sa gogma sa bisan cansang babáye.

Fillos. = Calán-on ng̃a magáma sa binócboc, sa poghac sa itlog, sa gatas
ug sa manteca, ng̃a pripritóhon sa caláha.

Fimbra. = Sidsid sa mg̃a bisti.

Fimo. = Tae, iti, hogao, sagbot.

Fin. = Catapósan, pagcatibáoas, pagcahóman. * Tong̃ód, hingtóngdan.

Finado. = Ang táuo ng̃a namatáy, minatáy, pinatáy.

Final. = Ang macatápos, macatibáoas sa bisan onsa. * Catapósan.

Finalizar. = Tapos, homan, tibáoas, tiboas.

Finalmente. = Sa pagcatápos, sa catapósan, sa pagcatagóla.

Finar. = Patáy, pagtápos, pagtibáoas. * Pagíbog, pagpanghináot sa
minatúod.

Finca. = Yota ng̃a guibalánan, guitámnan.

Fineza. = Pagcaólay, pagcaáyo sa bisan onsa. * Polong con bohat sa
bisan cansa ng̃a icapasábot sa maáyong boot, sa gugma ng̃a guibótang sa
lain sa isigcaíng̃on. * Gasa, hatag ng̃a guican sa maáyong boot.

Fingidamente. = Sa limbong, sa bacac, sa salingcápao lamang.

Fingido. = Ang mamólong ug magabóhat sa salingcápao lamang, sa limbong,
sa bacac.

Fingidor. = Idem.

Fingimiento. = Pagcasalingcápao, pagsóguid sa díli matúod, contra sa
anáa sa húna huna, limbong, bacac.

Fingir. V. Disfrazar. * Paghóna húna sa bisan onsa ng̃a oalá gayód.

Finibusterre. = Ang bitáyan, palátyan sa mg̃a táuo.

Finiquito. = Catapúsan sa mg̃a cuenta, ug ang camatoódan sa pagcahósay
niána.

Finítimo. = Nayon.

Finito. = Ang matápos, ang may catapósan, ang may cocotóban.

Fino. = Pino, manípis, magamáy, magágmay. * Táuo sa maáyong pagcabótang
sa iang laoas, ang̃áyan, sa maáyong báihon, sa mahósay ng̃a batásan ug
cagaoían, ng̃a maálam magatóbang sa isigcatáuo, ug mamólong sa mg̃a
piníling polong, abi abíhon. * V. Amoroso y Constante. * Malaláng̃on. *
Ang magabóhat sa bisan onsa sa pagcaáyo sa pagcaníndot.

Finura. = Pagcaáyo, pagcaníndot sa bisan onsa, pagcanípis, pagcagamáy.

Firma. = Pirma, ang ng̃alan ug ang icadúhang ng̃alan, ug apil opód ang
rúbrica, ng̃a ibótang ug isólat sa bisan cansang táuo sa catapósan sa
mang̃a solat.

Firmamento. = Lang̃it ng̃a binotáng̃an sa mg̃a bitóon.

Firmante. = Ang mopirma.

Firmar. = Pagsólat sa pirma.

Firme. = Malíg-on, ang díli malíhoc. * Dayon, canónay.

Firmemente. = Sa pagcalíg-on. * Sa pagcacanónay, sa pagcadáyon.

Firmeza. = Calig-ónan, pagcadáyon, pagcacanónay.

Fisberta. = Espada, cales, campílang.

Fiscal. = Ang maquisáyod sa mg̃a bohat ug quinabóhi sa bisan cansa. *
Ang táuo ng̃a may catongdánan sa pagsámbag ug sa pagpang̃áyo sa mg̃a
hocom, arón matóman ang batásan sa tong̃ód sa mg̃a castigo sa mg̃a saláan.
* Ang magabántay ug magapatigáyon arón domághan ang salapí sa hari con
sa Guinharían.

Fiscalía. = Opicio con cahímtang sa piscal.

Fiscalizar. = Pagtóman sa catongdánan sa piscal. * Pagbántay,
pagpaquigsáyod, pagsósi, pagpaquigásoy, sa batásan sa mg̃a bohat ug sa
quinabóhi sa lain, pagsómbong.

Fisco. = Sodlánan sa salapí sa hari con sa Guinharían.

Fisga. = Ysi, salapáng, sombilíng. * Pagcayóbit sa isigcatáuo sa mg̃a
polong ng̃a iólo olo.

Fisgar. = Pagyóbit sa bisan cansa sa mg̃a polong ug sa mg̃a bohat ng̃a
pagaíngnon ng̃a díli onta icayóbit.

Fisgon. = Ang may batásan sa pagyóbit. * Ang maquigsáyod caáyo.

Física. = Quinaádman ng̃a magaásoy sa pagcamáo ug sa mg̃a hingtóngdan sa
mg̃a laoas.

Físicamente. = Sa pagcaminatúod, sa pogcamáo gayód.

Físico. = Ang nahatong̃ód sa písica. * Ang nagatóon, ug nagaestudio sa
písica. * Mananámbal.

Fisología. = Quinaádman ng̃a nahatong̃ód sa laoas sa mg̃a táuo.

Fisonomía. = Dagoay, baihon ng̃a caogalíng̃on sa tagsa ca táuo.

Fisonomista. = Ang nagaestudio sa pagcabótang sa mg̃a dagoay sa mg̃a
táuo.

Fisonómico. = Idem.

Fistol. = Táuo ng̃a malaláng̃on sa iang batásan. * Batid oyámot. * Ang
maálam caáyo magpatigáyon sa mg̃a pagsogál.

Fístola. = Potic, samad ng̃a diótay, halálom ug cobálan, tilítol.

Fístula. = Sandayóng, alaguían sa tobig, sa vino, sa sabáo, &c.

Fistular. = Ang nahatong̃ód sa pístola, sa potic, sa tilítol.

Fistuloso. = Ang may dagoay sa potic. * Samad ng̃a mabálhin sa
pagcapótic, ng̃a mahímo ug potic.



FL

Flacamente. = Sa pagcalóya, sa pagcahóyang, sa pagcaníoang.

Flaco. = Maníoang. * Malóya, mahóyang, sa oaláy cosóg ug gahóm. * Caga,
quigang.

Flacura. = Pagcaníoang.

Flagelacion. = Pagcahámpac.

Flagrante. = Ang masíhag, ang magíla gila.

Flagrar. = Pagsíga, pagsíhag, paggíla gila.

Flamante. = Masíhag, magíla gila. * Bisan onsa ng̃a bag-o.

Flamenquilla. = Pinggan ng̃a dolodagcó, malíng̃in con haláoig.

Flámeo. = Panápton ng̃a guibótang ug guisáblay niádtong tiempo sa olo sa
mg̃a quinasál ng̃a babáye.

Flamero. = Candelerong dagcó ng̃a pagabotáng̃an sa bisan onsa ng̃a masíga
caáyo.

Flamígero. = Ang masíga caáyo.

Flanco. = Loyó, quilid sa mg̃a pang̃obátan, sa mang̃a pagtaláy sa mg̃a
soldados, sa mg̃a sacayán, &c.

Flaquear. = Paglóya, paghóyang. * Pagníoang, pagoalá sa cosóg, sa
gahóm.

Flaqueza. = Pagcaníoang. * Pagcalóya, pagcahóyang. * Pagcasalá guican
sa pagcalóya sa laoas ug sa cabáscog sa mg̃a cailíbgon.

Flato. = Hang̃ín sa solód sa laoas ng̃a macasámoc sa guinhaoáan, cabótod
sa tian, pagcabótod.

Flatulento. = Ang macabótod sa tian, ang guibótdan sa tian.

Flauta. = Plauta, tolónggon ng̃a pagataihópon.

Flautado. = Ang may dagoay sa plauta. * Mg̃a cañon sa órgano ng̃a
managtonóg maíng̃on sa mg̃a plauta.

Flautero. = Magbobóhat sa mg̃a plauta.

Flautista. = Ang magatáihop sa plauta.

Flautos (cuando pitos, cuando pitos flautos). = Sangpotánan ng̃a
magaásoy sa pagcabóhat sa bisan onsa ng̃a sinóhi, ng̃a díli mao.

Flebil. = Mahilácon, ang magaagólo.

Flebotomía. = Quinaádman sa pagsangra ug ang maong pagsangra.

Flecha. = Paná, odyong.

Flechador. = Ang magabóhi sa paná.

Flechar. = Pagpaná, pagsámad sa paná, sa odyong.

Flechazo. = Pagcabóhi sa paná ug ang samad ng̃a guican sa maong paná.

Flechería. = Cadaghánan sa mg̃a paná.

Flechero. V. Flechador. * Magbobóhat sa mg̃a paná.

Fleco. = Hinábol sa hilo, igagáma, &c., ng̃a pinótol ug binárbar sa usá
ca daplin ug díli opód halagpád caáyo, ng̃a icadáyan dayan sa mg̃a bisti.

Fleje. = Bacólong sa cáhoy con sa pothao ng̃a icalógpit ug icalíg-on sa
mg̃a papán sa mg̃a cuba ug sa mg̃a bariles.

Flema. = Laoay ng̃a mahágcot ng̃a nagacaláin ug color, plema.

Flemático. = Ang nahatong̃ód sa laoay ng̃a mahágcot. * Táuo ng̃a mahináyon
sa iang mg̃a bohat.

Fleme. = Pothao ng̃a matalínis ug maháit ng̃a icasangra sa mg̃a mananáp.

Flemon. = Hobág, apoy.

Flemoso. = Ang macaláoay ug mahágcot.

Flemudo. V. Flemático desde táuo.

Fletador. = Ang nagaábang.

Fletamento. = Pagcaábang.

Fletar. = Pagábang sa mg̃a sacayán ug sa bisan onsa.

Flete. = Abang, ialábang.

Flexibilidad. = Pagcasáyon sa pagpiló, pagpíco ug paglácon sa bisan
onsa.

Flexible. = Ang masáyon mapiló, mapíco ug malácon. * Húna húna, gaoi sa
táuo ng̃a masáyon macábig ug madála sa pagbóot sa lain. * Táuo ng̃a
moáng̃ay ug moóyon sa cabobót-on sa isigcatáuo.

Flexion. = Pagcabalicó, pagcayobó, pagcayocbó sa laoas sa mg̃a táuo.

Flojamente. = Sa pagcalóya, sa pagcaoaláy cacógui. * Sa catacá.

Flojear. V. Flaquear.

Flojedad. V. Flaqueza, hasta pagcasalá. * Catacá. * Pagcaoaláy cacógui
sa mg̃a bohat.

Flojera. = Idem.

Flojo. = Halóag. * Hagóca, bocágcag. * Ang díli mahógot. * Vino, soca,
&c., ng̃a matáb-an. * Táuo ng̃a matalác-on, matác-hon, ng̃a maláng̃ay
lang̃áyon, ng̃a díli macógui.

Flor. = Bolac. * Ang vino ng̃a natibóoc ug nalotáo sa ibábao. *
Pagcabóg-os, pagcaólay sa mg̃a táuo. * Polong ng̃a matístis ug malipáyon
ng̃a ipamólong sa mg̃a babáye, sa pagdáyeg, &c., caníla. * Ang labíng
maáyo ug mahál sa bisan onsa.

Florales. = Mg̃a piesta ug mg̃a dola sa niádtong tiempo sa mg̃a dioatáhan,
sa pagtáhod sa ilang diosa ng̃a guing̃álan ug Flora.

Florear. = Pagdáyan dayan sa bisan onsa sa mg̃a bolac. * Pagcáblit sa
doróha con sa totólo ca coldas sa sesta sa toló ca todlo, sa pagcasonód
sonód ug sa oaláy honong. * Paglímbong sa sogál sa baraja.

Florecer. = Pagbóng̃a sa mg̃a cahoy ug mg̃a tanóm. * Pagdagcó, pagdógang
sa pohónan, sa salapí ug sa dong̃og. * Pagbóhi sa calibótan sa mg̃a táuo
ng̃a bantógon; quinaadmánon, santos, &c. * Pagagóp-op sa tinápay, sa
queso, &c.

Floreciente. = Ang mobólac. * Ang may dong̃og ng̃a maáyo.

Florentísimo. = Ang motóbo caáyo. * Ang donggánon, ang bilídhon, ang
hamíli oyámot.

Floreo. = Pagcahínog hinog. * Pagcalíbioc libioc sa tomóy sa espada sa
bangcao, &c., con pagacáptan sa polóan, sa tomóy sa togdánan. *
Pagpamólong sa mg̃a polong ng̃a icadáyeg sa isigcatáuo, ug labí pa sa mg̃a
babáye. * Pagcáblit sa doróha con totólo ca coldas sa sesta sa toló ca
todlo, sa pagcasonód sonód ug sa oaláy honong.

Florero. = Masetasán sodlánan sa yota, &c., ng̃a guibotáng̃an sa yota ug
sa tanóm ng̃a bolácan. * Sodlánan ng̃a bolotáng̃an sa mg̃a bolac ng̃a tuod
con sa mg̃a bolac sa papel, sa panápton, &c. * Táuo ng̃a mobalígya sa mg̃a
bolac. * Ang mogámit sa mg̃a polong ng̃a matístis ug ng̃a icadáyeg sa
isigcatáuo. * Ang magalímbong sa sogal sa baraja.

Floresta. = Logar ng̃a guinatórcan sa mg̃a cahoy, mg̃a tanóm ug mg̃a bolac,
ug bisan onsang lugar ng̃a guiang̃áyan sa mg̃a tanóm, ug maáyo sa
pagtán-ao. * Pagcatíp-oc, pagcating̃ób sa mg̃a botang ng̃a maníndot,
maáñag ug matahóm.

Florete. = Papel ng̃a maáyo caáyo, mapotí ug masínao. * Espada ng̃a
hatáas, haíctin ug laro. * Panápton ng̃a potíon ug molomanípis.

Floretear. = Pagdáyan dayan sa bisan onsa sa mang̃a bolac.

Floridamente. = Sa caang̃áyan.

Florido. = Ang guibolácan, ang nagabólac, ang may bolac. * Ang piníli,
ang labíng maáyo ug mahál sa bisan onsa. * Táuo ng̃a matístis, ang̃áyan,
baihónan.

Florífero. = Ang mubólac.

Florin. = Salapí ng̃a caráan sa España.

Floripondio. = Tanóm sa Perú.

Florista. = Ang magabalígya sa mg̃a bolac.

Floron. = Dayan dayan sa pagcadágoay sa bolac ng̃a ibótang sa mg̃a
piníntal ug sa mg̃a liníloc sa mang̃a bohat sa cahoy. * Dayan dayan ng̃a
maíng̃on sa bolac ng̃a ibótang sa mg̃a porong porong.

Flota. = Pagcadághan sa mg̃a sacayán ng̃a guilolánan sa mg̃a manggad, sa
mg̃a bong̃a, &c. * Cadaghánan sa mg̃a sacayán sa hari con sa Guinharían
ng̃a sangcap ug andam sa pagáoay ug sa pagpang̃óbat sa mg̃a caáoay sa
dagat.

Flotante. = Bisan onsa ng̃a nagalotáo.

Flotar. = Lotáo.

Flote. = Pagcalutáo.

Flotilla. = Cadaghánan sa mg̃a sacayán ng̃a diótay, ng̃a magabántay sa mg̃a
pondóhan, sa mg̃a laoígan, sa mg̃a donggoánan.

Fluctuacion. = Pagcalisód sa bisan onsa sa ibábao sa tobig tong̃ód sa
mg̃a balod. * Pagdóha doha sa húna húna, sa boot sa bisan cansa, sa
tong̃ód sa pagaboháton onta nia.

Fluctuar. = Paglisód sa bisan onsa sa ibábao sa tubig tong̃ód sa balod.
* Pagdóha doha sa bisan cansa sa díli sia mahibaló con onsay boboháton,
cay guiálang aláng̃an sia. * Paghápit sa pagcaoalá sa bisan onsa ng̃a
nahamótang sa pagcalisód, sa guicatahápan.

Fluidez. = Pagcabótang, cahímtang sa bisan onsa ng̃a díli tibúoc maíng̃on
sa vino, sa tobig, sa dogó, &c. * Pagpamólong sa mg̃a piníling polong,
pagcasáyon sa pagpamólong.

Flúido. = Pagpamólong ng̃a maáyo, sa mg̃a piníling polóng, sa pagcasáyon,
sa pagcaáng̃ay. * Bisan onsa ng̃a masáyon pagabolágon sa iang mg̃a bahin.
maíng̃on sa hang̃in, sa tobig, sa vino, &c.

Fluir. = Pagbahá, pagdalígdig, pagágas, pagóla sa vino, sa tobig, &c.

Flujo. = Pagcalíhoc sa hang̃in, sa tobig, sa dogó, &c. * Pagcalíbang,
paghibólos. * Pagcatáob ug pagcahonás sa dagat. * Pagágui sa dogó, sa
laoas, sa bába, sa ilong, &c. * Pagcabólos.

Fluvial. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a sobá.

Flux. = Pagcaígo sa mg̃a dahon sa baraja ng̃a guihátag sa bisan cansa ng̃a
mosogál, sa usá ca dagoay, sa lonlon ng̃a copas, oros, &c.

Fluxion. = Pagcaágas sa dogá sa laoas, sa ilong, sa bába, &c, maíng̃on
sa guisíp-on, &c.



FO

Foca. = Mananáp sa dagat, isda ng̃a mabóhi osáb sa yota.

Fofo. = Mahómoc, boga, haboc, bocág.

Fogata. = Daob, siga ng̃a dagcó.

Fogon. = Dapóg, abó, dapólan, pang̃alayóan.

Fogonadura. = Bohó ng̃a guiaguían ug guilóstan sa mg̃a talároc sa mg̃a
sacayán, sa ibábao sa cubierta, arón tomóngtong ug tomonób sa
sobrequilla.

Fogonazo. = Pagcasíga sa pólvora sa pagsílsil sa caláyo con pagabohían
ang mg̃a lothang.

Fogosidad. = Pagcaínit ng̃a guilabíhan. * Táuo ng̃a madalíon caáyo.

Fogoso. = Ang maínit ug macasónog. * Táuo ng̃a madalíon caáyo.

Fogote. = Baat sa mg̃a sológnod ng̃a magamáy ug hamóbo.

Foguear. = Pagánad sa mg̃a táuo ug sa mg̃a mananáp sa mg̃a siga sa
pólvora. * Paghínis sa mg̃a hing̃aníban, sa mg̃a posíl, mg̃a escopeta, &c.,
sa caláyo, sa pagbóhi caníla sa obos na guicargáhan sa diótay ng̃a
pólvora.

Foja. = Dahon sa papel. * Langgam.

Fole. = Poyo poyo, pontél ng̃a magáma sa panit. * Tolónggon ng̃a
guing̃álan ug gaita gallega.

Folgo. = Poyo poyo, pontél sa panit ng̃a pagasódlan sa mg̃a tiil ug mg̃a
paa sa táuo ng̃a nagalíngcod, sa tiempo sa tognao.

Folía. = Pagsabáy sa mg̃a táuo ng̃a portugues.

Foliacion. V. Foliar.

Foliar. = Pagbótang sa mg̃a números sa pagcasonód sonód, sa mg̃a dahon sa
mg̃a libro ug sa obán pang mg̃a solat.

Foliatura. = Idem.

Folijones. = Sayáo ng̃a daan sa mg̃a catsila.

Fólio. = Ang dahon ng̃a sinolátan sa letra sa camót con inimprenta sa
tong̃áng pliego sa papel. * Tanóm.

Follaje. = Pagcadághan sa mg̃a dahon sa mg̃a cahoy ug mg̃a tanóm. *
Pagcaoaláy caang̃áyan sa mang̃a pagdáyan dayan ug sa mg̃a pagsoguílon, sa
mang̃a pagoáli, &c.

Follar. = Pagtáihop. * Pagbóhat con pagbótang sa bisan onsa sa mg̃a
dáhon. * Pagótot.

Folleto. = Gaseta, papel ng̃a sinolátan sa mg̃a balíta sa matagádlao. *
Solat mg̃a macasámad ug macadáot sa dong̃og sa bisan cansang táuo.

Follon. = Táuo ng̃a matalác-on, ng̃a díli macógui ng̃a maláng̃ay lang̃áyon.
* Tampalásan, sa daótan ng̃a batásan. * Mg̃a sang̃á sa mg̃a cahoy ng̃a
guican sa mg̃a gamót. * Otot ng̃a díli matonóg, ng̃a díli mabánha.

Follonería. = Pagcatampalásan.

Fomentar. = Pagpaínit. * Pagpatigáyon sa pagbóhat ug pagtóman sa bisan
onsa.

Fomento. = Caínit. * Pagtábang, paglában, dalángpan.

Fómes. = Ang hingtóngdan ng̃a macaágda sa mg̃a táuo sa pagbóhat sa bisan
onsa, ug labí pa sa mang̃a salá, sa mg̃a casaypánan. * Cabilínggan sa
saláng panolóndon.

Fonda. = Baláy ng̃a nahamótang sa cadaygánan, ug ng̃a pagabohátan ug
pagabaligyáan sa mg̃a calán-on.

Fondable. = Ang arang toquíbon, togcálon, sondáhon.

Fondeadero. = Pondóhan, laoígan, donggoánan.

Fondear. = Pagtárol, pagsónda sa cahilármon sa tobig. * Paggóa, pagcóha
sa cahilárman sa tobig sa bisan onsa. * Pagsósi, pagpaquigsáyod ug
maáyo sa bisan onsa. * Pagpóndo, pagláoig.

Fondeo. = Pagcapóndo, pagcaláoig, pagcahólog sa sinípit. * Pagnánao.

Fondillon. = Lalog sa mg̃a cuba ng̃a sodlánan sa vino. * Vino ng̃a caráan
caáyo sa Alicante.

Fondista. = Ang tagía con ang magabántay sa mang̃a baláy ng̃a pagabohátan
ug pagabaligyáan sa mang̃a sod-an ug mg̃a calán-on.

Fondo. = Ang labíng halálom sa bisan onsa. * Sampot sa mg̃a sodlánan ug
sa bisan onsa. * Ang color ng̃a mapolá, malálag, mapotí, &c., sa mg̃a
panápton ng̃a pagaboldáhan ug pagapintálan sa mg̃a bolac ug sa bisan
onsa. * Pagcadagcó sa quinaádman, sa mg̃a salá, sa salabótan, &c. *
Cabága, guibágon sa mg̃a diamante. * Lugar ng̃a pagataláyan sa mang̃a
soldados. * Sa pagcasinápao sapao. * Ang labíng maáyo ug mahál sa bisan
onsa. * Pohónan, cadaghánan sa salapí sa mg̃a manggad, sa mg̃a
catigayónan, &c., sa bisan cansa.

Fonje. V. Fofo.

Fontanal. = Ang nahatong̃ód sa tobóran. * Lugar ng̃a guidaghánan sa mg̃a
tabóran.

Fontanela. = Capandáyan ng̃a paggamíton sa mg̃a mananámbal sa pagábli sa
fuente sa laoas sa mg̃a táuo.

Fontanería. = Quinaádman sa pagdála ug pagdápit sa tobig, sa pagágui sa
mg̃a sandayóng. * Cadaghánan sa mg̃a sandayóng ng̃a pagabaháan ug
pagaaguían sa tobig.

Fontanero. = Ang magadápit ug magadála sa tobig sa mg̃a sandayóng.

Foque. = Layág sa totólo ca tomóy ng̃a guitáod sa ibábao sa baupres sa
mg̃a sacayán.

Forájido. = Caoatán, mamomonó ng̃a nagasaláag sa mg̃a caming̃áoan, arón
calaguéuan ang justicia.

Foral. = Ang nahatong̃ód sa batásan, sa mg̃a leyes.

Foralmente. = Ing̃on sa pagcaáng̃ay sa batásan, sa mg̃a leyes.

Foráneo. = Domolóong, táuo ug bisan onsa sa lain ng̃a longsod.

Forastero. = Idem. * Ang mopoyó sa lugar ng̃a díli iang longsod ug oála
nia catauóhan.

Forcejar. = Pagpang̃ósog. * Pagsócol, paglális, bisog, yonyon, yocyoc.

Forcejo. = Pagcapang̃ósog.

Forcejon. = Idem.

Forcejudo. = Cosgon, ang may dagcóng cosóg.

Forense. = Ang nahatong̃ód sa batásan con sa mang̃a leyes ug sa lugar ng̃a
pagahócman sa mg̃a hocom.

Forero. = Idem hasta ug sa lugar.

Forja. = Salsálan sa mg̃a panday sa salapí. * Pagcabóhat, paggáma,
pagcasógod sa pagbóhat sa bisan onsa. * Pagcasácot sa apog ug sa balás
sa pagbóhat sa mg̃a cota.

Forjar. = Pagsógod sa paggáma sa bisan onsa, sa pagbácbac sa salapí, sa
boláoan, sa tombága, &c. * V. Disfraz y Fingir. * Pagbóhat sa bisan
onsa.

Forlon. = Coche sa opát ca lingcoránan.

Forma. = Dagoay, pagcabótang sa bisan onsa. * Hormahan ng̃a pagabo-bóan
sa salapí, sa boláoan, sa tombága, &c., ng̃a tinónao, sa pagbóhat sa
bisan onsa. * Mg̃a polong ng̃a guipamólong sa pagbóhat sa mg̃a sacramentos
ng̃a guisógo ug guitagána sa atong Guinóong Jesucristo. * Ang marca ng̃a
guibótang sa pigsánan, sa prensa, sa pagimprenta sa usá ca nauong sa
tibúoc ng̃a pliego.

Formable. = Ang arang boháton, himóon, gamon.

Formacion. = Pagcabóhat, pagcagáma, pagcahímo. * Pagcataláy sa mg̃a
soldados.

Formador. = Ang magabóhat, magahósay ug magasóhay.

Formaje. = Queso ug ang hormáhan ng̃a pagabobátan sa mg̃a queso.

Formal. = Ang nahatong̃ód sa dagoay sa bisan onsa. * Táuo ng̃a malígdong,
ng̃a díli mahagógma sa mang̃a pagtíao, ng̃a mamólong guihápon sa matúod,
boótan, maámbong.

Formalidad. = Pagcatóman sa bisan onsa sa hingpit, sa minaáyo, sa
minatúod. * Paglígdong, pagcaboótan, pagcaámbong.

Formalizar. = Pagtápus, paghóman, paghíngpit sa bisan onsa. *
Paglígdong. * Pagtóo sa bisan onsang polong sa isigcatáuo, bisan ng̃a
guipamólong sa tiao lamang.

Formalmente. = Ing̃on sa batásan. * Sa pagcamatúod, sa pagcatinóod.

Formante. V. Formador.

Formar. = Pagbóhat, paggáma, paghímo. * Paghátag sa dagoay sa bisan
onsa. * Pagipon, pagtíp-oc, pagting̃ób sa bisan onsang mg̃a botang, con
sa mang̃a táuo, arón mahiósa sila. * Paghósay, pagpataláy.

Formativo. = Ang macahátag sa dagoay. * Ang macagáma, ang macahímo.

Formicante. = Paglábtic sa pulso sa pagcalóya ug sa pagcalágmit, sa
pagcasóbsob caáyo.

Formidable. = Macahahárloc, macalilísang. * Ang dagcóan oyámot ug labí
sa isigcaíng̃on.

Formidoloso. = Táuo ng̃a mahárloc caáyo. * Macahahárloc, macalilísang. *
Matahápon.

Formon. = Tiguíb ng̃a dagcó. * Capandáyan sa pothao, tombága, &c., sa
pagtábas sa mg̃a hostias, &c., sa pagcalíng̃in. * Tiguíb ng̃a locob.

Fórmula. = Mang̃a polong ng̃a quinahánglan sa pagásoy sa bisan onsa. *
Pagásoy sa bisan onsa, sa mang̃a polong lamang ng̃a quinahánglan, sa
oaláy capin ug colang.

Formulario. = Libro ng̃a sinolátan sa mg̃a pagágui ug sa mg̃a polong ng̃a
pagagamíton sa pagbóhat sa bisan onsa.

Fornelo. = Bagahán ng̃a pothao ng̃a pagalotóan sa socolate.

Fornicacion. = Pagcasalá sa laláqui ug sa babáye ng̃a díli miño,
paghiláoas.

Fornicador. = Ang macasalá sa babáye ng̃a díli iang osáoa, ug sa laláqui
ng̃a díli bana nia.

Fornicar. V. Fornicacion.

Fornicario. V. Fornicador. * Ang nahatong̃ód sa paghiláoas.

Fornido. = Táuo ng̃a sopang, sa dagcóng hosog.

Fornitura. = Mang̃a corea sa panit ug mg̃a panoaórlan sa mg̃a cartuchos
ng̃a ponó sa pólvora, ng̃a guidála sa mg̃a soldados.

Foro. = Lugar sa mg̃a hocmánan ng̃a pagasáydan sa mg̃a hocom sa mg̃a solat
sa mg̃a capolong̃ánan. * Ang salapí sa nagaábang sa yota, sa baláy, &c.,
ng̃a guibáyad sa tagía.

Forraje. = Compay, dagámi ng̃a malónhao ng̃a ipacáon sa mg̃a mananáp ng̃a
mg̃a cabayo, mg̃a baca, &c. * Pagcadághan, pagcatápoc sa bisan onsa ng̃a
oaláy polós ug balo.

Forrajear. = Paggálab, pagcóha sa compay.

Forro. = Sapao, panápton ng̃a ibótang sa dapit sa licód sa mg̃a bisti. *
Mang̃a papán ng̃a manípis ng̃a iibábao sa mg̃a papán ng̃a mabága sa mg̃a
sacayán, arón díli madáot. * Mang̃a papán ng̃a mabága ng̃a ilánsang dapit
sa solód sa mg̃a sacayán.

Fortachon. = Táuo ng̃a cosgon caáyo, sopang ug sa dagcóng hosog.

Fortalecedor. = Ang magapacosóg, ang magapalíg-on.

Fortalecer. = Cosóg, lig-on. * Pagpaísog.

Fortalecimiento. = Pagcalíg-on, pagcacosóg. * V. Fortalecedor.

Fortaleza. = Calig-ónan: ang usá sa opát ca virtudes ng̃a sinogdánan sa
maáyong gaoi, ng̃a guing̃álan ug cardinales. * Cosóg, gahóm.

Fortepiano. = Tolónggon ng̃a guibotáng̃an sa mang̃a coldas ug ng̃a
pagacablíton maíng̃on sa pagcáblit sa órgano.

Fortificacion. = Pagcalíg-on. * Cota ng̃a pagatindógon ug boháton sa
pagpalíg-on sa bisan onsang lugar. * Quinaádman sa pagbóhat sa mg̃a cota
ug sa pagpalíg-on sa bisan onsang lugar.

Fortificante. = Ang macalíg-on, ang macapacosóg.

Fortificar. = Paglíg-on, pagpacosóg. * Pagbóhat sa mg̃a cota ug sa bisan
onsa ng̃a macalíg-on sa bisan onsang lugar.

Fortin. = Cota, lantáoan ng̃a pagaboháton arón mahímo ug dalángpan sa
mg̃a soldados.

Fortísimo. = Macosóg, cosgon oyámot. * Malíg-on caáyo.

Fortuitamente. = Sa oalá paabóton ug holáton, sa oalá hona honáon ug
catahápan.

Fortuito. = Ang nahímo, ang nabóhat, ang nasoríl, ang nahatábo sa oalá
holáton ug paabóton, sa oalá pagatahápan ug húna hunáon.

Fortuna. = Palad ng̃a maáyo. * Onós, pagcahorós sa hang̃in sa yota con sa
dagat. * Baguio.

Forzadamente. = Sa linogsánay, sa pagcalinogsánay.

Forzado. = Ang magabóhat, ang papagbóhaton sa linogsánay. * Táuo ng̃a
saláan ng̃a guihócman sa paggáod sa mg̃a sacayán sa hari.

Forzador. = Ang magalógos, magapógos sa lain ug sa bisan onsa.

Forzal. = Ang cahoy ng̃a calang sa talioála sa dorohá ca pagtaláy sa mg̃a
ng̃ipon sa mg̃a solod, sa mang̃a sodlay.

Forzamiento. = Pagcalógos, pagcapógos.

Forzar. = Paglógos, pagpógos, pagpigós, pagcóha sa linogsánay, tong̃ód
sa gahóm sa mg̃a soldados, sa mg̃a hing̃aníban ug sa mg̃a lothang, sa mg̃a
cota, mg̃a baluarte, mg̃a longsod, &c. * Pagpacasalá sa babáye sa díli
onta sia boot, sa linogsánay.

Forzosamente. V. Forzadamente.

Forzoso. = Ang díli mahímo ng̃a ibalíbad, ng̃a balibáron. * Ang
quinahánglan ng̃a boháton gayód.

Forzudo. V. Fortachon.

Fosfórico. = Bisan onsa ng̃a magcasíga sa cang̃itng̃ítan.

Fósforo. = Dogá dogá ng̃a macóha sa mg̃a bocóg, ng̃a magáan caáyo ng̃a
matúnao sa tobig ng̃a maínit, ng̃a may bahó ng̃a caogalíng̃on ug ng̃a
masáyon masónog ug masíga.

Fósil. = Bisan onsa ng̃a macóha sa ilálom sa yota, sa obos na nadógay
caáyo dihá, ug ng̃a guicaoád-an na sa iang dagoay ng̃a nahaóna, ug
nabálhin sa pagcapóthao, tombága, yota, &c.

Foso. = Aoang ng̃a hatáas ug halálom ng̃a nagalibót sa mg̃a cota.

Fótula. = Ipos, oc oc.



FR

Frac. = Sopa ng̃a hataás ng̃a nagabítay ug maáyo dapit sa licód, ug ng̃a
nabalábag ug nacóros coros ang mg̃a paco paco dapit sa atobáng̃an.

Fracasar. = Pagbóong, pagtípac, pagtípic sa bisan onsa.

Fracaso. = Pagcabóong, pagcatibáoas sa bisan onsa. * Pagsoríl,
paghitábo ng̃a masolóbon, ng̃a ming̃áuon, ng̃a quinayógtan.

Fraccion. = Pagcabólag, pagcabáhin sa bisan onsa sa daghánan ng̃a mg̃a
bahin.

Fractura. = Pagcabóong, pagcabalí sa mg̃a bocóg ug sa bisan onsa.

Fracturar. = Pagbóong, pagbalí sa mg̃a bocóg, sa díli mabólag ang panit
sa onód.

Fragancia. V. Fragrancia. * Pagcabóhat sa bisan onsa ng̃a salá.

Fragante. V. Fragrante.

Fragaria. = Tanóm ng̃a italámbal.

Fragata. = Sacayán ng̃a dagcóan sa totólo ca talároc.

Frágil. = Ang masáyon mabóong, mabalí. * Táuo ng̃a masáyon mahólog sa
mg̃a salá, ug labí pa sa mang̃a sayóp ng̃a laoásnon ug calibotánon. * Ang
matápos, ang masáyon ug madalí matibáoas.

Fragilidad. = Pagcasáyon sa bisan onsa sa pagcabóong ug pagcabalí. *
Pagcasáyon sa paghólog sa mang̃a salá ug sa pagbóhat sa daótan.

Frágilmente. = Sa pagcasáyon, guican sa pagcalóya.

Fragmento. = Tipac, tipic, bahin sa bisan onsa ng̃a nabóong, nabalí ug
nadógmoc. * Bahin ng̃a nahabílin sa usá ca libro con sa usá ca solat.

Fragor. = Tonóg, banha, dalógdog, balánsag.

Fragosidad. = Pagcabános, pagcasónson, pagcasíngpon sa mg̃a cahoy, mg̃a
balágon ug mg̃a casagbótan sa mg̃a caboquíran ug casolópan. * Dalan, ng̃a
cabatóan, capangpáng̃an.

Fragoso. = Lugar ng̃a guibanósan, guisónsonan sa daghánan ng̃a mg̃a cahoy
ug mg̃a casagbótan. * Dalan ng̃a guiólang̃an sa mg̃a bató ug mg̃a pangpang.
* Bisan onsa ng̃a macatonóc caáyo.

Fragrancia. = Bahó ng̃a maáyo, cahomót. * Dong̃og ug ng̃alan ng̃a maáyo.

Fragrante. = Ang mahomót. * (En). = Dihá dihá, sa pagbóhat gayód, sa
maong pagbóhat.

Fragua. = Salsálan.

Fraguador. = Ang magahúna húna sa bisan onsa, ug labí pa sa mg̃a daótan
ng̃a bohat.

Fraguar. V. Forjar. * Paghúna húna sa bisan onsa. * Pagtibóoc, paggáhi
sa yota, sa apog, sa yeso, &c., ng̃a guibóhat sa mg̃a cota, &c.

Fragura. V. Fragosidad.

Frailada. = Bohat ng̃a daótan, ng̃a díli maáyo, ng̃a binóhat sa usá ca
Padre ng̃a fraile.

Fraile. = Padre ng̃a religioso. * Isda ng̃a may nauong maíng̃on ing̃on sa
nauong sa táuo. Piniló, piníco ng̃a dapit sa itáas ng̃a pagaboháton sa
mg̃a sidsid sa mg̃a bisti sa babáye. * Ang pedazo sa papel ng̃a oalá
pagabarlísan ug maáyo sa pagimprenta, ng̃a guican sa pagcacólang sa
tinta, con guican ba cay namalá malá na. * Opa sa tobó sa obos na
nacoháan sa dogá sa mg̃a trapiche.

Frailecito. = Doláan sa mg̃a báta ng̃a magáma sa panit sa liso ng̃a
guing̃álan ug haba, ug ng̃a maíng̃on ing̃on sa capilla ng̃a icatábon sa olo
sa mg̃a fraile, sa mg̃a religioso.

Frailería. = Cadaghánan sa mg̃a fraile, sa mg̃a religioso.

Frailero. = Ang higála, ang abian, ang mahagógma, sa mg̃a frailes.

Frailesco. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a fraile.

Frailía. = Pagcahímtang sa mg̃a fraile, sa mg̃a religioso.

Frailuco. = Ang fraile, ang religioso ng̃a talamáyon, ng̃a díli tacós ng̃a
pagatahóron.

Francalete. = Corea ng̃a guibotáng̃an sa usá ca tomóy sa galon galon, con
sinsing, sa pagdála ng̃a hinógot ug bináat sa bisan onsa.

Francamente. = Sa pagcaoaláy coti coti, sa pagcahigála, sa pagcaamigos,
sa pagcalólot.

Francés. = Prancés, ang nahatong̃ód sa Guinharían sa Prancia ug ang
natáuo sa maong Guinharían.

Franciscano. = Padre ng̃a sacop sa caparían ni san Francisco. * Ang
nahatong̃ód sa maong caparían. * Ang may color ng̃a maíng̃on sa color sa
bisti sa mg̃a Padre ni S. Francisco.

Francisco. = Ng̃alan sa obán ng̃a mg̃a táuo. * V. el anterior.

Francmasonería. = Catilíngban sa mg̃a táuo ng̃a nanagsigsábot sila sa
lonlon ng̃a mg̃a timáan, ng̃a guicóha nila sa mang̃a capandáyan sa mg̃a
panday sa cota, maíng̃on sa mg̃a tonton, sa mg̃a escoála, &c.

Franco. = Malólot, homalátag, maghahátag. * Maháoan, maháoay, sa oaláy
casámoc, sa oaláy caoláng̃an. * Ang guigáoas sa bisan onsa. * Salapí sa
Prancia ng̃a vale maíng̃on sa caháte ng̃a guing̃álan coliró, cay oaláy
cahoy.

Francolin. = Langgam.

Franela. = Hinábol ng̃a manípis, pino, sa balahíbo sa mg̃a carnero.

Frangente. = Pagsoríl, paghitábo ng̃a masolóbon ug quinayógtan, ng̃a oalá
paabóton ug húna hunáon.

Frangote. = Pardo, baat sa mg̃a manggad, potús ng̃a dagcóan.

Franja. = Hinábol ng̃a haíctin sa hilo sa boláoan, sa salapí, sa lino,
&c., ng̃a pagagamíton sa pagdáyan dayan sa mg̃a bisti.

Franjar. = Pagdáyan dayan sa mg̃a pranja.

Franquear. = Paggáoas sa bisan cansa sa pagbáyad sa tampa, sa mg̃a
tampo, sa mg̃a amot. * Paghátag, pagtógot sa lain ng̃a bisan onsa, sa
pagcalólot. * Pagcóha sa mg̃a casámoc sa mg̃a caoláng̃an, sa bisan diin. *
Pagbáyad ng̃a daan sa bale sa mg̃a solat ng̃a ipadála sa lain ng̃a longsod,
sa baláy ng̃a pagadaoátan. * Pagpaságad sa pagbóot, sa lain.

Franqueo. = Pagbáyad sa bale sa mg̃a solat ng̃a ipadála sa lain ng̃a
longsod.

Franqueza. = Pagcagáoas. * Pagcalólot. * Pagcaháoan sa boot, pagcaoaláy
tinágo ng̃a húna húna.

Franquía (ponerse en). = Pagcaándam sa mg̃a sacayán ng̃a nanagpóndo, sa
pagguícan, sa paglayág.

Franquicia. = Pagcagáoas sa bisan cansa sa pagbáyad sa mg̃a derechos sa
mg̃a manggad ng̃a guisolód ug guigóa nia sa sa mg̃a longsod.

Frasco. = Sodlánan sa salamín, sa salapí, &c., ng̃a hatáas ug sa diótay
ng̃a bába con haíctin ng̃a liog. * Sorlánan sa pólvora ng̃a iseleba sa mg̃a
lothang.

Frase. = Cadaghánan sa mg̃a polong ng̃a icagáma sa soguílon ng̃a hamóbo. *
Pagpamólong sa pagcasambíng̃ay. * Casangpotánan.

Frasquera. = Caja, caban, cajon cajon ng̃a guibotáng̃an sa daghan ng̃a mg̃a
bohó con sorlánan, ng̃a pagaang̃áyan ug pagatipígan sa mg̃a frasco, sa
pagdála sa bisan diin, sa oaláy catáhap sa pagcabóong.

Fraterna. = Pagcabárlong, pagcasáoay, pagcasába ng̃a maháit ug mabóg-at.

Fraternalmente. = Sa pagcamagsúon.

Fraternidad. = Pagcamagsúon, pagcaáng̃ay, pagcahiósa sa mg̃a magsúon.

Fraterno. = Ang nahatong̃ód, ang ang̃ay sa mg̃a magsúon.

Fratricida. = Ang nacapatáy sa iang igsúon, mamomonó sa igsúon.

Fratricidio. = Pagcabonó, pagpatáy sa bisan cansa sa iang igsóon.

Fraude. = Limbong.

Fraudulencia. = Idem.

Fraudulentamente. = Sa pagcalímbong, sa limbong, sa pagcabódhi.

Fraudulento. = Malimbóng̃on, malilímbong, maborhíon, macálit.

Fray. = Polong ng̃a ióna sa ng̃alan sa mg̃a Padre ng̃a religioso.

Frazada. = Habol ng̃a balahibóon ng̃a ibótang sa higdáan.

Frecuencia. = Pagcasóbsob, pagcasócot, sa macadághan.

Frecuentador. = Ang magabóhat con mamólong sa masóbsob, sa masócot, sa
macadághan.

Frecuentar. = Pagsócot, pagsóbsob, pagbóhat, pagpamólong sa macadághan.

Frecuente. = Sa masóbob, sa masócot.

Frecuentemente. = Idem. * Sa macadághan.

Fregadero. = Lugar ng̃a pagabotáng̃an sa mg̃a sorlánan sa tobig sa
paghógas sa mg̃a pinggan.

Fregar. = Hugas. * Nisnis, nosnos.

Fregona. = Babáyeng sologóon ng̃a magasílbi sa cosina ug magahúgas sa
mg̃a pinggan.

Fregonil. = Ang nahatong̃ód sa babáye ng̃a tighógas sa mg̃a pinggan.

Freidura. = Pagcaprito, pagcalóto sa bisan onsa, sa lana con sa
manteca, sa tamboc.

Freir. = Pagprito, paglóto sa bisan onsa, sa lana con sa manteca.

Frenería. = Baláy ng̃a pagabohátan ug pagabaligyáan sa mg̃a preno, sa mg̃a
pothao ng̃a isóol sa bába sa mg̃a cabayo.

Frenero. = Ang magabóhat sa mg̃a preno.

Frenesí. = Pagcabóang ng̃a guiobánan sa dagcóng hilánat.

Frenético. = Boang ng̃a loto.

Frenillar. = Pagbáat, pagláoig sa mg̃a gayóng, sa mg̃a gaod, sa tomóy ng̃a
pagacáptan, con pagaondáng̃an ang paggáod.

Frenillo. = Panit ng̃a nahamótang sa ilálom sa dila ug ng̃a motoróc sa
tong̃á tong̃á, ng̃a con moábot sa tomóy sa maong dila macaólang sa pagsóso
ug sa pagpamólong ug maáyo.

Freno. = Preno, capandáyan sa pothao ng̃a isolód sa bába sa mg̃a cabayo
sa paghópot ug pagpogóng caníla. * Pagcapogóng sa bisan cansa, arón
díli magpaságad sa pagbóhat ug sa pagpamólong.

Frental. = Mg̃a caogátan sa agtang, sa bona.

Frente. = Agtang. * Atobáng̃an sa bisan onsa. * Nahaónang pagtaláy sa
mg̃a soldados. * Bona.

Frentero. = Panápton ng̃a mabága ng̃a ibótang sa agtang sa mg̃a báta, arón
díli sila mang̃asámad con mang̃ahólog sila ugáling.

Fresa. = Bong̃a sa España.

Fresca. V. Fresco hasta bisan onsa.

Frescachon. = Ang táuo sa maáyong laoas. * Ang̃áyan ug baihónan, sa
maáyong pagcaatóbang ug pagcatíndog, mahósog.

Frescal. = Isda ng̃a díli lab-as caáyo, apan ng̃a oalá opód pagalabíhan
sa asín.

Frescamente. = Sa bag-o pa, sa pagcabág-o, cadón bag-o. * Sa pagcaoaláy
tagád caáyo.

Fresco. = Ang molomabógnao. * Bisan onsa ng̃a bag-ong binóhat.

Frescor. = Molomabógnao, tolotógnao.

Frescura. = Idem. * Lugar ng̃a guinatórcan sa mang̃a cahoy ug mg̃a tanóm
ng̃a malángbo, malónhao ug matahóm. * Pagtíao. * Polong ng̃a díli
macaígo. * Pagcaoaláy cacógui. * Pagpaságad. * Pagcalínao sa boot,
pagcaháoan sa cásing cásing.

Fresno. = Cahoy sa España.

Fresquito. = Tolotógnao, molomabógnao.

Freza. = Tae sa mg̃a mananáp. * Timáan con bohó ng̃a pagaboháton sa
mananáp ng̃a nagacachá, nagacóycoy, nagacáycay, nagacáhig, nagaoáhing,
nagacopó. * Pagcadógay, túig ng̃a pagadogáyan sa pagcáon sa olod sa
igagáma ng̃a calang cutub sa usá ca pagmáta hasta sa pagcatólog pagopód.

Frezar. = Pagcalíbang sa mg̃a mananáp. * Pagcáon, pagcótcot sa mg̃a dahon
ng̃a guinatóla sa olor ng̃a nacagáma sa igagáma. * V. Desovar. *
Pagcóycoy, pagcáycay, pagoáhing, pagcáhig sa mg̃a mananáp ug pagbóhat sa
bohó sa yota. * Paggóa sa mg̃a hogao sa mg̃a orlan sa mg̃a putiócan.

Friable. = Ang masáyon, tipícon, tipácon ug pagadocdócon. * Ang masáyon
mabóong ug mabalí.

Frialdad. = Pagcatógnao, pagcabógnao. * Pagcalóya, pagcaoaláy cacúgui
sa pagbógat. * Pagcahóng̃og. * Polong ng̃a oaláy cahológan, ng̃a díli
macaígo. * Balos ng̃a díli maáyo sa mg̃a higála. * Pagcabógnao sa maáyong
boot sa isigcatáuo.

Friamente. = Sa pagcabógnao, sa pagatógnao. * Sa oaláy caang̃áyan.

Friático. = Idem. * Hong̃og, bong̃og.

Fricacion. = Pagcanósnos, pagcadósdos. * Pagcadóon, pagcahílot,
pagcapíso.

Fricandó. = Guinisal sa mg̃a prancés.

Fricasé. = Idem.

Friega. V. Fricacion.

Friera. = Saquét sa mg̃a ticód sa mg̃a tiil ng̃a guing̃álan ug sabañon, ng̃a
guican sa tognao ng̃a dagcó: ang sinógdan niíning saquéta mao ang
pagcacatól ng̃a maól-ol ng̃a guiobánan sa pagcahobág ug pagsínao sa
panit: sa madógay dogay mobotó ug mogóa ang tobig tobig con dogá ng̃a
molomapolá, ug díli mamaáyo cutub sa pagsógod sa tiempo sa caínit.

Frígido. = Mabógnao, matógnao.

Fringilago. = Langgam.

Frio. = Tognao. * Táuo ng̃a díli macalíoat sa pagcaquinaía nia. * Ang
díli motábang, molában, mahagógma sa obán ng̃a mg̃a isigcatáuo nia. * Ang
moáyad ug díli magtagád sa bisan onsa. * Bisan onsa ng̃a oaláy
caang̃áyan, ng̃a díli macaígo. * Ang oaláy polós, ang díli tacós ng̃a
pagatágdon.

Friolento. = Ang masáyon pagatognáuon.

Friolera. = Bisan onsa ng̃a oaláy polós, sa diótay ng̃a bale, ng̃a díli
tacós ng̃a pagatágdon.

Friolero. V. Friolento.

Frisa. = Panápton ng̃a maáyo sa sapao sa mg̃a bisti.

Frisado. = Hinábol sa igagáma ng̃a balahibóon.

Frisar. = Pagbóhat, paghábol sa mg̃a panápton ng̃a balahibóon. * Pagóyon,
pagáng̃ay. * Pagtándig, pagtándi. * Pagdóol, pagtopál.

Friso. = Ang bahin sa mg̃a cota ng̃a nahaibábao sa cornisa, ng̃a pagadáyan
dayánan sa mg̃a dahon, sa mg̃a sang̃á, &c., ng̃a piníntal con liníloc.

Frisuelo. = Otan, balátong.

Fritada. = Cadaghánan sa mg̃a botang ng̃a priníto, linóto sa lana con sa
manteca.

Frito. = Bisan onsa ng̃a priníto.

Frívolamente. = Sa pagcaoaláy polós. * Sa oaláy hingtóngdan, sa oaláy
cahológan.

Frivolidad. = Bisan onsa ng̃a oaláy bale, ng̃a oaláy polós, ng̃a oaláy
hingtóngdan, cahológan ug guinicánan.

Frívolo. = Idem.

Frondosidad. = Pagcalángbo, pagcaáng̃ay sa mg̃a cahoy ug mg̃a tanóm.

Frondoso. = Cahoy con tanóm ng̃a malángbo, ng̃a ang̃ay, ng̃a guidaghánan sa
mg̃a sang̃á ug mg̃a dahon.

Frontal. = Dayan dayan, bitay bitay, tabil sa panápton sa igagáma, &c.,
con tinócod sa mg̃a papán ng̃a sinápao sa salapí, &c., ng̃a ibótang sa
atobáng̃an sa mg̃a altal sa mg̃a Singbahán.

Frontalera. = Dayan dayan, ng̃a nagalibót sa mang̃a prontal. * Lugar ng̃a
tipigánan ug pagahipósan sa mg̃a prontal.

Frontera. = Catapósan sa yota sa usá ca Guinharían, con sa usá ca
provincia, caotlánan.

Fronterizo. = Ang anáa sa caotlánan, sa catapósan sa usá ca Guinharían
con provincia. * Ang atbang, bisan onsang botang ng̃a nagaatóbang sa
lain.

Frontero. = Idem desde ang atbang. * Ponóan ng̃a magabóot sa hingsácpan
sa prontera.

Frontino. = Mananáp ng̃a may bisan onsang timáan sa agtang, sa bona.

Frontis. = Atobáng̃an sa mg̃a baláy, mg̃a Singbahán, &c.

Frontispicio. = Idem.

Frontudo. = Táuo con mananáp ng̃a may dagcóng agtang, dagcóng bona.

Frotacion. V. Fricacion.

Frotadura. = Idem.

Frotar. = Nosnos, dosdos, hilot, doon, piso.

Frutal. = Cahoy ng̃a mobóng̃a.

Fructífero. = Ang mobóng̃a.

Fructificacion. = Pagcabóng̃a, pagbóng̃a.

Fructificar. = Pagbóng̃a sa mg̃a cahoy ug sa mang̃a tanóm. * Pagpolós sa
bisan onsa.

Fructuosamente. = Sa may polós, sa may caayóhan.

Fructuoso. = Ang mobóng̃a. * Ang macapolós, ang macaáyo.

Frugal. = Ang mocáon ing̃on da sa casadáng̃an.

Frugalidad. = Casaráng̃an.

Frugívoro. = Táuo con mananáp ng̃a mocáon lamang sa mg̃a otan ug mg̃a
bong̃a, ng̃a díli mocáon sa carne.

Fruicion. = Pagcahaágom, pagcahiágom. * Calípay, paghimáya.

Frumenticio. = Ang nahatong̃ód sa trigo.

Fruncidor. = Ang magaconót.

Fruncimiento. = Pagcaconót.

Fruncir. = Pagconót sa mg̃a daplin sa mg̃a sidsid sa mg̃a panápton. *
Paghípos, pagpiló, pagpíco, pagpadíot sa bisan onsa. * Pagbóloc sa
camatoódan, arón díli onta madayág. * Pagpaquíta sa bisan cansa sa
pagcaboótan, bisan ng̃a díli boótan ng̃a túod.

Fruslería. = Bisan onsa ng̃a oaláy bale, ng̃a oaláy polós, ng̃a díli tacós
ng̃a pagatágdon. * Polong con bohat ng̃a oaláy hingtóngdan, cahológan ug
cahonóng̃an.

Frustráneo. = Ang oaláy polós sa guitóyo onta. * Bisan onsa ng̃a caoang.

Frustrar. = Pagdilí sa bisan cansa sa guihólat, sa guipaábot, sa tacós
onta ng̃a ihátag ug itógot canía. * Pagoalá sa pagláom, sa guilaóman.

Fruta. = Bong̃a.

Frutaje. = Piníntal ng̃a guibotáng̃an sa mg̃a bong̃a ug mg̃a bolac.

Frutal. = Cahoy con tanóm ng̃a mobóng̃a.

Frutero. = Ang mobalígya sa mg̃a bong̃a. * Sanggáan sorlánan sa mg̃a
bong̃a. * Pamahíran ng̃a icatábon sa mg̃a bong̃a, arón díli ithan ug
batúgan sa mg̃a lang̃ao.

Frútice. = Cahoy cahoy ng̃a hamóbo ng̃a mosang̃á caáyo, ing̃on sa rosal,
&c.

Fruticoso. = Tanóm ng̃a guitórcan sa daghan ng̃a mang̃a sang̃á guican sa
mg̃a gamót.

Fruto. = Bong̃a. * Bisan onsa ng̃a mg̃a caposlánan sa yota. * Polós,
caayóhan.



FU

Fu. = Ada, da.

Fucar. = Táuo ng̃a arunáhan, salapían, salapiánon, dato.

Fuego. = Caláyo. * Init, caínit. * Pagcaínit sa mang̃a cailíbgon.

Fuelle. = Italáihop sa caláyo. * De fragua, de órgano, &c. = Hasóhas,
hasohásan.

Fuente. = Tobód, tobóran. * Pinggan ng̃a dagcó, socadán. * Samad ng̃a
diótay ng̃a pagaboháton pagtóyo sa pagpáso sa bisan diin ng̃a bahin sa
laoas, ng̃a pagatabónan ug pagahonálan sa adlao adlao ng̃atanán, ug ng̃a
pagadogáyon caáyo, arón gomóa ang daótan ng̃a dogá sa táuo ng̃a
salaquétan. * Sinógdan, guinicánan, hingtóngdan sa bisan onsa.

Fuer (á). = Ing̃on sa batásan.

Fuera. = Sa goa, sa gaoas.

Fuero. = Batásan sa Guinharían. * Gahóm sa mang̃a ponóan, sa mg̃a hocom,
sa ilang mg̃a guinsacópan. * Lugar ng̃a pagahócman sa mg̃a hocom.

Fuerte. = Malíg-on. * Cosgon, cosógon, sopang, sa dagcóng hosog. *
Mahónit, magáhi, sa magáhing gaui. * Mapintas, maísog.

Fuertemente. = Sa pagcalíg-on. * Sa pagcacosóg. * Sa pagcaísog.

Fuerza. = Cosóg, gahóm. * Pagcalógos, pagcapógos. * Ang labíng dagcó ug
maáyo sa bisan onsa.

Fuga. = Pagcalágueu, pagpaháoa, pagcaoalá.

Fugacidad. = Pagcalágmit, pagcadágmit. * Pagcadilí, pagcaoalá.

Fugitivo. = Ang malágueu. * Ang malágmit, madágmit. * Ang natágo,
nahóbong, nabalí.

Fulano. = Coan.

Fulgente. V. Brillador.

Fulgor. = Pagcasínao. * Pagcasíhag, pagcagíla gila, casólao. * Casílao.

Fulgurante. = Ang masíhag, ang magagíla gila, ang may casólao.

Fulgurar. V. Brillar. * Paggóa sa casólao, sa bisan diin.

Fúlica. = Langgam ng̃a maíng̃on ing̃on sa manóc.

Fulidor. = Caoatán ng̃a may mg̃a báta ng̃a sologóon sa pagábli, sa gabíy,
sa mg̃a tacop sa mg̃a baláy, sa mg̃a talambóan, &c.

Fuliginoso. = Maítom, bolíng̃on.

Fulminacion. = Paglínti.

Fulminado. = Ang guilintían.

Fulminar. = Paglínti.

Fulmíneo. = Ang maíng̃on ing̃on sa linti.

Fulminoso. = Idem.

Fulleresco. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a malimbóng̃on, malilímbong sa sogal.

Fullería. = Pagcalímbong sa mg̃a pagsogál, pagcalaláng sa paglímbong sa
bisan cansa.

Fullero. = Ang magalímbong sa isigcatáuo sa mg̃a sogál.

Fullona. = Pagcaáoay, pagcalális lalis sa pila ca táuo.

Fumada. = Ang asó ng̃a guican sa tagsa ca pagyópyop sa usá ca tabaco.

Fumador. = Tigtabaco, ang magatabaco, ang magayópyop sa tabaco.

Fumante. = Ang magaasó.

Fumar. = Pagtabaco, pagyópyop sa tabaco con sa sigariyo.

Fumarada. V. Fumada. * Ang tabaco ng̃a mahorót sa honsoy, ca cuaco.

Fumarta. = Tanóm.

Fumífero. V. Fumante.

Fumigacion. = Pagpalína, palína.

Fumigar. = Idem.

Fumigatorio. = Capandáyan ng̃a icasolód sa asó sa palína, sa mg̃a laoas
sa mg̃a táuo con sa mg̃a mananáp.

Fumorola. = Bohó, lang̃ob sa yota ng̃a pagaaguían sa asó ng̃a may bahó sa
asufre.

Fumoso. = Ang magaasó caáyo.

Funcion. = Pagcalíhoc sa mg̃a bahin sa laoas, sa mg̃a bocton, mg̃a paa,
&c. * Pagcatóman sa catongdánan sa caogalíng̃on ng̃a opicio con
cahímtang. * Bisan onsang piesta, dola con combida ng̃a boháton sa
cadaigánan, sa pagcabántog, ng̃a pagatambóng̃an sa daghánan ng̃a mg̃a táuo.

Funda. = Sodlánan, tabon sa bisan onsa, panápton, sa panit, &c.

Fundacion. = Pagcasógod sa bisan onsa, pagcatíndog sa usá ca Sinbahán,
sa usá ca baláy, sa usá ca cofradía, &c. * Sinógdan.

Fundadamente. = Sa pagcaígo, sa matúod.

Fundamental. = Ang guinicánan sa bisan onsa, ang hingtóngdan, ang
guicahonóng̃an.

Fundamentalmente. = Sa pagcalíg-on, sa matúod.

Fundamentar. = Pagbóhat sa mg̃a simientos ng̃a pagatindógan ug
pagahonóng̃an sa mg̃a baláy, sa mg̃a cota, &c. * Paglíg-on sa bisan onsa.

Fundamento. = Ang simiento ng̃a pagatindógan sa mg̃a baláy, &c. *
Sinógdan, guinicánan. * Hingtóndan sa bisan onsa. * Lindog sa mg̃a
hablon.

Fundería. = Baláy ng̃a pagatonáoan sa tombága.

Fundible. = Ang masáyon pagatonáuon.

Fundíbulo. = Tinócod sa cahoy ng̃a nasílbi niádtong tiempo sa pagbóhi sa
mg̃a lothang ng̃a dagcó.

Fundicion. = Pagcatónao sa tombága, boláoan, pothao, &c. * V. Fundería.
* Pagcadághan, cadaghánan sa mang̃a molde, sa mg̃a marca, sa mg̃a letra
ng̃atanán sa mg̃a imprenta.

Fundidor. = Ang may oficio sa pagtónao sa tombága, pothao, &c.

Fúnebre. = Masolóbon, maming̃áuon.

Fúnebremente. = Sa pagcasobó, sa pagcamíng̃ao.

Funeral. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a tolománon tong̃ód sa mg̃a minatáy. *
Pagcabántog sa mg̃a paglobóng.

Funerala (á la). = Pagdála ng̃a caogalíng̃on sa mg̃a soldados sa ilang mg̃a
posil, sa semana santa, ng̃a mao ang pagtooáli sa maong posil ug
pagatóbang ang bába nila dapit sa obus, dapit sa yota.

Funerario. = Ang nahatong̃ód sa puneral.

Funéro. V. Fúnebre.

Funestamente. V. Fúnebremente. * Sa pagcaoaláy palad, sa pagcaaláot, sa
pagcaanógon.

Funesto. = Masolóbon. * Aláot, anógon.








G


GA

Gabacho. = Ang mg̃a táuo sa obán ng̃a mg̃a longsod sa Prancia ug ang
nahatong̃ód caníla.

Gaban. = Capote ng̃a may manggas, boctónan, sa panápton ng̃a mabága, sa
tiempo sa tognao.

Gabardina. = Supa ng̃a hatáas ug sa haíctin ng̃a manggas con boctónan.

Gabarra. = Sacayán ng̃a ang̃ay sa layág ug sa gaod.

Gabarro. = Saquét sa mg̃a cabayo, &c. * Saquét sa mg̃a manóc. *
Catongdánan ng̃a guican sa bisan onsa, ug ang casámoc sa maong
catongdánan. * Sayóp sa mang̃a cuenta ng̃a tinóyo ug bisan ng̃a díli
toyóon.

Gabata. = Panácsan ng̃a pagabotáng̃an sa canhíng tiempo sa can-on sa mg̃a
preso.

Gabazo. = Opa sa tobó sa obos na guicahódtan sa dogá.

Gabela. = Tampo, tampa, amot. * Lugar sa cadaigánan ng̃a pagatan-áoan sa
cadaghánan sa mg̃a dola.

Gabinete. = Catilíngban sa mg̃a dagcóng táuo sa pagsábot sa mg̃a
holosáyon ng̃a labing ona sa Guinharían. * Solód sa mang̃a baláy sa mg̃a
hari ug sa mg̃a dagcóng táuo, ng̃a pagatológan ug pagahoáyan nila, ug sa
pagsábot, sa tinágo, sa bisan onsa. * Solód ng̃a diótay sa lasalas, ng̃a
guidáyan dayánan ug maáyo sa mang̃a casangcápan ng̃a mahál.

Gacela. = Mananáp ng̃a maíng̃on ing̃on sa osa.

Gaceta. = Papel ng̃a sinolátan ng̃a ipabaláod sa masóbsob, ng̃a
pagabotáng̃an sa bisan onsa ng̃a tacós ng̃a sabóton ug hibalóan, sa
nasoríl ug nahatábo sa mg̃a Guinharían ug mg̃a calongsódan.

Gacetero. = Ang magasólat ug nagabalígya sa mg̃a gaseta.

Gacetista. = Ang mahagógma magbása sa mg̃a gaseta. * Ang mahagógma
magsóguid sa bisan onsa ng̃a nasoríl ug nahatábo.

Gachas. = Can-on ng̃a magáma sa binócboc ug sa dogós. * Bisan onsa ng̃a
minása ng̃a matóbig tobig, atóle.

Gacho. V. Encorvada. * Ang baca con calabáo ng̃a may song̃áy ng̃a nabalicó
sa dapit sa obus.

Gachon. = Báta ng̃a parayégon caáyo. * Ang may caang̃áyan ug catahóman.

Gachonería. = Pagcaáng̃ay, pagcaáñag, pagcatahóm.

Gachumbo. = Panit ng̃a magáhi sa obán ng̃a mg̃a bong̃a sa América.

Gafa. = Taólan ng̃a icalíg-on sa mg̃a salamín ng̃a guing̃álan ug anteojos
sa mg̃a dong̃an dong̃an con sa mg̃a dalónggan.

Gafedad. = Pagcapiáng, pagcabacól. * Baláhac, saquét, samad ng̃a
macadonót sa laoas, macapóngcol ug macabalíquig sa mg̃a todlo sa mg̃a
camót.

Gafo. = Ang pongcol sa mg̃a camót. * Ang balahácon.

Gaita. = Tolónggon ng̃a pagataihópon.

Gaitería. = Mg̃a bisti, mg̃a dayan dayan sa mg̃a panápton ng̃a guisáctan sa
mg̃a color ng̃a poláhon ug bohi caáyo.

Gaitero. = Ang may opicio sa pagtáihop sa tolónggon ng̃a guing̃álan ug
gaita. * Táuo ng̃a malipáyon ug matístis, sa díli macaígo sa iang
pagcatáuo ug cahímtang. * V. Gaitería.

Gaje. = Sohol ng̃a nahatong̃ód sa bisan cansang táuo cay ang iang opicio.

Gajes del oficio. = Calisdánan, mg̃a cabalísa, mang̃a cabórlay, mg̃a
cahágo ng̃a guican sa opicio con sa cahímtang sa mg̃a táuo.

Gajo. = Sang̃á sa mg̃a cahoy. * Sipi sa mg̃a bolig sa mg̃a saguing, sa mg̃a
paras, &c., guing̃i. * Pagcatagaítay sa mg̃a caboquílan.

Gala. = Bisti ng̃a mahál, maáyo caáyo. * Pagcaáng̃ay sa pagbóhat con sa
pagpamólong sa bisan onsa. * Ang labíng piníli ug mahál sa bisan onsa.
* Gasa, hatag sa salapí.

Galafate. = Caoatán ng̃a malaláng̃on.

Galamero. = Olítan.

Galan. = Laláque sa maáyong pagcatíndog, ng̃a hatáas ug ang̃áyan. * Ang
nahagógma ug nagaáli ali sa usá ca babáye. * Ang magabisti sa mg̃a
bisting maáyo.

Galanamente. = Sa pagcalaláqui, sa pagcaáng̃ay, sa pagcaníndot, sa
pagcaáyo.

Galancia. = Gamót ng̃a italámbal, sa tanóm sa maong ng̃alan.

Galano. = Ang guidáyan dayan ug maáyo. * Ang guiang̃áyan.

Galante. = Maábi abíhon, matístis, tigtíao, malipáyon.

Galanteador. = Ang mahagógma, ang magaáli ali sa mg̃a babáye.

Galantear. = Pagpatigáyon sa pagcábig ug pagcóha sa maáyong boot sa
bisan cansa.

Galanteo. = Pagcaáli sa mg̃a babáye ug pagcóha sa ilang maáyong boot.

Galantería. = Polong con bohat ng̃a abi abíhon. * Pagcaáng̃ay,
pagcaníndot, pagcatahóm, pagcatíndog, dagoay ng̃a maáyo. * Pagcalólot,
pagcahomalátag.

Galápago. = Iuon. * Cahoy ng̃a pagalingcóran sa punta sa daro. *
Hormahan sa tesa. * Tingga, pothao, tombága, &c., ng̃a tinorta, ng̃a
trinoso, ng̃a baol. * Táuo ng̃a malaláng̃on, tolotampalásan.

Galardon. = Gala, gasa, regalo, balos.

Galardonador. = Ang magabálos, magbabálos.

Galardonar. = Pagbálos tong̃ód sa mg̃a buhat con mg̃a pahanóngdan sa bisan
cansa.

Galbana. = Catacá, pagcaoaláy cacógui, pagcalóya sa laoas.

Galbanado. = Ang may color sa gálbano.

Gálbano. = Tagoc ng̃a mapolá polá ng̃a italámbal, ug ng̃a guican sa tanóm
sa maong ng̃alan.

Galbanoso. = Matalác-on, matác-hon.

Galega. = Tanóm ng̃a italámbal.

Galena. = Yota ng̃a guitórcan sa tingga.

Galénico. = Ang nahatong̃ód sa Galeno ug sa iang guitóon.

Galenista. = Ang mahagógma ug moángcon sa pagtolón-an ni Galeno.

Galeo. = Isda sa dagat ng̃a dolodagcó, ug ng̃a mabóhi hasta sa dogay sa
goa sa tobig.

Galeón. = Sacayán ng̃a dagcó.

Galeota. = Sacayán ng̃a pagabotáng̃an sa mg̃a gaod.

Galeote. = Ang guihócman ug guicastigo sa paggáod sa mg̃a sacayán.

Galera. = Sacayán ng̃a may layág ug pagagaódan opod. * Galíng̃an ng̃a
dagcó, carro ng̃a may opát ca malíng̃in con rueda. * Baláy ng̃a pagasódlan
sa mg̃a babáye ng̃a daótan, maólag ug sa maláo-ay ng̃a batásan.

Galerada. = Ang lolan ng̃a mahorót sa usá ca galera. * Ang mg̃a polong
ng̃a guihósay sa tagsa ca galera sa mg̃a imprenta, ug ang panigíngnan ng̃a
magáma sa pagsáoay sa mg̃a sayóp, sa oalá pa mahósay sa pagcapliego, sa
oalá pa soháyon ang mg̃a nauong sa tagsa ca pliego.

Galerero. = Ang magahópot ug magabóot, ang capitan sa galera.

Galería. = Solód ng̃a hatáas ug maháoay ng̃a guibotáng̃an sa daghánan ng̃a
mg̃a talambóan, ug ng̃a guidáyan dayánan sa mg̃a cuadro, mg̃a laráoan ug
mg̃a casangcápan ng̃a mahál. * Dalan sa ilálom sa yota sa mg̃a lugar ng̃a
pagacoháan sa boláoan, sa salapí, sa tombága, &c. * Talambóan sa mg̃a
olín sa mg̃a sacayán.

Galerno. = Hang̃in ng̃a mahínay.

Galfarro. = Laláqui ng̃a tapólan, sa daótan ng̃a batásan.

Galga. = Baye sa iró ng̃a guing̃álan ug galgo.

Galgo. = Iró ng̃a modalágan caáyo, maáyo sa pagpang̃áyam.

Galgueño. = Ang maíng̃on ing̃on sa galgo.

Gálico. = Saquét ng̃a matacód, ng̃a macóha sa pagpacasalá sa mg̃a táuo, sa
paghiláoas.

Galicoso. = Ang may saquét sa gálico.

Galimatías. = Pagpamólong ng̃a mabóloc, ng̃a díli pagasabóton ug maáyo.

Galináceo. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a manóc.

Galio. = Tanóm ng̃a italámbal, ug ng̃a may gahóm sa pagtibúoc sa gatas.

Galizabra. = Sacayán.

Galocha. = Sapín sa cahoy con sa pothao sa paglácat sa tobig ng̃a
natibúoc guican sa dagcóng tognao, sa mg̃a tobígan, sa cayanáng̃an, &c.

Galon. = Hinábol ng̃a malíg-on ug haíctin sa hilo, sa igagáma, sa
boláoan, sa salapí, &c., ng̃a icadáyan dayan sa mg̃a bisti, &c. * Tinábas
ng̃a cahoy ng̃a itápot sa mg̃a quilid sa mg̃a sacayán, dapit sa goa ug
hadóol sa pagaabótan sa tobig sa guilolánan na.

Galoneadura. = Pagdáyan dayan ng̃a binóhat sa mang̃a galon.

Galonear. = Pagdáyan dayan sa bisan onsa sa mang̃a galon.

Galopar. = Pagcaógog sa paglácat sa mg̃a cabayo, mg̃a baca, &c.

Galopeado. = Bisan onsang bohat ng̃a binóhat sa madalí ug pagcadíli
maáyo. * Ang castigo ng̃a guidáoat sa bisan cansa, sa pagpócpoc ug
pagsómbag canía.

Galopear. V. Galopar.

Galopillo. = Tanor, táuo ng̃a nagasílbi sa cosina, sa dapóg.

Galopin. = Báta ng̃a guitáptan sa mang̃íl-ad, malágsot ug magísing bisti.
* Tampalásan, ang oaláy dong̃og ng̃a maáyo ug caólao. * Táuo ng̃a batid
ng̃a macaíla sa calibótan. * Malaláng̃on.

Galopinada. = Pagcatampalásan, bohat con polong sa táuo ng̃a oaláy
caólao.

Galopo. V. Galopin desde tampalásan.

Galopito. = Ang pisó ng̃a malóya, salaquétan, ng̃a díli motóbo.

Galladura. = Ang tolo ng̃a mapolá caáyo, maíng̃on sa tolo sa dogó, ng̃a
natalioála sa poghac sa mang̃a itlog sa mg̃a manóc, ng̃a mao ang sinógdan
ug guinicánan sa pisó.

Gallarda. = Sayáo, pagsabáy sa España.

Gallardamente. = Sa pagcaáng̃ay.

Gallardear. = Pagbóhat sa bisan onsa sa pagcaáng̃ay.

Gallardete. = Tinábas ng̃a haíctin ug diótay caáyo sa daplin con sa
tomóy, sa dapit sa obos, ng̃a ibótang sa tomóy sa mg̃a talároc sa mg̃a
sacayán ug sa bisan asa, ug silbi sa dayan dayan ug sa timáan sa bisan
onsa.

Gallardía. = Pagcaáng̃ay sa laoas sa mg̃a táuo, maáyong pagcatíndog. *
Pagcahanáyac sa pagbóhat sa bisan onsa ng̃a macóli.

Gallardo. = Baihónan, ang̃áyan. * Maísog, cásing casíng̃an. * Dagcó. *
Mahál, hamíli, bilídhon.

Gallareta. = Langgam.

Gallaron. = Langgam.

Gallear. = Pagpang̃asáoa sa mg̃a manóc. * Pagsínggit, pagpamólong sa
hataás ng̃a ting̃og, sa mang̃a masíngcang polong.

Galleta. = Sodlánan sa vino, sa tobig, sa soca, &c. * Tinápay ng̃a oaláy
binhi ug tinosta, ng̃a maáyo sa balon sa mg̃a sacayán.

Gallillo. = Tiláoc.

Gallina. = Manóc ng̃a baye. * Taláoan.

Gallinaza. = Ang iti sa mg̃a manóc. * Langgam sa Indias.

Gallinería. = Lugar ng̃a pagabaligyáan sa mg̃a manóc. * Cadaghánan sa mg̃a
manóc. * Pagcatálao.

Gallinero. = Ang magapatigáyon sa pagpálit ug pagbalígya sa mg̃a manóc.
* Lugar ng̃a pagahipósan ug pagabatógan sa gabíy sa mg̃a manóc. * Bocág,
tancal ng̃a pagasódlan sa mg̃a manóc sa pagdála sa bisan asa. * Lugar ng̃a
pagatíngban ug pagatigóman sa daghánan ng̃a mg̃a babáye.

Gallinoso. = Taláoan, maharlócon.

Gallipavo. = Langgam ng̃a maághop, sa América.

Gallipuente. = Tolay sa mg̃a cahoy con mg̃a caoáyan, ng̃a pagatabónan sa
mg̃a sagbot ug dagámi.

Gallito. = Ang molabí ug molábao sa bisan díin, sa obán ng̃a mg̃a
isigcaíng̃on nia.

Gallo. = Manóc ng̃a laqui. * Isda sa dagat.

Gallocresta. = Tanóm ng̃a italámbal.

Gallofa. = Can-on ng̃a ipanghátag sa mg̃a pobres, sa mg̃a hang̃ol. * Bisan
onsa ng̃a silbi sa otan con sa ensalada. * Soguílon ng̃a oláy lamí, sa
oaláy casayóran ug cahológan.

Gallofear. = Pagquiglímos. * Pagsóroy soroy sa oaláy cacógui sa
pagbóhat.

Gallofero. = Pobres, hang̃ol. * Tapólan, ang díli boot magbóhat cay
naánad sa pagquiglímos ug sa pagsóroy soroy.

Gama. = Ang baye sa gamo. * Papán con papel ng̃a pagasolátan sa mg̃a
timáan sa música ug sa pagáng̃ay sa ting̃óg somála sa punto.

Gamarra. = Corea ng̃a guican sa mg̃a cincha, sa bacos, sa mg̃a siya sa mg̃a
cabayo, ug ng̃a mosómay sa doghan ug guihícot sa mg̃a corea sa preno,
arón díli moyáng̃od ang maong mg̃a cabayo.

Gamarza. = Tanóm, dagámi.

Gambalua. = Ang laláqui ng̃a hatáas, maníoang ug ng̃a oaláy caang̃áyan.

Gamela. V. Banasta y Canasta.

Gamella. = Pasóng̃an, pasáoan, dolang ng̃a dagcó, lam-áoan ng̃a
pagabotáng̃an sa lalog, sa can-on sa mg̃a mananáp, ug ng̃a pagahogásan sa
bisan onsa.

Gamellon. = Sodlánan ng̃a dagcó ng̃a pagatipígan sa mg̃a ubas, sa mg̃a
paras.

Gamezno. = Ang nati sa gamo.

Gamo. = Mananáp ng̃a maíng̃on ing̃on sa osa.

Gamon. = Tanóm ng̃a italámbal.

Gamonito. = Salíngsing ng̃a motoróc sa libót sa ponóan sa tanóm con sa
cahoy.

Gamuza. = Mananáp ng̃a maíng̃on ing̃on sa canding ng̃a ihálas.

Gana. = Caíbog, gogma.

Ganadería. = Cadaghánan sa mg̃a mananáp, sa mang̃a hayópan. *
Pagpatigáyon sa pagpálit ug pagbalígya sa mg̃a hayópan.

Ganadero. = Tagía sa mg̃a hayópan, sa mg̃a mananáp.

Ganado. = Mg̃a mananáp ng̃a aghop, hayópon, mang̃a baca, mg̃a carnero, mg̃a
baboy, mg̃a canding, &c. * Cadaghánan sa mg̃a potiócan sa tagsa ca odlan.

Ganador. = Ang modáog sa sogál, ang may caposlánan sa pagcomercio.

Ganancia. = Daog, tobo, polós, caposlánan.

Ganancial. = Mg̃a catigayónan ng̃a natígom cotob sa pagcamíño sa usá ca
magtiáyon.

Ganancioso. = Ang may daog, ang may polós sa iang pagpatigáyon, sa iang
pagcomercio, &c. * Ang macagpolós, ang mohátag sa ganansia, sa tobo.

Ganapan. = Táuo ng̃a magapatigáyon ug mang̃íta sa cabohían sa pagdála,
pagbála ug paghácot, sa luyo ug sa luyo, sa guipadála ug guipahácot
canía.

Ganar. = Daog, pagdáoat sa polós, sa caposlánan sa bisan onsa. *
Pagcóha sa usá ca longsod, cota, baluarte, &c., sa pagpang̃óbat canía. *
Paglabí, paglabáo. * Pagóna.

Ganchero. = Ang magadólong sa mg̃a gaquit ng̃a guinaságuib sa mg̃a sobá
con sa dagat, ug magadála sa usá ca tocón ng̃a guitaólan sa tomóy sa usá
ca cao-it.

Gancho. = Cao-it, sab-it. * Sogcod ng̃a balicó sa tomóy ng̃a caláptan. *
Ang maga laláng sa pagcábig ug pagcóha sa isigcatáo, sa pagbóhat sa
bisan onsa.

Ganchoso. = Ang guibotáng̃an sa mg̃a sab-it, sa mang̃a cao-it.

Gandujar. = Pagconót. * V. Encorvar.

Gandul. = Tampalásan, táuo ng̃a tigsóroy soroy lamang sa oaláy cacógui
sa pagbóhat, sa daótan ug mang̃íl-ad ng̃a batásan, tapólan.

Ganforro. = Idem.

Ganga. = Langgam. * Bisan onsa ng̃a macóha ug madáng̃at sa oaláy
cabódlay, sa masáyon.

Gangoso. = Pong̃ag, ng̃ohóon, sagongsóng̃on.

Gangrena. = Sinógdan sa pagcadonót sa onód sa laoas.

Gangrenarse. = Pagdonót sa laoas, sa mg̃a samad.

Gangrenoso. = Mg̃a samad ng̃a nadonót.

Ganguear. = Pagsagóngsong, pagng̃óho.

Gangueo. = Pagcasagóngsong, pagcang̃óho.

Ganguil. = Sacayán ng̃a panagátan sa dagcóng lauod.

Ganoso. = Ang maíbog, ang nahagógma.

Gansa. = Gaquét ng̃a baye.

Gansaron. = Laláqui ng̃a hatáas, maníoang ug díli ang̃áyan.

Ganso. = Gaquét ng̃a laqui.

Gante. = Panápton ng̃a potíon ng̃a guing̃álan ug crudo.

Gañan. = Táuo ng̃a boquídnon, borong, ng̃a nagabóhat sa yota, nagacále,
nagabónglay, nagadáro, &c.

Gañido. = Pagósig sa mg̃a iró con pagabonálan.

Gañir. = Idem. * Pagtíng̃og sa mg̃a langgam. * Pagtíng̃og sa mg̃a táuo sa
pagcapágao.

Gañote. = Alaguían sa totónlan sa mg̃a mananáp, ng̃a pagaguinhaoáan ug
pagaaguían sa ting̃og.

Garabatada. = Pagcacáo-it sa bisan onsa. * Pagbolobárlis sa pluma sa
oaláy casayóran, pagbóhat sa daótan ng̃a letra, paglicó licó sa mg̃a
soguílon.

Garabato. V. Gancho. * Pagcaáng̃ay sa laoas, pagcaháyon hayon sa mg̃a
babáye ng̃a macaáyo caníla bisan ng̃a molomalágsot sila ug dagóay, bisan
díli maáyo ang ilang nauong. * Mg̃a letra ug mg̃a solat ng̃a malágsot. *
Mg̃a paglíhoc sa mg̃a camót ug mang̃a todlo ng̃a díli ang̃ay.

Garabito. = Lingcoránan ng̃a hatáas ug balong balong sa mg̃a táuo ng̃a
nagabalígya sa mg̃a saoang, sa mg̃a bong̃a, &c.

Garambaina. = Dayan dayan ng̃a malágsot ug ng̃a díli ang̃ay, sa mg̃a bisti,
sa mg̃a tabil, &c.

Garante. V. Fiador hasta salioálo.

Garantía. V. Fianza.

Garantir. V. Fiar.

Garañon. = Borricong dagcó ng̃a pagabatónan ug maáyo arón lomíoat.

Garapiña. = Pagcatibúoc sa tobig, &c., ng̃a magaoloógdo ng̃a
tolotaguídyot.

Garapiñar. = Pagtibúoc sa tobig, &c., sa paggáma sa mg̃a oloógdo ng̃a
dolodiótay.

Garapiñera. = Sorlánan sa pagtibúoc sa mg̃a ilímnon.

Garapita. = Layá, sahid sa mabános ug diótay ng̃a mg̃a bohó, sa pagcóha
sa mg̃a isdang magamáy.

Garbanzal. = Yota ng̃a guitámnan sa mg̃a garbansos.

Garbanzo. = Tanóm ng̃a mobong̃a sa mg̃a garbansos, ug ang maong bong̃a.

Garbear. = Pagparáyeg sa bisan cansa, arón pagaíngnon ng̃a ang̃áyan ug
baihónan.

Garbillador. = Ang magaalíg-ig, ang magapálid sa trigo, sa homáy, &c.

Garbillar. = Palid, pagalíg-ig sa homáy, sa daoa, &c.

Garbillo. = Nigo sa pagalíg-ig.

Garbo. V. Gallardía.

Garboso. V. Gallardo.

Garbullo. = Pagcabóloc, pagcagobót, pagcagobóc sa daghánan ng̃a mg̃a táuo
ng̃a nahasácot.

Garceta. = Langgam, talábon. * Ang mg̃a tomóy ng̃a nahaóna sa mg̃a song̃áy
sa mg̃a osa.

Garda. = Pagcabáilo, pagcatagílis sa bisan onsa.

Garduña. = Mananáp ng̃a magasóbad sa mg̃a pisó, &c., sa gabíy.

Garduño. = Caoatán, maninicás.

Garfa. = Cocó ng̃a balicó sa mg̃a mananáp ng̃a cocan.

Garfada. = Pagcóha sa bisan onsa mg̃a mananáp ng̃a may cocó ng̃a balicó.

Garfear. = Paghólog sa mg̃a cao-it, mg̃a sab-it, sa sobá con sa dagat, sa
pagcóha sa bisan onsa sa ilálom sa tobig.

Gargajeada. = Pagcacolíh-ad.

Gargajear. = Pagcolíh-ad, coghad, colhíad.

Gargajiento. = Táuo ng̃a nagacolíh-ad sa masóbsob, ug nagalóa sa daghan
ng̃a laoay ng̃a mahágcot.

Gargajo. = Ang laoay ng̃a mahágcot ng̃a guilóa sa mg̃a táuo sa
pagcolíh-ad, quinolíh-ad. * Ang báta sa malágsot ng̃a dágoay, ng̃a oalá
tomóbo.

Garganchon. V. Gargüero.

Garganta. = Liog, totónlan. * Ang labíng manípis ug haíctin sa mg̃a
caboquídan. * Ang bahin ng̃a labíng manípis sa mg̃a columna, sa mg̃a
balaustre. * Sa bisan onsa ng̃a liníloc, &c.

Gargantada. = Ang tobig, vino, &c., ng̃a guisóca con ng̃a guican sa
totónlan sa macaúsa ug sa mabáscog.

Gargantear. = Pagcanta sa pagláin lain sa ting̃og, ogoy ogoy. *
Pagtóg-an sa táuo sa hingbalóan nia con guipanagsáquet na.

Gargantilla. = Dayan dayan ng̃a guisáb-ong sa mg̃a babáye sa ilang liog,
cuentas, tolóng, toloy toloy, dahog.

Gárgara. = Pagcabóloc boloc, pagcabolócboc, pagcacága.

Gargarismo. = Idem. * Ang tobig, vino, &c., ng̃a igabóloc boloc.

Gargarizar. = Boloc boloc, bolócboc, caga.

Gargüero ó Garguero. = Totónlan.

Gariofilea. = Tanóm.

Garita. = Balong balong, balay balay ng̃a diyótay ng̃a dalángpan sa mg̃a
bantay. * Calibáng̃an sa usá con sa daghánan ng̃a mg̃a lingcodánan.

Garitero. = Ang tagía sa baláy ng̃a pagasogálan sa baraja. * Ang sogaról
ng̃a moádto sa masóbsob sa baláy ng̃a pagasogálan. * Tabon tabon, cagon
cagon sa mg̃a caoatán.

Garito. = Lugar ng̃a pagatambóng̃an sa pagsogál sa mg̃a sogaról.

Garla. = Pagpamólong, solti, soguílon.

Garlador. = Tigpólong, hinoguilánon caáyo sa oaláy lamí ug hingtóngdan.

Garlante. = Idem.

Garlito. = Bobo. * Bonóan sa mg̃a bongsod. * Galao, lit-ag. * Mg̃a
paglaláng sa pagdáot sa isigcatáuo.

Garlopa. = Sepiyo ng̃a hatáas, sa pagsepiyo ug sa paghínlo sa mg̃a cahoy.

Garnacha. = Bisti ng̃a halagpád, hatáas ug manggásan, boctónan. *
Catilíngban con pagcaobán sa mg̃a táuo ng̃a nanagsóroy soroy sa mg̃a
calongsóran sa pagbóhat sa mg̃a dola.

Garo. = Isda. * Ang dugá ng̃a guican sa mg̃a isda ng̃a inasínan.

Garra. = Camót con tiil sa mg̃a mananáp ug sa mg̃a langgam.

Garrafa. = Sorlánan sa vino, sa tobig, &c., sa salamín, sa tombága,
&c., ng̃a malíng̃in ug halagpád, sa hatáas ug haíctin ng̃a liog.

Garrafal. = Calaínan sa bong̃a sa España ng̃a guing̃álan ug guindas. *
Bisan onsa ng̃a dagcó caáyo.

Garrama. = Tampo, tampa, amot ng̃a guipamáyad sa mg̃a dagcóng táuo ng̃a
turco sa ilang mg̃a hari. * Quináoat.

Garramar. = Pagpang̃áoat, pagticás, pagcáhas.

Garrancha. = Espada, cales, campílang.

Garrancho. = Sang̃á sa cahoy ng̃a nabalí, nasánggi, nasáng̃i.

Garrapata. = Otol, cató.

Garrapato. = Barlis ng̃a pagaboháton sa pluma, sa oaláy tuyo ug sa oaláy
hingtóngdan.

Garrar. = Pagsíbog, pagánod sa sacayán sa obos na nahólog ang sinípit,
cay oalá somacát.

Garrido. = Matahóm, maníndot, maáñag, maáyo caáyo.

Garroba ó Algarroba. = Ang bong̃a sa tanóm sa maong ng̃alan. * Calaínan
sa balátong ng̃a molomaítom, ng̃a ipacáon sa mg̃a salapáti.

Garrobal. = Yota ng̃a guitámnan sa mg̃a algarrobas.

Garron. = Ang tahód sa mg̃a langgam.

Garrotazo. = Pagcalámbos, pagcabónal.

Garrocha. = Cahoy ng̃a hatáas ng̃a guitaólan sa tomóy sa usá ca pothao
maíng̃on sa pothao sa isi con sa salapáng.

Garrote. = Cahoy ng̃a díli dagcó caáyo ug díli opód hatáas. * Castigo
ng̃a guipanghátag sa mg̃a hocom sa mg̃a saláan ng̃a dagcó, sa pagpatáy
caníla sa usá ca capandáyan ng̃a pothao ng̃a magalóoc caníla. *
Pagcatóltol sa mg̃a pisi ng̃a guibáat sa bisan onsa. * Pagcabáat ng̃a
mahógot caáyo sa mg̃a bocton ug mang̃a paa. * Pagcalábag.

Garrotillo. = Pagcahobág sa totónlan.

Garrucha. = Motón.

Garrudo. = Ang may mg̃a paa ng̃a dagcó.

Gárrulo. = Táuo ng̃a tigpólong, hinoguilánon caáyo. * Langgam ng̃a
motíng̃og sa masóbsob.

Garrulla. = Ang mg̃a ubas, mg̃a paras ng̃a nanaglobó, ng̃a nang̃ahólog sa
mg̃a bolig. * Pagcasácot, pagcagobót sa bisan onsa, con sa mg̃a táuo.

Garza. = Talábon.

Garzo. = Ang color ng̃a asul.

Garzon. = Olitáo ng̃a sopang, sa dagcóng hosog, ng̃a ang̃áyan, sa maáyong
pagcatíndog.

Garzota. V. Garza. * Dayan dayan ng̃a binóhat sa mg̃a balahíbo ng̃a
maníndot ng̃a ibótang sa mg̃a calo.

Gasa. = Panápton ng̃a manípis, fino ug masíhag caáyo.

Gastable. = Ang arang horton, ang arang gamíton.

Gastado. = Ang malóya. * Ang guicoháan, ang napánas, ang ponas, ang
nahorót.

Gastador. = Maosícon. * Soldado ng̃a guing̃álan ug gastador, ng̃a may
opicio sa panglóngcab sa mang̃a cota, mg̃a baluarte, &c.

Gastamento. = Pagcahorót sa bisan onsa.

Gastar. = Pagpálit sa bisan onsa sa salapí, pagoalá, paghorót sa
salapí, sa pagpálit sa bisan onsa. * Paghorót sa bisan onsa. *
Pagtibáoas, pagoalá, pagláglag. * Pagpánas, pagpónas. * Pagdáot.

Gasto. = Pagcahorót. * Salapí ng̃a guigasto sa pagpálit sa bisan onsa.

Gata. = Iríng ng̃a baye.

Gatada. = Polong con bohat ng̃a malaláng̃on.

Gatallon. = Tampalásan.

Gatazo. = Iríng ng̃a dagcó. * Limbong sa pagcóha sa salapí con sa bisan
onsa sa isigcatáuo.

Gateado. = Ang may color sa balahíbo sa mg̃a iríng. * Cahoy sa América
ng̃a magáhi ug mabóg-at caáyo ug masáyon pagasináoan.

Gatear. = Pagcámang. * Pagcómos.

Gatera. = Bohó ng̃a guitagána sa bisan diin arón omágui ang mg̃a iríng.

Gatería. = Cadaghánan sa mg̃a iríng.

Gatesco. = Ang nahatong̃ód sa iríng.

Gatillazo. = Pagpócpoc, pagcahólog sa pothao ng̃a macacaláyo sa mg̃a
posil, sa pagtóctoc sa batong santícan. * Pagcaoalá sa pagláom sa bisan
cansa, pagcadíli matóman ang guilaóman.

Gatillo. = Capandáyan ng̃a pothao sa pagíbot sa mg̃a ng̃ipon ug sa mg̃a
bag-ang. * Pothao ng̃a magapahólog sa santic sa mg̃a posil, sa pagbóhi
caníla, con magacaláyo sa pagtóctoc sa batong santícan. * Báta ng̃a
caoátan, maninicás.

Gato. = Iríng ng̃a laqui. * Poyo poyo, pontél ng̃a pagasódlan ug
tipigánan sa salapí. * Caoatán, maninicás. * Capandáyan ng̃a pothao sa
pagcúmpit, sa cahoy, sa pothao, sa tombága, &c., con may quinahánglan.
* Mang̃ang̃áhas.

Gatuna. = Tanóm.

Gatuno. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a iríng, ang ang̃ay caníla.

Gatuña. = Tanóm ng̃a italámbal.

Gatuperio. = Pagcasácot sa daghánan ng̃a mg̃a botang.

Gaudeamus. = Polong ng̃a linatín. * Calípay, himáya, combidang dagcó,
pagcadághan sa mg̃a calán-on ug mg̃a ilímnon.

Gaveta. = Cajon cajon ng̃a honos honos, sa mang̃a papelera, &c.

Gavia. = Jalua ng̃a cahoy, tancal ng̃a pagabilanggóan sa mg̃a boang ng̃a
dagcó, bohó ng̃a pagatámnan sa mg̃a cahoy. * Mg̃a layág, mg̃a mastelero ug
mg̃a verga ng̃a mosonód sa mg̃a taládoc ng̃a mayor sa mg̃a sacayán.

Gaviero. = Ang táuo, ang grumete ng̃a magahópot ug magabántay sa gavia.

Gavilan. = Banóg. * Ang barlis ng̃a diótay ug manípis sa catapúsan sa
mg̃a letra. * Mg̃a pothao ng̃a nahamótang, sa pagcadágoay sa crus, sa mg̃a
polóan con caláptan sa mg̃a espada.

Gavilla. = Baat, bináng̃an sa mg̃a dagámi sa trigo, sa humáy, &c. *
Catilíngban sa mg̃a táuo ng̃a obos, ng̃a nang̃obót ug nanagsácot sila.

Gavillada. = Cadaghánan sa mg̃a manggad ug sa bisan onsa ng̃a mg̃a
quináoat.

Gavillador. = Táuo ng̃a pang̃ólo ng̃a magatígom sa mg̃a caoatán.

Gaviota. = Langgam.

Gaya. = Barlis, boloc ng̃a nagacaláin lain ug color.

Gayadura. = Dayan dayan sa mg̃a bisti, &c., sa mg̃a barlis ng̃a nagacaláin
lain ug color.

Gayar. = Pagdáyan dayan sa bisan onsa sa mg̃a barlis, sa mg̃a boloc ng̃a
nagcaláin lain ug color.

Gayomba. = Tanóm.

Gayuba. = Tanóm ng̃a italámbal.

Gaza. = Pinótol sa pisi ng̃a dagcó ng̃a guilíbot ug guilícos sa mg̃a moton
sa pagbítay caníla sa bisan diin.

Gazapera. = Bálay bálay sa mg̃a conejos, ng̃a ilang dalángpan ug
pagabatónan sa ilang mg̃a anac. * Lugar ng̃a tinágo ng̃a pagatíngban sa
mg̃a táuo, sa pagbóhat sa mg̃a bohat ng̃a díli maáyo caáyo.

Gazapina. = Catilíngban sa mg̃a táuo sa malágsot ug mang̃íl-ad ng̃a
batásan.

Gazapo. = Conejo ng̃a diótay pa. * Táuo ng̃a malaláng̃on. * Bacac ng̃a
dagcó.

Gazmiar. = Pagólit.

Gazmiarse. = Gaoad, hanólsol.

Gazmoñería. = Pagparáyeg sa bisan cansa, arón pagaíngnon ng̃a maáyo sia,
ng̃a quinaadmánon, mang̃iloóyan, &c.

Gazmoño. = Táuo ng̃a parayégon, arón pagaíngnon sa obán ng̃a maáyong táuo
sia.

Gaznápiro. = Coliró, hong̃og.

Gaznatada. = Pagpócpoc sa camót, sa liog, sa totónlan.

Gaznate. = Totónlan.

Gazofilacio. = Lugar ng̃a guitigóman sa mg̃a limos, sa pohónan ug sa mg̃a
dona sa Singbahán sa Jerusalém.

Gazpacho. = Sopa ng̃a pagaboháton sa mg̃a tipic ng̃a pan, ng̃a hinolóman sa
tobig ng̃a sináctan sa suca, lana ug seboyas.

Gazuza. = Gotóm ng̃a dagcó.



GE

Gelatina. = Matám-is, sabáo, &c., ng̃a espeso, mahágcot caáyo. * Ang
dogá sa obán ng̃a mg̃a bong̃a ng̃a pagaboháton ug matám-is ng̃a espeso,
mahágcot ug masíhag.

Gelido. = Ang mabógnao caáyo, ang natibúoc guican sa dagcóng tognao.

Gemela. = Bulac.

Gemelo. = Calóha.

Gemido. = Pagcabachó, pagcaagólo.

Gemidor. = Tigbachó, tigagólo, ang nagabachó, nagaagólo.

Géminis. = Timáan sa zodiaco ng̃a nahatong̃ód sa bolan sa mayo. * Haclop,
hampol ng̃a pagaboháton sa pintura ng̃a maputí ng̃a guing̃álan ug
albayalde, sa talo ng̃a tinúnao, sa lana ng̃a rosado ug sa tobig.

Gemir. = Pagagólo, pagbachó. * Pagtíng̃og sa mang̃a mananáp ug pagtonóg
sa bisan onsa, maíng̃on sa mg̃a pagbachó sa mg̃a táuo.

Genciana. = Tanóm ng̃a italámbal.

Genealogía. = Cadaghánan sa mg̃a guinicánan, sa mg̃a guinlioátan sa usá
ca táuo.

Genealogista. = Ang táuo ng̃a nahilábot sa pagsáyod sa mg̃a guinicánan sa
mg̃a táuo.

Generable. = Ang arang ilíoat.

Generacion. = Ang paglíoat. * Ang mg̃a lioat sa usá ca guinicánan. *
Cadaghánan sa mg̃a táuo. * Ng̃atanán ng̃a bohi.

General. = Ang solód ng̃a pagatón-an sa mg̃a quinaádman, escolahán. * Ang
ponóan sa tagsa ca pang̃obátan sa mg̃a soldados. * Ang ponóan ng̃a labí ug
dagcóan sa mg̃a caparían.

Generala. = Pagcagobóc, pagtóctoc sa mg̃a tambol, arón managátang ang
mg̃a soldados sa lugar ng̃a pagaatáng̃an.

Generalato. = Opicio con cahímtang sa pagcaponóan sa mg̃a caparían, ug
ang túig, ang tiempo ng̃a pagadogáyan sa ilang opicio.

Generalidad. = Pagcadághan, cadaghánan sa bisan onsa.

Generalísimo. = Ang ponóan ng̃a labí sa obán ng̃a mang̃a ponóan sa mg̃a
soldados.

Generalizar. = Pagbántog, pagbaláod, pagsóguid sa cadaigánan sa bisan
onsa.

Generante. = Ang magalíoat.

Generativo. = Ang may gahóm sa paglíoat.

Genérico. = Ang ang̃ay sa daghan ng̃a mg̃a calaínan.

Género. = Ang ang̃ay ug macasácop sa daghan ng̃a mg̃a táuo con botang. *
Manggad.

Generosidad. = Pagcadato, pagcahamíli ng̃a guican sa mg̃a tigúlang, sa
mg̃a guinlioátan. * Pagcalólot. * Pagcabáscog sa cásing cásing, sa mg̃a
bohat ng̃a macóli ug malisód.

Generoso. = Táuo ng̃a hamíli, bilídhon, sa maáyong guinicánan. *
Malólot, homalátag. * Bisan onsa ng̃a mahál, maáyo labí sa isigcaíng̃on.

Genetliaca. = Quinaádman, tolohóan ng̃a bacácon sa pagtágna sa palad sa
mg̃a táuo, tong̃ód sa adlao ug sa horas ng̃a guicatauóhan níla.

Genial. = Ang ang̃ay ug ang nahatong̃ód sa gaui, sa cagaoían, sa batásan
sa bisan cansa.

Genialidad. = Ang batásan ng̃a ang̃ay sa gaoi ng̃a quinaía sa tagsa ca
táuo.

Genialmente. = Ing̃on sa ang̃ay sa gaoi sa tagsa ca táuo.

Geniazo. = Gaoi ng̃a maísog.

Genio. = Gaui, cagaoían, batásan. * Ng̃alan ng̃a guihátag sa canhíng
tiempo sa mg̃a dioatáhan sa usá ca dios dios ng̃a magbobóhat sa ng̃atanán.

Genista. = Tanóm.

Genital. = Quinatáuo, boto, utin, laís.

Genitivo. = Ang arang maglíoat.

Gente. = Mg̃a táuo. * Cadaghánan sa mg̃a soldados. * Banay,
pagcacaobánan.

Gentecilla. = Mg̃a táuo ng̃a obos, sa molomalágsot ng̃a batásan.

Gentil. = Dioatáhan, táuo ng̃a díli cristianos. * Táuo ng̃a cosgon,
ang̃áyan, baihónan, sa maáyong pagcatíndog. * Sologóon sa mg̃a hari.

Gentileza. V. Gallardía. * Pagábi abi.

Gentilicio. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a táuo ug sa mang̃a Guinharían. * Ang
nahatong̃ód sa mg̃a banay, sa mg̃a lioat con calioátan.

Gentílico. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a dioatáhan, sa mg̃a táuo ng̃a díli
cristianos.

Gentilidad. = Religion ng̃a daótan ug bacácon sa mang̃a dioatáhan. *
Cadaghánan sa mg̃a dioatáhan.

Gestilismo. = Idem.

Gentilizar. = Pagdioáta, pagnonót sa mg̃a toloóhan ng̃a bacácon, sa mg̃a
dioatáhan.

Gentilmente. = Sa pagcaáng̃ay, sa caang̃áyan. * Ing̃on sa batásan sa mg̃a
dioatáhan.

Gentío. = Pagcadághan, cadaghánan, catilíngban sa mg̃a táuo.

Gentualla. = Mg̃a táuo ng̃a tacós pasipád-an, mang̃a táuo ng̃a labíng
talamáyon.

Gentuza. = Idem.

Genuflexion. = Pagcalohód sa usá ca tohod.

Genuino. = Ogalíng̃on, caogalíng̃on. * Táuo ng̃a díli coti cotíhan, sa
maháoan ng̃a boot.

Geografía. = Quinaádman ng̃a magaásoy sa pagcabótang sa ng̃atanán ng̃a
yota sa calibótan.

Geográficamente. = Ing̃on sa nahamótang sa geografía.

Geográfico. = Ang nahatong̃ód sa geografía, sa quinaádman ng̃a nagaásoy
sa pagcabótang sa mg̃a longsod, &c., sa tibuoc ng̃a calibútan.

Geógrafo. = Ang maálam sa geografía.

Geología. = Quinaádman sa magaásoy sa pagcabótang sa ng̃atanán ng̃a
motoróc ug magáma sa luyo ug sa luyo, sa bisan diin sa calibótan.

Geomancía. = Quinaádman ng̃a bacácon, toloóhan ng̃a daótan, ng̃a guican sa
pagcabótang sa mg̃a binóhat ng̃a hingcaplágan sa yota, sa mg̃a barlis,
&c., ng̃a pagaboháton sa maong yota.

Geometría. = Quinaádman ng̃a magaásoy sa cadagcóon ug sa mg̃a socod sa
ng̃atanán.

Geométricamente. = Ing̃on sa ang̃ay sa geometría.

Geométrico. = Ang nahatong̃ód sa geometría, sa quinaádman ng̃a igacaíla
sa cadadagcóon ug sa socod sa ng̃atanán.

Geranio. = Tanóm, dagámi ng̃a ing̃on sa dalópang.

Gerifalte ó Garifalco. = Langgam. * Lothang ng̃a holohatáas sa diótay
ng̃a bohó. * Caoatán.

Gérmen. = Sinógdan, guinicánan sa bisan onsa. * Binhi.

Germinacion. = Pagcatoróc.

Germinar. = Toróc.

Gerundiada. = Polong ng̃a talamáyon ng̃a tacós pasipád-an.

Gestero. = Ang magaláin lain sa nauong, ang magcolíot.

Gesticulacion. = Pagcaláin sa nauong, pagcaculíot, pagcahímot.

Gesticular. = Pagláin sa nauong, pagculíot, paghímot, paguíng uing,
pagosáng̃ab.

Gesto. = Nauong, baihon. * Culíot, uing uing, himot, osáng̃ab.



GI

Giganta. = Tanóm.

Gigante. = Táuo ng̃a hatáas oyámot, labíng hatáas sa obán ng̃a mg̃a
isigcatáuo nía. * Ang magalabáo sa obán sa cosóg, sa quinaádman, sa
boot, &c.

Gigánteo. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a gigante.

Gigantesco. = Idem.

Gigantez. = Pagcadagcó, pagcatáas ng̃a guilabíhan oyámot.

Gigantilla. = Táuo táuo ng̃a diótay sa gigante, ng̃a may dagcóng olo.

Giganton. = Laráoan, táuo táuo ng̃a dagcó, hatáas caáyo, ng̃a ipagóa sa
mg̃a dola ug mg̃a piesta sa mg̃a longsod.

Gimnasio. = Lugar ng̃a pagatón-an, sa cadaigánan, sa mg̃a nagacaláin lain
ng̃a mg̃a quinaádman.

Gimotear. V. Gemir.

Gimoteo. V. Gemido.

Ginebra. = Ilímnon, aguardiente ng̃a guináma sa mang̃a nagacaláin lain
ng̃a mg̃a panácot. * Pagcagobót, pagcasámoc, pagcagobóc. * Banha, sabá,
mg̃a pagsínggit ng̃a nagacabóloc boloc. * Capandáyan ng̃a guigáma sa
daghánan ng̃a mg̃a cahoy, ng̃a mabánha ug matonóg caáyo.

Gineta. = Mananáp ng̃a maíng̃on sa iríng.

Gingidio. = Tanóm, dagámi.

Girada. = Pagtóyoc sa mg̃a táuo ng̃a nanagsabáy sa tomóy lamang sa usá ca
tiil.

Girándula. = Malíng̃in, bacolóng ng̃a guilibótan sa mg̃a bomba ng̃a
sinódlan sa pólvora, arón mobotó sa pagcaólos olos.

Girante. = Ang magatóyoc, ang magalibót.

Girar. = Toyoc, libót, licos. * Pagpadála sa mang̃a papel, sa mg̃a solat,
sa bisan diin ng̃a longsola ug sa bisan cansa, arón domáoat sa salapí
ng̃a nahamótang sa maong mg̃a solat, ug arón magabáyad sa tobo ng̃a
hingtóngdan ing̃on sa batásan.

Girasol. = Tanóm ng̃a magatóyoc somála sa pagcatóyoc ug paglibót sa
adlao.

Giratorio. V. Girante.

Giro. = Pagcatóyoc, pagcalibót. * V. Girar, desde pagpadála.

Gitanada. = Bohat con polong ng̃a ang̃ay sa mang̃a gitano. * Paglímbong,
polong ng̃a iálam alam ug malaláng̃on, sa pagcóha ug pagdáng̃at sa
guitóyo.

Gitanamente. = Sa mg̃a polong ng̃a ang̃ay sa mang̃a gitano, sa mg̃a polong
ng̃a limbóng̃on, malaláng̃on.

Gitanear. = Pagpamólong sa mg̃a polong ng̃a lingbóng̃on ug malaláng̃on, sa
pagdáng̃at sa guitóyo sa guipanghináot.

Gitanería. = Pagcaábi abi, pagálam alam ng̃a ondan, malaláng̃on ug
malimbóng̃on ng̃a ang̃ay sa mang̃a gitano.

Gitano. = Lioat, calioátan, catilíngban sa mg̃a táuo ng̃a oaláy pinoyánan
ng̃a malíg-on, ug ng̃a nanagsóroy soroy sila sa oaláy honóng sa mg̃a
calongsóran: matud ng̃a guican sila sa mang̃a táuo ng̃a egipcios. * Ang
maálam magcábig ug magcóha sa cabobót-on sa lain. * Ang maálam
maglímbong, magólo olo.



GL

Gladiator. = Táuo ng̃a nagaáoay sa iang isigcatáuo, sa tiempo sa mg̃a
romanos, hasta sa pagcamatáy sa iang contra.

Gladiol. = Espada ng̃a haíctin. * Tanóm.

Glándula. = Losay.

Glasé. = Panápton, hinábol sa igagáma ng̃a sináctan sa boláoan con sa
salapí, ng̃a masínao ug matahóm caáyo.

Glasto. = Tanóm.

Glaucio. = Tanóm.

Glauco. = Quinháson, tooay.

Gleba. = Ang yota ng̃a tibúoc ng̃a guicále ug guisácoat sa daro.

Globo. = Malíng̃in. * Poyo poyo ng̃a dagcó sa papel con sa panápton, ng̃a
pagapón-an sa asó con sa hang̃in ug ipalopád. * Malíng̃in sa cahoy, &c.,
ng̃a pagapintálan sa mg̃a bitóon, &c., ug guing̃álan ug globo celeste con
lang̃ítnon. * Malíng̃in maíng̃on sa guiíng̃on carón, ng̃a pagapintálan sa
yota ug mg̃a dagat, sa mg̃a sobá, &c., ug guing̃álan ug globo terráqueo
con sa calibótan.

Globoso. = Bisan onsa ng̃a malíng̃in.

Glóbulo. = Malíng̃in ng̃a diótay.

Globuloso. = Ang nahímo sa mg̃a malíng̃in ng̃a diótay.

Gloria. = Dong̃og ng̃a maáyo, sangyao. * Paghimáya sa Lang̃it,
cabolahánan, paghimayáan, caboháyan, caolgánan. * Calípay. * Cacóguing
dagcó. * Pagcaámbong, pagcahamíli, pagcahalángdon. * Pagcaníndot,
pagcatahóm, pagcaáñag. * Panápton ng̃a manípis caáyo ug masíhag.

Gloriarse. = Pagándac, pagparáyeg. * Paglípay, paghimáya.

Glorieta. = Lugar ng̃a guitagána sa mg̃a tanáman, sa mg̃a jardin, sa
pagcáon ug sa paglíng̃ao ling̃ao: osáhay guiátpan sa mg̃a linálang cahoy
ng̃a guicoyatótan sa mg̃a paras, sa mg̃a balágon, &c.

Glorificacion. = Pagcadáyeg, pagcaológ, pagcadáyao.

Glorificador. = Ang magadáyeg, ang magaológ, ang magadáyao, tigdáyeg,
tigológ, tigdáyao. * Ang Dios ng̃a mohátag sa paghimáya sa Lang̃it.

Glorificante. = Idem.

Glorificar. = Dayeg, dayao, ológ. * Paghátag sa cabolahánan, sa
paghimáya, sa caolgánan, sa caboháyan sa Lang̃it sa bisan cansa: ang̃ay
lamang sa Dios.

Gloriosamente. = Sa paghimáya. * Sa maáyong dong̃og.

Glorioso. = Tacós sa maáyong dong̃og, tacós sa mg̃a pagdáyeg, sa mg̃a
pagológ. * Ang mopoyó sa Lang̃it, ang boláhan. * Ang maandácon, ang
guilabíhan sa paráyeg. * Mahimayáon.

Glosa. = Pagásoy sa bisan onsang polong ng̃a macóli ug malisód ng̃a
pagasabóton. * Pagmátng̃on ng̃a ibótang sa mg̃a solat ug mg̃a cuenta,
tong̃ód sa bisan onsang caculían nila.

Glosar. = Idem.

Glosario. = Diccionario, libro ng̃a sinolátan sa mg̃a pagásoy sa mg̃a
polong ng̃a malisód pagatoquíbon.

Gloton. = Hing̃áon caáyo, olítan, hacógan, dalóan.

Glotonear. = Pagcáon sa masóbsob ug sa dagcóng caíbog.

Glotonería. = Idem.

Gluten. = Bisan onsa ng̃a mahágcot caáyo, ng̃a icatápot, igapílit sa
bisan onsa, cola, ipilílit.

Glutinosidad. = Pagcahágcot, pagcapílit.

Glutinoso. V. Gluten.



GN

Gnómon. = Ang pothao ng̃a nagatórlo sa mg̃a horas sa horásan sa adlao.

Gnomónica. = Quinaárman ng̃a magaásoy sa pagbóhat sa mg̃a horásan sa
adlao.



GO

Gobernacion. V. Gobierno.

Gobernador. = Magholópot, ponóan, magbobóot, magbolóot, maghohópot.

Gobernante. = Idem.

Gobernar. = Hopot, pagbóot.

Gobierno. = Pagcahópot, pagcabóot, pagcaalíma. * Opicio con cahímtang
sa pagcamagbobóot, sa pagcaponóan. * Ang yota ng̃a hingsácpan sa gahóm
ug sa pagbóot sa mg̃a ponóan. * Pagcadógay sa gahóm sa mg̃a ponóan.

Gobio. = Isda.

Goce. = Pagcaágom, pagcalípay.

Gocha. = Baboy ng̃a baye, anáyon.

Gocho. = Baboy ng̃a laqui.

Godeño. = Dato, salapían, arunáhan.

Gofo. = Boang boang, coliró, hong̃og. * Táuo ng̃a hamóbo.

Gola. = Totónlan, alaguían sa can-on ug sa ilímnon.

Goleta. = Sacayán sa doróha ca talároc ug may layág ng̃a guing̃álan ug
cangreja.

Golfo. = Dagat sa talioála sa dohá ca yota. * Dagcóng dagat, lauod.

Golilla. = Dayan dayan ng̃a maítom ng̃a pagasapáoan sa panápton ng̃a
mapotí ug masíhag, ng̃a guilibót sa liog sa mg̃a hocom sa mg̃a audiencia,
sa mg̃a hocmánan ng̃a labí. * Ang hocom con ang táuo ng̃a nagabísti niána.

Golondrera. = Tapoc sa mg̃a soldados.

Golondrina. = Sayao. * Isda ng̃a mopoyó sa cahiládman sa dagat.

Golondrinera. = Tanóm, dagámi ng̃a guing̃álan ug golondrina.

Golondrino. = Sayao ng̃a laqui, táuo ng̃a tigsóroy soroy, ng̃a
nagabolobáhin sa pinoyánan, ng̃a tiglálin caáyo. * Hobág ng̃a motoróc sa
ilog.

Golondro. = Caíbog sa bisan onsa.

Golosamente. = Sa pagcaólit, sa caólit.

Golosina. = Calán-on ng̃a pagaolítan, matám-is, mg̃a bong̃a, &c.

Golosinar. = Pagólit.

Golosinear. = Idem.

Goloso. = Olítan.

Golpe. = Pocpoc, toctoc, bacbac, pocsag, bonal, lambos, dacdac, pacáng,
tampoc, hantoc, docol, hacdol, ogdang, balágsa, hagsa, lapdos. *
Cadaghánan sa bisan onsa. * Casáquet, calisdánan, cayógot ng̃a ahat.

Golpeadero. = Lugar ng̃a pagabacbácan, pagabonálan, pagalambósan, &c.

Golpeador. = Ang nagabónal, nagabácbac, nagapócpoc, nagalámbos.

Golpear. V. Golpe.

Gollería. = Calán-on ng̃a mahál caáyo, pagcóti sa pagcáon. * Mg̃a
calán-on ng̃a guilabíhan.

Gollero. = Caoatán ng̃a mang̃áoat sa mg̃a catilíngban sa mg̃a táuo sa
pagcahagóot nila.

Gollete. = Ang totónlan, dapit sa olo. * Liog ng̃a hatáas ug haíctin sa
obán ng̃a mg̃a sorlánan, mg̃a boteya, mg̃a damajuana, &c. * Asintos sa mg̃a
hábito sa mg̃a sologóon sa mg̃a caparían ng̃a guing̃álan ug donado.

Golloría. V. Gollería.

Goma. = Tagoc sa mg̃a cahoy ug mg̃a tanóm. * Hobág sa olo, sa totónlan,
sa mg̃a bocton ug sa mg̃a paa.

Gomarra. = Manóc ng̃a baye.

Gomarrero. = Caoatán sa mg̃a manóc.

Gomarron. = Pisó sa mg̃a manóc.

Gomia. = Táuo ng̃a hing̃áon caáyo, ng̃a magalámoy sa mg̃a calán-on ng̃a
guihátag canía sa madalí caáyo ug sa dagcóng caíbog. * Ang macahorót,
ang macatibáoas sa bisan onsa. * Polong ng̃a igacahárloc sa mg̃a báta.

Gomosidad. = Ang ang̃ay sa tagoc ug sa bisan onsa ng̃a mahágcot, ng̃a
mapílit.

Góndola. = Sacayán ng̃a pagagaóran.

Gonorrea. = Saquét ng̃a nahamótang sa pagágui sa masóbsob sa tobig tobig
ng̃a maísog ug mahápdos caáyo sa alaguían sa ihi.

Gordiflon. = Ang matámboc caáyo apan sa mahómoc ng̃a onód.

Gordo. = Matámboc, sopang, sa dagcóng hosog, dagcó. * Bisan onsa ng̃a
may daghan ng̃a manteca con tamboc. * Ang dagcóan oyámot ug ng̃a nagalabí
ug milabáo sa obán ng̃a isigcaíng̃on. * Táuo ng̃a arunáhan, salapían. *
Ang manteca, tamboc con sebo sa mg̃a mananáp.

Gordolobo. = Tanóm ng̃a italámbal.

Gordura. = Tamboc, pagcatámboc.

Gorjeador. = Ang nagalírog lirog sa ting̃og sa pagcanta.

Gorjear. = Paglírog lirog, pagláin lain sa ting̃og sa nagacanta. *
Pagsógod sa pagtíng̃og sa mg̃a báta.

Gorjeo. = Pagcalírog lirog, pagcaláin lain sa ting̃og.

Gorgojo. = Bocboc.

Gorgojoso. = Bisan onsa ng̃a guibócboc.

Gorgoritear. V. Gorjear.

Gorgoritos. V. Gorjeo.

Gorgorotada. = Ang tobig, vino, &c., ng̃a guirnom sa usá ca pagtolón.

Gorgotero. = Táuo ng̃a magabalígya sa mg̃a tolotagídyot.

Gorguera. = Dayan dayan ng̃a ibótang sa liog ug ng̃a pagaboháton sa
panápton ng̃a potíon ng̃a guicónot conót.

Gorguz. = Bangcao, salapáng, paná, odyong ng̃a isalibáy.

Gorigori. = Polong ng̃a pagagamíton sa mg̃a táuo arón panigíngnan nila
ang pagcanta ng̃a ming̃áuon tong̃ód sa mg̃a minatáy.

Gorja. = Liog, totónlan.

Gorjal. = Bisti sa mg̃a saserdote ng̃a guilibót sa liog.

Gorra. = Bisti sa mg̃a táuo ng̃a itábon sa olo. * Calo calo sa mg̃a
soldados.

Gorrero. = Ang magbobóhat sa mg̃a gorra. * Ang mahagógma mosóroy soroy
sa mg̃a cabaláyan arón pacánon sia.

Gorrin ó gorrino. = Baboy ng̃a diótay ug bisan ng̃a dagcó na.

Gorrinera. = Alad, tangcal ng̃a pagabilanggóan, ng̃a pagahipósan sa mg̃a
baboy.

Gorrion. = Langgam.

Gorrionera. = Lugar ng̃a dalángpan sa mg̃a táuo ng̃a daótan, sa mang̃íl-ad
ng̃a batásan.

Gorrista. = Ang mocáon sa masóbsob sa mg̃a baláy sa iang isigcatáuo, sa
díli sia magbáyad.

Gorro. = Birrete, calo calo sa panápton ng̃a igatábon sa olo.

Gorron. V. Gorrista. * Bató ng̃a magáhi malíng̃in ug mahínlo. * Táuo ng̃a
daótan, sa mang̃íl-ad ng̃a batásan, ng̃a mahagógma magpoyó ug magobán obán
sa mg̃a babáyeng bigáon, maólag, honay.

Gorrona. = Babáyeng bigáon, daótan, maólag, honay.

Gorronal. = Lugar ng̃a ponó sa mg̃a batóng magáhi ug mahínlo.

Gorrullo. = Tapoc ng̃a malíng̃in sa gapas, sa balahíbo sa carnero, &c.

Gota. = Tolo. * Saquét ng̃a nahamótang sa pagcahobág sa mg̃a loha loha sa
mg̃a camót ug sa mg̃a tiil ng̃a maól-ol oyámot, gugtas, lugtas.

Goteado. = Ang guitolóan.

Gotear. = Pagtólo. * Paghátag sa bisan onsa, sa maghínay hinay sa
inánam anam.

Gotera. = Tolo, pagtólo sa masóbsob sa bisan diin, pagágui sa atóp sa
tobig sa olan.

Goteron. = Tolo ng̃a dagcóan caáyo.

Gotoso. = Táuo ng̃a mobáti sa saquét sa gota, sa gugtas, sa lugtas.

Gozar. = Agom. * Paglípay, paghimáya.

Gozne. = Looat, loat.

Gozo. = Calípay, himáya. * Siga ng̃a nahímo con masónog ang mg̃a cahoy
ng̃a manípis ug mamalá caáyo. * Pang̃adyéon, garay ng̃a maampóon ng̃a
ibótang sa catapósan sa mg̃a novena.

Gozosamente. = Sa calípay, sa himáya, sa pagcalípay.

Gozoso. = Malipáyon, ang nalípay, ang nahimáya, ang guiábot sa maáyong
boot.

Gozque. = Iróng diótay ng̃a maósig caáyo.



GR

Grabado. = Quinaádman ng̃a nagaásoy sa paglíloc ug sa pagbóhat sa mg̃a
dagoay dagoay sa mg̃a cahoy, sa tombága, sa pothao, &c.

Grabador. = Ang táuo ng̃a magalíloc.

Grabadura. = Pagcalíloc.

Grabar. = Liloc.

Gracejo. = Pagcatístis sa pagpamólong.

Gracia. = Hatag ng̃a guihátag sa Dios sa mg̃a táuo, arón panománon nila
ang ilang mg̃a catongdánan, ug arón pagadang̃áton nila ang paghimáya sa
Lang̃it. * Hatag ng̃a diósnon. * Pagcaáng̃ay sa baihon, sa dagoay, sa obán
ng̃a mg̃a táuo. * Calóoy ng̃a guibóhat sa isigcatáuo sa oaláy pahanóngdan.
* Pagcatístis sa pagpamólong. * Caang̃áyan sa pagbóhat con sa
pagpamólong. * Ang ng̃álan sa tagsa tagsa ca táuo. * Pagcahigála,
pagcaábian sa isigcatáuo.

Graciable. = Táuo ng̃a malóoy sa isigcatáuo ug maáyo ng̃a pagadángpan.

Graciola. = Tanóm, dagámi ng̃a mapáit ug italámbal.

Graciosamente. = Sa pagcaáng̃ay, sa pagcatístis. * Sa oaláy balus ug
bayad.

Graciosidad. = Catahóm, catahóman, pagcahíngpit, pagcaníndot, pagcaáñag
sa bisan onsa. * Pagcamahál. * Ang macalípay ug magapahimáya sa
nagatán-ao.

Gracioso. = Táuo ng̃a matístis sa mg̃a dula sa mg̃a comedia. * Bisan onsa
ng̃a maáyo, maníndot ug maáñag ng̃a macalípay ug macalípat sa magasolóng.
* Ang masáyon malóoy sa isigcatáuo. * Calóoy, bisan onsa ng̃a
pagaboháton sa puro calóoy. * Táuo ng̃a malipáyon sa iang solte, sa iang
mg̃a soguílon.

Grada. = Ang ang. * Lugar ng̃a pagaduáoan ug pagasoguilánan sa mg̃a
binócot sa mg̃a convento, sa mg̃a monja. * Tinócod ng̃a papán, tolónban
ng̃a ibótang sa tiílan sa mg̃a altal. * Cadaghánan sa mg̃a ang ang ng̃a
binóhat sa atobáng̃an sa mg̃a pultáhan, sa ganháan sa mg̃a baláy sa mg̃a
dagcóng táuo. * Tinócod sa mg̃a cahoy ng̃a pagasangláran sa mg̃a sacayán
sa pagbólit ug pagáyo caníla.

Gradado. = Ang may ang ang, ang guiáng áng̃an.

Gradar. = Pagdátag, pagpanódlay sa yota sa human na ang pagdáro, sa
capandáyan ng̃a guing̃álan ug sorlay.

Gradería. = Cadaghánan sa mg̃a ang ang, ug labí pa sa mg̃a ang ang sa
pagsáca sa mg̃a altal.

Gradilla. = Hagdan hagdan ng̃a diótay ng̃a madála sa luyo ug sa luyo. *
Hormáhan sa pagbóhat sa mg̃a ladriyos.

Gradiolo ó Gladiolo. = Tanóm, dagámi.

Grado. = Ang ang. * Pagcatáas con pagcaóbos sa opicio con cahímtang sa
tagsa ca táuo. * Ang isip sa pagcacaobánan sa mg̃a táuo ng̃a ipahanong̃ód
sa mg̃a lioat ng̃a guican sa maong apóhan. * Camatoódan ug dong̃og ng̃a
ihátag sa mg̃a Universidad, sa mg̃a escolahán, sa mg̃a táuo ng̃a
quinaadmánon sila sa bisan onsa ng̃a quinaádman. * Ang usá sa toló ca
gatús ug canóman ca bahin sa tagsa ca círculo con malíng̃in. * Ang mg̃a
pagórden sa mg̃a táuo ng̃a nanalsílbi sa Singbahán ng̃a guing̃álan ug
menores.

Graduacion. = Ang pagbáhin sa bisan onsa sa mang̃a grados.

Gradual. = Ang modagcó, ang motóbo sa mahínay hinay, sa anam anam.

Gradualmente. = Sa pagcahínay hinay.

Graduando. = Ang haróol pagaexamináhon sa bisan onsang quinaádman, sa
Universidad.

Graduar. = Paghátag sa tagsa ca botang sa caogalíng̃on ng̃a hingtóngdan.

Gráfila. = Ang barlis ng̃a nagalibót sa daplin sa salapí, sa pisos, sa
sicápat, &c.

Graja. = Ooác ng̃a baye.

Grajea. = Mg̃a matám-is ng̃a diótay ug ng̃a nagacaláin lain ug dagoay ug
sa mg̃a color.

Grajo. = Ooác.

Grama. = Tanóm, dagámi ng̃a italámbal, balíli.

Gramática. = Quinaádman sa pagpamólong ug pagsólat ug maáyo, ing̃on sa
ang̃ay. * Pagestudio sa pinamólong ng̃a linatín.

Gramatical. = Ang nahatong̃ód sa gramática.

Gramaticalmente. = Maíng̃on sa ang̃ay sa mg̃a tolomán-on sa gramática.

Gramático. = Ang nagaestudio ug nagatóon sa gramática.

Gramaticon. = Ang magapacaálam sa gramática, ang nagaestudio sa
gramática lamang.

Gran. = Dagcó, dagcóan. * Ang nagaóna, ang molabí, ang molabáo sa bisan
onsa.

Grana. = Tiempo, túig ng̃a igaonód sa mg̃a oháy sa trigo, sa humáy, &c. *
Panápton ng̃a mapolá caáyo.

Granada. = Ang bong̃a sa cahoy ng̃a guing̃álan ug granado. * V. Bomba,
desde malíng̃in.

Granadera. = Ang poyo poyo, ang pontél ng̃a panit ng̃a guidála sa mg̃a
soldados, ng̃a pagasódlan nila sa mg̃a granada ng̃a isalibáy sa camót.

Granadero. = Soldado ng̃a guipíli tong̃ód sa iang pagcaáng̃ay sa laoas ug
sa iang pagcatáas.

Granadilla. = Bolac sa tanóm ng̃a guing̃álan ug pasionaria.

Granadillo. = Cahoy sa América.

Granado. = Cahoy ng̃a magabóng̃a sa granadas. * Mahál, hamíli, bilídhon.
* Piníli. * Cating̃aláhan, hibólng̃an. * Ondan, ang may onód.

Granar. = Pagonód sa mg̃a liso sa mg̃a oháy sa trigo, sa homáy, &c.

Granate. = Bató ng̃a mapolá ng̃a díli mahál caáyo.

Granazon. = Pagcaonód sa mg̃a liso sa mg̃a oháy.

Grande. = Dagcó, dagcóay, dagcóan.

Grandemente. = Sa pagcaáyo, sa pagcahíngpit, maáyo caáyo, sa toman
oyámot.

Grandeza. = Pagcadagcó, cadagcóon. * Gahóm. * Pagcahalángdon,
pagcahamíli, pagcabilídhon. * Catilíngban, cadaghánan sa mg̃a dagcóng
táuo sa mang̃a Guinharían.

Grandilocuencia. = Pagpamólong sa mg̃a piníling polong.

Grandilocuo. = Ang mamólong sa mg̃a piníling polong.

Grandillon. = Ang guilabíhan sa pagcadagcó.

Grandiosamente. = Sa pagcadináto, sa pagcabántog caáyo.

Grandiosidad. = Pagcabántog, pagcamahál.

Grandioso. = Dagcó, bantog, mahál.

Grandor. = Cadagcóon, pagcadagcó sa bisan onsa.

Graneado. = Ang nalobó, ang nagáma sa lonlon ng̃a liso.

Granear. = Pagsáb-oag sa mg̃a liso.

Granel (á). = Homáy, trigo, maís, &c., ng̃a tinápoc ug linobó.

Granero. = Tangcal, pensa, lugar ng̃a pagatipígan ug pagahipósan sa
trigo, homáy, &c. * Provincia, longsod, con yota ng̃a guidaghánan sa
trigo, humáy, &c.

Granillo. = Polós, caposlánan sa bisan onsa ng̃a pagagamíton.

Granito. = Bató ng̃a maáyo sa pagbóhat sa mang̃a baláy, mg̃a cota, mg̃a
Singbahán, &c. * Ang itlog sa olód ng̃a magagáma sa igagáma.

Granizada. = Pagcadághan sa olan ng̃a tibúoc sa mg̃a tolo ng̃a dagcó ug
malíng̃in.

Granizar. = Pagólan sa mg̃a tolo ng̃a dagcó, tibúoc ug malíng̃in. *
Pagbalíbag, pagsalibáy sa bisan onsa sa mabáscog ug sa macósog.

Granizo. = Olan ng̃a tibúoc sa mg̃a tolong dagcó ug malíng̃in.

Granja. = Baol, cabalánan ng̃a guilibótan sa cota con sa pared, ng̃a
guibotáng̃an sa solód sa mg̃a baláy ng̃a pagapóyan sa mg̃a mamomóo.

Granjear. = Pagpatóbo, pagdagcó sa puhónan, pagbóhat ug maáyong cacógui
sa mg̃a hayópan. * Pagcóha sa cabobót-on, sa pagcapalángga, sa
pagcahigála sa isigcatáuo.

Granjeo. = Pagcatóbo, pagcadógang sa pohónan.

Granjería. = Polós, caposlánan sa mg̃a bong̃a sa mg̃a cabalánan, sa mg̃a
hayópan ug sa bisan onsa.

Granjero. = Ang magbalántay sa granja.

Grano. = Liso, losoc, lugás. * Binhi sa humáy, &c. * Bisan onsa ng̃a
diótay, magamáy, malíng̃in con molomalíng̃in. * Hobág ng̃a motoróc sa
laoas sa mg̃a táuo ug sa mg̃a mananáp.

Granoso. = Ang guilibótan sa mg̃a liso liso, sa mg̃a hobág hobág.

Granuja. = Ang mg̃a ubas, ang mg̃a paras ng̃a linobó, ng̃a nabólag sa
bolig, sa botay. * Ang liso sa solód sa mg̃a ubas ug sa obán ng̃a mg̃a
bong̃a, ng̃a mao ang binhi.

Granujado. V. Granoso.

Granujiento. = Idem.

Granujo. = Hobág.

Granza. = Binlod, tictic.

Granzones. = Tahóp.

Granzoso. = Ang may daghan binlod, daghan tictic.

Grao. = Baybáyon ng̃a pondóhan, laoígan ug maáyo ng̃a pagacaoásan.

Grapa. = Pothao, tombága, salapí, &c., ng̃a holohalagpád ug manípis, ng̃a
mahalánsang sa isicadáplin sa pagpalíg-on sa bisan onsa ng̃a nalíqui,
nabóoac, nalótac.

Grasa. = Manteca, tamboc, sebo. * Boling sa mg̃a bisti.

Grasiento. = Ang ponó, ang guidíhog, ang guihílog sa manteca, sa
tamboc. * Ang bolíng̃on caáyo.

Grasera. = Sorlánan sa manteca, sa tamboc.

Grasilla. = Binócboc sa tagoc ng̃a ibó-bo sa papel ng̃a pagasolátan. *
Tagoc ng̃a mahomót ug masíhag ng̃a matólo sa cahoy ng̃a guing̃álan ug
enebro, ng̃a maáyo sa pagpasínao sa mg̃a casangcápan sa cahoy, mg̃a siya,
mg̃a lamesa, &c.

Graso. V. Grasiento.

Grata. = Capandáyan ng̃a pagagamíton sa mg̃a panday sa paghínis sa bisan
onsa ng̃a guitapótan nila sa boláoan, ng̃a guibulaoánan nila.

Gratamente. = Sa calípay, sa maáyong boot, sa paghimóot.

Gratar. = Pagpólog, paglórag, paghátag sa color sa mg̃a hias ng̃a
boláoan, pagpasínao sa mg̃a hias ng̃a boláoan, con sa salapí ng̃a
guibolaoánan.

Gratificacion. = Balos, gala, gasa.

Gratificar. = Pagbálos. * Paggása, paggála. * Pagóyon, pagáng̃ay sa
cabobót-on, sa pagbóot sa lain.

Gratil. = Daplin sa layág ng̃a modápat sa verga. * Catáson, cahitáson sa
verga ng̃a pagatapótan ug ug pagatacgósan sa layág.

Gratis. = Polong ng̃a linatín sa lonlon ng̃a calóoy.

Gratisdato. = Ang guihátag sa lonlon ng̃a calóoy, sa oaláy pahanóngdan.

Gratitud. = Pagcatamód sa mg̃a calóoy.

Grato. = Malalím, ang may lamí ng̃a maáyo. * Ang guihigógma, ang
guipalángga.

Gratuitamente. V. Gratis.

Gratuito. V. Gratisdato.

Gratulacion. = Pagcalípay.

Gratular. = Paglípay, pagpaquíta sa calípay tong̃ód sa maáyong palad sa
isigcatáuo.

Gratulario. = Polong ug solat ng̃a icapadayág sa calípay sa bisan cansa
tong̃ód sa maáyong palad sa isigcatáuo.

Gravámen. = Catongdánan sa pagbáyad con sa pagbóhat sa bisan onsa.

Gravar. = Pagbótang sa bisan onsa ng̃a catongdánan. * Pagsámoc.

Grave. = Ang mabóg-at. * Dagcóan caáyo, sa dagcóng hingtóngdan. *
Malígdong, maámbong. * Macóli, malisód. * Samoc, casamócan. * Ting̃og,
tonóg ng̃a dagcó.

Gravedad. = Pagcabóg-at sa bisan onsa. * Pagcalígdong, pagcaámbong. *
Pagcadagcó, pagcalabí, pagcalabáo, pagcacápin.

Gravitacion. = Pagcabóg-at.

Gravitar. = Pagbóg-at.

Gravoso. = Ang macasámoc, ang macaólang, ang macaaling̃ása. * Ang díli
maántos.

Graznar. = Iac, iyac, iyágac, iágac, oloc, doloy, pagtíng̃og sa mg̃a
langgam.

Graznido. = Pagíac, pagíyac, pagiyágac, pagdóloy, pagtíng̃og sa obán ng̃a
mg̃a langgam. * Pagcanta ng̃a díli ang̃ay.

Greda. = Yota ng̃a molomapotí ug mahágcot, ng̃a maáyo sa pagbónal sa mg̃a
panápton ng̃a mabága. * Anápog.

Gredal. = Yota ng̃a may greda, yota ng̃a guidaghánan sa greda.

Gredoso. = Ang nahatong̃ód ug maíng̃on sa greda, sa anápog.

Gregal. = Ang moobán guihápon sa mg̃a isigcaíng̃on. * Mg̃a hayópan ng̃a
nanagpanón.

Greguería. = Pagcabóloc sa mg̃a pag singgit ng̃a dong̃an, ng̃a díli maásoy
caáyo.

Gregüescos. = Salooál.

Gremio. = Catilíngban sa mg̃a táuo sa usá ca opicio con cahímtang, ng̃a
pagahóptan sa mg̃a hingtóngdan ng̃a ponóan.

Greña. = Ang bohóc ng̃a napágpag, napálpag, nagobót, ng̃a díli maáyo ang
pagcasórlay. * Bisan onsa ng̃a nagobót caáyo.

Gresca. = Banha, sabá, pagáoay.

Grey. = Panón sa mg̃a hayópan, sa mg̃a canding, mg̃a carnero, &c. *
Catilíngban sa mg̃a binónyagan sa ilálom sa gahóm sa mg̃a ponóan sa santa
Iglesia.

Grieta. = Liqui, lotac.

Grietado. = Ang nalótac, ang nalíqui.

Grietoso. = Ang ponó sa mg̃a lotac, mg̃a liqui.

Grifo. V. Greña.

Grifon. = Pinótol ng̃a tombága ng̃a malíng̃in ug may iang caogalíng̃on ng̃a
yaoe, ng̃a alaguían sa vino, sa tobig, &c., sa mg̃a sorlánan.

Grigallo. = Langgam.

Grilla. = Grillo ng̃a baye, bohagá ng̃a baye.

Grillar. = Pagsalíngsing sa trigo, sa homáy, sa seboyas, &c.

Grillera. = Ang bohó ug ang haloa ng̃a pinoyánan sa mg̃a bohagá.

Grillero. = Ang magabótang ug magatángtang sa mg̃a sepiyo, sa mg̃a
singsing ng̃a pothao ng̃a guitáod sa mg̃a tiil sa mg̃a saláan ng̃a dagcó.

Grillete. = Singsing ng̃a pothao ng̃a pagasoólan sa tiil sa mg̃a saláan.

Grillo. = Bohagá ng̃a laqui. * Guitib sa bisan onsa ng̃a guipógas sa
pagsógod na sa pagtoróc, sepiyo ng̃a puthao sa mg̃a saláan.

Grima. = Casocó, capong̃ót. * Calísang, cacógmat, cahárloc.

Grímpola. = Casi casi. * Bandela ng̃a hatáas ug haíctin ng̃a itáod, sa
mg̃a tomóy sa mg̃a sacayán.

Griñon. = Panápton ng̃a guitábon sa olo ug sa nauong sa mg̃a binócot, sa
mg̃a monja.

Gris. = Color ng̃a sacót sa mapotí ug sa maítom. * Tognao, catógnao.

Grita. = Mg̃a pagsínggit ng̃a nagacabóloc boloc, mg̃a masíncang polong. *
Pagcatóoao pagcapóoao, pagcatiábao pagcasiyágit.

Gritar. = Singgit, tooao, pooao, tiábao, hogyao, solíao, ioic, gasod,
insay, iac, iyac, colágo, baóhag, antíao.

Grito. = Idem.

Griton. = Ang magasínggit, ang magatiábao, magatóoao, &c.

Grofa. = Babáye ng̃a bigáon.

Gromo. = Orlot sa mg̃a cahoy, salingsíng̃an.

Gropos. = Panápton, hilo, igagáma ng̃a ibótang sa mg̃a tinteróhan.

Grosca. = Saoa, bitin ng̃a malála caáyo.

Grosellero. = Cahoy ng̃a diótay.

Groseramente. = Sa pagcaoaláy pagtáhod, ug catahá, sa pagcacólang sa
maáyong pagtódlo.

Grosería. = Pagcaoaláy catahá ug pagtáhod.

Grosero. = Mabága, bastos. * Táuo ng̃a oalá torlóan ug maáyo, ng̃a colang
sa pagtáhod ug catahá. * Borong, boquírnon, ihaláson loog.

Grosor. = Cabalágon, guibágon sa bisan onsa.

Grosura. = Pagcatámboc sa manteca, sa baboy, sa sebo, &c.

Gruero. = Langgam ng̃a manágit.

Gruesa. = Ang isip sa napólo ug dohá ca tinagpólo ug dohá, sa bisan
onsa, napólo ug dohá ca docenas.

Grueso. = Dagcó, matámboc, sopang, sa dagcóng hosog. * Húna húna ng̃a
cabós, hamóbo. * Ang labíng dagcó ug malíg-on sa bisan onsa.

Gruir. = Pagtíng̃og sa mg̃a talábon, sa mg̃a doong.

Grulla. = Doong, talábon.

Grullada. = Cadaghánan sa mg̃a opiciales sa justicia ng̃a magaobán obán
sa mg̃a alcalde, sa mg̃a gobernadorcillo, sa pagsóroy soroy nila sa
longsod.

Grullo. = Alguasil, mananácop.

Grumete. = Crumete, gomaláod, gomalayóng, táuo ng̃a magasílbi sa mg̃a
sacayán.

Grumo. = Ang tobig, dogó, vino, &c., ng̃a natibúoc. * Bisan onsa ng̃a
natápoc, midóol ug nahagóot maíng̃on ng̃a ang mg̃a ubas sa bolíg, &c. *
Ang mg̃a odlot ug mg̃a salingsíng̃an sa mg̃a cahoy ug sa mg̃a tanóm.

Gruñente. = Baboy.

Gruñido. = Pagíoic, pagtíng̃og sa baboy.

Gruñidor. = Ang nagaíoic. * Pagbagólbol, pagbagótbot. * Ang mang̃áoat sa
mg̃a baboy.

Gruñir. = Ioic. * Bogóbol, bagótbot.

Grupa. = Bangcúang, quinabangcuáng̃an, ang laoas sa cabayo nayon sa mg̃a
payod.

Grupada. = Onos ng̃a dagcó sa olan ug hang̃in ng̃a mabáscog.

Grupo. = Tapoc sa bisan onsa, sa mg̃a táuo, sa mg̃a mananáp, sa mg̃a bató,
&c.

Gruta. = Lang̃ob, bohó sa ilálom sa yota.



GU

Guacamayo. = Langgam sa América, maíng̃on ing̃on sa loro, papagayo.

Guacia. = Cahoy ng̃a guing̃álan opód ug acacia, ug ang tagoc nia.

Guachapear. = Pagbónal sa mg̃a tiil sa tobig ng̃a nadánao. * Pagtonóg sa
bisan onsa sa pothao, sa tombága, &c., ng̃a guicaloágan sa mg̃a langsang
ng̃a guilángsang.

Guachapeli. = Cohoy sa Guayaquil ng̃a magáhi caáyo.

Guadaña. = Songdan ng̃a hatáas, dagcó, halagpád ug balicó. * Galab,
sanggot.

Guadañero. = Ang nagagálab sa dagámi sa guadaña.

Guadapero. = Táuo, tanód ng̃a nagahátod sa can-on sa mg̃a táuo ng̃a
nang̃álab sa trigo, sa homáy, &c.

Guadarnés. = Lugar ng̃a pagatipígan ug pagabotáng̃an sa mg̃a siya ug obán
pang mg̃a casangcápan sa mg̃a cabayo, ug ang táuo ng̃a magabántay niána.

Guadramaña. = Bacac, limbong.

Guardúa. = Cauáyan sa Perú ng̃a ponó sa tobig dapit sa solód.

Gualda. = Tanóm, dagámi.

Gualdrapa. = Panápton ng̃a guitábon sa mg̃a payod sa mg̃a cabayo. *
Tinábas ng̃a nabítay sa bisti sa mg̃a táuo.

Gualdrapazo. = Paghámpac sa mg̃a layág sa mg̃a sacayán sa mg̃a talároc sa
tiempo sa linao.

Gualdrapear. = Pagbótang sa bisan onsa ng̃a mg̃a botang sa pagcasinohí,
ang olo sa usá dapit sa tiílan sa usá.

Gualdrapero. = Ang guibistíhan sa mg̃a noog.

Guanaco. = Mananáp dagcó pa sa cabayo, sa América.

Guano. = Tanóm, dagámi sa América. * Iti sa usá ca calaínan sa mg̃a
langgam, ng̃a macúha sa mg̃a polo ng̃a guing̃ánlan ug Chinchas.

Guantada. = Sagpá, tagpá, sombag.

Guante. = Bisti sa mg̃a camót sa tiempo sa tognao, sa panápton con sa
panit, ng̃a guibotáng̃an sa mg̃a solódlan ng̃a hingtóngdan sa mg̃a todlo. *
Camót.

Guantería. = Lugar, baláy ng̃a pagabohátan ug pagabaligyáan sa mg̃a
guante.

Guantero. = Ang magabóhat ug magabalígya sa mg̃a guante.

Guañin. = Boláoan ng̃a obos, sa diótay ng̃a bili.

Guapear. = Pagpaquíta sa caísog, sa dagcóng cásing cásing, sa mg̃a
cahigayónan, sa mg̃a calisdánan. * Pagándac. * Pagparáyeg sa mg̃a bisti.

Guapeza. = Caísog, gahóm sa cásing cásing sa mg̃a calisdánan. * Paráyeg
sa pagbisti.

Guapo. = Cásing casíng̃an, maísog, ang oaláy cahárloc ug catáhap sa mg̃a
cadáot, sa mg̃a calisdánan. * Parayégon, ang̃áyan sa mg̃a bisti. * Ang
mahagúgma ug magaáli ali, ang magamorál sa mg̃a babáye.

Guapote. = Táuo ng̃a maáyo, sa mahósay ng̃a boot, sa maáyong gaoi,
cagaoían.

Guarda. = Bantay. * Pagcalában, pagcatábang, pagpadáng̃op. * Pagcatóman
sa batásan, sa catongdánan. * Ang binócot ng̃a nagaobán obán sa
pagbántay ug pagátang sa mg̃a laláqui ng̃a manolód sila sa mg̃a convento
sa mg̃a monja.

Guardabosque. = Magbalántay, bantay sa mg̃a solóp.

Guardacabras. = Baquero, bantay sa mg̃a canding.

Guardacanton. = Holohalígueng hamóbo sa cota ng̃a ipadápat sa mg̃a
esquina, arón díli madáot sa mg̃a rueda sa mg̃a coche, sa mg̃a caro, mg̃a
galíng̃an, sa pagdalágan, pagtóyoc ug paglíso nila.

Guardacartuchos. = Cajon cajon ng̃a pagasódlan sa mg̃a cartucho ng̃a ponó
sa pólvora.

Guardacostas. = Ang sacayán ng̃a nagaláoang laoang, nagasoróy soróy sa
mg̃a dagat ng̃a hingtóngdan sa mg̃a pondóhan, arón díli magtomód ang mg̃a
sacayán ng̃a caáoay ug ng̃a nagalólan sa mg̃a manggad, &c., ng̃a guinadilí
sa hari.

Guardadamas. = Táuo ng̃a may opicio sa mg̃a baláy sa mg̃a hari sa pagobán
obán ng̃a haróol sa coche ng̃a sináquian sa mg̃a dama, sa mg̃a babáye ng̃a
hamíli, ng̃a mg̃a sologóon sa asáoa sa hari, arón díli pagasoltíhan ug
pagacagoláan sa bisan cansa. * Táuo ng̃a magahípos ug magahósay sa mg̃a
casangcápan sa solód sa asáoa sa hari con sa haring babáye, sa human na
ang mg̃a piesta.

Guardadamente. = Sa pagcatinágo, sa pagcacógui, sa dagcóng pagcabántay.

Guardador. = Ang magabántay, ang magatípig, bomalántay, magbalántay,
mabantáyon, ang magahípos. * Ang macógi. * Mitinománon, ang magatóman
sa bisan onsa. * Ang hicáoan, ang daginótan.

Guardajoyas. = Ang magabántay ug magahípos sa mg̃a hias sa mg̃a baláy sa
mg̃a hari, ug ang lugar ng̃a pagatipígan niána.

Guardalado. = Sandígan ng̃a ibótang sa luyo ug sa luyo sa mg̃a tuláy arón
díli mahólog ang muágui.

Guardamangier. = Pensa, lugar ng̃a pagabotáng̃an ug pagatipígan sa mg̃a
calán-on sa mg̃a baláy sa mg̃a hari, ug ang táuo ng̃a magabántay niána.

Guardamanó. = Dayan dayan ng̃a guibótang sa polóan sa mg̃a espada ng̃a
macasalípod sa camót, ug macaságang sa mg̃a pagtágbas.

Guardapolvo. = Panápton, papán, &c., ng̃a icatábon sa bisan onsa, arón
díli hológan sa agbon, sa hogao.

Guardar. = Bantay, tipig, ayo. * Himáto, toman. * Hicao, daguínot. *
Sagang, licay. * Tagána, tagám, tahap.

Guardario. = Langgam.

Guardaropa. = Lugar ng̃a pagatipígan ug pagahipósan sa mg̃a bisti, sa mg̃a
panápton sa mg̃a baláy sa mg̃a hari, ug ang táuo ng̃a magabántay ug
magatípig sa mg̃a bisti.

Guardatimones. = Ang mg̃a lothang ng̃a itáod sa mg̃a talambóan sa mg̃a olín
sa mg̃a sacayán, sa luyo ug sa luyo sa bansálan, sa timon.

Guardería. = Pagcabántay.

Guardia. = Bantay. * Cadaghánan sa mg̃a soldados con sa mg̃a táuo ng̃a
nonagbántay sa bisan cansa ug sa bisan onsa.

Guardian. = Ang nagabántay, magatípig ug magahópot sa bisan onsa. * Ang
ponóan sa mg̃a convento sa caparían ni S. Francisco.

Guardilla. = Pinoyánan, solód ng̃a catapósan sa mg̃a baláy ng̃a nayon sa
atóp.

Guardin. = Pisi ng̃a igabítay ug igapogóng sa mg̃a tacop sa mg̃a pultahán
sa mg̃a lothang sa mg̃a sacayán. * Ang pisi ng̃a icapogóng sa timon.

Guardoso. = Ang magabántay sa iang caogalíng̃on ng̃a pohónan, sa iang mg̃a
casangcápan, &c. * Táuo ng̃a hicáoan, daguinótan.

Guarecer. = Paglában, pagtábang, pagságang, pagpadáng̃op. * Pagpalíg-on,
pagbántay, pagalíma, paghópot ug maáyo sa bisan onsa, arón madógay.

Guarida. = Lugar ng̃a pagadángpan sa mg̃a mananáp, sa mg̃a caoatán, &c. *
Lugar ng̃a pagaadtóan sa bisan cansa, sa masóbsob. * Dalángpan.

Guarin. = Bactin ng̃a oláhi, catapúsan sa usá ca pagánac sa anáyon.

Guarismo. = Tagsa ca número.

Guarnecer. = Pagdáyan dáyan sa mg̃a bisti ug sa bisan onsa. * Paglobóng
sa mang̃a batóng mahál sa boláoan, sa salapí, &c. * Pagtáod sa mg̃a
pothao con tombága ng̃a ibótang sa polóan sa mg̃a espada, ng̃a salípdan ug
pagatagóan sa camót. * Pagbótang sa tapoc sa mg̃a soldados ng̃a tinórlo
sa ilang ponóan, sa pagbántay sa bisan onsang lugar. * Pagtáod sa mg̃a
casangcápan sa mg̃a cabayo, &c., sa pagbótar sa mg̃a coche.

Guarnicion. = Dayan dayan ng̃a itápot sa mg̃a bisti, mg̃a tabil, &c. *
Bohó sa boláoan, sa salapí, &c., ng̃a pagaang̃áyan ug pagalóbng̃an sa mg̃a
motia, mg̃a batóng mahál, &c. * Mg̃a pothao con tombága ng̃a ibótang sa
polóan sa mg̃a espada ng̃a tagóan ug salípdan sa camót. * Mg̃a soldados
ng̃a tinórlo sa pagbántay sa bisan onsang lugala. * Mg̃a corea, &c., ng̃a
itáod sa cabayo, &c., sa paggóyod ug pagbótar sa mg̃a coche.

Guarnicionero. = Ang magabóhat, magbóhat sa mg̃a guarnicion.

Guarniel. = Poyo poyo sa panit ng̃a solórlan sa papel, sa salapí, &c.

Guarra. = Baboy ng̃a baye.

Guarro. = Baboy ng̃a laqui.

Guaya. = Pagcabachó, pagcaagólo.

Guayaba. = Bayábas.

Guayabo. = Cahoy ng̃a mobong̃a sa bayábas.

Guayacan. = Cahoy.

Guayaco. = Cahoy ng̃a matágoc caáyo ug italámbal.

Gubernativamente. = Sa pagbóot, sa paghócom, sa pagsentencia sa mg̃a
ponóan, sa díli pagatágdan ang mg̃a tolománon sa batásan, sa mg̃a leyes.

Gubernativo. = Ang nahatong̃ód sa paghópot ug pagbóot sa mg̃a ponóan, sa
mg̃a hocom.

Gubia. = Locob.

Guedeja. = Mg̃a tapoc tapoc sa bohóc. * Ang mg̃a balahíbo sa leon, sa
iang liog.

Guerra. = Aoay, pagpang̃óbat, paglális, pagsócol. * Pagcabátoc.

Gerreador. = Ang magaáoay, ang mogóbat.

Gerreante. = Idem.

Gerrear. = Pagáoay, pagpang̃óbat, paglális, pagsócol. * Pagbátoc.

Guerrero. V. Guerreador.

Guerrilla. = Tapoc sa mg̃a soldados ng̃a magaóna sila sa paglacát, sa
pagpang̃íta sa caáoay ug sa pagpang̃óbat.

Guia. = Magoóna, mando, magtotórlo, panogót. * Ogbos sa mg̃a cahoy ug
mang̃a tanóm.

Guiador. = Idem hasta ogbos.

Guiar. = Ona, mando, torlo.

Guija. = Batóng diótay ug mahínlo.

Guijarral. = Lugar ng̃a guidaghánan sa mg̃a batóng magáhi ug mahínlo.

Guijarrazo. = Pagbonó sa bató.

Guijarreño. V. Guijarral.

Guijarro. = Batóng magáhi ug mahínlo, bantíling, lagit, lag-it.

Guijarroso. V. Guijarral.

Guijeño. = Idem. * Magahí, matíga.

Guijo. = Cadaghánan sa mg̃a batóng magámay ug magáhi, ng̃a icatámbac ug
icaáyo sa mg̃a cadalánan.

Guijoso. = Lugar ng̃a guidaghánan sa mg̃a bató ng̃a magamáy ug diótay.

Guileña. = Tanóm.

Guilla. = Panúig ng̃a guidaghánan sa homáy, sa maís, &c.

Guillame. = Sepiyo ng̃a haíctin ng̃a pagagamíton sa mg̃a panday sa cahoy
con may quinahánglan.

Guillote. = Ang tagía sa mg̃a baol. * Tapólan, táuo ng̃a díli macógui. *
Táuo ng̃a masáyon pagalimbóng̃an ug pagaólo olóhon.

Guillotina. = Capandáyan ng̃a pagagamíton sa Francia sa pagpónggot, sa
pagpótol sa olo sa mg̃a saláan.

Guillotinar. = Pagpatáy sa mg̃a táuo, sa pagpótol caníla so olo.

Guinchar. = Pagtólpoc, pagsóntoc.

Guincho. = Capandáyan sa pagsóntoc, sa pagtólpoc.

Guinda. = Bong̃a sa España maíng̃on sa dagoay sa longboy, malalím caáyo.
* Pagcatáas sa mg̃a talároc sa mg̃a sacayán.

Guindaleta. = Pisi sa pagcabága sa usá ca todlo. * Holohalígue ng̃a
pagabitáyan sa tinbáng̃an sa mg̃a panday sa salapí.

Guindaleza. = Pisi ng̃a dagcó ug hatáas ng̃a pagagamíton sa mg̃a sacayán.

Guindamarina. = Timáan sa pagcahigála ng̃a nanagsighátag sa mg̃a sacayán
ng̃a nagacasógat sa dagat, sa pagpaóbus nila ug diriót sa ilang mg̃a
bandela.

Guindar. = Pagbótang, pagtáod sa itáas sa bisan onsa.

Guindilla. = Sile ng̃a mahálang caáyo, quilícot.

Guindillo. = Tanóm sa mg̃a jardines.

Guindo. = Cahoy ng̃a mobóng̃a sa mg̃a guinda.

Guiñada. = Pagcaquiló quiló, pagcalíray, pagcaquírhat.

Guiñador. = Ang nagaquiló quiló, ang nagaquídhat.

Guiñapo. = Panápton ng̃a noog. * Táuo sa malágsot ng̃a bisti, ng̃a
guibistíhan sa mg̃a noog.

Guiñar. = Quiló, quidhat. * Paglíoag lioag, pagatóbang sa dolong sa mg̃a
sacayán sa loyo ug sa loyo.

Guiñarol. = Ang guiquiló quilóan, ang guiquirhátan.

Guiño. V. Guiñada.

Guiñon. = Idem.

Guion. = Ang crus ng̃a moóna sa mg̃a caparían, con magaprocesion sila,
cay ilang hingtóngdan ng̃a timáan. * Ang bandera ng̃a liníquit ng̃a ipaóna
sa mg̃a procesion. * Ang barlis ng̃a diótay ng̃a ibótang sa catapósan sa
dalan sa mg̃a solat, con díli ogáling mahorót ang tibúoc ng̃a polong.

Guirigay. = Pinamólong ng̃a nabóloc, ng̃a malisód caáyo sabóton.

Guirnalda. = Porong porong.

Guisado. = Guinisál, linása, tinóla.

Guisandero. = Ang magaguisál, ang magalóto sa mg̃a sod-an.

Guisante. = Balátong ng̃a diot diot sa garbanso.

Guisar. = Pagguisál, paglása, pagtóla, paglóto sa mg̃a sod-an. * Pagáyo,
pagsóhay, paghósay sa bisan onsa.

Guiso. V. Guisado.

Guisote. = Guinisál ng̃a díli maáyo, ng̃a colang sa lalím ug lamí.

Guita. = Pisi, lobid ng̃a magamáy.

Guitarra. = Guitarra, sesta.

Guitarrero. = Ang magabóhat, magaáyo ug magabalígya sa mg̃a sesta.

Guitarrilla. = Sestang diótay.

Guitarrillo. = Idem.

Guitarron. = Sestang dagcó. * Táuo ng̃a malaláng̃on, tampalásan.

Guiton. = Táuo ng̃a tapólan, ng̃a naánad sa pagsóroy soroy sa mg̃a
calongsódan sa pagquiglímos, sa díli boot magcógui sa pagbóhat.

Guitonear. = Pagsóroy soroy, pagtápol, paglícay sa pagbóhat.

Guitonería. = Pagcasóroy soroy, pagcatápol.

Gula. = Pagcaólit, pagcáon ug pagínom labí sa casaráng̃an.

Guloso. = Ang mucáon ug moínom labí sa casaráng̃an.

Gullería. V. Gollería.

Gulloría. = Langgam ng̃a diótay. * V. Gollería.

Gúmena. = Pisi ng̃a dagcó sa pagsácoat sa mg̃a sinípit ug sa bisan onsa
ng̃a mabóg-at, sa mg̃a sacayán.

Gumía. = Hing̃aníban, puñal, baladao.

Gurrufero. = Cabayo ng̃a malágsot ug sa daótan ng̃a batásan.

Gurrumina. = Pagpaságad ng̃a guilabíhan. * Paghátag sa gusto sa
pagcalácad na sa hingtóngdan ng̃a asáoa.

Gurrumino. = Ang bana ng̃a magapapaságad sa iang asáoa, ng̃a magapaquíta
canía sa guilabíhan ug sa díli tacós ng̃a pagpalángga.

Gurullada. = Tapoc sa mg̃a táuo ng̃a nanagobán obán sa paglacát.

Gurullo. = Ogdo sa bisan onsa.

Gurupa. V. Grupa.

Gurvio. V. Corvo.

Gusanear. = Quibot quibot, quipot quipot.

Gusanera. = Samad ug bisan onsa ng̃a guiódlan. * Cailíbgon ng̃a labí
macasámoc sa húna húna.

Gusaniento. = Ang may olod, ang guiórlan.

Gusano. = Olod. * Táuo ng̃a obos.

Gusarapiento. V. Gusaniento.

Gusarapo. = Mg̃a olod, mg̃a mananáp ng̃a magamáy, ng̃a nagacaláin lain ug
dagoay, ng̃a motóbo sa tobig ug sa mg̃a lugar ng̃a mabasá basá. * Oaya
oaya, oya oya.

Gustable. = Ang nahatong̃ód sa ititiláo, itililáo.

Gustadura. = Pagcatiláo, pagcatagámtam.

Gustar. = Tiláo, tagámtam. * Pagbóot, paghigógma, pagpanghináot.

Gustillo. = Pagcalalím. * Lamí ng̃a molomaísog, ng̃a mahabílin sa bába ug
sa totónlan sa bisan onsa ng̃a guicáon.

Gusto. = Ititiláo. * Itililáo: ang usá sa lilíma ca balatían sa laoas.
* Ang lamí sa mg̃a calán-on. * Caíbog, panghimóot, calípay. * Pagbóot
ng̃a caogalíng̃on.

Gustosamente. = Sa pagcalalím, sa pagcalamí. * Sa caogalíng̃on ng̃a
pagbóot.

Gustoso. = Malalím. * Malipáyon, ang nalipáy, ang guiábot sa maáyong
boot. * Ang macalípay, macalíng̃ao, macalípat.

Gutagamba. = Tagoc ng̃a malálag, sa oaláy bahó ug molomaáslom: silbi sa
pagtámbal ug sa pagpasínao sa mg̃a cahoy.

Gutámbar. = Tagoc ng̃a malálag.

Gutural. = Ang nahatong̃ód sa totónlan.

Guturalmente. = Sa pagcasagóngsong.








H


HA

Ha. = Abá, Abáa.

Haba. = Tanóm ug ang iang bong̃a. * Mg̃a hobág hobág ng̃a magáhi ug
macatól usáhay. * Habas, hobág ng̃a motoróc sa bába sa mg̃a cabayo, &c.,
ng̃a macaólang caníla sa pagcáon.

Habano. = Tabaco ug bisan onsa sa Habana.

Haber. = Dona, aróna, may, naa, anía.

Haberado. = Arunáhan, salapían, salapiánon.

Habichuela. = Judía, balátong.

Hábil. = Quinaadmánon, mang̃ialáman, táuo ng̃a masáyon magabóhat sa bisan
onsa.

Habilidad. = Caálam, quinaárman. * Pagcasáyon sa pagbóhat sa bisan
onsa.

Habilitacion. = Pagcaásoy, pagcahímo sa bisan cansang táuo sa pagbóhat
sa bisan onsa.

Habilitado. = Ang soldado ng̃a guitódlo ug guitógnan sa pagdáoat sa
salapí ug sa obán ng̃a quinahánglan sa mg̃a isigcasoldados nia.

Habilitar. = Pagíla sa bisan cansa sa pagcatacós sa pagdáoat sa bisan
onsang opicio con sa lain ng̃a bohat. * Pagsángcap sa bisan cansa sa mg̃a
quinahánglan.

Hábilmente. = Sa quinaádman, sa caálam, sa pagcaboótan, sa salabótan.

Habitable. = Ang maáyo pagapóy-an.

Habitacion. = Pinoyánan, pagapóy-an, guinpóy-an.

Habitador. = Ang magapoyó, ang molópio sa bisan diin.

Habitante. = Idem.

Habitar. = Poyó, pagpoyó.

Hábito. = Bisti ng̃a caogalíng̃on. * Ang bisti sa mg̃a Padreng religioso.
* Gaui, cagauían, batásan.

Habitual. = Bisan onsa ng̃a guibáti, guihúna húna, guipamólong ug
guibóhat sa masóbsob, sa masócot, sa canónay, ug ang guican lamang sa
batásan, sa pagcaánad.

Habitualmente. = Sa canónay, sa masóbsob, sa masócot, tong̃ód sa
batásan, sa pagcaánad.

Habituar. = Anád, pagbatásan.

Habitud. = Pagcaáng̃ay, pagcaóyon sa usá ca botang sa lain ng̃a botang.

Habla. = Pinamólong, ting̃og, tining̃ógan.

Hablador. = Tigsoguílon, hinoguilánon, tabían.

Habladorcillo. = Tolotabían.

Habladorzuelo. = Idem.

Habladuría. = Polong, soguílon, ng̃a caoang, ng̃a oaláy hingtóngdan, ng̃a
díli macaígo.

Hablanchin. V. Hablador.

Hablantin. V. Habladorcillo.

Hablar. = Pagpólong, pagsoguílon, pagcagóla, pagsólti, pagtíng̃og.

Hablilla. = Solosoguílon, bacac ng̃a nabolobántog sa longsod.

Habon. = Hobág ing̃on sa dagoay sa habas.

Haca. = Cabáyong diótay, hamóbo.

Hacanea. = Cabayo dolodagcó sa haca ug dolodíot sa cabayong túod.

Hacedero. = Ang maáyong pagaboháton, himóon, gamon.

Hacedor. = Ang magabóhat, ang macagáma, ang macahímo, magbobóhat. * Ang
magabántay sa mang̃a cabalánan, sa mg̃a hayópan, &c. * Ang Dios.

Hacendado. = Táuo ng̃a guidaghánan sa mg̃a yota ug sa mg̃a cabalánan.

Hacendar. = Paghátag sa bisan cansa sa mg̃a yota con mg̃a cabalánan. *
Pagpálit sa mg̃a baol, mg̃a oma.

Hacendera. = Bohat ng̃a pagatambóng̃an sa mg̃a táuong tanán sa longsod.

Hacendero. = Ang macógi sa pagtóbo, sa pagdógang sa catigayónan sa iang
panimaláy.

Hacendoso. = Macógi, cacoguíhan sa mg̃a catongdánan, ug sa pagpatigáyon
sa pohónan. * Mang̃ibohátan.

Hacer. = Bohat, himo, gama. * Pagándam, pagtagána, pagpatigáyon.

Hácia. = Dapit.

Hacienda. = Ang yota ng̃a guibohátan. * Pohónan, cadaghánan sa mg̃a
manggad, sa mg̃a dona, sa mg̃a casangcápan.

Hacina. = Tapoc sa mg̃a baat, sa mang̃a bogcos, sa mg̃a bináng̃an.

Hacinador. = Ang magatápoc.

Hacinamiento. = Pagcatápoc.

Hacinar. = Pagtápoc, pagógdo, pagting̃ób, pagtígom.

Hacha. = Candelang dagcó, calócod. * Ooásay, oásay, palácol.

Hachazo. = Pagpócpoc, pagbónal sa oásay, sa palácol.

Hachear. = Pagsápsap sa mg̃a cahoy sa oásay, sa palácol.

Hachero. = Candelero ng̃a hatáas ng̃a pagatolpócan ug pagabotáng̃an sa mg̃a
candelang dagcó. * Ang magasápsap sa oásay.

Hacho. = Soló.

Hachon. = Idem.

Hado. = Pagcatóman sa guibóot sa Dios cutob sa oaláy sinógdan. *
Guinicánan sa caayóhan ug sa cadaótan, ng̃a díli ang Dios, ing̃on sa
pagtóo sa mg̃a dioatáhan.

Halagador. = Ang magaálam alam, ang mosámbag sa maáyong suguílon.

Halagar. = Alam alam. * Pagpaquíta sa bisan cansa sa mg̃a timáan sa
maáyong boot, sa mg̃a polong con sa mg̃a bohat. * Pagólo olo. * Pagdáyeg.

Halago. = Pagcaálam alam, bisan onsa ng̃a guibóhat ug guipamólong sa
pagpaquíta sa lain sa maáyong buot. * Pagcadáyeg. * Pagólo olo.

Halagüeñamente. = Sa pagcaálam alam sa mg̃a polong ng̃a mahómoc, mahínay.

Halagüeño. = Ang macaálam alam. * Ang macacábig sa pagcahómoc, sa
pagcahínay hinay, ang macabíhag sa cabobót-on, sa cásing cásing.

Halar. = Pagbótar sa mg̃a pisi.

Halcon. = Langgam ng̃a manágit.

Halda. = Ang bisti ng̃a hatáas, saya, &c., cutub sa haoac hasta sa tiil.
* Poyo poyo, pontél ng̃a hatáas ug halagpád.

Haldear. = Paglacát sa madalí sa mg̃a táuo ng̃a nanagbísti sa mg̃a bisting
hatáas.

Halieto. = Langgam ng̃a manágit.

Hálito. = Pagguinháoa ng̃a guincan sa bába sa mg̃a táuo ug sa mg̃a
mananáp. * Alísng̃ao, alísbo sa bisan onsa. * Paghoyóp ng̃a mahínay sa
hang̃in.

Hallador. = Ang macáplag, ang macabálag, ang macaquíta.

Hallar. = Quita, caplag, balag. * Tagbo, tabo, sogát. * Pagsolóng,
pagtán-ao. * Pagpaquigsáyod, pagsósi, pagíla guican sa maáyong paghúna
húna.

Hallazgo. = Pagcáplag, pagquíta, paghibálag. * Ang hingquít-an,
hingcaplágan, hingbálgan. * Gala ng̃a ihátag sa tagía sa bisan onsa ng̃a
naoalá, sa nacáplag niána.

Hamaca. = Doyan.

Hamaquero. = Ang nagayáyong sa bisan cansa ng̃a payáyong sa doyan.

Hambre. = Gotom. * Caíbog, ganas sa pagcáon.

Hambrear. = Pagpagótom sa bisan cansa sa pagdilí canía sa mg̃a calán-on,
paggótom.

Hambriento. = Ang guigótom, ang gotmon, ang gotómon.

Hambron. = Idem.

Hampo ó Hampon. = Maísog, mapíntas, cásing casíng̃an.

Hanega. V. Fanega.

Haragan. = Tapólan, ang nagalícay sa mg̃a cahágo, sa pagbóhat.

Haranganamente. = Sa Pagcatápol.

Haraganear. = Pagtápol, pagsóroy soroy, paglícay sa pagbóhat.

Haraganería. = Pagcatápol, pagcalícay sa pagbóhat.

Harapo. = Tinábas ng̃a bitay sa mg̃a bisti sa mg̃a táuo.

Harina. = Binócboc.

Harinado. = Binócboc ng̃a sináctan sa tobig.

Harinero. = Ang magapatigáyon sa pagpálit ug sa pagbalígya sa binócboc.

Hartar. = Bosog, ponó. * Bodlay, aling̃ása, pool.

Hartazgo. = Pagcabósog tong̃ód sa pagcáon ng̃a guilabíhan.

Harto. = Ang nabósog. * Igo, sa pagcaígo sa pagcatóman.

Hartura. = Pagcabósog. * Pagcadághan, cadaghánan, daghan, daghánan. *
Pagcatóman ng̃a hingpit sa bisan onsang caíbog, sa bisan onsa ng̃a
guipanghináot.

Hasta. = Cutub.

Hastío. = Pagcasóm-ol. * Pagcapóol. * Casocó, panoyó.

Hatajar. = Pagbáhin sa mg̃a hayópan sa mg̃a panón.

Hatajo. = Panón ng̃a diótay sa mg̃a hayópan. * Pagcadághan, cadaghánan.

Hatear. = Paghípos sa bisan cansa sa iang bisti, pagándam sa balon ug
sa obán ng̃a mg̃a quinahánglan, sa magalacát.

Hatería. = Ang balon ng̃a ihátag, igo sa pila ca adlao, sa mg̃a baquero,
sa mg̃a magbalántay sa mg̃a hayópan. * Ang mg̃a noog, mg̃a balon ug obán
pang mg̃a quinahánglan ng̃a guidála sa mg̃a baquero, sa pagbántay nila sa
mg̃a hayópan.

Hatero. = Ang nagahátod sa balon sa mg̃a baquero, ug ang mg̃a mananáp ng̃a
pagabalsáhan niána.

Hato. = Panón sa mg̃a mananáp, sa mg̃a hayópan. * Lugar ng̃a pagahoáyan ug
pagahigdáan sa mg̃a baquero, sa pagbántay nila sa mg̃a hayópan. * V.
Hatería hasta ang mg̃a noog. * Catilíngban, tapoc sa mg̃a táuo ng̃a
daótan, sa mang̃íl-ad ng̃a batásan. * Pagcadághan, cadaghánan.

Haya. = Cahoy ng̃a hatáas.

Hayo. = Cahoy ug diótay, hamóbo, sa Indias.

Haz. = Bogcos, baat, bináng̃an.

Haza. = Yota ng̃a maáyo ng̃a pagabohátan ug pagapogásan.

Hazaña. = Bohat ng̃a cating̃aláhan, hibólng̃an, banságon, bantógon. *
Buhat ng̃a mang̃íl-ad, daótan.

Hazañero. = Ang magabóhat sa mg̃a bohat ng̃a cating̃aláhan.

Hazañosamente. = Sa dagcóng cásing cásing, sa pagcating̃ála.

Hazañoso. V. Hazañero.

Hazmereir. = Táuo ng̃a tong̃ód sa iang dagoay ug batásan mahímo sia ug
hing̃alatáoan ug doláan sa obán.

Hazteallá. = Pagcaísog sa gaui.



HE

He. = Agó, agá, agoróy. * Onsa?

Hebdómada. = Semana, cadaghánan sa pitó ca túig.

Hebdomadario. = Ang Padre ng̃a tinórlo sa pagsógod sa mg̃a pagpang̃ádye ug
sa pagtóman sa obán ng̃a mg̃a tolománon sa tagsa ca semana, sa coro sa
mg̃a catedral ug sa mg̃a conbento.

Heben. = Táuo ug bisan onsa ng̃a oaláy polós.

Hebilla. = Galong galong, sab-it sa pothao con sa tombága ng̃a
nagacaláin lain ug dagoay. * Saplot.

Hebra. = Lugás, gobhay, nahot. * Guhay.

Hecatomba, hecatombe. = Paghálad sa usá ca gatús ca baca, ng̃a
guipanaghálad sa mg̃a dioatáhan sa ilang mg̃a dios dios.

Hechicería. = Bohat ng̃a bacácon, daótan, contra sa isigcatáuo, guican
sa gahóm sa yaoa, ing̃on sa pagtúo sa mg̃a táuo ng̃a obos ug ng̃a colang sa
salabótan. * Pagcalómay.

Hechicero. = Lomáyan, ang nagabóhat sa mg̃a bohat ng̃a bacácon cay boot
magdáot sa isigcatáuo. * Táuo ng̃a tong̃ód sa iang catahóm ug pagcaáng̃ay
guihigógma sa obán, ug nagacábig ug nagabíhag sa cabobót-on ug cásing
cásing sa isigcatáuo.

Hechizar. = Paglómay, pagbóhat sa mg̃a bohat ng̃a daótan, guican sa gahóm
sa yaoa, sa pagdáot sa isigcatáuo, sa iang laoas ug sa iang quinabóhi.
* Bisan onsa ng̃a magacábig ug magabíhag sa cabobót-on ug sa cásing
cásing sa táuo, tong̃ód sa pagcatahóm, pagcaníndot ug pagcaáng̃ay.

Hechizo. = Bisan onsang bohat, ng̃a ang̃ay sa mang̃a dioatáhan. * Mg̃a
lana, mg̃a dahon, mg̃a gamót, &c., ng̃a guinagámit sa obán ng̃a mg̃a táuo,
sa pagdáng̃at sa ilang tuyo, somála sa ilang mg̃a toloúhan ng̃a bacácon. *
Dahóla, lomay, hoclog tanggal, tagádlom. * Táuo ug bisan onsa ng̃a tacós
ng̃a higogmáon, ng̃a moágao ug magabíhag sa cásing cásing sa mg̃a táuo,
tong̃ód sa pagcatahóm, pagcaníndot ug pagcaáñag nia.

Hecho. = Bohat. * Salá, sayóp. * Bisan onsa ng̃a guiásoy, guisáyod ug
guisoguílon.

Hechura. = Pagcabóhat. * Binóhat sa bisan cansa ug labí pa sa Dios. *
Pagcabótang sa bisan onsa, sa mg̃a laoas, sa mg̃a baláy, sa mg̃a bató, sa
mang̃a cahoy, &c. * Dagoay, baihon sa bisan onsa. * Ang sohol ng̃a ibáyad
sa mananáhi tong̃ód sa pagtahí sa bisan onsang bisti.

Hedentina. = Bahó ng̃a daótan ug maísog, ug ang lugar ng̃a guibahóan.

Heder. = Pagbahó sa mang̃íl-ad ug maísog ng̃a bahó, pagángso, pagpán-os,
paglángto, paglángsa, pagláng-og, pagánghit. * Pagbáng̃-og.

Hediondamente. = Sa pagcabahó.

Hediondez. = Pagcabahó.

Hediondo. = Mobahó, &c. * Táuo ng̃a macasámoc, macabórlay, macaaling̃ása.

Hedor. = Bahó ng̃a daótan ug maísog.

Hegira. = Sinógdan sa pagísip sa mg̃a moros sa mg̃a túig, ng̃a mao cutub
sa pagcalágueu ni Mahoma sa longsod sa Meca ng̃adto sa Medina.

Helada. = Pagcatibúoc sa vino, sa tobig, &c., guican sa dagcóng tognao.

Heladizo. = Tobig, vino, &c., ng̃a matibúoc.

Helado. = Ang mabógnao caáyo. * Táuo ng̃a hingcolbáan, ng̃a nating̃ála
caáyo. * Ang borong, ang boquídnon, ang díli maálam magatóbang sa
isigcatáuo. * Bisan onsa ng̃a natibúoc guican sa dagcóng tugnao.

Helamiento. V. Helada.

Helar. = Pagtibúoc sa tubig, sa vino, &c., tong̃ód sa tugnao ng̃a dagcó.
* Pagpahárloc, pagcólba sa bisan cansa.

Helgado. = Táuo ng̃a guihinágan sa mg̃a ng̃ipon.

Heliocopio. = Anteojo, salamín sa pagsolóng sa adlao.

Heliotropio. = Tanóm sa Perú.

Hembra. = Babáye, baye sa mg̃a mananáp.

Hembrear. = Pagbóot sa mg̃a laqui sa mg̃a baye, paghigógma sa mg̃a laláqui
sa mg̃a babáye. * Paglíoat sa lonlon ng̃a mg̃a babáye, con mg̃a baye, con
sa daghánan ng̃a mg̃a babáye ug baye.

Hemigránea. = Tampíhag.

Hemisferio. = Ang tong̃á sa usá ca milíng̃in.

Hemorragia. = Paghibólos, pagágui sa dogó sa bába, sa ilong, &c.

Hemorroida. = Botbot.

Hemorroide. = Idem.

Hemorroo. = Saoa, halas, bitin.

Henar. = Lugar ng̃a ponó sa dagámi ng̃a laya.

Henchidor. = Ang magaponó, ang magadásoc, ang magagósa.

Henchidura. = Pagcagósa, pagcaponó, pagcadásoc.

Henchimiento. = Idem.

Henchir. = Ponó, dasoc, gosa.

Hendedor. = Ang magabóoac, magabádyet, magapalíqui, magapabalána,
magabís-ac, magapís-ac, magabásag, magalótac.

Hendedura. = Balána, liqui, bis-ac, lotac, basag, gona. * Guang.

Hender. = Idem, pagbóoac, pagguíhay, paggólay.

Hendidura. V. Hendedura.

Hendimiento. = Pagcabóoac, pagcalótac, pagcabalána, pagcalíqui,
pagcabís-ac, pagcapís-ac, pagcabásag, pagcagóna, pagcagóang,
pagcaguíhay, pagcagólay.

Henil. = Lugar ng̃a pagatipígan sa dagámi ng̃a laya.

Heno. = Dagámi ng̃a laya.

Hepática. = Ng̃alan sa mg̃a tanóm ng̃a italámbal sa atáy.

Herbáceo. = Ang nahatong̃ód sa dagámi.

Herbajar. = Pagsolód sa mg̃a mananáp, sa mg̃a hayópan, sa lugar ng̃a may
daghan ng̃a dagámi, arón maning̃áoan. * Pagpaning̃áon sa mg̃a mananáp.

Herbaje. = Cadaghánan sa mg̃a dagámi ug sa mg̃a tanóm ng̃a manoróc sa mg̃a
solóp.

Herbajero. = Ang magaábang sa mg̃a dagámi, sa mg̃a calán-on sa mg̃a
mananáp.

Herbario. = Ang macaíla sa gahóm sa mg̃a dagámi ug sa mg̃a tanóm. *
Cadaghánan sa mg̃a tanóm ug mg̃a dagámi ng̃a laya.

Herbazal. = Lugar ng̃a guinatórcan sa mg̃a tanóm ug mg̃a dagámi.

Herbecer. = Pagguítib, pagsógor sa pagtoróc sa mg̃a dagámi.

Herbolado. = Ang guihílog sa dogá ng̃a malála sa mg̃a tanóm con sa
dagámi.

Herbolario. = Ang mang̃íta ug magadaguínot sa mang̃a tanóm ng̃a italámbal,
sa oaláy quinaádman niána.

Herborizar. = Pagbólong sa banua ug sa mg̃a solóp sa mg̃a tanóm ug sa mg̃a
dagámi.

Herboso. V. Herbazal.

Heredad. = Yota ng̃a guibohátan, guibalánan, baol, cabalánan.

Heredado. V. Hacendado.

Heredar. = Pagdáoat sa cabílin, pagsonód. * Pagáoat, paghóad, paglíoat
sa mg̃a anac sa ilang mg̃a tigúlang, sa mg̃a bohat ng̃a maáyo con daótan,
sa ilang gaui, sa ilang batásan.

Heredero. = Manononód, ang modáoat sa cabílin. * Ang nagahúad, minonót
ug milíoat sa mg̃a batásan sa iang mg̃a tigúlang.

Hereditario. = Ang nahatong̃ód sa cabílin. * Ang mg̃a batásan ng̃a maáyo
con daótan, ang mg̃a saquét, &c., ng̃a guihóad sa mg̃a tigúlang, sa mg̃a
guinicánan.

Hereje. = Ang cristianos ng̃a díli mutóo sa obán ng̃a mg̃a toloóhan sa
santa Iglesia, ng̃a guisógo ug guitórlo sa Dios.

Herejía. = Sayóp, sa tinóyo sa boot, contra sa toloóhan sa santa
Iglesia ug sa mg̃a matúod ng̃a cristianos.

Herencia. = Gahóm sa pagdáoat sa cabílin ng̃a guibílin sa bisan cansa,
sa horas sa iang icamatáy, sa pagcamatáy nia, sa iang camatáyon. *
Cabílin ng̃a pagadaoáton.

Heresiarca. = Táuo ng̃a guinicánan sa bisan onsa ng̃a herejía.

Herético. = Ang nahatong̃ód sa herejía.

Herida. = Samad. * Casámdan, nina.

Herido. = Ang guisamad, samálan, sinamálan.

Heridor. = Ang nagasámad.

Herimiento. = Pagcasámad.

Herir. = Pagsámad, pagbonó, pagsóntoc, pagtóctoc, pagtígbac, pagtácbas,
pagtígbas. * Pagdáot, sa dong̃og, ug pagyógot, pagsáquet sa isigcatáuo.
* Pagbónal, paglámbos, paglátos, pagpócpoc. * Pagíoag sa adlao sa iang
mg̃a casólao. * Pagcáblit sa órgano, sa arpa, sa sesta, &c.

Hermafrodita. = Táuo ng̃a may quinatáuo sa pagcalaláqui ug sa
pagcababáye.

Hermana. = Sinína. * Gunting. * Dalónggan.

Hermanable. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a igsóon, ang masáyon mahiósa.

Hermanablemente. = Sa pagcamagsúon.

Hermanar. = Paghiósa, pagting̃ób, pagáng̃ay sa bisan onsa.

Hermandad. = Pagcamagsúon. * Pagcahigála, pagcaábian, pagcahiósa sa mg̃a
cabobót-on. * Pagcaíng̃on, pagcaáng̃ay sa mg̃a botang. * Catilíngban sa
mg̃a táuo ng̃a nanaghiósa sila sa pagtúman sa mg̃a botang ng̃a maalampóon
ug sa calóoy, sa isigcatáuo.

Hermanear. = Pagtáoag sa bisan cansa sa ng̃alan sa igsúon.

Hermano. = Igsúon. * Ang religioso ng̃a oldog ug donado sa mg̃a caparían.
* Ang sacop sa mg̃a cofradía con hermandad.

Hermosamente. = Sa pagcatahóm, sa pagcaníndot, sa pagcaáñag, sa
pagcaáyo sa pagcaáng̃ay, sa pagcahíngpit.

Hermosear. = Pagtahóm, pagdáyan dayan.

Hermoso. = Matahóm, maníndot, maáñag, maáyo oyámot, mahíngpit, toman
caáyo. * Bilírhon, hamíli, mahál.

Hermosura. = Catahóm, catahóman, pagcaníndot, pagcaáñag, pagcaáng̃ay.

Hernia. = Dagcóng lagáy, daloac.

Hernioso. = Ang may dagcóng lagáy, daloácan.

Herodes á Pilato (andar de). = Pagábot sa labíng daótan, pagpíli sa
pinilían.

Héroe. = Táuo ng̃a banságon, bantógon, cating̃aláhan, hibólng̃an tong̃ód sa
iang mg̃a bóhat.

Heroicidad. = Bohat ng̃a cating̃aláhan ug hibólng̃an.

Heróico. V. Héroe.

Heroina. = Babáye ng̃a hamíli, bilídhon, mahál, cating̃aláhan tong̃ód sa
iang mg̃a bohat.

Heroismo. = Pagcadághan sa mg̃a bohat ng̃a macahímo sa bisan cansang táuo
ug cating̃aláhan, banságon ug bantógon.

Herpes. = Cascaro, bon-i, aláp-ap.

Herrada. = Timba, cabo.

Herradero. = Ang magamarca sa mg̃a hayópan sa mg̃a mananáp, ug ang lugar
ng̃a pagamarcáhan.

Herradura. = Pothao ng̃a holohalágpad ug balicó, ng̃a itáod ug ilángsang
sa cocó sa mg̃a cabayo, dapit sa obus ug sa itolónob nila.

Herraje. = Cadaghánan sa mg̃a pothao ug sa mang̃a guinamíton ng̃a pothao,
ng̃a quinahánglan sa pagbóhat sa bisan onsa, mang̃a langsang, mg̃a
yaoíhan, &c.

Herramental. = Sorlánan sa mg̃a capandáyan.

Herramienta. = Capandáyan, cadaghánan sa mg̃a capandáyan. * Mg̃a ng̃ipon.

Herrar. = Paglánsang sa mg̃a pothao sa cocó, sa itolónob sa mg̃a cabayo,
&c. * Pagmárca sa pothao ng̃a guibága sa mg̃a mananáp, sa mg̃a hayópan.

Herrería. = Salsalán. * Ang opicio sa pagcamananálsal sa pothao. *
Banha, sabá ng̃a dagcó, pagsínggit ng̃a mabóloc.

Herrerico. = Langgam ng̃a diótay.

Herrero. = Mananálsal sa pothao.

Herreron. = Mananálsal ng̃a baol, ng̃a díli maálam caáyo.

Herreruelo. = Langgam.

Herrete. = Caoat, dagom ng̃a icatóhog sa mg̃a bohó sa mg̃a sinta, sa mg̃a
saguioálo, &c.

Herrezuelo. = Pothao ng̃a diótay.

Herrumbrar. = Paghátag sa lalím sa tayá sa vino con sa tobig.

Herrumbre. = Tayá, boay.

Herrumbroso. = Ang guitayá.

Herventar. = Pagpabócal sa bisan onsa.

Hervidero. = Pagcaalimbócad, ug ang tonóg sa vino, tubig, &c., con
magabócal na. * Tobóran ng̃a pagaolbóhan ug pagaalimbocáran sa tobig. *
Pagcahágong, pagcadághong sa doghan sa obán ng̃a mg̃a táuo ng̃a malisód
sila magguinháoa.

Hervir. = Bocal, alimbócad. * Pagbolá, pagbálod sa dagat.

Hervor. = Pagcabócal sa tobig, sa vino, &c. * V. Hervidero. *
Pagalimbócad sa tobig sa dagat, sa mang̃a danao, &c. * Pagcaínit sa mg̃a
cailíbgon sa mg̃a báta pa.

Heterogéneo. = Ang nahímo sa mg̃a bahin ng̃a nagacaláin lain.

Hética. = Hilánat ng̃a macalóya caáyo ug macahorót sa maghínay hinay sa
gahóm, sa cosóg sa laoas.

Hético. = Ang mobáti sa saquét sa hética. * Ang maníoang caáyo.

Hetiquez. = Saquét sa hética.

Hez. = Lalog, lonoc, nalog, bas-og.



HI

Híadas. = Tapoc sa mg̃a bitóon sa timáan sa Lang̃it ng̃a guing̃álan ug
Tauro.

Hibernal. = Ang nahatong̃ód sa tiempo sa tugnao.

Hibierno. V. Invierno.

Híbrido. = Mananáp ng̃a lioat sa nagacaláin lain ng̃a guinicánan, maíng̃on
sa guing̃álan ug mulo ng̃a lioat sa cabayo ug borricong baye.

Hidalgamente. = Sa pagcaháoan, sa pagcapotóng sa cásing cásing, sa
pagcalólot.

Hidalgo. = Táuo sa guinicánan ng̃a mahál, hamíli ug bilírhon. * Táuo sa
maháoan ug potóng ng̃a cásing cásing.

Hidalgon. = Idem.

Hidalgote. = Idem.

Hidalguejo. = Táuo ng̃a lioat sa limpio ug maáyong guinicánan apan
pobres, hang̃ol ug sa díli mabántog ng̃a ng̃alan.

Hidalguete. = Idem.

Hidalguía. = Pagcahímtang sa táuo ng̃a dato, hamíli ug mahál. *
Pagcalólot. * Pagcaháoan, pagcapotóng sa boot.

Hidra. = Saoa, halas, bitin.

Hidráulica. = Quinaádman ng̃a magaásoy sa pagpadápit ug sa pagtáas sa
mg̃a tobig.

Hidráulico. = Ang maálam sa hidráulica, ang nahatong̃ód sa hidráulica.

Hidria. = Tolotibór, sorlánan sa vino, sa tubig, &c., sa yota.

Hidrofobia. = Pagcalícay, pagcadomót sa tobig, sa mg̃a mananáp con sa
mg̃a táuo ng̃a guipamáac sa mg̃a mananáp ng̃a nabóang. * Saquét ng̃a
guing̃álan sa rabia, sa cabóang.

Hidrófobo. = Ang mubáti sa saquét ng̃a guiíng̃on carón, ang guipáac sa
mg̃a mananáp ng̃a nabóang.

Hidrogogia. = Quinaárman sa pagpátag sa mg̃a tubig.

Hidrografía. = Quinaárman ng̃a magaásoy sa pagcabótang sa mg̃a tobig ug
sa dagat, sa pagbóhat sa mg̃a mapa ng̃a casayóran sa mg̃a sológ, sa mang̃a
pagtáob ug paghonás, sa mg̃a tacót ug mg̃a pasil, sa mg̃a loog, sa mg̃a
laoígan, &c., sa dagat, arón hingbalóan sa mg̃a táuo ng̃a nanagsacáy.

Hidrógrafo. = Ang maálam sa hidrografía.

Hidromancía. = Toloóhan ng̃a bacácon, tong̃ód sa mg̃a timáan sa tobig.

Hidromántico. = Ang mutóo sa mg̃a toloóhan ng̃a bacácon tong̃ód sa mg̃a
timáan sa tubig.

Hidropesía. = Saquét ng̃a guican sa oháo ng̃a mabáscog.

Hidrópico. = Ang mobáti sa hidropesía. * Ang díli mabósog guihápon.

Hiedra. = Tanóm, balágon ng̃a nagatápot, nagacoyátot sa mg̃a pared, sa
mg̃a cahoy, &c.

Hiel. = Apdo. * Pagcapáit.

Hielo. = Tubig ng̃a natibúoc tong̃ód sa dagcóng tugnao. * Pagcacólba sa
boot.

Hiemal. = Ang nahatong̃ód sa tiempo sa tugnao.

Hiena. = Mananáp ng̃a ihálas ug maísog uyámot, sa Asia ug sa África.

Hieros. = Tanóm.

Hierrecico. = Pothao ng̃a diótay.

Hierro. = Pothao.

Higa. = Dayan dayan sa azabache sa pagcadágoay sa camót ng̃a guibítay sa
laoas sa mg̃a báta.

Higadillo. = Atáy sa mg̃a langgam, sa mg̃a isda ug sa obán pang mg̃a
mananáp ng̃a diótay.

Hígado. = Atáy. * Gahóm, cosóg, caísog.

Higiene. = Quinaádman ng̃a nahatong̃ód sa pagpatigáyon sa bisan onsa ng̃a
macaáyo ug ang̃ay sa quinabóhi, ng̃a icabátoc sa mg̃a saquét.

Higo. = Higos.

Higuera. = Cahoy ng̃a mobóng̃a sa mg̃a higos. * Del infierno. = Tang̃an
tang̃an.

Higueron. = Cahoy ng̃a dagcó, sa América.

Hijastro. = Hináblos.

Hijo. = Anac.

Hijodalgo. V. Hidalgo.

Hijuela. = Tinábas ng̃a idógang sa bisti ug sa bisan onsang panápton ng̃a
haíctin, arón mahalagpád. * Panápton ng̃a laro ug magáhi gahi, ng̃a
icatábon sa bába sa calis sa pagmisa sa mg̃a Padre. * Alaguían, balaháan
ng̃a diótay sa tubig. * Dalan ng̃a diótay ng̃a nagacóros ug nabalábag sa
mg̃a dalan ng̃a dagcó. * Camatoódan ng̃a ihátag sa mg̃a manononód sa táuo
ng̃a namatáy, arón hingbalóan sa tagsa tagsa sa cabílin ng̃a nahatong̃ód
caníla, ug ang maong cabílin.

Hila. V. Hilera. * Tináe ng̃a magamáy. * Pagcabílic. * Mg̃a logás ng̃a
guicóha sa panápton ng̃a guibádbad, sa pagbótang ug pagtámbal sa mg̃a
samad.

Hilacha. = Pinótol ng̃a hilo ng̃a nacáscas sa panápton.

Hilada. V. Hilera. * Tagsa ca pagtaláy sa mg̃a bató, sa mg̃a ladriyo,
&c., sa mg̃a cota.

Hiladillo. = Sintas sa hilo con sa igagáma ng̃a haíctin.

Hilado. = Cadaghánan sa bisan onsa ng̃a binílic.

Hilador. = Ang magabílic.

Hilandero. = Idem. * Lugar ng̃a pagabilícan.

Hilar. = Bilic. * Pagbóhat sa mg̃a olod ug sa mang̃a laoa laoa sa ilang
mg̃a balay balay, sa pagípon nila sa mg̃a logás ng̃a guigáma nila. *
Paghúna húna sa maáyong pagcatóltol.

Hilaza. V. Hilada, desde tagsa ca. * Hilo ng̃a díli topóng, ng̃a may
pagcanípis ug pagcabága. * Hilo ng̃a igahábol sa bisan onsang hablon.

Hilera. = Taláy, taláytay.

Hilero. = Timáan ng̃a maquíta sa dagat ug sa mg̃a sobá sa guiaguían sa
mg̃a sológ.

Hilo. = Hilo. * V. Hebra. * Caoat ng̃a manípis ng̃a binótong. *
Pagcadalígdig ng̃a diótay, manípis, sa tubig, sa dogó, &c. *
Pagcasómpay, pagcadáyon sa soguílon, sa oáli, &c. * Lugás ng̃a icagáma
sa mang̃a olod ug sa mg̃a laoa laoa sa ilang mg̃a baláyan.

Hilvan. = Pagcahalóghog, pagcadoláhot.

Hilvanar. = Pagdoláhot, paghalóghog. * Pagbóhat sa bisan onsa sa madalí
caáyo. * Paghóna húna sa pagbóhat sa bisan onsa.

Himeneo. = Pagcasál.

Himno. = Pagcanta, paggóya goya ng̃a ipahanong̃ód sa Dios ug sa mg̃a
santos.

Hincadura. = Pagcatólpoc, pagcalánsang, pagcaógdoc, pagcabógsoc,
pagcatonóc, pagcasóntoc.

Hincapié. = Sicad, pagcasícad, pagpanícad.

Hincar. = Tolpoc, lansang, ogdoc, bogsoc, tonóc, sontoc.

Hincha. = Domót, daótan ng̃a boot.

Hinchadamente. = Sa pagcahobág.

Hinchado. = Palábi labíhon. * Soguílon, oáli, &c., ng̃a sináctan sa
mang̃a polong ng̃a díli macaígo, ng̃a oaláy hingtóngdan.

Hinchar. = Pagponó sa hang̃in sa bisan onsa ng̃a oaláy solód. * Paghobág,
pagbotód, paglámhong, paglámhoy. * Pagpalábi labi. * Hopong.

Hinchazon. = Hobág, cabotód, calámhong, calámhoy. * Pagpalábi labi,
pagcadagcó sa boot, sa cásing cásing. * Pagcahópong.

Hinojo. = Tanóm ng̃a mahomót, ug hasta ang iang bong̃a ng̃a maíng̃on ing̃on
sa anís.

Hipar. = Sod-oc, siclo. * Pagháng̃os, pagónto, pagbórlay, pagcotás
tong̃ód sa dagcóng bohat. * Pagíbog pagpanghináot sa minatúod, sa bisan
onsa.

Hiperdulía. = Pagtáhod cang María Santísima, pagsíngba ng̃a nahatong̃ód
cang María Santísima.

Hipo. = Sod-oc, siclo. * Caíbog ng̃a dagcó sa bisan onsa. * Domót,
daótan ng̃a boot sa lain.

Hipocondría. = Saquét ng̃a nahamótang sa pagcabotód sa tian, sa
pagcadíli mahílis sa quináon, guican sa casobó ug camíng̃ao ng̃a dagcóan.

Hipocondríaco. = Ang mobáti sa saquét sa hipocondría.

Hipocóndrico. = Ang nahatong̃ód sa hipocondría.

Hipocrás. = Ilímnon ng̃a magáma sa vino, asúcar con calámay, canela ug
sa obán pang mg̃a panácot ng̃a mahomót.

Hipocresía. = Pagbóhat sa bisan onsa sa pagcasalingcápao, sa
pagcatalonháyag. * Pagcadayág sa bisan onsa sa pagcabátoc sa matúod.

Hipócrita. = Ang magabóhat ug mamólong sa salingcápao, sa
pagcatalonháyag lamang, labon ng̃a halayó caáyo ang anáa sa iang húna
húna. * Pagbóhat ug pagpamólong sa díli oyon, sa díli ang̃ay sa guihúna
húna.

Hipócritamente. = Sa pagcasalingcápao, sa pagcatalonháyag.

Hipócrito. V. Hipócrita.

Hipoteca. = Baláy con yota ng̃a ihátag sa otáng̃an sa guiotáng̃an nia,
hasta ng̃a magbáyad sa iang otang.

Hipotecar. = Paghátag sa otáng̃an sa guiotáng̃an nia sa iang baláy con
baol, hasta ng̃a magbáyad sa otang nia.

Hirco. = Mananáp ng̃a maíng̃on ing̃on sa canding ng̃a ihálas.

Hirviente. = Ang mubócal.

Hisca. = Dogá ng̃a mahágcot sa pagcóha sa mang̃a langgam.

Hiscal. = Pisi sa totólo ca labid.

Hisopada. = Pagcasáblig sa tobig.

Hisopar. = Pagsáblig sa tobig.

Hisopillo. = Panápton ng̃a liníquit ug ng̃a pagaholóman sa tobig, sa
sabáo, sa vino, &c., sa pagpaínom sa mg̃a masaquét ug sa pagpabógnao sa
ilang totónlan. * Tanóm.

Hisopo. = Tanóm, dagámi. * Cahoy ng̃a hamóbo ng̃a guibotáng̃an sa usá ca
tomóy sa mg̃a balahíbo sa baboy con sa cabayo, con sa usá ca malíng̃in
ng̃a tombága ng̃a binóho bohóan, sa pagsáblig sa mg̃a Singbahán ug sa
bisan diin sa tubig ng̃a bendita.

Hispánico. = Ang nahatong̃ód sa España.

Hispano. = Ang natáuo sa España. * Ang nahatong̃ód niíning Guinharían.

Híspido. = Bisan onsa ng̃a maháit.

Histérico. = Coyáp.

Historia. = Soguílon sa ng̃atanán ng̃a nahitábo sa canhing tiempo ug sa
mg̃a bohat ng̃a tacús ng̃a timaánan. * Soguílon, pananglétan ng̃a guimáo
mao. * Casayóran sa pagcabótang sa mg̃a mananáp, sa mg̃a cahoy ug mg̃a
tanóm. * Pagcabíquil sa mang̃a cabobót-on.

Historiado. = Piníntal ng̃a guibotáng̃an sa nagacaláin lain ng̃a mg̃a
laráoan con dagoay.

Historiador. = Ang nagasólat sa historia.

Historiar. = Pagsólat sa historia, paggáma sa mang̃a soguílon. *
Pagpíntal sa papel, sa papán, sa panápton, &c., sa nahitábo sa canhing
tiempo.

Historieta. = Soguílon ng̃a oaláy hingtóngdan ug cahológan.

Historiógrafo. V. Historiador.

Histrion. = Táuo ng̃a magapacaláin sa bisti sa mg̃a dola sa cadaigánan.

Hita. = Lansang ng̃a diótay, laro ug sa oaláy olóhan.

Hito. = Mojon, halígueng cota ng̃a hamóbo, ng̃a guibótang arón hingbolóan
sa mg̃a táuo ng̃a nanaglacát sa pagadolóng̃an sa mg̃a dalan, ug sa
pagtimáan sa mg̃a caotlánan sa yota.



HO

Hobachon. = Táuo ng̃a matámboc ug sopang, apan malóya sa pagbóhat.

Hocicada. = Pagcahilugcapá, pagcasocámod, pagcahidagpá.

Hocicar. = Paghilugcapá, pagcasocámod, paghidagpá, paghidagmá.

Hocico. = Song̃ad, iolóng̃ad, icaóng̃ad, song̃ó. * Bába sa mg̃a táuo ng̃a
guidagcóan sa mg̃a ng̃abil. * Nauong. * Pagcacolíot, pagcasocó.

Hocicudo. = Mananáp sa dagcóng song̃ad, song̃ó.

Hocino. = Capandáyan sa pothao ng̃a quinalaháan ug maháit, maíng̃on sa
dagoay sa sanggot, galab ng̃a diótay.

Hogaño. = Carón tuíga, niíning túig ng̃a atóbang, ng̃a nagalacát.

Hogar. = Dapóg, abó. * Baláy, pinoyánan.

Hogaza. = Tinápay ng̃a dagcó.

Hoguera. = Daob, pagcasiláb, dagcóng siga.

Hoja. = Dahon. * Ang espada lamang, ang cales, campílang, sondang,
bangcao, &c., sa oaláy polóan ug togdánan. * Tagsa ca pecas sa mg̃a
tacop ug mg̃a talambóan. * Pothao, tombága, &c., ng̃a halagpád ug
manípis. * Tagsa ca papel sa mg̃a libro, sa mg̃a cuaderno, &c.

Hojalatero. = Ang magabóhat sa bisan onsa, sa hoja de lata.

Hojaldrado. = Inojáldre, ang may dagoay sa ojaldre.

Hojaldrar. = Pagbóhat sa ojaldre.

Hojaldre. = Tinápay ng̃a sináctan sa manteca ug sa asúcal con calámay
ng̃a nagáma sa mg̃a dolodáhon ng̃a haíctin, manípis ug liníquit.

Hojaldrista. = Ang magabóhat sa mg̃a ojaldre.

Hojarasca. = Cadaghánan sa mg̃a dahon ng̃a natágas sa mg̃a cahoy. * Bisan
onsa ng̃a oaláy bale, ng̃a oaláy polós. * Mg̃a polong ug mg̃a pagsáad ng̃a
oaláy hingtóngdan ug cahológan, ng̃a bacácon.

Hojear. = Pagágui agui sa madalí sa mg̃a dahon sa mg̃a libro con mg̃a
cuaderno. * Pagbása sa madalí sa mg̃a bahin sa mg̃a libro. * Pagbácbac sa
mang̃a tombága arón nipíson ug boháton ug mg̃a dahon.

Hojoso. = Ang guidaghánan sa mg̃a dahon.

Hojudo. = Idem.

Hojuela. = Dahon ng̃a manípis caáyo, hatáas ug haíctin, sa boláoan, sa
salapí, &c.

Hola. = Nan, hoy, ¿onsa quiní? ¿onsa caná? ¿onsay? ¿onsa ba cadto?

Holanda. = Panápton ng̃a putíon ng̃a pino, manípis caáyo.

Holandilla. = Panápton ng̃a igasápao sa mg̃a bisti.

Holgachon. = Táuo ng̃a maánad sa pagcáon ug pagsoróy soroy lamang, sa
oaláy buhat, tiglíbod libod.

Holgadamente. = Sa pagcalóag.

Holgado. = Ang oaláy buhat. * Ang dagcó, ang halóag.

Holganza. = Pagpahóoay, pagcaoaláy cabórlay. * Calípay, dola,
paghimáya, maáyong buot.

Holgar. = Pagpahamórlay, paghóoay. * Pagtápol, paglícay sa pagbóhat.

Holgazan. = Tapólan, ang díli mahagógma magbóhat, ang magalícay sa
cahágo, tigsóroy soroy, tiglíbod libod.

Holgazanear. V. Holgar, desde pagtápol.

Holgazanería. = Pagcatápol, pagcalícay sa pagbóhat, sa mg̃a cahágo. *
Pagcasóroy soroy.

Holgorio. = Piesta, caling̃áoan, calípay, dula.

Holgura. = Idem.

Holocáusto. = Paghálad sa mg̃a judíos.

Hollar. = Tonób. * Pagpasipála, pagtámay, pagyóbit sa isigcatáuo.

Hollejo. = Panit sa obán ng̃a mg̃a bong̃a.

Hollin. = Anóos.

Holliniento. = Ang guianoósan.

Hombracho. = Táuong laláqui ng̃a matámboc, hatáas, sopang ug sa dagcóng
hosog.

Hombre. = Táuo ng̃a laláqui.

Hombrear. = Pagpacalaláqui sa mg̃a báta pa.

Hombrecico, llo, to. = Laláquing diótay. * Tanóm ng̃a nagacoyátot sa mg̃a
pared ug sa mg̃a cahoy.

Hombrillo. = Tinábas sa panápton ng̃a icalíg-on sa mg̃a abága sa mg̃a
sinína.

Hombro. = Abága.

Hombron. V. Hombracho. * Laláqui sa maáyong batásan. * Batid ug
cosógon.

Hombronazo. = Idem.

Hombruno. = Ang nahatong̃ód ug ang maíng̃on sa laláqui.

Homenaje. = Pagpanómpa ng̃a pagaboháton sa pagtáhor ug pagsílbi sa hari
con sa agálon. * Pagsingba, pagtáhor, pagsógot.

Homicida. = Ang magapatáy sa isigcatáuo. * Ang macamatáy sa táuo.

Homicidio. = Pagcapatáy, pagcabonó sa isigcatáuo.

Homilía. = Pagoáli, oáli sa pagásoy sa mg̃a táuo sa nahatong̃ód sa
religion.

Homiliario. = Librong sinolátan sa mang̃a homilía.

Hominicaco. = Laláqui sa daótan ng̃a dagoay.

Homólogo. = Mg̃a polong ng̃a magacaláin lain sa pagsángpot, apan sa usá
lamang ca cahológan ug hingtóngdan.

Honda. = Salápid, pisi ng̃a igabonó, igasalibáy sa mg̃a bató.

Hondamente. = Sa pagcahalálom. * Sa hatáas oyámot ng̃a pagásoy,
pagpamólong, paghúna húna.

Hondazo. = Pagcabonó, pagcasalibáy sa bató, sa honda.

Hondero. = Soldado ng̃a nacagámit sa honda, sa canhing tiempo, sa
pagpang̃óbat.

Hondillo. = Mg̃a pinótol ng̃a panápton ng̃a icagáma sa balát-ang sa mg̃a
calsones.

Hondo. = Halálom.

Hondon. = Sampot, sampótan sa bisan onsa; sa bocág, sa saro, sa boteya,
sa balóyot, &c. * Ang matá sa mg̃a dagom.

Hondonada. = Yota ng̃a halálom, sapá.

Hondura. = Pagcahalálom.

Honestamente. = Sa pagcaólay, sa pagcacastos. * Sa pagcatahá, sa
pagcatáhod.

Honestar. = Pagtáhod, pagtahá.

Honestidad. = Pagcacastos, pagcaólay pagcabóg-os. * Pagcahósay sa laoas
sa táuo, sa iang pagbóhat ug mg̃a paglihoc. * Pagpamólong sa mg̃a polong
ng̃a ang̃ay sa pagcaboótan.

Honesto. = Ang maáyo. * Táuo ng̃a mahagógma sa pagcacastos, ng̃a olay,
bog-os, sa mahósay ng̃a batásan. * Bisan onsa ng̃a matárong, ng̃a ¡go sa
cataróng̃an.

Hongo. = Ohong, libgos, poclilay.

Honor. = Catahóran, catahá. * Dong̃og, maáyong ng̃alan. * Pagcacastos,
pagcaólay sa mg̃a babáye. * Opicio con pagcahímtang ng̃a dagcó, mahál.

Honorable. = Talahóron.

Honorablemente. = Sa catahóran, sa maáyong ng̃alan ug dong̃og.

Honorario. = Ang mohátag sa maáyong dong̃og sa bisan cansa. * Sohol ng̃a
ihátag sa bisan cansa tong̃ód sa mg̃a bohat nia.

Honoríficamente. V. Honorablemente.

Honorífico. V. Honorario, hasta sohol.

Honra. = Dong̃og ng̃a maáyo, maáyong ng̃alan. * Pagcacasto, pagcaólay sa
mg̃a babáye. * Pagámpo sa cadaigánan tong̃ód sa calág sa mg̃a minatáy.

Honradamente. = Sa maáyong dong̃og.

Honradez. = Pagbóhat ug pagpamólong ing̃on sa ang̃ay sa táuo ng̃a may
dong̃og ng̃a maáyo.

Honrado. = Táuo ng̃a may dong̃og ng̃a maáyo, donggánon, boótan.

Honrador. = Ang magatáhod, ang magtahá, ang mohátag sa catahóran.

Honramiento. = Pagcatáhod, pagtáhor, pagtahá.

Honrar. = Tahor, tahá.

Honrilla. = Caólao.

Honrosamente. V. Honradamente.

Honroso. V. Honorario, hasta sohol.

Hontanar. = Lugar sa mg̃a tobóran.

Hopa. = Bisti ng̃a maíng̃on sa sotana sa mang̃a Padreng clérigo.

Hopalanda. = Bisti ng̃a dagcó ug halagpád. * Bisti sa mg̃a táuo ng̃a
nanagestudio sa mg̃a Universidad.

Hopear. = Paglíhoc, pagquíuo quiuo sa mg̃a mananáp sa ilang icog.

Hopo. = Icog sa mg̃a mananáp ng̃a balahibóan caáyo. * Asintos sa mg̃a capa
ug mg̃a capote.

Hora. = Horas. * Cadugáyan sa usá ca horas ng̃a pagapalandóng̃an sa mg̃a
cristianos sa adlao sa pagsáca, sa mg̃a Lang̃it sa atong Guinóong
Jesucristo * Librong diótay ng̃a sinolátan sa mg̃a pagámpo ng̃a nahatong̃ód
cang María Santísima.

Horadable. = Ang arang bohóan.

Horadacion. = Pagcabohó.

Horadador. = Ang magabohó, ang magahilíhod.

Horadar. = Pagbohó sa pagcalápos.

Horado. = Bohó ng̃a magalápos.

Horario. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a horas. * Ang pothao, tombága, &c., sa
horásan ng̃a magatórlo sa mg̃a horas.

Horca. = Bitáyan: pagahógtan, pagapátian sa mg̃a táuo ng̃a saláan. *
Sang̃á sang̃á.

Horcadura. = Ang bahin sa mg̃a cahoy ng̃a pagabolágan sa mg̃a sang̃á. *
Sinógdan sa mg̃a sang̃á sa mg̃a cahoy ug mg̃a tanóm.

Horcajadas (a). = Pagcabayo sa pagbítay sa tagsa ca paa sa dapit sa toó
ug sa oála sa tian sa mananáp ng̃a pagacabayóan.

Horcajadura. = Balát-ang.

Horco. = Tohog sa mg̃a ajos ug mg̃a seboyas.

Horcon. = Sang̃á sang̃á.

Horchata. = Ilímnon ng̃a magáma sa tubig ug sa mang̃a liso sa atímon, sa
calabasa, sa melon, sa almendras, &c., ng̃a dinócdoc.

Hordiate. = Ilímnon ng̃a magáma sa sebada.

Horizontal. = Bisan onsa ng̃a nacaligád, ng̃a díli motíndug.

Horizonte. = Ang lang̃it ng̃a atóbang sa mg̃a matá sa mg̃a táuo. * Ng̃atanán
ng̃a maquíta paglíbot cotob sa tagsa ca bahin sa yota.

Horma. = Hormahan sa pagbóhat sa bisan onsa, sa mg̃a sapín, sa mg̃a calo,
&c.

Hormero. = Ang magabóhat sa mg̃a hormáhan.

Hormica, lla, ta. = Cahoy, bocóg, &c., ng̃a pagaboháton ug botones.

Hormiga. = Holomigas, solom, alioálang, palá, hantic, ananácyod,
antóng̃al, bahao bahao.

Hormigon. = Sacót sa mg̃a batóng magamáy, sa apog ug sa bolit.

Hormigoso. = Ang nahatong̃ód sa holomigas.

Hormiguear. = Pagbánhod, pagbínhor sa mg̃a bocton, mg̃a paa, mg̃a camót ug
mg̃a tiil. * Pagcatól sa maháit caáyo sa ilálom sa panit. * Pagquíbot
quibot, pagquípot quípot.

Hormigueo. = Pagcabánhod, pagcabíhod. * Pagcacatól. * Pagcaquíbot
quibot, pagquípot quipot.

Hormiguero. = Baláyan sa mg̃a holomigas, sa mg̃a solóm, &c.

Hornacina. = Bohó ng̃a guibílin sa mg̃a cota, ug labí pa sa mg̃a
Singbahán, sa pagáng̃ay dihá sa mg̃a altar.

Hornacho. = Bohó, lang̃ob lang̃ob ng̃a pagaboháton sa mg̃a caboquílan, sa
mg̃a bang̃ílid ng̃a pagacalían ug pagacoháan sa yota, sa balás, &c.

Hornachuela. = Payág, balong balong.

Hornada. = Cadaghánan sa mg̃a tinápay, &c., ng̃a pagalotóon pangdóng̃an sa
horno.

Hornaguear. = Pagcále sa yota, sa pagcóha sa olíng ng̃a guing̃álan de
piedra, sa bató.

Hornaguera. = Olíng ng̃a guing̃álan de piedra, sa bató.

Hornaguero. = Ang nahalóag. * Ang naháoan, ang naháoay. * Lugar ng̃a
pagacoháan sa oling ng̃a guing̃álan de piedra, sa bató.

Hornaza. = Horno ng̃a diótay, ng̃a pagtunáoan sa mg̃a tombága, sa salapí,
&c. * Color ng̃a igasínao ug icabólit sa mg̃a sorlánan sa yota dapit sa
solód.

Hornazo. = Tinápay ng̃a linóto sa horno ug sináctan sa mg̃a itlog. *
Gasa, regalo, ng̃a guipanghátag sa mg̃a tagilóngsod sa Padre ng̃a nagaoáli
sa cuaresma, sa human na ang oláhing oáli.

Hornear. = Pagtúman sa opicio sa paglóto sa tinápay.

Hornería. = Opicio sa paglóto sa tinápay.

Hornero. = Ang may opicio sa paglóto sa tinápay.

Hornija. = Sológnod, mg̃a cahoy ng̃a magámay ng̃a icaínit sa horno sa
paglóto sa tinápay.

Hornijero. = Ang magahácot sa mg̃a sológnod sa horno.

Hornilla. = Bohó ng̃a pagaboháton sa mg̃a dapóg ng̃a pagabotáng̃an sa
caláyo ug pagalotóan sa bisan onsa. * Bohó sa mg̃a salapatíhan ng̃a
salágan sa mang̃a salapáti.

Hornillo. = Hornong diótay.

Horno. = Horno ng̃a paglotóan sa tinápay ug sa bisan onsa. * Pagabohátan
sa apog ug pagalotóan sa tesa, sa ladriyo, &c.

Horquilla. = Sang̃á sang̃á. * Dagom sa caoat, sa salapí, &c., ng̃a
icalíg-on sa mg̃a babáye sa ilang pinángco, ng̃a icalógpit sa bohóc.

Horra. = Mananáp ng̃a baye, ug langday.

Horrendamente. = Sa pagcacógmat, sa pagcalísang.

Horrendo. = Ang macalísang, ang macacógmat.

Hórreo. = Tangcal, lugar ng̃a pagatipígan sa trigo, sa humáy, &c.

Horribilidad. V. Horrendo.

Horrible. = Idem. * Macalilísang.

Horriblemente. V. Horrendamente.

Hórrido. V. Horrendo.

Horrífico. = Idem.

Horripilacion. = Taquig.

Horripilativo. = Ang macatáquig.

Horrísono. = Ang macalísang, ang macacógmat sa iang ting̃og, sa iang
tonóg. * Ting̃og, tonóg ng̃a macahahárloc, macalilísang.

Horro. = Ang bihag ng̃a nalocát na, ng̃a nahamísic sa cabihágan.

Horror. = Cacógmat, calísang, cahárloc ng̃a dagcóan.

Horrorizar. = Paglísang, pagcógmat.

Horrorosamente. = Sa pagcacógmat, sa pagcalísang.

Horroroso. V. Horrendo. * Ang malágsot oyámot, ang daótan caáyo, ang
mang̃íl-ad.

Hortaliza. = Mg̃a tanóm ng̃a macáon, mg̃a dahon, mg̃a gamót, &c.

Hortelana. = Asáoa sa hortelano.

Hortelano. = Ang magabántay sa mg̃a lauerta, sa mg̃a tanáman. * Langgam
sa España.

Hortera. = Yahóng, panácsan sa cahoy.

Hosco. = Color ng̃a maíng̃on ing̃on sa maítom. * Táuo sa maísog ng̃a gaui,
mapíntas, palábi labíhon.

Hoscoso. = Bisan onsa ng̃a maháit.

Hospedable. = Ang tacós pasác-on sa baláy.

Hospedador. = Ang magapasáca sa lain sa iang baláy.

Hospedar. = Pagpasáca sa baláy, paghátag sa pinoyánan sa bisan cansa.

Hospedería. = Solód ng̃a guitagána sa mg̃a caparían sa pagpoyó sa boot
magpoyó dihá ug sa mohápit, sa mg̃a homalápit, halapítan.

Hospedero. = Ang magabántay, magahópot ug magaalíma sa mg̃a homalápit.

Hospiciano. = Pobres. * Hang̃ol ng̃a magapoyó sa baláy ng̃a guing̃álan de
misericordia, sa calóoy.

Hospicio. = Baláy ng̃a guitagána sa mg̃a calongsóran sa paghípos, sa
paghátag sa pinoyánan, sa pagpacáon ug sa pagbísti sa mg̃a pobres, sa
mg̃a hang̃ol.

Hospital. = Baláy ng̃a pagabotáng̃an, pagaalimáhan ug pagatambálan sa mg̃a
masaquét. * V. Hospicio.

Hospitalario. = Caparían ng̃a, ing̃on sa iang mang̃a tolománon, modáoat,
magahípos ug magahópot sa mg̃a pobres ug sa mg̃a homalápit.

Hospitalero. = Ang magabántay sa hospital.

Hospitalidad. = Paghípos, paghópot, pagbísti ug pagpacáon sa mg̃a
hang̃ol, sa mg̃a homalápit. * Pagábi abi sa mg̃a domolóong. * Pagpoyó sa
mg̃a masaquét sa hospital.

Hostería. = Baláy ng̃a pagasác-an sa mg̃a homalápit ug domolóong sa
pagcáon ug sa pagpoyó tong̃ód sa sohol con sa bayad ng̃a guipang̃áyo
caníla.

Hostiario. = Cajon cajon ng̃a diótay ng̃a sorlánan sa mg̃a hostia.

Hostiero. = Ang magabóhat sa hostias.

Hostigador. = Ang magasámoc sa isigcatáuo.

Hostigar. = Samoc, borlay.

Hostigo. = Bahin sa pared con sa cota ng̃a dayág sa olan ug sa hang̃in. *
Onós sa mabáscog ng̃a olan ug sa hang̃in, ng̃a magadáot sa pared ug sa mg̃a
cota.

Hostil. = Caáoay, batoc.

Hostilidad. = Pagcadáot, cadaótan ng̃a guibóhat sa usá ca Guinharían sa
lain ng̃a Guinharían, sa usá ca hadi sa lain ng̃a hadi.

Hostilizar. = Pagdáot sa mg̃a caáoay.

Hotentote. = Táuo ng̃a salvajes, ihaláson caáyo, ng̃a magapoyó sa yota
ng̃a haróol sa cabo de buena Esperanza.

Hoy. = Carón arláoa.

Hoya. = Bohó ng̃a dagcó sa yota.

Hoyada. = Yota ng̃a halálom, sapá.

Hoyo. = Bohó.

Hoyoso. = Bohóan, binohóan, ang guibohóan, ang may daghan ng̃a mg̃a bohó.

Hoz. = Galab, capandáyan sa pothao ng̃a balicó, ng̃a igagálab sa humáy,
sa trigo, &c.

Hozadero. = Lugar ng̃a pagaong̃álan, pagaóad oáran sa mg̃a baboy.

Hozar. = Ong̃ar, oad oad.



HU

Hucha. = Caban, caja ng̃a dagcó. * Lolónggan, longgánan, sorlánan sa
yota, ng̃a guibotáng̃an sa usá ca bohó, sa pagtípig ug pagdaguínot
pagánam anam sa salapí. * Ang salapí ng̃a guidaguínot pagánam anam.

Huebra. = Yota ng̃a pagadaróhan sa dohá ca buoc ng̃a baca, cabayo,
calabáo, &c., sa usá ca adlao. * Dohá ca mananáp, mg̃a cabayo, mg̃a baca,
&c., ug ang usá ca táuo ng̃a pagaabáng̃an sa pagbóhat sa usá ca adlao ng̃a
tibúoc.

Hueca de huso, tornillo, &c. = Piliryan.

Hueco. = Caoang, ang oaláy solód, ohang, gong̃ab, loang. * Táuo ng̃a
palábi labíhon, parayégon ng̃a guilabíhan. * Tonóg, ting̃og ng̃a cagábcab.
* Bisan onsa ng̃a mahómoc, binósgan, binóscag.

Huelga. = Cadugáyan sa tiempo, sa túig ng̃a pagahoáyan, ng̃a díli
pagabohátan. * Caling̃áoan.

Huelgo. = Pagguiháoa. * Guininháoa. * V. Holgorio.

Huella. = Tonób, timáan ng̃a mahabílin sa moágui sa bisan diin. *
Pagcatonób, timáan ng̃a mahabílin sa bisan onsang marca sa pagamarcáhan.

Huello. = Lugar ng̃a pagatónban. * Ang cocó sa mg̃a mananáp dapit sa
obos.

Huérfano. = Ylo. * De Padre y madre. = Ylo ng̃a tolápos.

Huero huevo. = Ba-óg, baóg.

Huerta. = Laoerta, tanáman.

Huerto. = Idem, lugar ng̃a pagatámnan sa mg̃a otan ug sa mg̃a tanóm ng̃a
bolácan.

Huesa. = Lobóng̃an, lobóng, lolóbng̃an.

Hueso. = Bocóg. * Liso. * Bató ng̃a apógon ng̃a oalá malóto, ng̃a oalá
maápog. * Ang macalisód, ang macayógot, ang macasámoc. * Ang daótan ug
ng̃a oaláy bale.

Huesoso. = Ang nahatong̃ód sa bocóg.

Huesped. = Homalápit, ang magpoyó sa baláy ng̃a díli ia. * Ang tagía sa
halapítan. * Ang magapasáca sa iang baláy sa mg̃a homalápit.

Hueste. = Pang̃obátan.

Huesudo. = Ang bocógan caáyo. * Táuo sa dagcóng hosog.

Huevar. = Pagítlog sa mg̃a langgam.

Hueva. = Bihod.

Huevera. = Pagoáncan sa mg̃a langgam. * Copa con sodlánan ng̃a
pagabotáng̃an sa mg̃a itlog ng̃a linóto sa pagcahómoc.

Huevero. = Ang mopálit ug magabalígya sa mg̃a itlog.

Huevo. = Itlog.

Huida. = Pagcalágueu, pagcalósot.

Huir. = Lagueu, oalá, paháoa.

Hule. = Panápton ng̃a guidíhog sa bolit ng̃a magáhi ug malíg-on caáyo. *
Tagoc sa Indias ng̃a icabólit sa mg̃a panápton.

Humanamente. = Sa calóoy. * Ing̃on sa ang̃ay sa pagcatáuo.

Humanar. = Pagbóhat sa isigcatáuo ug malolóyon, mapoang̃ódon, sa mahínay
ug sa maáyong boot. * Pagtáuo sa calibótan, pagsógod sa pagcatáuo,
pagtoróc sa táuo sa tian sa iang inahán.

Humanidad. = Pagcatáuo. * Catámboc, pagcadagcóng hosog. * Pagcasáyon sa
pagángdo sa mg̃a pagtándog sa laoas ug sa mg̃a cailíbgon ng̃a calibotánon,
laoásnon. * Pagcalóya ng̃a onay sa táuo ng̃a guican sa salá ng̃a
panolóndon. * Poáng̃od, calóoy. * Maáyong boot, maáyong gaui.

Humano. = Ang nahatong̃ód ug ang̃ay sa táuo.

Humareda. = Pagcaasó.

Humazo. = Asó ng̃a dagcó. * Ang asó sa papel con sa lana ng̃a ipatong̃ód
sa ilong con sa bába, sa pagtámbal sa guiasóhan con sa pagtíao canía.

Humeante. = Ang magaasó.

Humear. = Pagasó, pagalísbo, pagalísng̃ao. * Pagbílin sa mg̃a timáan sa
mg̃a pagáoay ug mg̃a cagobót sa canhing tiempo.

Humedad. = Pagcaómog.

Humedal. = Yota ng̃a mabasá basá.

Humedecer. = Pagómog, pagbasá basá sa bisan onsa.

Húmedo. = Ang naómog, ang nabasá basá.

Humero. = Alaguían sa asó.

Humildad. = Pagpaóbos. * Pagcatáuo ng̃a obos, lioat sa guinicánan ng̃a
díli hamíli, ng̃a díli mahál. * Pagcasácop.

Humilde. = Mapaobsánon. * Tauo ng̃a hamóbo. * Tauo ng̃a lioat sa
guinicánan, guilioátan ng̃a obos ng̃a díli mahál.

Humildemente. = Sa pagpaóbus.

Humillacion. = Pagpaóbos, pagcaóbos.

Humilladero. = Lugar sa mg̃a ganháan sa mg̃a Singbahán, ng̃a guibotáng̃an
sa usá ca crus, con sa bisan onsang laráoan.

Humillar. = Pagdong̃ó, pagdocó sa olo, pagyócbo sa timáan sa catahóran.
* Pagpaóbos sa pagpalábi labi sa bisan cansa. * Pagpaóbos sa boot.

Humillo. = Pagpalábi labi, pagparáyeg ng̃a guilabíhan.

Humo. = Asó. * Alísbo, alísng̃ao. * Pagpalábi labi.

Humor. = Dogá sa laoas sa mg̃a táuo ug sa mang̃a mananáp. * Gaoi,
cagaoían. * Caogalíng̃on ng̃a pagbóot sa pagbóhat sa bisan onsa, con sa
pagpamólong ba.

Humorada. = Polong con bohat ng̃a matístis, malipáyon, ug ng̃a oalá
paabóton.

Humoral. = Ang nahatong̃ód sa dogá sa mg̃a lauas.

Humorosidad. = Pagcadághan sa dogá.

Humoroso. = Ang may dogá.

Humoso. = Ang magaasó, alasóhan. * Ang maalísbo, ang magaalísng̃ao.

Hundir. = Lomos, lanas. * V. Arruinarse algo, arruinar. * Pagdáog sa
bisan cansa sa mg̃a camatúod. * Pagdáog, pagpaóbos. * Pagáoay, paglális
lalis, pagsócol. * Pagcaoalá sa bisan onsa, sa díli gayód hiquít-an ug
hicaplágan.

Hura. = Hobág ng̃a motoróc sa olo ug daútan caáyo.

Huracan. = Onós ng̃a mabáscog oyámot, hang̃in ng̃a dagcóan ng̃a
magaalimpólos, baguio.

Hurañía. = Pagcalícay sa pagatóbang sa isigcatáuo.

Huraño. = Borong, buquírnon, ang molágueu ug molícay sa pagatóbang sa
isigcaíng̃on.

Hurgamandera. = Babáye ng̃a bigáon, sa mang̃íl-ad ng̃a batásan.

Hurgar. = Holhog, colcog, lihoc, cotao. * Pagsámbag, pagágda.

Hurgon. = Capandáyan sa pothao sa pagcótao ug pagcólcog sa caláyo.

Hurgonada. = Pagsóntoc.

Hurgonazo. = Idem.

Hurgonear. = Pagcótao, pagcólcog, paghólhog sa caláyo.

Huron. = Mananáp ng̃a diótay ug molomaítom, ng̃a tigpang̃íta sa mg̃a conejo
sa ilang mg̃a baláyan. * Ang maquigsáyod, magapaháyag ug magapadayág sa
bisan onsa ng̃a tinágo. * V. Huraño.

Huronear. = Pagcóha sa mg̃a conejo sa uron, pagpaquigsáyod, pagpaháyag,
pagpadayág sa bisan onsa ng̃a tinágo.

Huronera. = Lugar ng̃a pagasórlan sa uron. * Lugar ng̃a pagatagóan,
pagahobóng̃an sa bisan cansa, con pagalaguíuan ba.

Huronero. = Ang magabántay, bomolántay sa mg̃a uron.

Hurtable. = Ang arang ug ang masáyon caoáton.

Hurtador. = Caoatán, mang̃ang̃áhas, maninicás.

Hurtar. = Caoat, cahas, ticás. * Pagcáncan sa mg̃a sobá sa yota sa ilang
baibáyon. * Paglícay, pagságang.

Hurto. = Quináoat, pagpang̃áoat.

Husada. = Hilo, seda, &c., ng̃a binílic na sa bilícan.

Husillo. = Cáhoy, tombága, pothao, &c., ng̃a guicanálan paglibót ug
nayon ng̃ádto sa tomóy, ng̃a icapógos sa mg̃a pigsánan.

Husma (andar á la). = Pagpatigáyon, pagpaquigásoy pagpaquigsáyod, sa
pagcacógui caáyo sa bisan onsa ng̃a tinágo. * Pagmatúod sa bisan onsa
ng̃a tinágo, tong̃ód sa mg̃a catáhap ug mg̃a timáan.

Husmeador. = Ang macáplag sa bisan onsa tong̃ód lamang sa bahó.

Husmear. = Pagcáplag, paghibálag, pagquíta sa bisan onsa cay guipang̃íta
sa iang bahó. * Pagpaquigsáyod pagpaquigásoy, pagsósi sa bisan onsa ng̃a
tinágo, sa hilom lamang, díli sa dayág. * Pagsógod sa bahó, sa pagbahó
sa bisan onsa.

Husmo. = Ang bahó sa bisan onsa, sa carne, sa baboy, sa manteca, &c. *
Paghólat, pagpaábot sa maáyong cahigayónan, ocasion, sa pagcóha sa
bisan onsa ng̃a guitúyo.

Huso. = Bilícan.

Huta. = Balong balong, payág.

Hutia. = Mananáp sa América ng̃a maíng̃on ing̃on sa ilagá.








I


ID

I. = Ug.

Ida. = Pagádto sa bisan diin. * Pagbóhat, pagpamólong sa oalá húna
hunáon ug maáyo, guícan lamang sa capong̃ót.

Idea. = Húna húna. * Laráoan ng̃a mahabílin sa húna húna, sa calág, sa
mg̃a galámhan sa calág, sa bisan onsa ng̃a guinatán-ao ug guinadóng̃og. *
Laráoan ng̃a nahamótang sa huna huna sa pagbóhat sa bisan onsa, sa
pagbóhat sa usá ca baláy, sa pagsólat sa usá ca oáli, &c. * Húna húna
ng̃a batir ug matalínis sa pagándam, sa pagtagána ug sa pagbóhat sa
bisan onsa. * Panigíngnan, pananglétan.

Ideal. = Ang nahatong̃ód sa húna húna, ang mahamótang sa húna húna
lamang sa oaláy pagcamáo ng̃a tuod.

Idealmente. = Sa húna húna.

Idear. = Paghúna hona.

Idem. = Polong ng̃a linatín: mao da, ing̃on, maíng̃on.

Idénticamente. = Sa pagcasáma, sa pagcaíng̃on, sa pagcatopóng, maíng̃on
gayód.

Idéntico. = Ang magsáma ug maíng̃on sa lain ng̃a botang.

Identidad. = Pagcasáma, pagcaíng̃on.

Identificar. = Pagpanigíng̃on sa mg̃a botang ng̃a nagacaláin lain sa
pagcamatúod.

Ideología. = Quinaárman ng̃a nahatong̃ód sa mg̃a húna húna.

Idioma. = Polong, pinamólong ng̃a caogalíng̃on sa bisan onsang
Guinharían, provincia con longsod.

Idiota. = Táuo ng̃a borong caáyo, ng̃a cabos, ng̃a oaláy quinaárman.

Idiotez. = Pagcacábos, pagcaoaláy quinaárman.

Idiotismo. = Idem.

Idolatra. = Dioatáhan, pang̃anitóhon. * Táuo ng̃a díli mutóo sa matúod
ng̃a Dios, ng̃a mosíngba sa mg̃a dios dios ng̃a bacácon.

Idolatrar. = Pagdioáta, pagpang̃aníto, pagsíngba sa mg̃a dios dios ng̃a
bacácon. * Paghigógma sa guilabíhan ng̃a gogma sa bisan cansang táuo con
botang, paglíhi.

Idolatría. = Pagpang̃aníto, pagdioáta, pagsíngba sa díli Dios ng̃a tuod.

Idolátrico. = Ang nahatong̃ód sa idolatría.

Ídolo. = Dios dios ng̃a bacácon, táuo táuo ng̃a pagasingbáhan sa mg̃a
dioatáhan, dioáta, aníto. * Bisan onsa ng̃a guihigógma, hinigógma sa
pagcalacád na.

Idoneidad. = Pagcaámdam sa pagbóhat sa, pagpamólong sa bisan onsa.

Idóneo. = Ang macahímo sa pagbóhat con sa pagpamólong sa bisan onsa.

Idus. = Ang usá sa toló ca bahin sa bolan sa tiempo sa mg̃a Romanos.



IG

Iglesia. = Singbahán. * Catilíngban sa mg̃a binoñágan, ng̃a guihópot sa
iang pang̃ólo ng̃a si Jesucristo, ug sa ilis nia ng̃a ang Santos ng̃a Papa.
* Catilíngban sa mg̃a Padreng tanán ug sa mg̃a hocmánan ng̃atanán sa
Singbahán sa tagsa ca Guinharían, con sacop sa usá ca ponóan, maíng̃on
ng̃a ang Iglesia sa Roma ug ang guing̃álan ug griega. * Catilíngban sa
ng̃atanán ng̃a guioldenáhan. * Yota ng̃a hingsácpan sa gahóm sa mg̃a
Obispo, ug ang cadaghánan sa ilang mg̃a guinsacópan. * Cadaghánan sa mg̃a
canónigos sa mg̃a Singbahán ng̃a Catedral.

Ígneo. = Bisan onsang caláyo ug ang maíng̃on sa caláyo. * Ang may color
sa caláyo.

Ignicion. = Pagcabága tong̃ód sa caísog sa caláyo.

Ignífero. = Ang may caláyo, ang guinicánan sa caláyo.

Ignipotente. = Ang may gahóm sa caláyo, ang magabóot sa caláyo.

Ignívomo. = Ang magasóca sa caláyo.

Ignominia. = Coólao ng̃a guiántos sa bisan cansa sa cadaigánan.

Ignominiosamente. = Sa caólao, sa pagcaólao.

Ignominioso. = Maoólao, ang magapaólao, ang macaólao.

Ignorancia. = Pagcaoaláy caálam, pagcacólang sa quinaádman.

Ignorante. = Ang díli maálam. * Ang díli masáyor, ang díli mahibaló.

Ignorantemente. = Sa pagcaoláy caálam. * Sa oolá pagatoyóon. * Sa oaláy
paghibaló.

Ignorar. = Díli pagálam, díli pagsáyod ug paghibaló. * Pagambót,
pagináy.

Igual. = Magsáma, topóng, maíng̃on. * Ang may calig-ónan sa pagbóhat. *
Ang mao da guihápon sa iang pagpamólong, sa iang gaoi, &c.

Iguala. = Pagcatopóng, pagcasáma, pagcaáng̃ay, pagcaóyon. * Sohol ng̃a
sinabótan.

Igualacion. = Idem hasta sohol. * Pagsábot, pang̃áng̃ay.

Igualador. = Ang magatopóng, ang magapaáng̃ay.

Igualamiento. V. Iguala, hasta sohol.

Igualar. = Sama, topóng, ing̃on, ang̃ay, oyon. * Pagtámbac sa yota, sa
mg̃a cadalánan.

Igualdad. V. Iguala, hasta sohol.

Igualmente. = Sa pagcatopóng, sa pagcasáma. * Ing̃on man opód, maíng̃on
man osáb.

Iguana. = Ibid.



IJ

Ijada. = Quilid, loib loib.

Ijadear. = Paglíhoc sa quilid sa pagguinháoa, horac horac.

Ijar. V. Ijada.



IL

Ilacion. = Paghúna húna sa bisan onsa tung̃ód sa mg̃a guinsóndan.

Ilativo. = Ang arang huna hunáon sa mg̃a polong con mg̃a bohat ng̃a
guisóndan.

Ilegal. = Ang contra, ang batoc sa batásan, ang díli ang̃ay sa mg̃a
leyes.

Ilegalidad. = Pagcabátoc, pagcadíli ang̃ay sa batásan.

Ilegalmente. = Sa pagcabátoc, sa pagcadíli ang̃ay sa batásan, sa ley.

Ilegible. = Ang díli mahímo ng̃a basáhon, ang díli mabása.

Ilegítimamente. = Sa díli maáyong tuod.

Ilegitimar. = Pagbótang sa cacolían, arón díli maáyo ng̃a tuod ug bisan
onsa.

Ilegitimidad. = Pagcaoalá sa bisan onsa ng̃a quinahánglan onta, arón
maáyo ng̃a tuod ug bisan onsa con bisan quinsa.

Ilegítimo. = Ang díli maáyo ng̃a tuod, ang may bisan onsa ng̃a cacolían,
arón díli maáyo ng̃a hingpit.

Ileso. = Ang oalá madáot sa bisan onsang cadaótan. * Ang oalá
pahilábtan.

Ilícitamente. = Sa pagcaoaláy cataróng̃an.

Ilícito. = Ang díli matárong, ang oaláy catarúng̃an. * Daótan, dinilían.

Ilimitado. = Ang oaláy catapúsan, cacotóban.

Ilíquido. = Otáng con cuenta ng̃a oalá pa baydan, ng̃a oalá pa mahúsay.

Iliterato. = Ang oalá magestudio, ang oaláy quinaárman, caálam.

Iluminacion. = Pagcaíuag, cadaghánan sa mang̃a sugá ng̃a icadáyan dayan
ug icaíuag sa mg̃a baláy, sa mg̃a cadalánan, &c.

Iluminador. = Ang magabótang sa mg̃a sogá ng̃a icagáma sa iluminacion. *
Ang magapíntal sa mg̃a laráoan sa nagacaláin lain ng̃a mg̃a color.

Iluminar. = Pagíoag, pagdáyan dayan sa mang̃a baláy &c., sa daghánan ng̃a
mg̃a sogá. * Pagpíntal sa mg̃a libro, sa mg̃a laráoan, &c., sa mg̃a
nagacaláin lain ng̃a color. * Pagíoag sa Dios sa mang̃a cásing cásing ug
mg̃a calág sa mg̃a táuo ng̃a mg̃a binóhat nia, sa iang santos ng̃a gracia ug
pagtábang. * V. Ilustrar.

Iluminativo. = Ang macaíoag.

Ilusion. = Húna húna ng̃a díli matúod, sa oaláy hingtúngdan ng̃a
pagcamáo.

Ilusivo. = Ang díli matúod. * Bisan onsa ng̃a guipacamatúod ug
guipacamáo lamang sa díli matúod. * Limbong, bacac.

Iluso. = Ang guilimbóng̃an, ang guiólo olóhan.

Ilusorio. = Ang macalímbong. * Ang oaláy hingtúngdan ng̃a pagcamáo.

Ilustrar. = Pagíoag sa húna húna. * Pagdayág sa mg̃a dóha dúha. * V.
Iluminar desde Pagíuag sa Dios. * Paghamíli, pagmahál, pagbóhat ug
halángdon sa bisan onsa, con sa bisan cansa.

Ilustre. = Táuo sa maáyong guinicánan, mahál, hamíli, dato, dagcóng
táuo, bantógon, banságon, cating̃aláhan, hibólng̃an.

Ilustrísimo. = Polong ng̃a ióna sa mang̃a ng̃alan sa mg̃a Sres. Obispo ug
sa obán pang mg̃a táuo ng̃a mahál, tung̃ód sa ilang opicio con
pagcahímtang.



IM

Imágen. = Laráoan sa bisan onsa. * Panigíngnan. * Pagcamáo sa bisan
onsa. * Aníno. * Táuo táuo.

Imaginable. = Ang arang húna hunáon.

Imaginacion. = Húna húna.

Imaginar. = Paghúna húna, pagpalándong.

Imaginaria. = Bantay ng̃a guing̃álan ug guitagána sa pagílis sa mg̃a
bantay, con maoalá ugáling.

Imaginariamente. = Sa húna húna lamang, sa díli matúod.

Imaginario. = Ang mahamótang sa húna húna lamang, sa díli matúod. * Ang
magabóhat ug magapíntal sa mg̃a táuo táuo ug sa mg̃a laráoan.

Imaginativa. = Galámhan, gahóm sa calág sa paghúna húna.

Imaginativo. = Ang magahúna húna sa canónay.

Imán. = Batóng baláni.

Imbécil. = Boang boang, coliró, coláng̃an sa boot.

Imbecilidad. = Pagcalóya, pagcahóyang.

Imbibicion. = Pagcasóyod, pagcayópyop.

Imbuir. = Pagsámbag, pagtámbag.

Imitable. = Ang tacós ng̃a pinigíngnan, ng̃a pagaaoáton.

Imitacion. = Pagcaáoat, pagcapanigíng̃on.

Imitador. = Ang moáoat, ang magapanigíng̃on.

Imitante. = Idem.

Imitar. = Aoat, ing̃on, pagpanigíng̃on, ayap, tondog.

Impaciencia. = Pagcaoaláy pagcaílob, pagcaántos.

Impacientar. = Pagtúyo sa lain, arón masocó, orón manoyó.

Impaciente. = Ang díli moílob, ang díli moántos, ang madalí manoyó.

Impalpable. = Ang hapit díli mahímo ng̃a hicápon, capcápon, tong̃ód sa
pagcadiótay, pagcanípis, pagcagamáy.

Impar. = Ang oaláy pares, ang oaláy parang, ang oaláy obán.

Imparcialmente. = Ing̃on da sa cataróng̃an. * Sa oaláy pagcabóyoc sa loyo
ug sa loyo, sa usá ca dapig ug sa usá.

Impartible. = Ang díli mahímo bahínon, boc-on ug bolágon.

Impartir. = Pagpáhat. * Pagámbit.

Impasibilidad. = Pagcaoaláy casaquét ug casáquet.

Impasible. = Ang díli mobáti, ang díli masáquet ug díli mamasaquét.

Impávidamente. = Sa oaláy cahárloc, catáhap ug catálao.

Impavidez. = Caísog sa casing casing.

Impávido. = Ang díli mahádloc, díli matáhap ug díli matálao.

Impecabilidad. = Pagcadíli mahímo sa pagcasalá.

Impecable. = Ang díli mahímo ng̃a macasalá.

Impedido. = Bacól, lolid, sampil.

Impedidor. = Ang macaólang, ang macapogóng. * Ang moságang.

Impediente. = Idem.

Impedimento. = Caoláng̃an, casámoc, casamócan, cabilínggan. * Bisan
onsang cacolían ng̃a magabúhat sa pagcadíli mao, sa pagcadíli bale sa
mg̃a pagtiáyon.

Impedir. = Olang, samoc. * Sagang, pogóng.

Impelente. = Ang macadóso, ang magapaírog, ang magatólac, magatolód. *
Ang magasámbag, magaágda.

Impeler. = Doso, irug, tolac, tolód. * Sambag, tambag, agda.

Impenetrabilidad. = Pagcadíli macalahós ug díli mahímo ng̃a lahóson.

Impenetrable. = Ang díli mahímo ng̃a lahóson, tahóson. * Ang díli mahímo
ng̃a toquíbon, togcálon, sabóton, saydan.

Impenitencia. = Pagpacadáyon sa salá. * Pagcagáhi sa casing casing,
pagcaoaláy pagbásol ug paghinólsol sa mg̃a salá.

Impenitente. = Ang díli boot maghinólsol sa mg̃a salá, ang boot
magparáyon sa mg̃a casalánan.

Impensadamente. = Sa oalá húna hunáon, sa oalá catahápan, sa oalá
paabóton. * Sa ahat, sa calit, sa tagcoláhao.

Impensado. = Idem.

Imperante. = Ang magasógo, ang magabóot.

Imperar. = Pagsógo, dagbóot, paghári.

Imperativo. V. Imperante.

Imperatoria. = Tanóm sa España.

Imperatorio. = Ang nahatong̃ód sa cahímtang sa pagcahári.

Imperceptible. = Ang díli mahímo ng̃a batíon, quit-on ug donggon.

Imperdible. = Ang díli mahímo ng̃a maoalá.

Imperdonable. = Ang díli mahímo ng̃a pasailóon.

Imperfeccion. = Pagcadíli hingpit, pagcacólang sa bisan onsa, pagcadíli
toman.

Imperfecto. = Ang coláng̃an sa bisan onsa, ang díli tuman, ang díli
hingpit, ang oalá mahóman, ang guiálang aláng̃an.

Imperial. V. Imperatorio. * Ang mahatong̃ód sa Guinharían.

Impericia. = Pagcacólang sa pagcaánad, sa caálam, sa quinaádman.

Imperio. = Ang yota ng̃a hingsácpan sa gahóm sa emperador, sa harí, ug
ang tiempo, ang túig ng̃a pagadogáyan sa pagcahári. * Ang pagcahári, ang
pagbóot sa emperador, sa hari.

Imperiosamente. = Sa pagbóot ng̃a caogalíng̃on.

Imperioso. = Ang magabóot, ang magasúgo sa pilit caáyo, arón matúman
ang sogo sa oaláy balíbad ug calaguéuan.

Imperitamente. = Sa pagcaoaláy caálam ug pagcaánad.

Imperito. = Ang díli maálam, ang oalá maánad.

Impermeable. = Ang díli mahímo ng̃a taslópon sa tubig bisan ng̃a mahomód.

Impermutable. = Ang díli mahímo ng̃a bailóon ug pagtagilísan.

Impersuasible. = Ang díli mahímo ng̃a sambágon, tambágon, ang díli
mutóo.

Impertérrito. V. Impábido.

Impertinencia. = Polong con bohat ng̃a díli macaígo, ng̃a oaláy
hingtóngdan. * Pagcacóti cuti. * Pagcasámoc, pagcabórlay.

Impertinente. = Ang díli macaígo, ang oaláy hingtóngdan ug cahológan. *
Táuo ng̃a cuti cutíhan, ng̃a samócan.

Impertinentemente. = Sa pagcacóti cuti, sa pagcasámoc.

Impertir. V. Impartir.

Imperturbable. = Ang díli mabálhin, ang mao da guihápon.

Impetra. = Pagtógot. * Gahóm ng̃a ihátag sa lain.

Impetracion. = Pagcadáng̃at sa bisan onsa.

Impetrador. = Ang magacóha sa guitóyo nia, sa guipang̃áyo.

Impetrante. = Idem.

Impetrar. = Pagcóha, pagdáng̃at sa bisan cansa, sa bisan onsa ng̃a
guitóyo ug guipang̃áyo.

Ímpetu. = Pagcahanáyac ng̃a dinalí ug ahat. * Cosóg ng̃a mabáscog.

Impetuosamente. = Sa pagcahanáyac. * Sa pagcacosóg ng̃a mabáscog ug
ahat.

Impetuosidad. V. Ímpetu.

Impetuoso. = Bascógon, cosgon. * Ang magabóhat ug mamólong sa oalá húna
húnaon ug maáyo.

Impia. = Tanóm maíng̃on sa romero.

Impiamente. = Sa pagcaoaláy Pagtóo ug pagpoáng̃od.

Impiedad. = Pagcacólang sa Pagtóo ug sa pagpoáng̃od.

Impío. = Ang colang sa Pagtóo, ang oaláy pagpoáng̃od.

Implacable. = Ang díli mahímo ng̃a paghínay hináyon, ng̃a lipáyon.

Implacablemente. = Sa casocó ng̃a díli maoalá, ng̃a díli macóha.

Implaticable. = Ang díli mahímo ng̃a soguilánan, soltíhan ug
pagpolóng̃an.

Implicacion. = Pagcabátoc.

Implicar. = Pagpótus, paglíquit. * Pagólang. * Pagbátoc.

Implicatorio. = Ang guibotáng̃an sa pagcabátoc.

Implícito. = Bisan onsa ng̃a pagasabóton, bisan ng̃a díli maásoy.

Imploracion. = Pagpang̃amóyo, pagpang̃aliópo, pagpang̃áyo.

Implorar. = Idem.

Implume. = Langgam ng̃a oaláy balahíbo.

Impolítica. = Pagcaoaláy pagábi abi, pagcacólang sa maáyong pagtóon.

Impoluto. = Olay, sa oaláy boling.

Imponderable. = Ang díli catópng̃an, ang labí sa ng̃atanán. * Ang díli
mahímo ng̃a timbáng̃on.

Imponer. = Pagbótang sa mg̃a mabóg-at, sa mg̃a catongdánan. * Pagbótang.
* Pagtórlo sa bisan cansa, pagtóon, pagásoy, pagsáyod. * Pagcahárloc,
pagpatálao. * Paghósay ug maáyo sa mg̃a marca, sa mang̃a molde sa
pigsánan sa imprenta, arón mahímo ng̃a basáhon ang solat ng̃a guiimprenta
sa papel ng̃a pinicó na.

Impopular. = Ang díli pagahigogmáon sa cadaghánan.

Importacion. = Pagcasolód sa usá ca Guinharían con provincia sa mg̃a
manggad sa lain ng̃a Guinharían con provincia.

Importancia. = Caayóhan, polós ng̃a guican sa bisan onsa. * Gahóm sa
bisan cansang táuo tong̃ód sa iang oficio con cahímtang.

Importante. = Ang may polós, ang macapolós.

Importar. = Pagpolós sa bisan onsa. * Pagbíli sa bisan onsa ng̃a
guipálit ug guibalígya. * Pagsolód sa usá ca longsod sa mg̃a manggad sa
lain ng̃a Guinharían.

Importe. = Ang bili sa mg̃a manggad ug sa bisan onsa ng̃a guipálit ug
guibalígya.

Importunacion. = Pagháng̃io sa linugsánay, pagpang̃amúyo sa pagcasámoc,
sa pagcabórlay, sa dili pabalíbad.

Importunadamente. = Sa pagcadíli mao, sa pagcacanúnay.

Importunamente. = Sa pagcasámoc, sa pagcadíli macaígo, sa pagcalúgus.

Importunar. = Pagsámoc pagbórlay sa bisan onsang tuyo con pagpang̃áyo. *
Pagháng̃io ug pagpang̃aliópo sa masóbsob. * Sa díli macaígo.

Importunidad. = Pagcasámoc, pagcaborláy tong̃ód sa bisan onsang tuyo sa
isigcatáuo.

Importuno. = Ang díli macaígo. * Ang macasámoc, macabórlay.

Imposibilidad. = Pagcadíli mahímo sa pagbóhat ug sa pagpamólong sa
bisan onsa.

Imposibilitar. = Pagcóha, pagdíli, pagólang sa gahóm sa pagbóhat con sa
pagpamólong.

Imposible. = Ang díli mahímo. * Ang macóli oyámot.

Imposicion. = Cabóg-at, bala. * Bahin, tampo, silot, &c., ng̃a
guipang̃áyo sa bisan cansa. * Pagcabótang sa mg̃a marca sa pigsánan sa
imprenta, arón basáhon ang solat sa mg̃a dahon ng̃a magacasonód sonód sa
tibúoc ng̃a pliego, sa obos na gui imprenta ug pinicó na.

Impostor. = Tigbótang botang, mabótang botáng̃on, mabótang botáng̃an. *
Malilímbong, malimbóng̃on.

Impostura. = Botang botang. * Limbong ng̃a pagaíngnon ng̃a matúod.

Impotencia. = Pagcaoaláy gahóm sa pagbóhat ug sa pagpamólong sa bisan
onsa, pagcaoaláy gahóm sa paglíoat.

Impotente. = Ang díli macahímo sa bisan onsa. * Ang díli macalíoat.

Impracticable. = Ang díli mahímo ng̃a boháton. * Ang malisód oyámot. *
Dalan ng̃a díli calácoan ug macóli ng̃a pagaaguían.

Imprecacion. = Tonglo, pagpanghináot sa cadáot sa isigcatáuo, sa mg̃a
polong ng̃a guipamólong, pagpahimadáot.

Imprecar. = Idem.

Impregnarse. = Pagdáoat, pagsóyop sa mg̃a bohó bohó ng̃a diótay caáyo sa
usá ca laoas, sa mg̃a bolobáhin ng̃a maggamáy sa lain ng̃a laoas.

Imprenta. = Quinaádman sa pagimprenta sa mang̃a libros. * Lugar, baláy
ng̃a pagamarcáhan sa mg̃a solat ng̃a inimprenta.

Imprescindible. = Ang díli mahímo ng̃a sagdan, biáan, bolágon ug díli
pagatágdon, ang tutománon gayód.

Impresion. = Pagcamarca. * Timáan sa usá ca botang ng̃a mahabílin sa
lain ng̃a botang. * Dagoay sa mg̃a letra ng̃a guibótang sa mg̃a libro. *
Bisan onsa ng̃a solat ng̃a inimprenta. * Pagcatándog sa húna húna, sa
calág sa mg̃a táuo, sa mg̃a paghónghong ng̃a espirituhánon.

Impresionar. = Pagsámbag sa lain sa bisan onsa, arón pagatoóhan sa
minatúod.

Impreso. = Bisan onsang solat ng̃a diótay ng̃a inimprenta.

Impresor. = Ang tagía sa imprenta ug ang magaimprenta sa mg̃a solat, sa
mg̃a libro.

Impresora. = Ang asáoa sa impresor, con ang babáye ng̃a tagía sa
imprenta.

Imprestable. = Ang díli mahímo ng̃a ipaólus.

Imprevision. = Pagcacólang sa húna húna, sa pagmátng̃on.

Imprevisto. = Ang oalá paabóton, ang oalá húna hunáon. * Bisan onsa ng̃a
moábot sa pagcaáhat, sa pagcacálit, sa tagcoláhao.

Imprimacion. = Pagcaándam sa mg̃a panápton ng̃a pagapintálan. *
Cadaghánan sa mg̃a quinahánglan sa pagándam sa mg̃a panápton ng̃a
pagapintálan.

Imprimadera. = Capandáyan sa pothao con sa cahoy ng̃a icaándam sa mg̃a
panápton ng̃a pagapintálan.

Imprimador. = Ang magaándam sa mg̃a panápton ng̃a pagapintálan.

Imprimar. = Pagdíhog, paghílog, pagbólit, sa mg̃a color ng̃a nahaóna, sa
mg̃a panápton ng̃a pagapintálan.

Imprimir. = Pagmarca sa mg̃a letras ug sa bisan onsa sa papel ug sa
bisan asa. * Paglíngcod ug bisan onsa sa húna húna, pagpátic.

Improbable. = Ang díli masáyon ng̃a omábot, boháton con ipamólong.

Improbar. = Pagsáoay, pagbárlong. * Pagdíli.

Ímprobo. = Daótan. * Bohat. * Bohat ng̃a mabóg-at ug canúnay.

Improperar. = Pagbóyboy. * Pagdáot sa polong sa isigcatáuo.

Improperio. = Polong ng̃a icadáot sa isigcatáuo. * Pagbóyboy.

Impropiamente. = Sa díli mao, sa díli macaígo, sa díli maíng̃on.

Impropiedad. = Pagcadíli mao, pagcadíli macaígo.

Impropio. = Ang díli mao, ang díli macaígo, ang colang ca bisan onsang
quinahánglan arón mahíngpit.

Improporcion. = Pagcaoaláy caang̃áyan.

Improporcionado. = Ang oaláy caang̃áyan.

Improrogable. = Ang díli mahímo ng̃a pagatagálan, ng̃a pagaabóton ug
holáton.

Impróvidamente. = Sa oalá húna honáon, sa oalá pagbót-on.

Impróvido. = Ang oalá maándam, magtagána.

Improvisamente. = Sa ahat, sa calit. * V. Impróvidamente.

Improvisar. = Pagbóhat ug pagpamólong sa bisan onsa sa oalá húna honáon
ng̃a daan, sa oaláy pagándam ug pagtágana.

Improviso. V. Impróvido.

Improvisto. V. Impróvido.

Imprudencia. = Pagcacólang sa salabótan.

Imprudente. = Ang coláng̃an sa salabótan, sa maáyong húna húna.

Impúbero. = Ang oalá pa omábot sa pagcaolitáo con sa pagcadalága.

Impudencia. = Pagcaoaláy caólao, pagcaólag.

Impudente. = Maólag, maláo-ay, táuo ng̃a oaláy caólao.

Impúdicamente. = Sa pagcaólag, sa pagcamaláo-ay, sa pagcahílas.

Impudicicia. V. Deshonestidad.

Impúdico. V. Deshonesto.

Impuesto. = Bohis, tampo, tampa, silot, baláydon.

Impugnable. = Ang mahímo ng̃a soclan ug batócon.

Impugnacion. = Pagcasócol, pagcaíndig indig, pagcabátoc.

Impugnador. = Ang mosócol, ang magabátoc sa mang̃a polong con mg̃a bohat
sa lain.

Impugnar. = Socol, batoc.

Impulsar. V. Impeler.

Impulsion. = Pagcadóso, pagcaírog, pagcatólac, pagcatolód.

Impulsor. V. Impelente.

Impune. = Ang magamísic, ang mahagáoas sa castigo.

Impunemente. = Sa oaláy castigo.

Impunidad. = Pagcaoaláy pagcastigo sa saláan.

Impureza. = Pagcahógao, pagcabóling. * Pagcaólag, pagcaláo-ay.

Impuro. = Ang díli olay, ang díli bog-os. * Ang mahógao, ang bolíng̃on.

Imputacion. = Pagcabótang botang.

Imputar. = Pagbótang botang.



IN

Inacabable. = Ang díli mahóman, ang díli matápos, ang díli matibáoas,
ang madúgay sa guihápon.

Inaccesible. = Ang díli mahímo ng̃a abóton, dang̃áton ug pagadoólan.

Inaccion. = Pagcaoaláy bohat.

Inadaptable. = Ang díli mahímo ng̃a nonton.

Inadecuado. = Ang díli ang̃ay.

Inadmisible. = Ang díli mahímo ng̃a daoáton.

Inadvertencia. = Pagcacólang sa húna húna, sa salabótan.

Inadvertidamente. = Sa pagcaoaláy salabótan, sa pagcacólang sa húna
húna.

Inadvertido. = Ang díli mamátng̃on.

Inagotable. = Ang díli mahímo ng̃a ithon, titíon, horton.

Inaguantable. = Ang díli mahímo ng̃a ilóbon, ang díli maántos.

Inalienable. = Ang díli mahímo ng̃a ihátag sa lain.

Inalterable. = Ang dilí mabálhin, ang mao da guihápon, ang malíg-on.

Inalterado. = Idem.

Inamisible. = Ang díli mahímo ng̃a maoalá.

Inamobible. = Ang díli mahímo ng̃a lihócon, ang díli malíhoc. * Ang díli
mahímo ng̃a coháon, ang díli masácoat.

Inanicion. = Pagcalóya ng̃a dagcó, pagcaoaláy gahóm ug cosóg.

Inanimado. = Ang oaláy calág, ang oaláy quinabóhi, ang patáy.

Inapagable. = Ang díli mapálong, ang díli mahímo ng̃a palng̃on.

Inapeable. = Ang dilí matóquib, ang díli mahímo ng̃a toquíbon, togcálon
ug sabóton. * Táuo ng̃a dili pasámbag, ng̃a díli mutóo sa mg̃a tambag, sa
magáhing olo.

Inapelable. = Paghócom, sentencia ng̃a díli mahímo ng̃a iháng̃io arón
osbon.

Inapetencia. = Pagcaoaláy gugma, ganas sa pagcáon.

Inapetente. = Ang díli mahagógma mocáon.

Inaplicacion. V. Desaplicacion.

Inaplicado. = Ang oaláy cacógui sa pagtóon, ang tapólan.

Inapreciable. = Ang díli mahímo ng̃a botáng̃an sa bili cay mahál ug
bilídhon oyámot.

Inasequible. = Ang díli mahímo ng̃a dang̃áton.

Inaudito. = Ang oalá donggon sa guihápon.

Inauguracion. = Toloóhan ng̃a bacácon, pagtágna tong̃ód sa mg̃a paglópad
ug pagtíng̃og sa mg̃a langgam. * Pagcasógod sa paghári sa mg̃a hari.

Inaugurar. V. Inauguracion desde pagtágna.

Inaveriguable. = Ang díli mahímo ng̃a hisáydan, hibalóan ug sosíhon.

Incalculable. = Ang díli mahímo ng̃a húna hunáon sa toman.

Incansable. = Ang díli macápoy, ang díli mabórlay.

Incansablemente. = Sa pagcaoaláy cabórlay ug pagcacápoy.

Incantable. = Ang díli mahímo ng̃a cantáhon cay díli moábot ang ting̃og.

Incapacidad. = Pagcaoaláy gahóm sa pagbóhat ug sa pagpamólong sa bisan
onsa.

Incapaz. = Ang díli mahímo sa pagbóhat con sa pagpamólong sa bisan
onsa. * Ang coláng̃an sa quinaádman, sa salabótan.

Incasable. = Ang díli mahímo ng̃a mamiño, ang díli mahagógma sa
pagcamíño.

Incautamente. = Sa oaláy salabótan.

Incauto. = Ang magabóhat ug mamólong sa oaláy salabótan.

Incendiar. = Pagsónog, pagdáob, pagsílab.

Incendiario. = Ang magapasónog sa bisan onsang baláy. * Ang nagatagána
sa mg̃a icasónog, sa macasónog.

Incendio. = Pagcasónog, pagcadáob, pagcasílab. * Pagcaínit ng̃a dagcó sa
húna húna guican sa caísog ug cosóg sa mg̃a cailíbgon.

Incensacion. = Pagcatábiog sa insensario, pagpaasó canía.

Incensar. = Pogtábiog sa incensario, pagpaasó canía.

Incensario. = Bagáhan ng̃a pagagamíton sa Singbahán sa pagasó.

Incensurable. = Ang díli mahímo ng̃a saoáyon.

Incentivo. = Ang magaágda, ang magapógos.

Incertidumbre. = Duha duha.

Incesable. = Ang díli moóndang, moárang, ang canónay.

Incesablemente. = Sa pagcacanónay, sa pagcaoaláy ondang.

Incesante. V. Incesable.

Incesantemente. V. Incesablemente.

Incesto. = Salá ng̃a mahílas, pagpacasalá sa caobánan ng̃a hadúol.

Incestuoso. = Ang macasalá, ang maquihiláoas sa caobánan ng̃a harúul.

Incidencia. = Ang moábot sa bisan onsang soguílon, con holosáyon, sa
oalá paabóton.

Incidente. = Idem.

Incidir. = Pagpacasalá, pagsayóp.

Incienso. = Insienso, tagoc ng̃a masíhag, malálag ug mahomót con masónog
na, guican sa cahoy ng̃a guing̃álan ug enebro.

Inciertamente. = Sa pagcadóha doha.

Incierto. = Ang díli matúod. * Ang díli malíg-on, ang oaláy calig-ónan.
* Ang oalá hibalóan ug saydan.

Incineracion. = Pagabó sa bisan onsa.

Incinerar. = Pagsónog sa bisan onsa hasta ng̃a maágueu, maabó.

Incipiente. = Ang magasógor.

Incircunciso. = Ang oalá tolían.

Incircunscripto. = Ang díli mahalócop, mahasácop.

Incision. = Pagcasí-si, pagcaquísi.

Incisivo. = Ang macasí-si, macaquísi, macaábli, cay maháit.

Incisorio. = Idem.

Incitacion. = Pagcahópo. * Pagcaágda, pagsámbag.

Incitador. = Ang magahópo. * Ang magaáda, ang mosámbag.

Incitar. = Hopo. * Agda, sambag.

Incitativa. = Pagsógo sa mg̃a hocmánan ng̃a labí sa mg̃a hocmánan ng̃a
sacop, arón magahócom sila ing̃on sa cataróng̃an.

Incitativo. V. Incitador.

Incivil. = Borong, ang díli maálam magatóbang sa isigcatáuo, boquídnon.

Inclemencia. = Pagcaoaláy pagpoáng̃od, pagcabáng̃is, pagcapíntas. *
Cosóg, caísog sa tognao, sa olan, sa hang̃in.

Inclemente. = Ang oaláy pagpoáng̃od. * Mabáng̃is, mapíntas.

Inclinacion. = Pagcayobó, pagcayócbo. * Pagcadong̃ó, pagcadocó. *
Paghigógma, pagpalángga sa bisan onsa.

Inclinar. = Pagtóang sa bisan onsa, pagtaquílid. * Pagárog sa loyo. *
Pagsámbag sa bisan cansa, arón magabóhat con mamólong sa oalá húna
hunáon. * Pagíng̃on ing̃on sa usá ca botang sa lain ng̃a butang. *
Pagbóot, paghigógma, pagpalángga sa bisan cansa ug sa bisan onsa.

Ínclito. = Mahál, hamíli, halángdon, bilídhon.

Incluir. = Pagsolód, pagsácop sa usá ca botang sa lain ng̃a botang.

Inclusa. = Baláy ng̃a pagabatónan sa mg̃a báta ng̃a guibiáan ug guiáydan
sa ilang mg̃a tigúlang sa diótay pa sila.

Inclusero. = Táuo ng̃a guibatónan sa inclusa.

Inclusion. = Pagcasácop sa usá ca botang sa lain.

Inclusivamente. = Sa pagcasácop.

Inclusive. = Polong ng̃a linatín: Idem.

Inclusivo. = Ang macasácop.

Incluyente. = Idem.

Incoativo. = Ang magaásoy sa sinógdan sa bisan onsa ug ang maong
pagsógod.

Incobrable. = Ang dilí mahímo ng̃a panínglon, ang macóli baydan bisan
ng̃a tinglon.

Incógnito. = Ang díli maíla, ang díli mahímo ng̃a pagaílhon.

Incognoscible. = Idem. * Ang malisód caáyo ng̃a hiílhan.

Incoherencia. = Pagcaoaláy caang̃áyan.

Íncola. = Molópio sa bisan onsang longsod.

Incolumidad. = Maáyong quinabóhi, pagcaoaláy saquít.

Incombustible. = Ang díli masónog, ang díli mahímo ng̃a sonógon.

Incombusto. = Ang oalá masónog.

Incomerciable. = Bisan onsa ng̃a díli mahímo ng̃a pagapatigayónan, ng̃a
igapatigáyon, ang díli mahímo ng̃a igacomercio.

Incómodamente. = Sa pagcalisód.

Incomodar. = Pagsámoc, pagpalisór. * Pagsáquet saquet. * Pagpasucó,
pagpapong̃ót.

Incomodidad. = Pagcalisód. * Pagcadáot. * Pagsáquet saquet.

Incómodo. = Ang macalisód, ang macasámoc.

Incomparable. = Ang díli mahímo ng̃a pagadang̃áton. * Ang malisód ug
macóli madáng̃at. * Ang díli catópng̃an, ang díli mahímo ng̃a ipanánglet,
ang oaláy pananglétan, ang Dios.

Incomparablemente. = Sa oaláy pananglétan, sa oaláy sanglet.

Incompartible. = Ang díli mahímo ng̃a bahínon.

Incompasivo. = Ang coláng̃an sa colóoy.

Incompatibilidad. = Ang pagcalisód sa usá ca botang arón magdóol ug
mahiósa sa lain ng̃a botang.

Incompatible. = Ang díli mahímo ng̃a mahiósa sa lain.

Incompetencia. = Pagcacólang sa gahóm.

Incompetente. = Ang díli macaígo. * Ang guibóhat con guipamólong sa
díli maáyong horas.

Incompletamente. = Sa oaláy pagcatápus, pagcahóman, pagcahíngpit,
pagcatibáoas.

Incompleto. = Ang oalá mahóman, mahíngpit. * Matibáoas.

Incomponible. = Ang díli mahímo ng̃a ayóhon.

Incomportable. = Ang díli mahímo ng̃a ilóbon, antósom.

Incomposibilidad. = Pagcadíli mahímo ng̃a ayóhon ang usá ca botang sa
lain ng̃a botang.

Incomposicion. = Pagcadáot sa mg̃a bahin sa bisan onsa, pagcaoaláy
pagcaáng̃ay.

Incomprensibilidad. = Pagcaoaláy pagcatóquib, pagcatógcal, pagcasábot,
sa bisan onsa.

Incomprensible. = Ang díli mahímo ng̃a toquíbon, togcálon ug sabóton.

Incompuestamente. = Sa pagcagobót, sa oaláy pagcahósay.

Incomunicable. = Ang díli magaámbit ug ang díli pagaambítan sa lain.

Incomunicado. = Ang guidilían sa pagsólte, pagsoguílon ug sa pagsólat
sa lain.

Inconcebible. = Ang díli mahímo ng̃a húna hunáon.

Inconciliable. = Ang díli mahímo ng̃a mahiósa.

Inconcino. = Ang nagóbot, ang oaláy cahosáyan.

Inconcusamente. = Sa pagcamatúod, sa pagcaoaláy duha duha.

Inconcuso. = Ang matúod, ang oaláy doha doha. * Ang malíg-on.

Inconducente. = Ang díli mahímo sa bisan onsa, ang oaláy polós.

Inconexion. = Pagcaoaláy paghiósa.

Inconfeso. = Ang saláan ng̃a díli boot magtóg-an sa iang salá.

Incongruamente. = Sa díli macaígo, sa díli motaláy.

Incongruencia. = Pagcadíli macaígo.

Incongruente. = Ang díli macaígo sa tuyo ng̃a hingtóngdan.

Incongruo. = Idem.

Inconmensurabilidad. = Pagcaoaláy socod, pagcaoaláy pagcasácop ug
pagcalócop.

Inconmensurable. = Ang díli mahímo sacpon ug lucpon, ang oaláy
catapósan.

Inconquistable. = Ang díli macóha, ang díli mahímo ng̃a coháon ug daugon
sa gahóm sa mang̃a soldados ug sa mg̃a hing̃aníban. * Ang díli madáog,
macábig ug mabóyoc sa mg̃a pagháng̃io ug pagpang̃amóyo.

Inconsecuencia. = Pagcaoaláy calig-ónan sa mg̃a polong ug sa mg̃a bohat.

Inconsideracion. = Pagcacólang sa maáyong paghúna húna.

Inconsideradamente. = Sa pagcaoaláy paghúna húna ng̃a maáyo.

Inconsiderado. = Bisan onsa ng̃a guibóhat ug guipamólong sa oalá huna
hunáon ug palandóng̃on sa maáyo. * Táuo ng̃a díli magahúna húna ug
magapalándong ug maáyo.

Inconsiguiente. = Ang oaláy calig-ónan sa iang mg̃a bohat cong mg̃a
polong. * Ang díli masonód sa pagcaígo sa mg̃a guisóndan.

Inconsolable. = Ang díli mahímo ng̃a lipáyon, ang malisód ug macóli
pagalipáyon, ang díli gayód malípay.

Inconsolablemente. = Sa oaláy calípay, sa pagcamíng̃ao.

Inconstancia. = Pagcaoaláy calig-ónan sa bisan onsa. * Pagcasáyon sa
pagbálhin sa mg̃a húna húna sa mg̃a higála, &c.

Inconstante. = Ang oaláy calig-ónan, ang díli madógay sa maong
pagcabótang. * Ang masáyon magabía sa mg̃a húna húna, sa mg̃a abian, &c.,
ng̃a daan.

Inconstantemente. = Sa pagcaoaláy calig-ónan.

Inconstruible. = Ang díli mahímo ng̃a boháton.

Inconsútil. = Ang oaláy tinahían, maíng̃on sa sinína sa atong Guinóong
Jesucristo.

Incontable. = Ang díli mahímo ng̃a isípon, ang macóli ug malisód ihápon.

Incontaminado. = Ang oalá tacdan.

Incontestable. = Ang díli mahímo ng̃a pagabotáng̃an sa mg̃a doha duha.

Incontinencia. = Pagcaoaláy pagpogóng sa mg̃a cailíbgon, pagcaólag,
pagcaláo-ay. * Saquét ng̃a nahamótang sa pagíhi sa masóbsob.

Incontinente. = Ang díli magapogóng sa mg̃a cailíbgon. * Táuo ng̃a
maólag, maláo-ay.

Incontinentemente. = Sa pagcaoaláy pagpogóng. * V. Incontinenti.

Incontinenti. = Guiláyon, dihá dihá, carón gayód, carón carón, sa
madalí caáyo.

Incontrastable. V. Inconquistable é Incontestable.

Incontrovertible. V. Incontestable. * Ang matúod oyámot.

Inconvencible. = Ang díli padáog, ang díli mahímo ng̃a daugon sa mg̃a
pagsámbag.

Inconveniencia. = Pagcasámoc, pagcalisód. * Pagcaoaláy caang̃áyan.

Inconveniente. = Ang díli ang̃ay, ang díli oyon. * Casámoc, caoláng̃an,
cacolían.

Inconversable. = Ang díli mahímo ng̃a pagasoguilánan ug doólan tong̃ód sa
iang gaoi ng̃a maísog, tong̃ód sa iang pagcabórong.

Inconvertible. = Ang díli mahímo ng̃a mabálhin sa lain ng̃a pagcabótang.

Incordio. = Hobág sa bolog ng̃a guican sa saquét ng̃a guing̃álan ug
gálico.

Incorporacion. = Pagcahiósa.

Incorporar. = Paghiósa, pagtíp-oc. * Paglíngcod sa nagahígda.

Incorpóreo. = Ang díli laoas, ang oaláy laoas.

Incorreccion. = Pagcaoaláy pagsáoay.

Incorrecto. = Ang oalá saoáyon, ang díli pasáoay.

Incorregibilidad. V. Incorreccion. * Pagcagáhi sa húna húna, sa cásing
cásing, pagcadáyon, pagparáyon sa húna húna ng̃a daótan, sa mg̃a bohat ug
sa batásan ng̃a mang̃íl-ad.

Incorrupcion. = Pagcabótang sa bisan onsa ng̃a oalá madonót. * Pagcaólay
sa quinabóhi ug sa batásan.

Incorruptamente. = Sa oaláy pagcadonót.

Incorruptibilidad. = Pagcaoaláy pagcadonót.

Incorruptible. = Ang díli madonót, ang díli mahímo ng̃a sorlan sa
pagcadonót. * Ang malisód ug macóli ng̃a pagadaótan.

Incorrupto. = Ang oalá madonót ug madáot, ang oalá madobóc. * Babáye
ng̃a olay, bog-os, ng̃a oalá pahilábtan sa laláqui.

Increado. = Ang oalá boháton.

Incredibilidad. = Pagcadíli mahímo ng̃a pagatoóhan ug bisan onsa.

Incredulidad. = Pagcalisód sa pagtóo sa bisan onsa. * Pagcacólang,
pagcaoaláy. Pagtóo sa mg̃a toloóhan sa mg̃a cristianos.

Incrédulo. = Ang díli mutóo sa guinadóng̃og nía, ug labí pa sa mg̃a
toloóhan sa mg̃a binoñágan. * Ang malisód ug macóli mutóo.

Increible. = Ang díli mahímo ng̃a pagatoóhan.

Increpacion. = Pagcabárlong, pagcasáoay, casabá ng̃a mabáscog ug maháit.

Increpador. = Ang magasáoay, ang magabárlong, ang mocasabá, ang
magaáoay.

Increpar. = Saoay, barlong, sabá, aoay.

Incruento. = Ang mabóhat sa oaláy dogó ng̃a maágas: quining polong
macaígo sa santos ng̃a Paghálad sa misa.

Incrustar. = Pagcatábon sa mg̃a salog sa mg̃a dahon ng̃a manípis sa
boláoan, &c.

Incubacion. = Pagcalómlom sa mg̃a manóc ug sa obán pang mg̃a langgam sa
mg̃a itlog.

Íncubo. = Ang yaoa ng̃a magapacalaláqui ug macasalá sa babáye.

Inculcar. = Pagdóol caáyo, pagsígpit, paggóot, paghagóot sa mg̃a botang.
* Pagósob osob, pagópod opod sa bisan onsa ng̃a guipamólong. * Pagdáyon
sa guihúna húna.

Inculpable. = Ang oaláy salá, ang díli mahímo ng̃a pagasang̃ílan.

Inculpablemente. = Sa pagcaoaláy salá.

Inculpacion. = Pagcasáng̃il.

Inculpadamente. V. Inculpablemente.

Inculpado. V. Inculpable.

Inculpar. = Pagsáng̃il. * Pagtúg-an.

Inculto. = Táuo ng̃a borong, boquírnon, cabos, ng̃a oaláy quinaárman. *
Yota ng̃a oalá pagabohátan. * Pagpamólong, oáli, &c., ng̃a díli maáyo ng̃a
patalinghógon.

Incumbencia. = Catongdánan.

Incumbir. = Pagígo sa bisan onsa sa ilálom sa gahóm con sa catongdánan
sa bisan cansa.

Incurable. = Ang díli mahímo ng̃a tambálon, ang malisód ug macóli
matámbal, ang oaláy tambal ug sompa.

Incuria. = Pagcaoaláy cacógui.

Incurioso. = Ang díli macógui, ang díli magabántay ug magaalíma sa
bisan onsa ng̃a caogalíng̃on.

Incurrir. = Pagbóhat sa mg̃a salá. * Pagsácop sa castigo ng̃a tacós sa
mg̃a pahanóngdan.

Incursion. V. Correría.

Indagacion. = Pagpaquigásoy, pagpaquigsáyor, pagcasósi, pagsóquit,
pagcasócna.

Indagar. = Sayor, asoy, sosi, socna, soquit, cotána.

Indebidamente. = Sa pagcadíli mao, sa pagcaoaláy cataróng̃an.

Indebido. = Ang díli maáyo ng̃a boháton.

Indecencia. = Pagcahúgao, pagcahílas, pagcang̃íl-ad, pagcaláo-ay.

Indecente. = Mang̃íl-ad, mahúgao, maláo-ay, mahílas.

Indecentemente. V. Indecorosamente.

Indecible. = Ang díli mahímo ng̃a ingnon ug iásoy.

Indecision. = Pagcainálang alang sa pagbóhat con sa pagpamólong sa
bisan onsa.

Indeciso. = Ang guiálang aláng̃an sa pagbóhat con sa pagpamólong sa
bisan onsa, ang díli mahanáyac, ang nagadúha doha.

Indecoro. V. Indecencia.

Indecorosamente. = Sa pagcang̃íl-ad, sa pagcaláo-ay, sa díli maáyo, sa
pagcahógao, sa pagcaoaláy caólao.

Indecoroso. V. Indecente.

Indefectible. = Ang may pagcamáo gayód. * Ang díli mahímo ng̃a maoalá.

Indefectiblemente. = Sa matúod gayód, matúod tuod.

Indefensable. = Ang díli mahímo ng̃a labánan, ng̃a papagatabáng̃an.

Indefenso. = Ang oaláy paglában, ang oaláy manlalában, magtatábang.

Indeficiente. V. Indefectible.

Indefinible. = Ang díli mahímo ng̃a asóyon ug saydan ug maáyo.

Indefinidamente. = Sa oaláy pagcaásoy ug pagcasáyod.

Indefinido. = Ang oalá asóyon ug maáyo. * Ang oaláy cocotoban ng̃a
guiíla.

Indefinito. = Ang oaláy catapósan.

Indeleble. = Ang díli mahímo ng̃a panáson, quiáson. * Ang díli maoalá.

Indeleblemente. = Sa pagcadíli mapánas.

Indeliberacion. = Pagcacólang, pagcaoaláy húna húna, salabótan.

Indeliberado. = Ang guibóhat con guipamólong sa oalá húna hunáon ug
maáyo.

Indemne. = Ang nahagáoas sa bisan onsang cadáot.

Indemnidad. = Pagcasáad sa bisan cansa ng̃a díli sia pagadaóton.

Indemnizacion. = Pagcabáyad sa mg̃a cadáot ng̃a guibóhat sa bisan cansa.

Indemnizar. = Pagbáyad sa mg̃a cadáot ng̃a guibóhat.

Independencia. = Pagcaoaláy ponóan ng̃a hiílhan. * Pagbóot ng̃a
caogalíng̃on.

Independiente. = Ang oaláy ponóan, ang díli sacop sa lain, ang magabóot
sa iang caogalíng̃on. * Sa caogalíng̃on ng̃a pagbóot. * Sa pagcaoaláy
ponóan.

Indescribible. = Ang díli mahímo ng̃a isayód ug iásoy.

Indesignable. = Ang díli mahímo ng̃a timaánan.

Indestructible. = Ang díli mahímo ng̃a gobon ug laglágon.

Indeterminable. V. Indeliberado.

Indeterminacion. = Pagcadúha duha. * V. Indeliberacion.

Indeterminadamente. = Sa pagcadúha doha, sa oaláy pagcahanáyac.

Indeterminado. = Ang oalá pa iásoy, ang oalá pa isógo. * Ang oalá pa
mahanáyac, ang nagadóha doha.

Indevocion. = Pagcacólang sa pagámpo.

Indevoto. = Ang díli maampóon. * Ang díli mahagógma sa bisan cansa.

Indiana. = Panápton ng̃a piníntal sa luyo lamang, sa nauong lang.

Indiano. = Ang natáuo, ug ang natong̃ód sa Indias. * Ang táuo ng̃a guican
sa Indias.

Indicacion. = Pagpasábot sa mg̃a timáan.

Indicante. = Ang magapasábot sa mg̃a timáan.

Indicar. = Pagpasábot sa mg̃a timáan.

Indicativo. V. Indicante.

Indiccion. = Pagtáoag sa bisan cansa sa mg̃a junta, sa mg̃a catilíngban,
sa mg̃a cabildóhan. * Pagcadógay, cadogáyan sa tagsa ca napólo ug limá
ca túig.

Índice. = Timáan sa bisan onsa. * Listáhan sa mang̃a libro sa mg̃a bahin
nila ug sa bisan onsa. * Ang pothao, boláoan, &c., ng̃a magatórlo sa
horas sa mg̃a horásan. * Torlo ng̃a itolórlo. * Listáhan sa mg̃a libro ng̃a
dinilí, ng̃a guidilí sa pagbása.

Indiciar. = Pagíla sa saláan tong̃ód sa mg̃a timáan.

Indicio. = Bisan onsang timáan.

Índico. = Ang nahatong̃ód, sa India.

Indiferencia. = Pagcaálang alang sa boot, sa oaláy osáb pagáyad sa
bisan onsa ug sa bisan cansa.

Indiferente. = Ang díli mabóyoc sa luyo ug sa luyo. * Ang oaláy sapayán
ng̃a boháton ug ng̃a díli boháton.

Indiferentemente. = Sa pagcaoaláy pagpíli.

Indígena. = Ang natáuo con molópio sa Guinharían, sa provincia con sa
longsod ng̃a guihisgótan.

Indigencia. = Pagcaháng̃ol, pagcacólang sa quinahánglan sa pagcáon sa
pagbísti, &c.

Indigente. = Hang̃ol, ang coláng̃an ang guicábsan sa quinahánglan sa
pagcabóhi, sa cabohían.

Indigestible. = Ang díli mahílis sa cotó cotó.

Indigestion. = Pagcaoaláy pagcahílis sa mg̃a quináon sa cotó cotó.

Indigesto. V. Indigestible. * Ang mabóloc, ang nagobót, ang díli
mahósay. * Táuo sa malisód ug maháit ng̃a cagaoían.

Indignacion. = Casocó, capong̃ót, caáquig, panoyó.

Indignamente. = Sa pagcadaótan, sa díli maáyo, sa pagcadíli tacós.

Indignante. = Ang masocó, ug ang magapasocó.

Indignar. = Socó, panoyó, pong̃ót, aquig.

Indignidad. = Pagcadíli tacós, pacaoaláy pahanóngdan. * Bohat ng̃a
daótan, ng̃a díli ang̃ay.

Indigno. = Ang díli tacós, ang oaláy pahanóngdan. * V. Indignidad desde
bohat.

Índigo. = Tagom.

Indiligencia. = Pagcacólang, pacaoaláy cacógui.

Indio. = Ang natáuo ug molópio sa Indias. * Ang may color ng̃a asúl.

Indirecta. = Sambíng̃ay.

Indirectamente. = Sa pagcasambíng̃ay, sa pagcasalingcápao.

Indirecto. = Ang magalicó, ang díli lactod.

Indisciplina. = Pagcacólang sa pagtoón sa batásan.

Indisciplinante. = Ang díli mahímo ng̃a saoáyon, ang malisód ug macóli
pagatoónan, pagatodlóan, pagbatasánan.

Indisciplinado. = Ang coláng̃an sa pagtóon, sa pagtódlo, sa batásan, ang
soquíhan, masinocólon.

Indiscrecion. = Pagcaoaláy salabótan.

Indiscreto. = Ang magabóhat ug mamólong sa oaláy salabótan, sa oalá
húna hunáon.

Indisoluble. = Ang díli mahímo ng̃a pogabolágon ug pagabarbáron.

Indisolublemente. = Sa pagcadíli mabólag, mahóbad ug mabárbar.

Indispensable. = Ang díli mahímo ng̃a pasailóon. * Ang quinahánglan ng̃a
boháton gayúd.

Indispensablemente. = Sa linogsánay gayúd. * Sa dagcóng quinahánglan
gayód.

Indisponer. = Pagcóha sa mg̃a quinahánglan ug sa mg̃a pagándam sa
pagbóhat sa bisan onsa, pagpabíquil sa mg̃a cabobót-on. * Pagbáti sa
bisan onsang saquét, pagsáquet saquét.

Indisposicion. = Pagcaoalá sa mg̃a quinahánglan sa bisan onsa. *
Pagcasáquet saquét.

Indispuesto. = Ang masáquet saquét.

Indisputable. V. Incontestable.

Indisputablemente. = Sa oaláy duha doha.

Indistinguible. = Ang malisód ug macóli ng̃a pagaílhan. * Ang dilí
mahímo ng̃a quít-on, ang dilí masáyor, maásoy.

Indistintamente. = Sa pagcaabánil, sa oaláy pagpíli.

Indistinto. = Ang maíng̃on ug magsáma sa lain ng̃a botang, ang díli
macaláin lain. * Ang dilí madayág, masáyor, maásoy caáyo.

Individual. = Ang caogalíng̃on sa tagsa tagsa. * Ang labing mahál ug
bantógon sa bisan onsa.

Individualidad. = Timáan ng̃a caogalíng̃on ug onay sa mg̃a botang, ng̃a
magacaláin lain caníla sa obán ng̃a isigcaíng̃on.

Individualmente. = Sa timáan ng̃a caogalíng̃on. * Sa paghiósa ng̃a
hingpit.

Individuar. = Pagásoy sa bisan onsa sa pagcalináin lain.

Individuo. = Individual. * Ang díli mabáhin, ang díli mabólag ug
magaláin. * Usá ca buoc.

Indivisamente. = Sa oaláy pagcabólag, pagcabáhin.

Indivisibilidad. = Pagcadíli mahímo ng̃a pagabolágon ug bahínon ang usá
ca botang sa lain ng̃a botang.

Indivisible. = Ang díli mahímo ng̃a bolágon ug bahínon.

Indivisiblemente. V. Indivisamente.

Indiviso. = Ang oalá mabólag.

Indócil. = Ang soquíhan, ang masinocólon.

Indocilidad. = Pagcasóqui, pagcasócol.

Indocto. = Ang díli maálam, ang coláng̃an sa quinaádman.

Índole. = Gaoi, cagaoían ng̃a onay ug caogalíng̃on.

Indolencia. = Pacaoaláy pagcatándog sa húna húna. * Catacá, Pagcaoaláy
cacógui.

Indolente. = Táuo ng̃a díli pagatandógan sa húna húna. * Matalác-on,
tapólan.

Indomable. = Ang díli mahímo ng̃a aghópon, pagaándon ug pagtanólon. *
Ihaláson.

Indomado. = Ang oalá aghópon ug pagaándon. * Ang oalá ponggon.

Indomesticable. V. Indomable.

Indoméstico. V. Indomado.

Indómito. = Idem.

Indubitable. = Ang díli arang pagadóha doháon.

Indubitablemente. = Sa oaláy doha doha, sa matúod gayúd.

Indubitadamente. = Idem.

Induccion. = Pagcahópo, pagcasámbag.

Inducidor. = Ang magahópo, magasámbag.

Inducir. = Hopo. * Sambag, tambag.

Inductivo. V. Inducidor.

Indudable. V. Indubitable.

Indudablemente. V. Indubitablemente.

Indulgencia. = Pagcasáyon sa pagpasáilo sa mg̃a salá, sa mg̃a sayóp, ug
sa pagtógot sa mang̃a calóoy. * Pagtógot sa Santos ng̃a Papa sa
pagpasaílo sa mg̃a baláidon sa purgatorio, tong̃ód sa mg̃a salá.

Indulgente. = Ang masáyon magapasáilo sa mg̃a salá, ug magatógot sa mg̃a
calóoy.

Indultar. = Pagpasáilo sa bisan cansa sa baláydon tong̃ód sa iang salá.
* Pagpagáoas sa bisan onsang tolománon con catongdánan.

Indulto. = Pagtógot sa bisan onsa. * Pagpasáilo sa mang̃a baláydon sa
mg̃a salá. * Pagpagáoas sa pagtúman sa catongdánan onta.

Industria. = Quinaárman, caálam, laláng, pagcabátir.

Industriar. = Pagtóon, pagtórlo.

Industriosamente. = Sa caálam, sa laláng, sa pagcabátir.

Industrioso. = Ang maálam, batid.

Inebreativo. = Ang macahobóg.

Inedia. = Pagcalóya sa bisan cansa cay oalá comáon ug moínom cutub sa
dugay dugay.

Inédito. = Bisan onsa ng̃a guisólat ug oalá pa mabántog.

Inefabilidad. = Pagcadíli mahímo ng̃a iásoy ug bisan onsa sa mg̃a polong.

Inefable. = Ang díli mahímo ng̃a iásoy sa mg̃a polong.

Ineficacia. = Pagcacólang sa gahóm, sa cosóg, sa cacógui.

Ineficaz. = Ang díli macahímo, ang oaláy gahóm ug cosóg.

Ineficazmente. = Sa pagcadíli macahímo, sa pacaoaláy cosóg ug gahóm.

Inélegante. = Ang díli ang̃áyan, ang oaláy caang̃áyan.

Inenarrable. V. Inefable.

Ineptamente. = Sa pagcaoaláy polós.

Ineptitud. = Pagcaoaláy polós.

Inepto. = Ang oaláy polós.

Inequívoco. = Ang oaláy duha doha.

Inercia. = Pagcalúya, calóya. * Catacá, catápol.

Inerrable. = Ang díli mahímo ng̃a saypon.

Inerrante. = Ang mapoyó, ang díli malíhoc.

Inerte. = Malóya, tapólan, matalác-on.

Inescrutable. = Ang díli mahímo ng̃a toquíbon, togcálon ug sabóton.

Inescudriñable. = Idem.

Inesperadamente. = Sa oalá huláton, paabóton, sa calit, sa coláhao.

Inesperado. = Idem.

Inestimabilidad. = Pagcadíli mahímo ng̃a pagabílhon ug higogmáon ug
bisan onsa, ing̃on sa ang̃ay ug tacús onta.

Inestimable. = Ang díli mahímo ng̃a pagabílhon ug higogmáon ing̃on sa
tacús ug ang̃ay. * Ang díli cabílhan.

Inestimado. = Ang oalá pa pagabotáng̃an sa bili.

Inevitable. = Ang díli mahímo ng̃a pagapónggan, ang moábot gayód.

Inexactitud. = Pagcaoaláy pagtúman ug pagcahíngpit. * Ang díli maíng̃on.

Inexacto. = Ang coláng̃an sa pagcatóman ug pagcahíngpit.

Inexcusable. V. Inevitable. * Ang díli mahímo ng̃a ibalíbad.

Inexcusablemente. = Sa oaláy balíbar.

Inexausto. = Ang díli mahorót, ang díli maíti, matíti.

Inexistente. = Ang oaláy pagcamáo, ang díli mao.

Inexorable. = Ang díli mabóyoc ug mamahómoc sa mang̃a pagámpo ug mg̃a
pagháng̃io. * Ang díli macóha sa hang̃io.

Inexorablemente. = Sa minatúod gayód, sa oaláy pagcasíbog sibog sa húna
húna, sa polong ng̃a guisógo.

Inexperiencia. = Pagcaoaláy pagcaánad.

Inexperto. = Ang oalá maánad.

Inexpiable. = Ang díli mahímo ng̃a baydan.

Inexplicable. = Ang díli mahímo ng̃a isáyod ug iásoy.

Inexpugnable. V. Inconquistable.

Inextinguible. = Ang díli mapálong. * Ang díli mahóman, matápus, ang
madúgay uyámot.

Infacetismo. = Ang oaláy caang̃áyan sa pagpamólong ug sa pagsólat.

Infacundo. = Ang guicábsan sa mg̃a polong sa iang pagsoguílon. * Táuo sa
diótay ng̃a mg̃a polong, mahilómon.

Infalibilidad. = Pagcadíli mahímo sa paglímbong ug ng̃a pagalimbóng̃an.

Infalible. = Ang díli mahímo ng̃a magalímbong ug ng̃a pagalimbóng̃an. *
Matúod, sa oaláy doha doha.

Infaliblemente. = Sa pagcamatúod gayód, sa oaláy duha duha.

Infamacion. = Pagcacóha sa dong̃og, pagpacaólao.

Infamador. = Ang magapacaólao, ang magadáot ug magacóha sa dong̃og.

Infamante. = Idem.

Infamar. = Pagcóha, pagdáot sa dong̃og, sa maáyong ng̃alan, pagpacaólao.

Infamativo. V. Infamador.

Infamatorio. = Idem.

Infame. = Ang oaláy dong̃og ng̃a maáyo, daótan, mang̃íl-ad, talamáyon,
tacós ng̃a pasipád-an.

Infamemente. = Sa pagcadaótan, sa pagcang̃íl-ad.

Infamia. = Pagcacólang sa maáyong dong̃og. * Bohat ng̃a daótan, malágsot,
mang̃íl-ad, pagcatampálas.

Infancia. = Pagcabótang, edad sa mg̃a báta hasta sa icapíto ca túig
cutub sa ilang pagcaboótan, hasta sa pagsógod sa ilang boot. *
Pagcasógod sa bisan onsa.

Infando. = Ang mang̃íl-ad uyámot. * Ang díli tacós ng̃a pagahisgótan.

Infanta. = Ang báta ng̃a babáye ng̃a oalá pa omábot sa icapíto ca túig. *
Bisan quinsa sa mg̃a anac ng̃a babáye, sa guintiayónan, sa mg̃a hari, ug
bisan quinsa sa mg̃a asáoa sa mg̃a anac ng̃a laláqui sa hari.

Infantado. = Ang yota ng̃a hingsácpan sa pagcatagía sa mg̃a anac sa mg̃a
hari.

Infante. = Ang báta ng̃a laláqui ng̃a oalá pa omábot sa icapíto ca túig.
* Bisan quinsa sa mg̃a anac ng̃a laláqui, sa guintiayónan, sa mg̃a hari,
ng̃a sonód sa pang̃ánay. * Ang soldado ng̃a oaláy cabayo.

Infantería. = Ang mg̃a soldados ng̃a oaláy mg̃a cabayo.

Infanticida. = Mamomonó sa mg̃a bátang diótay.

Infanticidio. = Pagcabonó, pagpatáy sa bisan cansang bátang diótay.

Infantil. = Ang nahatong̃ód sa edad sa pagcaoalá pay boot sa mg̃a báta.

Infanzon. = Táuo ng̃a mahál ng̃a guipagáoas sa hari sa mg̃a bohis, sa mg̃a
tampo, ug sa obán pang mg̃a tolománon sa mg̃a guinsacópan.

Infanzonado. = Ang nahatong̃ód ug onay sa dagcóng táuo ng̃a infanzon.

Infanzonazgo. = Ang yota ng̃a caogalíng̃on ug ng̃a hingsácpan sa gahóm sa
infanzon.

Infanzonía. = Pagcabótang, cahímtang sa infanzon.

Infatigable. V. Incansable.

Infatigablemente. V. Incansablemente.

Infatuar. = Pagpabóang sa bisan cansa.

Infaustamente. = Sa pagcalisód, sa pagcaanógon, sa pagcaaláot, sa
pagcagóol.

Infausto. = Anógon, aláot. * Ang guicalísdan, guicayógtan.

Infaccion. = Pagcatacód.

Infectar. V. Inficionar.

Infectivo. = Ang matácod, ang magapatacód.

Infecto. = Ang guitácdan.

Infecundidad. = Pagcalángday. * Pagcaoaláy pagbóng̃a, cacolían ng̃a
magaólang sa pagbóng̃a sa mg̃a cahoy ug mg̃a tanóm, ug sa pagpang̃ánac sa
mg̃a táuo ug sa mg̃a mananáp.

Infecundo. = Ang díli mobóng̃a. * Ang díli macagánac, macaglíoat.

Infelice. V. Infeliz.

Infelicidad. = Pagcaanógon, pagcaaláot, calisód, cagóol, caháng̃ol.

Infeliz. = Anógon. * V. Infausto. * Hang̃ol. * Táuo ng̃a mahináyon sa
maháoan ng̃a boot.

Infelizmente. V. Infaustamente.

Inferior. = Ang anáa sa obus, sa ilálom. * Bisan onsang botang ng̃a
diótay sa lain ng̃a botang, sacop, guinsacópan.

Inferioridad. = Pagcasácop. * Pagcaóbos. * Pagcabótang sa bisan onsang
botang sa ilálom, sa obos sa lain ng̃a botang.

Inferir. = Paghúna húna sa bisan onsa tong̃ód sa mg̃a guinsóndan.

Infernal. = Ang nahatong̃ód ug ang caugalíng̃on sa impierno, sa espierno.
* Daótan, mang̃íl-ad.

Infernar. = Paghócom sa bisan cansa sa impierno. * Pagsámoc, pagpasocó,
pagpapong̃ót.

Ínfero. V. Infernal.

Infestacion. = Pagpang̃óbat. * Pagcadáot, pagcatacód.

Infestar. = Pagtacód sa saquét, sa salot. * Pagdáot, pagpang̃óbat.

Inficionar. = Idem. * Pagdáot sa bisan cansa sa mg̃a daótan ng̃a
pagtolón-an ug pagsámbag.

Infidelidad. = Pagcabórhi. * Pagcaoaláy Pagtóo sa mg̃a toloóhan sa mg̃a
binoñágan. * Catilíngban sa mg̃a dioatáhan.

Infidencia. = Pagcaoaláy pagláom sa isigcatáuo. * Paglápas sa
catongdánan ng̃a tacós pagatománon sa tong̃ód sa isigcatáuo. *
Pagcabórhi.

Infidente. = Borhíon, ang díli mobálos sa pagláom ng̃a guibótang canía.

Infiel. = Idem. * Dioatáhan.

Infielmente. = Sa pagcabórhi.

Infierno. = Impierno, espierno. * Lugar ng̃a pagasaquétan, sa oaláy
catapúsan, sa mang̃a táuong daótan, pinilían. * Mg̃a casáquet sa mg̃a
pinilían. * Lugar ng̃a guimpóyan sa mg̃a calág sa mg̃a táuo ng̃a matárong,
ng̃a nang̃amatáy sila sa oalá mamatáy si Jesucristo ng̃a atong Guinóo, ug
ng̃a guiholátan nila sa iang santos ng̃a pagábot. * Lugar ng̃a
guicagóbtan, guibanháan, ng̃a guipang̃aoáyan, ug ang mao ng̃a paggobót ug
pagáoay.

Infigurable. = Ang díli mahímo ng̃a pagabotáng̃an sa dagoay ng̃a laoásnon.

Infíltracion. = Pagcahonób sa tobig, &c.

Infiltrarse. = Paghonób.

Ínfimo. = Ang nahamótang sa logar ng̃a obos caáyo. * Ang oláhi, ang
catapúsan sa ng̃atanán, ang poit, poyát. * Ang labíng obos ug daótan sa
bisan onsa.

Infinidad. = Pagcaoaláy catapúsan. * Pagcadághan, cadaghánan.

Infinitamente. = Sa pagcadáyon sa guihápon, sa pagcaoaláy catapúsan.

Infinito. = Ang díli matápus, macóbos, maóbos. * Ang dagcóan oyámot. *
Cadaghánan, pagcadághan, daghánan.

Infirmar. = Pagcóha, pagóbos, pagcóbos sa gahóm, sa cosóg sa bisan
onsa.

Inflacion. = Pagcabótod. * Pagpalábi labi.

Inflamable. = Ang masáyon masíga.

Inflamacion. = Pagcasíga. * Pagcahobág, pagcabótod, pagcalámhoy. *
Pagcaínit sa húna húna, guican sa caísog sa mg̃a cailíbgon.

Inflamar. = Pagsíga. * Paghobág, pagbótod, paglámhoy. * Pagínit sa húna
húna guican sa cosóg sa mang̃a cailíbgon.

Inflamatorio. = Ang macasíga, ang magapahobág.

Inflar. = Pagbótor. * Pagpalábi labi.

Inflativo. = Ang magapahótod.

Inflexibilidad. = Pagcagáhi sa bisan onsa, ng̃a díli mabalicó,
mabalíquig, malíad, mabóyoc. * Pagcalíg-on sa húna húna, sa cásing
cásing.

Inflexible. = Ang díli mabóyoc, mabalicó, malíad. * Ang malíg-on sa
cásing cásing.

Inflexion. = Pagcabalíquig, pagcabalicó, pagcabóyoc, pagcalíad.

Influencia. = Paghilábot sa bisan onsa, pagsámbag, pagtámbag, paghópo,
pagágda. * Ang grasia, ang pagtábang ng̃a guilólot sa Dios sa mg̃a calág.

Influir. = Idem hasta ang gracia. * Paglólot sa Dios sa iang santos ng̃a
pagtábang, sa iang mg̃a hatag, sa mg̃a táuo.

Influjo. V. Influencia.

Informacion. = Pagpaquigsáyod, pagpaquigásoy, pagcasósi, pagcasóquit. *
Pagcasócna. * Pagásoy, pagsáyod, pagdayág.

Informador. = Ang magaásoy, magasáyod, magadayág.

Informal. = Ang díli mahamótang ing̃on sa guiásoy sa mg̃a tolománon,
ing̃on sa batásan. * Táuo ng̃a díli malígdong, ng̃a díli maámbong, ng̃a
díli magatóman sa iang ng̃a pagsáad, sa iang mg̃a polong.

Informante. V. Informador.

Informar. = Asoy, sayod, hayag, dayág.

Informativo. V. Informador.

Informe. = Casayódan ng̃a ihátag sa bisan cansa, sa tong̃ód sa bisan onsa
ng̃a guipang̃otána. * Ang coláng̃an sa dagoay ng̃a quinahánglan onta.

Infortificable. = Ang díli mahímo ng̃a pagalig-ónon.

Infortuna. = Palad ng̃a díli maáyo, guican sa gahóm sa mg̃a bitóon.

Infortunio. = Calisód, calisdánan, cagóol, pagcaanógon, pagcaaláot.

Infraccion. = Pagcalápas, pagcalípas, pagcasálang, pagcadíli pagtóman.

Infracto. = Ang malíg-on sa húna húna, sa cásing cásing, ang díli
mabálhin, ang díli mabóyoc ug mamahómoc sa mg̃a pagháng̃io.

Infractor. = Ang magalápas, magalípas, magasálang, malipáson,
masaláypon.

Infrascrito. = Ang mopirma sa obos, sa catapósan sa bisan onsa ng̃a
solat.

Infraganti. V. Fragante (en).

Infrangible. = Ang díli mahímo ng̃a pagaboóng̃on, tipícon, tipácon,
docdócon.

Infraoctava. = Ang unóm ca adlao ng̃a sacop sa octava sa mg̃a piesta sa
Singbahán, gauas ang nahaúna ug ang catapúsan.

Infraoctavo. = Bisan onsang arláoa sa mg̃a octava.

Infrascripto. V. Infrascrito.

Infringir. = Paglípas, paglápas.

Infructífero. = Ang díli mobóng̃a ug ang díli macagbóng̃a. * Ang oaláy
polós, ang oaláy hingbancaágan.

Infructuosamente. = Sa oaláy polós, caposlánan.

Infructuoso. = Ang díli macapólos, ang oaláy polós.

Infrugífero. V. Infructífero.

Ínfulas. = Dayan dayan ng̃a guibótang sa canhing tiempo sa olo sa mg̃a
Padre sa mg̃a dioatáhan, ug sa mang̃a paghálad ng̃a guipanghálad nila sa
ilang mang̃a dios dios. * Pagpalábi labi sa bisan cansa.

Infundado. = Ang oaláy himotáng̃an ug cahológan.

Infundir. = Paghólom. * Paglólot sa Dios sa mg̃a calág sa mg̃a táuo sa
iang mg̃a grasia, mg̃a pagtábang ug mg̃a hatag.

Infusible. = Ang díli mahímo ng̃a pagatonáuon.

Infusion. = Pagcahólom. * Pagcabó-bo sa tobig ng̃a igabóñag sa
pagaboñágan.

Ingenerable. = Ang díli mahímo ng̃a pagalioáton.

Ingeniar. = Paghúna húna, paggáma, paglaláng sa bisan onsa ng̃a bag-o,
sa pagdáng̃at sa guitúyo, sa guipanghináot.

Ingeniatura. = Pagcalaláng ng̃a pagagamíton sa bisan cansa, arón macóha
ang mg̃a caayóhan ng̃a guipanghináot.

Ingeniero. = Ang maálam maghúna húna sa pagdáng̃at sa tuyo nia. * Ang
panday ng̃a magabóhat sa mg̃a máquina ug mg̃a casangcápan sa pagpang̃óbat
sa mg̃a cota, mg̃a baluarte, mg̃a lantáuan, &c.

Ingenio. = Húna húna. * Táuo sa matalínis ng̃a húna húna. * Pagcalaláng
sa bisan cansa sa pagcóha ug pagdáng̃at sa guipanghináot nia. * Bisan
onsang máquina con capandáyan sa pagpang̃óbat ug sa pagsócol sa mg̃a
caáoay. * Capandáyan ng̃a icatábas sa mg̃a librero sa papel ug sa mg̃a
libro. * Trapiche, máquina sa pagpíga sa tobó.

Ingeniosamente. = Sa pagcalaláng, sa matalínis ng̃a húna húna.

Ingenioso. = Batid, ang may húna húna ng̃a matalínis.

Ingénito. = Ang oalá paglioáton. * Ang onay sa táuo.

Ingenuamente. = Sa pagcaháoan sa boot.

Ingenuidad. = Pagcaháoan sa boot, húna húna ng̃a maáyo.

Ingenuo. = Ang maháoan sa boot, ang mamólong̃ ing̃on sa anáa sa iang
cásing cásing.

Ingerir. = Pagsolód sa usá ca botang sa lain ng̃a botang. * Pagsácop,
paglócop. * Paghilábot sa bisan onsa ng̃a holosáyon, sa mg̃a paglális,
&c.

Ingretar. = Pagsolód sa pinótol sa sang̃á sa usá ca cahoy sa lindog con
sa sang̃á sa lain ng̃a cahoy.

Ingina. = Apapáng̃ig.

Ingle. = Bolog.

Ingobernable. = Ang díli mahímo ng̃a pagaayóhon ug pagahóptan.

Ingratamente. = Sa pagcaoaláy pagtamód, sa pagcaoaláy balos ng̃a maáyo.

Ingratitud. = Pagcaoaláy pagtamód, pagcahigalaódan.

Ingrato. = Ang díli magatamód, ang díli mobálos sa mg̃a calóoy,
higalaódan. * Ang díli maáyo sa mang̃a balatían.

Ingrediente. = Bisan onsa ng̃a isácot sa mg̃a tambal, sa mg̃a ilímnon, sa
mg̃a calán-on, &c.

Ingreso. = Solórlan, sorlánan sa bisan asa. * Sinógdan. * Ang salapí ug
bisan onsa ng̃a guidáoat sa bisan cansa, ug ng̃a may quinahánglan ng̃a
ibótang sa mg̃a cuenta ng̃a ipaháyag nia.

Inhabil. = Ang coláng̃an sa caálam, ang oaláy quinaárman. * Ang díli
tacós, ang oaláy pahanóngdan.

Inhabilidad. = Pagcaoaláy quinaárman. * Cacolían ng̃a onay sa bisan
cansa sa pagtóman sa bisan onsang togon con opicio.

Inhabilitar. = Pagcóha sa opicio sa bisan cansa, tong̃ód cay díli sia
macagtóman sa iang catongdánan. * Pagdilí sa gahóm ng̃a guitógot ng̃a
daan sa bisan cansa, arón díli magaparáyon sa iang opicio con
cahímtang.

Inhabitable. = Ang díli capóy-an, ang díli mahímo ng̃a pagapóy-an.

Inhabitado. = Ang oalá pagapóy-an.

Inherencia. = Pagcahiósa sa mg̃a botang ng̃a díli mahímo ng̃a pagabolágon.

Inherente. = Bisan onsa ng̃a botang ng̃a nahiósa sa lain ng̃a botang, sa
díli mahímo ng̃a pagabolágon ug bahínon.

Inhibir. = Pagdilí sa usá ca hocom ng̃a magaparáyon sa paghósay ug
pagsentensia sa bisan onsa ng̃a capolong̃ánan.

Inhonestamente. V. Deshonestamente.

Inhonestidad. V. Deshonestidad.

Inhonesto. V. Deshonesto.

Inhumanamente. = Sa pagcabáng̃is, sa pagcapíntas.

Inhumano. = Mabáng̃is, mapíntas.

Inicial. = Ang nahaónang letra sa mg̃a polong, sa mg̃a bahin, &c.

Iniciar. = Pagdáoat sa bisan cansa sa pagcaambítan sa bisan onsa ng̃a
tolománon ng̃a tinágo, pagásoy, pagsáyod canía niána, arón hibalóan nia.

Iniciativo. = Ang nacasógod, sinógdan sa bisan onsa.

Inicuamente. = Sa pagcadaótan uyámot.

Inicuo. = Daótan, mamomógos.

Inimaginable. = Ang díli mahímo ng̃a pagahúna hunáon.

Inimitable. = Ang díli mahímo ng̃a pagaaoáton, ng̃a ihóad, ng̃a
panigíngnan.

Ininteligible. = Ang díli mahímo ng̃a sabóton, pagasáydan ug hibalóan.

Iniquidad. = Cadaótan ng̃a dagcó.

Injuria. = Polong con bohat ng̃a macadáot sa isigcatáuo con sa iang
dong̃og. * Polong ug bohat ng̃a contra sa cataróng̃an.

Injuriador. = Ang magadáot sa isigcatáuo, mabalicáson, tigbalícas.

Injuriante. = Idem.

Injuriar. = Pagdáot sa isigcatáuo sa mg̃a bohat con sa mg̃a polong,
pagbalícas.

Injurioso. V. Injuriador.

Injusticia. = Bóhat ng̃a díli ang̃ay sa catarúng̃an.

Injusto. = Ang díli matárong, bisan onsa ng̃a díli ang̃ay sa catarúng̃an.

Inllevable. = Ang díli mahímo ng̃a antóson, pagailóbon.

Inmaculadamente. = Sa pagcaólay, sa pagcapótli, sa pagcabóg-os, sa
pagcaoaláy boling.

Inmaculado. = Ang oaláy boling, olay, potli, bog-os.

Inmanejable. = Ang díli mahímo ng̃a pagdoólan, pagahóptan, pagabatónan.

Inmarcesible. = Ang díli mahimo ng̃a pagalomíton.

Inmaterial. = Ang oaláy laoas, ang calágnon, ang espirituhánon.

Inmaterialidad. = Pagcaoaláy laoas.

Inmaturo. = Ang oalá mahínog.

Inmediacion. = Pagcadóol, pagcatopál.

Inmediatamente. = Sa pagcadóol. * Dihá dihá, sa madalí caáyo, guiláyon,
carón carón, carón gayúd.

Inmediate. = Polóng ng̃a linatín: V. el anterior.

Inmediato. = Ang nadóol, ang díli halayó, harúul.

Inmedicable. = Ang oaláy tambal, sompa, ang díli mahímo ng̃a
pagatambálon.

Inmemorial. = Ang daan, ang caráan caáyo, ang oaláy pagdómdom sa
pagcasógod.

Inmensamente. = Sa Pagcaoaláy socod, sa pagcaoaláy catapúsan.

Inmensidad. = Pagcadíli mahímo ng̃a socdon, pagcaoaláy catapúsan: ang̃ay
lamang sa Dios. * Cadaghánan, pagcadághan, daghánan. * Dagcóan, hatáas,
halagpád oyámot.

Inmenso. = Ang díli mahímo ng̃a socdon, ang oaláy catapúsan, ang díli
mahimo ng̃a sacpan ug locpon sa bisan diin: ang̃ay lamang sa Dios. * Ang
dagcóan caáyo, cadaghánan, pagcadághan ng̃a tuod.

Inmensurable. = Ang díli mahímo ng̃a pagasócdon.

Inméritamente. = Sa oaláy pahanóngdan, sa oaláy cataróng̃an, sa díli
tacos.

Inmérito. = Ang oaláy pahanóngdan.

Inmeritorio. = Idem.

Inmersion. = Pagcalomós, pagcasálom.

Inminente. = Ang magahólot, ang magahómot. * Ang madalí moábot, ang
omalábot.

Inmobilidad. = Pagcaoaláy pagcalíhoc. * Pagcalíg-on sa mg̃a polong ug sa
mg̃a húna húna.

Inmoble. = Ang díli malíhoc, ang díli mahimo ng̃a pagalihócon. *
Malíg-on sa mg̃a húna húna, sa mang̃a polong, sa mg̃a pagbóot.

Inmoderacion. = Pagcaoláy casaráng̃an sa mg̃a bohat con sa mg̃a polong,
pagcacápin con pagcacólang ba.

Inmoderadamente. = Sa pagcacólang con sa pagcacápin.

Inmoderado. = Táuo ng̃a capínan con coláng̃an sa iang mg̃a bohat ug mg̃a
polong, ang oaláy casaráng̃an sa iang pagbóhat ug pagpamólong.

Inmodestamente. = Sa pagcaoaláy pagpogóng sa mang̃a cailíbgon. *
Pagcaólag, pagcaláo-ay.

Inmodestia. = Idem excepto el sa.

Inmodesto. = Ang díli magapogóng sa mg̃a cailíbgon, ang díli magabántay
sa iang pagsolóng ug mang̃a pagbóhat, arón mahamótang onta sa
pagcaboótan. * Ang maólag, maláo-ay.

Inmolacion. = Pagcahálad sa pagpatáy ug sa pagpónggot sa mg̃a mananáp.

Inmolador. = Ang magahálad ug magapónggot sa mg̃a mananáp.

Inmolar. = Pagpónggot sa mg̃a mananáp ng̃a guipanghálad, ug bisan ng̃a
táuo ang ihálad.

Inmoral. = Polong con bohat ng̃a díli ang̃ay, ng̃a batoc sa maáyong
batásan ug pagtolón-an.

Inmoralidad. = Pagcadáot sa batásan. * Pagápas sa batásan ng̃a díli
ang̃ay sa pagtolón-an sa mg̃a boótan, sa pagtolón-an sa Evangelio.

Inmortal. = Ang díli mamatáy. * Ang madógay uyámot.

Inmortalidad. = Pagcadíli mamatáy, pagcadógay uyámot, cadogáyan ng̃a
hatáas caáyo.

Inmortalizar. = Pagpatigáyon arón madúgay ug bisan onsa sa guihápon sa
panomdóman sa mg̃a táuo.

Inmortificacion. = Pagcaoaláy pagsáquet, ug casaquét.

Inmoto. = Ang díli malíhoc, ang díli mabálhin sa lugar.

Inmovible. V. Inmutable.

Inmudable. V. Inmutable.

Inmueble. = Bisan onsang caayóhan ng̃a díli malíhoc, mg̃a baláy, mg̃a
baol, &c.

Inmundicia. = Hugao, cahogáoan, sagbot, tae, iti. * Pagcaólag,
pagcaláo-ay.

Inmundo. = Hugáoan, sagbótan. * Ang guidilí sa mg̃a judíos sa ilang
batásan.

Inmune. = Ang nagáoas, ang nahamísic sa bisan onsang tolománon.

Inmunidad. = Pagcagáoas sa bisan onsang catongdánan. * Pagtógot sa mg̃a
ponóan arón díli onta ipagóa sa mg̃a Singbahán ang mg̃a saláan ng̃a
managdang̃óp dihá.

Inmutabilidad. = Pagcabótang sa bisan onsa ng̃a díli mabálhin.

Inmutable. = Ang díli mabálhin.

Inmutacion. = Pagcabálhin, pagcaláin.

Inmutar. = Pagbálhin, pagláin sa bisan onsa.

Inmutativo. = Ang magabálhin, ang magapaláin.

Innato. = Bisan onsa ng̃a onay sa táuo, sa mananáp, &c.

Innavegable. = Dagat con sacayán ng̃a díli casáquian, ng̃a díli mahímo
ng̃a pagasáquian.

Innecesario. = Ang díli quinahánlan, ang oaláy quinahánglan.

Innegable. = Ang matúod ng̃a dayág caáyo, ang díli mahímo ng̃a ilimód.

Innoble. = Ang díli mahál, ang díli hamíli.

Innocuo. = Ang magadáot.

Innominado. = Ang oaláy ng̃alan ng̃a caogalíng̃on.

Innovacion. = Pagcabág-o sa bisan onsa.

Innovador. = Ang magabóhat sa bisan onsa ng̃a bag-o, ang magasógod sa
bag-ong batásan.

Innovar. = Pagbág-o sa bisan onsa. * Pagbálhin, pagpaláin sa bisan
onsang batásan, tolománon, &c.

Innumerabilidad. = Pagcadághan, cadaghánan ng̃a guilabíhan.

Innumerable. = Ang oaláy isip, ang díli mahímo ng̃a isípon, ihápon.

Innumerablemente. = Sa pagcaoaláy isip, ihap.

Inobediencia. = Pagcasóqui, pagcasócol, pagcaoaláy pagsógot,
pagcasocuáhi.

Inobediente. = Ang díli musógot, soquíhan, masinocólon.

Inobservancia. = Pagcaoaláy pagtóman, pagcalípas, pagcalápas,
pagcasálang.

Inobservante. = Ang díli magatóman, ang magalípas, magalápas,
magasálang.

Inocencia. = Pagcaoláy salá. * Pagcaháoan sa boot, sa cásing cásing.

Inocente. = Inosente, ang oaláy salá. * Táuo sa maháoan ng̃a boot. * Ang
masáyon pagalimbóng̃an ug pagaólo olóhan. * Ang báta ng̃a oalá pay boot,
ng̃a diótay pa.

Inocenton. = Ang masáyon pagalimbóng̃an ug olo olóhon.

Inoculacion. = Pagcabacuna, pagcatacód sa boti.

Inoculador. = Ang magapatacód sa buti, ang magabacuna.

Inocular. = Pagbacuna, pagtacód sa boti.

Inodoro. = Ang oaláy bahó.

Inofensivo. = Ang díli macadáot.

Inoficioso. = Ang magabóhat sa díli ang̃ay sa batásan, sa mg̃a leyes.

Inopinadamente. = Sa ahat, sa calit, sa oalá húna hunáon ug paabóton,
sa coláhao.

Inopinado. = Idem.

Inoportuno. = Polong con bohat ng̃a díli macaígo, ng̃a guiíng̃on ug
guibóhat sa tiempo ng̃a díli ang̃ay.

Inordenadamente. = Sa pagcabóloc, sa pagcasácot.

Inordenado. = Ang oalá mahósay, ang nagobót, ang nabóloc, ang nasácot.

Inordinado. = Idem.

Inquietador. = Ang magasámoc.

Inquietamente. = Sa pagcasámoc, sa pagcalíhoc.

Inquietar. = Pagsámoc.

Inquieto. = Samócan, ang magalíhoc caáyo, ang díli mopoyó ug
mahamótang.

Inquietud. = Pagcasámoc, pagcalíhoc, pagcaaling̃ása, pagcaoaláy
pagcabótang ng̃a maáyo. * Pagcagobóc, pagáoay.

Inquilinato. = Pagcaábang, gahóm sa nagaábang sa tong̃ód niádto ng̃a
guiabáng̃an.

Inquilino. = Ang nagaábang sa bisan onsa yota, baláy, sacayán, &c.

Inquina. = Domót, daótan ng̃a pagbóot.

Inquinar. = Pagtacód.

Inquiridor. = Ang nagapaquisáyod, nagapaquigásoy, nagasósi, nagasóquit,
nagasócna.

Inquirir. = Sayor, asoy, sosi, socna, soquit.

Inquisicion. = Pagpaquigásoy, pagpaquigsáyor, pagsósi, pagsóquit. *
Hocmánan sa Singbahán sa pagbárlong ug pagcastigo sa mg̃a saláan contra
sa Pagtóo sa mg̃a cristianos.

Inquisidor. = Hocom sa Singbahán ng̃a nahilábot sa mg̃a salá ug sa mg̃a
saláan contra sa Pagtóo ug sa mg̃a tinohan sa mg̃a binoñágan.

Insaciabilidad. = Pagcaoaláy pagcabósogug pagcaponó.

Insaciablemente. = Sa pagcaoaláy pagcabósogug ug pagcaponó.

Insacular. = Pagsolód sa poyo poyo sa papel sa ng̃alan sa mg̃a táuo ng̃a
guinatórlo sa mg̃a opicio sa longsod.

Insalubre. = Ang contra sa quinabóhi, ang macadáot sa maáyong
quinabóhi.

Insanable. = Ang díli matámbal, ang díli mahímo ng̃a pagatambálon.

Insania. = Cabóang, pagcabóang.

Insano. = Boang.

Inscribir. = Paglíloc sa mg̃a letra sa mg̃a tombága, sa mg̃a bató, &c.,
arón mahabílin hasta sa dogay sa panomdóman sa mg̃a táuo bisan onsa ng̃a
bantógon.

Inscripcion. = Bisan onsang solat ng̃a guilíloc sa bató, sa tombága, &c.

Insculpir. V. Esculpir.

Insecto. = Mananáp ng̃a diótay ng̃a oaláy dugó, mg̃a bocóg ug cásing
cásing.

Insenesencia. = Pagcadíli matigúlang.

Insensatez. = Pagcacoliró pagcabóang boang, pagcahóng̃og, pagcabóng̃og.

Insensato. = Boang boang, coláng̃an sa boot, coliró, hong̃og, bong̃og.

Insensibilidad. = Pagcaoaláy pagbáti. * Pagcagáhi sa cásing cásing.

Insensible. = Ang díli mobáti ang guipógdao, ang guicaoád-an sa boot,
sa mg̃a balatían. * Ang guicagahían sa cásing cásing ng̃a díli sia
malóoy, magapoáng̃od.

Insensiblemente. = Sa pagcaánam anam. * Sa pagcaoaláy pagbáti.

Inseparabilidad. = Pagcaoaláy pagcabólag. * Pagcabáhin.

Inseparable. = Ang díli mahímo ng̃a pagabolágon, pagabahínon.

Inseparablemente. = Sa pagcadíli mabólag ug mabáhin sa pagcaobán
guihápon.

Insepulto. = Minatáy ng̃a oalá ilobóng.

Insercion. = Pagcasácop.

Insertar. = Pagsácop, paglócop pagsolód sa usá ca botang sa lain ng̃a
botang.

Inservible. = Ang oaláy bale, ang díli magapolós.

Insidia. V. Asechanza.

Insidiador. = Ang magalímbong, ang magalaláng.

Insidiar. = Paglímbong, paglaláng sa pagdáot sa isigcaíng̃on.

Insidiosamente. = Sa pagcalaláng.

Insidioso. = Ang magalímbong, ang magalaláng sa pagdáot sa isigcaíng̃on.

Insigne. = Bantógon, banságon, cating̃aláhan, hibólng̃an.

Insignia. = Timáan, tanda. * Bandela, laráoan ng̃a nahatong̃ód sa bisan
onsang cofradía.

Insignificante. = Ang oaláy hingtóndan, ang oaláy cahológan.

Insinuacion. = Pagcasambíng̃ay. * Pagcahísgot sa bisan onsa sa ibábao
lamang. * Pagcaháyag, pagcadayág sa bisan onsang camatoódan sa
hingtóngdan ng̃a hocom, arón masáyod sia ug magasentensia.

Insinuar. = Pagsambíng̃ay. * Paghísgot sa bisan onsa sa ibábao lamang,
sa mg̃a hamóbong polong. * Pagháyag, pagdayág sa mg̃a camatoódan sa
matúod ug hingtóngdan ng̃a hocom, arón masáyod ug magabóot sia. *
Pagángcon pagcábig sa cabobót-on sa lain, sa iang maáyong boot.

Insipidez. = Pagcaoaláy lalím ug lamí.

Insípido. = Ang oaláy lamí ug lalím. * Ang oaláy caang̃áyan.

Insipiencia. = Pagcaoaláy caálam, pagcacólang sa quinaárman. *
Pagcacólang sa boot, pagcabóang boang.

Insipiente. = Coláng̃an sa caálam, sa quinaárman. * Coláng̃an sa boot,
boang boang.

Insistencia. = Pagcalíg-on. * Pagcadáyon, pagcaópod opod.

Insistir. = Pagópod opod, pagósob osob. * Pagdáyon sa guihúna húna, sa
maong buhat, sa maong polong, &c.

Insito. = Ang onay sa bisan onsa, ang caogalíng̃on.

Insociable. = Borong, boquírnon, ang díli boot moobán obán sa
isigcatáuo, ang magalícay sa pagobán sa isigcaíng̃on.

Insocial. = Idem.

Insolacion. = Saquét ng̃a guican sa dagcóng caínit sa adlao.

Insolar. = Pagbólad sa bisan onsa, arón mamalá ug maláya. * Pagbáti sa
saquét guican sa dagcóng caínit sa adlao.

Insoldable. = Ang díli mahímo ng̃a soldahon, ng̃a itápot. * Sayóp con
salá ng̃a oalá nay sompa, ng̃a díli na matámbal ng̃a guihanáycan na.

Insolencia. = Buhat ng̃a agui sa pagcatampálas. * Pagcaoaláy caólao,
pagcacólang sa pagtáhod ug pagtahá.

Insolente. = Tampalásan. * Palábi labíhon. * Táuo ng̃a oaláy caólao, ng̃a
colang sa pagtáhod ug pagtahá.

Insólidum. = Sa pagcatibúoc. * Sa pagcahiósa.

Insólito. = Ang mahatábo sa talágsa da, díli sa masóbsob.

Insolvencia. = Pagcadíli mahímo sa pagbáyad, pagcaoaláy icabáyad.

Insolvente. = Ang oaláy icabáyad, ang díli macabáyad.

Insomne. = Ang natúcao, ang nahócao, ang díli macatólog.

Insomnio. = Pagcatócao, pagcahócao, pagcaoaláy católog.

Insondable. = Ang díli mahímo ng̃a sondáhon, ng̃a pagatoquíbon. * Ang
díli mahímo ng̃a sabóton ug hibalóan.

Insonoro. = Ang oaláy ting̃og.

Insoportable. = Ang díli mahímo ng̃a antóson ug pagailóbon. * Ang
macasámoc, macasocó ug macapong̃ót.

Inspeccion. = Pagcatán-ao, pagcasolóng, pagcalí-li.

Inspeccionar. = Tan-ao, solóng, li-li, sayod, asoy, susi.

Inspector. = Ang magatán-ao, ang magasolóng, magalí-li. * Ponóan sa mg̃a
soldados.

Inspiracion. = Pagcahórac, pagcaguinháoa dapit sa solód. * Pagcatógot
ug pagcalólot sa Dios sa iang gracia, sa iang mg̃a paghónghong ug
pagtábang, sa mg̃a calág sa mg̃a táuo. * Bisan onsa ng̃a moábot sa húna
húna, sa ahat, sa calit lamang.

Inspirar. = Paghódac, pagguinháoa dapit sa solód. * Pagtógot ug
paglólot sa Dios sa iang mg̃a gracia, mg̃a pagtábang ug mg̃a paghónghong,
sa mg̃a calág sa mg̃a táuo.

Instabilidad. = Pagcacólang sa pagcalíg-on, pagcabolobálhin.

Instable. = Ang magabolobálhin, ang oaláy calig-ónan, ang oaláy
malíg-on ng̃a pinoyánan.

Instalacion. = Pagcahátag sa opicio, con sa cahímtang.

Instalar. = Paghátag sa bisan cansa sa opicio con cahímtang.

Instancia. = Pagcaósob, pagcaópod sa pagháng̃io, sa pagpang̃amóyo.

Instantáneamente. = Sa pagcalágmit, sa pagcadalí caáyo, dihá dihá, sa
usá ca pagpíloc sa matá.

Instantáneo. = Ang madúgay sa macariót lamang, ang malágmit uyámot.

Instante. = Ang moháng̃io, ang mang̃amóyo pagópod. * Macariót lamang, ang
usá ca pagpíloc sa matá.

Instantemente. V. Instantáneamente.

Instar. = Pagósob osob sa pagháng̃io, pagpang̃amóyo sa pagópod opod. *
Pagdalí sa pagbóhat sa bisan onsa.

Instauracion. = Pagcabág-o, pagcaláin, pagcaósob, pagcaópod.

Instaurar. = Pagbág-o, pagláin, paósob, pagópod.

Instigacion. = Pagtóyo, pagcalógos.

Instigador. = Toyo, logos, pagágda, pagsámbag sa pagbóhat sa bisan
onsa.

Instigar. = Ang magatóyo, ang magalógos.

Instilacion. = Pagcatólo, pagcadalígdig.

Instilar. = Pagtólo, pagdalígdig sa mahínay hinay caáyo.

Instinto. = Cabtáng̃an ng̃a onay ug quinaía sa mang̃a mananáp, sa
pagbólong sa ilang mg̃a quinahánglan, sa pagáyad sa magadáot caníla, ug
sa pagíla, ug sa paglícay sa díli nila hiílhan. * Paghónghong sa Dios
ng̃a Espíritu Santo sa mg̃a calág sa mg̃a táuo. * Pagcalíhoc ng̃a ahat ug
calit sa mg̃a húna húna sa mg̃a táuo, sa pagbúhat sa bisan onsa.

Institor. V. Factor.

Institucion. = Sa pagcatíndog pagcasógod sa bisan onsa. * Pagcatórlo,
pagcatóon, pagcabáton, pagcahópot. * Pagcahátag sa mg̃a cura sa ilang
curato.

Instituir. = Pagtíndog sa bisan onsa, sa colegio Universidad, &c.
Pagpasógod sa bisan onsa. * Pagtórlo, pagtúon, pagbáton, paghópot. *
Pagsógo, pagbóot.

Instituta. = Catilíngban ng̃a lactod sa mg̃a leyes, sa batásan ng̃a
guibóhat sa sogo sa hari ng̃a si Justiniano.

Instituto. = Tolománon. * Tuyo, hingtóngdan sa bisan onsa.

Instruccion. = Pagcatóon.

Instructivo. = Ang silbi sa pagtúon.

Instructor. = Ang magatórlo, ang magatóon.

Instruir. = Pagtúon, pagtórlo. * Pagásoy, pagsáyor, pagpaíla. *
Pagsógod ug pagbóhat sa camatoódan ing̃on sa batásan, ing̃on sa
nahamótang sa mg̃a tolománon sa mg̃a leyes.

Instrumental. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a tolónggon sa música. * Ang
nahatong̃ód sa mg̃a sólat ug camatuóran. * Cadaghánan sa mg̃a tolónggon sa
música.

Instrumentista. = Ang mg̃a músico ng̃a magatáihop sa tolónggon, ang may
tolónggon. * Ang magabóhat sa mg̃a tolónggon ug sa mg̃a capandáyan.

Instrumento. = Capandáyan, ibóhat, icabóhat, igabóhat sa bisan onsa. *
Solat, camatoódan sa pagcamatúod sa bisan onsa.

Insuave. = Ang díli maáyo sa mg̃a balatían.

Insubordinacion. = Pagcaoaláy pagsógot, pagcasóqui, pagcasócol.

Insubordinado. = Soquíhan. * Masinocólon, ng̃a díli boot magsógot, loog.

Insubsistencia. = Pagcaoaláy pagcabótang ng̃a malíg-on.

Insubsistente. = Ang oaláy calig-ónan, ang oaláy pagcabótang ng̃a pirme.

Insudar. = Pagbóhat sa bisan onsa sa minatúod caáyo, sa masingcámot, sa
dagcóng cacógui.

Insuficiencia. = Pagcadíli mahímo.

Insuficiente. = Ang díli paígo, ang díli paárang.

Insufrible. = Ang díli arang antóson, ilóbon.

Insufriblemente. = Sa pagcadíli maántos, maílob.

Insular. V. Isleño.

Insulsamente. = Sa pagcaoaláy lamí, pagcatáb-an.

Insulsez. = Pagcatáb-an pagcaoláy lamí. * Pagcaoláy caang̃áyan.

Insulso. = Matáb-an, coláng̃an sa lamí. * Ang oaláy caang̃áyan.

Insultador. = Ang magatúyo, magasólong.

Insultar. = Pagtúyo, pagsólong.

Insulto. = Pagtúyo, pagcatúyo. * Pagcadámag, pagcadósmog ng̃a ahat,
calit. * Casaquét ng̃a ahat, capógdao.

Insuperable. = Ang díli arang daúgon.

Insupurable. = Ang díli mahímo ng̃a hurton. * Nana, dugó, &c., sa hobág,
&c., ng̃a díli macaágui.

Insurgente. = Ang mialsa, ang misócol sa mg̃a ponóan.

Insurreccion. = Pagcaálsa, pagcagobóc, pagcasócol sa mg̃a ponóan.

Insureccionar. = Paghópo, pagágda, pagsámbag sa mg̃a táuo arón manóqui
ug managsócol sa mg̃a ponóan.

Insustancial. = Ang oaláy polós, ang sa diótay ng̃a bale.

Intacto. = Ang oalá cobílon ug hicápon. * Ang olay. * Ang oalá
pahilábtan.

Intachable. = Ang díli arang saoáyon.

Intangible. = Ang díli arang hicápon ug cobílon.

Integral. = Bisan onsang bahin sa bisan onsa, sa usá ca tibúoc.

Integralmente. = Sa pagcahíngpit, sa pagcatúman.

Íntegramente. = Idem.

Integrante. V. Integral. * Ang macahíngpit, macatúman, macaponó.

Integrar. = Pagponó, paghíngpit, pagtúman.

Integridad. = Pagcahíngpit, pagcatóman. * Pagcaólay, pagcabóg-os. *
Pagcaháoan sa boot. * Cataróng̃an.

Íntegro. = Tibúoc, ang oalá coháan sa iang mang̃a bahin. * Matárong.

Inteleccion. = Pagcasábot.

Intelectivo. = Ang may gahóm sa pagsábot.

Intelectual. = Ang nahatong̃ód sa ihibaló.

Inteligencia. = Gahóm sa pagsábot, sa paghibaló. * Pagcaíla,
pagcasábot. * Pagcabátir, pagcaálam. * Pagcasábot sa mg̃a húna húna ng̃a
tinágo sa mang̃a táuo. * Bisan onsa ng̃a espirituhánon, calág, Ángeles,
&c.

Inteligenciado. = Ang guisáydan, ang nasáyod, ang nahibaló.

Inteligente. = Quinaarmánon, mang̃ialáman, ang maálam.

Inteligible. = Ang masáyon sabóton.

Inteligiblemente. = Sa pagcaásoy, sa pagcasáyor, sa pagcadayág.

Intemperadamente. = Sa pagcaoaláy casaráng̃an.

Intemperancia. = Pagcaoaláy casaráng̃an.

Intemperie. = Pagcaláin sa tiempo, pagcaínit, pagcatúgnao, pagcaháng̃in,
&c., ng̃a dagcó.

Intempestivamente. = Sa pagcadíli maígo, sa pagcadíli tiempo, túig.

Intempestivo. = Polong con bohat ng̃a díli macaígo sa maáyong tiempo, sa
ang̃ay ng̃a túig.

Intencion. = Tuyo, pagbóot.

Intencionadamente. = Sa tinóyo, sa pagcatinúyo.

Intencionado. = Ang may tuyo.

Intencional. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a pagbóot sa calág.

Intendencia. = Pagcabántay, pagcahópot, pagcaalíma sa bisan onsa. *
Yota ng̃a hingsácpan sa gahóm sa ponóan ng̃a guing̃álan ug intendente. *
Opicio con pagcahímtang sa intendente.

Intendenta. = Ang asáoa sa intendente.

Intendente. = Ang nahaónang ponóan sa usá ca provincia ng̃a magabántay,
magahópot, modáoat ug magagasto, somála sa mg̃a quinahánglan, sa salapí
sa hari con sa Guinharían.

Intensamente. = Sa pagcabáscog.

Intension. = Pagcabáscog, pagcacosóg. * Pagcadacó sa cosóg sa mg̃a
cailíbgon.

Intenso. = Ang mabáscog caáyo.

Intentar. = Pagtóyo, pagíbog, pagpanghináot.

Intento. V. Intencion. * Ang guitúyo.

Intentona. = Tuyo ng̃a catahápan.

Intercadencia. = Pagcadíli magsáma sa mg̃a pagólpot sa pulso, sa mg̃a
batásan sa mg̃a táuo ug sa ilang mg̃a húna húna ug mg̃a pagbóot.

Intercalacion. = Pagcasácot, pagcatáod sa usá ca botang sa talioála sa
obán ng̃a mg̃a botang.

Intercalar. = Pagsácot sa usá ca botang sa talioála sa obán ng̃a mg̃a
botang, pagtalioála, pagólang.

Interceder. = Pagháng̃io, pagámpo, pagpang̃amóyo, pagpang̃aliópo sa usá ca
táuo, arón macacóha sa pagpasáilo sa lain ng̃a táuo, ug arón macadáng̃at
ang guilabánan sa iang guitúyo ug guipanghináot.

Interceptar. = Pagcóha sa bisan onsa sa oalá pa omábot sa hingtóngdan
ng̃a lugar.

Intercesion. = Pagháng̃io, pagámpo, pagpang̃amóyo, pagpang̃aliópo,
paglában.

Intercesor. = Ang magalában, manlalában, tomalábang.

Intercolumnio. = Ang lugar ng̃a calang sa durúha ca columnas.

Intercostal. = Ang anáa sa talioála sa mg̃a gosóg.

Intercutáneo. = Ang anáa sa talioála sa onód ug sa panit.

Interdecir. = Pagdíli.

Interdiccion. = Pagcadíli.

Interes. = Polós, caposlánan. * Ang bili sa bisan onsa. * Caayóhan,
pohónan, bahándi.

Interesado. = Ang may caíbog sa bisan onsa. * Ang mahagógma caáyo sa
salapí.

Interesante. = Ang may polós, ang macapolós.

Interesar. = Pagcóha sa polós sa bisan onsa. * Paghilábot sa mg̃a
holosáyon sa lain, maíng̃on ng̃a sa mg̃a holosáyon ng̃a caogalíng̃on.

Interesencia. = Pagcaatóbong sa bisan diin, pagcatámbong.

Interesente. = Ang nagaatóbang, ang nagatámbong.

Interinamente. = Sa pagcasalíli, sa pagcaalíli.

Interinidad. = Pagcasalíli, pagcaalíli.

Interino. = Ang nagasalíli, ang nagaalíli, ang nagabóhat sa bisan onsa
sa tong̃ód sa lain, sa pagcaoalá sa lain.

Interior. = Ang anáa sa dapit sa solód, sa halálom caáyo. * Ang anáa sa
calág.

Interioridades. = Mg̃a soguílon, mg̃a paglális lalís, mg̃a pagsábot ng̃a
caogalíng̃on ug tinágo, sa mg̃a caobánan ug sa mg̃a sacop sa tagsa ca
panimaláy.

Interiormente. = Sa solód, sa halálom. * Sa húna húna ng̃a caogalíng̃on.

Interlineal. = Ang guisólat sa talioála, sa calang sa mg̃a dalan sa mg̃a
solat.

Interlocucion. = Soguílon ng̃a pagabános banósan sa doróha, con capin ba
ca táuo, pagsolosámbag sa soguílon.

Interlocutor. = Ang nagasoguílon sa bisan cansa. * Ang mamólong sa
ng̃álan sa lain. * Bisan quinsa sa mg̃a táuo ng̃a nanagsoguílon,
nagacagóla, nagasólte.

Interlocutorio. = Paghócom ng̃a muóna sa oláhing sentencia, sa oalá pa
matibáoas ang paghócom, ang capolong̃ánan.

Interlunio. = Cadogáyan sa tiempo ng̃a díli maquíta ang bulan sa
pagcabág-o nia.

Intermediar. = Pagtalioála sa usá ca botang sa lain ng̃a mg̃a botang.

Intermedio. = Ang anáa sa talioála. * Pagcadógay, cadogáyan cutub sa
usá ca bóhat hasta sa lain ng̃a bohat. * Ang sayáo, ang música, &c., ng̃a
calang sa mg̃a pagbóhat sa mg̃a dula.

Interminable. = Ang díli matápos.

Intermision. = Pagcaóndang, pagcaárang sa pagbóhat sa bisan onsa.

Intermitencia. = Pagcaóndang, pagcahóas sa hilánat con sa lain ng̃a
saquét ng̃a modósmog pagópod.

Intermitente. = Ang moarang ug moósob pagópod.

Intermitir. = Pagóndang, pagárang sa bisan onsa.

Internacion. = Pagcasolód.

Internar. = Pagdála sa bisan onsa sa solód sa yota, pagsolód. * Pagsósi
ug maáyo sa bisan onsa. * Pagsáyor sa mg̃a húna húna ng̃a tinágo sa lain.

Interno. V. Interior.

Internodio. = Ang calang sa talioála sa dohá ca balígtos.

Internuncio. = Ang mamólong sa ng̃alan sa lain. * Padre ng̃a dagcóng
táuo, ug bisan ng̃a díli Padre, ng̃a magasalíli sa sinógo sa Santos ng̃a
Papa.

Interpelar. = Pagpang̃ilába, pagpaquigtábang, pagdang̃óp sa lain. *
Pagháng̃io, paglógos, arón matóman ang mg̃a sogo.

Interpolacion. = Pagcasácot sa usá ca botang sa talioála sa obán ng̃a
mg̃a botang. * Pagóndang, pagárang pacaóndang sa bisan onsa.

Interpolar. = Pagsácot, pagtalioála sa usá ca botang sa obán ng̃a mg̃a
botang. * Pagóndang, pagárang sa bisan onsang bohat.

Interponer. = Idem hasta pagóndang. * Pagpaquíta, pagpaatóbang sa
manlalában.

Interposicion. V. Interpolacion hasta pagcaárang. * Pagcalában sa bisan
cansa.

Interpósita persona. = Táuo ng̃a magasalíli, magaalíli sa lain, ang
magabóhat sa bisan onsa sa ng̃alan sa lain.

Interpretacion. = Pagcalóas, pagcahóad. * Pagcaásoy, pagcasáyor,
pagcahóbad.

Interpretador. = Maghohóad, manlolóas. * Dalobása, ang magaásoy,
magasáyod.

Interpretante. = Idem.

Interpretar. = Pagásoy, pagsáyor sa bisan onsang solat con polong sa
halálom ng̃a cahológan, ug ng̃a malisór pagasabóton. * Paghóad, paglóas
sa usá ca pinamólong sa lain ng̃a pinamólong.

Intérprete. V. Interpretador. * Bisan onsa ng̃a magapaháyag ug
magapadayág sa anáa sa caogalíng̃on ng̃a calág ug cásing cásing.

Interregno. = Pagcadógay, cadogáyan sa tiempo sa pagcaoaláy hari sa usá
ca Guinharían.

Interrogacion. = Pagpang̃otána, socna, tocso. * Timáan ng̃a guibótang sa
mg̃a solat, con mang̃otána ugáling ang nagasólat.

Interrogante. = Ang nang̃otána, ang nagasócna, nagatócso: V. el anterior
desde timáan.

Interrogar. V. Preguntar.

Interrogatorio. = Mg̃a pagpang̃otána, mg̃a tocso, mg̃a pagsócna.

Interrupcion. = Pagcaólang sa bisan onsa.

Interrumpir. = Pagólang sa pagparáyon sa bisan onsa.

Intersecarse. = Pagbalábag, pagcóros sa duhá ca barlis.

Intersticio. = Pagcabólag sa diótay ng̃a calang sa talioála sa dohá ca
laoas, ug sa mg̃a bahin sa bisan onsa. * Pagcadógay, cadogáyan sa tiempo
ng̃a guisógo sa mg̃a tolománon sa Singbahán, cutub sa usá ca pagorden
hasta sa sumunód ng̃a orden sa mg̃a Padre.

Intervalo. = Caoláng̃an, quinaláng̃an, caláng̃an, calang, olang,
quinaoláng̃an.

Intervencion. = Pagcahilábot.

Intervenir. = Paghilábot. * Paglában, pagtábang.

Interventor. = Ang mahilábot sa bisan onsa ng̃a bohat.

Interyacente. = Ang anáa sa talioála.

Intestado. = Ang namatáy sa oála magbóhat sa testamento sa paghósay ug
pagtógon sa iang cabílin.

Intestino. = Ang anáa sa solód sa laoas. * Tináe ng̃a nalicó licó caáyo,
ng̃a pagasórlan sa quináon sa guícan na sa cotó cotó, ug ng̃a mao opód
ng̃a alaguían sa hugao, sa táe.

Intimacion. = Pagcasáyor, pagcaásoy, pagpahibaló.

Íntimamente. = Sa pagcahigála caáyo.

Intimar. = Asoy, sayor, pagpahibaló. * Pagsolód sa usá ca botang sa
solód sa lain ng̃a botang, sa mg̃a bohóng diótay. * Pagábian, paghigála
sa minatúod.

Intimatorio. = Bisan onsang sulat ng̃a guibotáng̃an sa pagbóot ug pagsúgo
sa mg̃a hocom, sa mg̃a ponóan.

Intimidad. = Pagcaábian, pagcahigála sa minatúod caáyo.

Intimidar. = Pagpahárloc, pagpatálao.

Íntimo. = Ang sa solód. * Abian, higála ng̃a tuod.

Intitular. = Pagbótang, pagsólat sa ng̃alan sa mg̃a libro ug sa lain ng̃a
sulat. * Paghing̃álan.

Intolerabilidad. = Pagcadíli maántos, maílob.

Intolerable. = Ang díli arang antóson, ang díli mahímo ng̃a pagailóban.

Intolerancia. = Pagcaoaláy pagántos.

Intolerante. = Ang díli magaílob ug magaántos.

Intonso. = Bohócan, bochan, ang oalá pagaguntíng̃an sa bohóc. * Borong,
cabós, ang guicábsan sa quinaárman.

Intramuros. = Sa solód sa cota, sa longsod, sa ciudad.

Intransitable. = Ang dalan, ang lugar ng̃a díli mahímo ng̃a pagaaguían.

Intrasmutabilidad. = Pagcaoaláy pagcabálhin.

Intrasmutable. = Ang díli mabálhin, ang díli arang balhínon.

Intratable. = Ang díli mahímo ng̃a pagahilábtan, pagahúptan. * V.
Intransitable. * Táuo sa magáhing húna húna, sa daótan ng̃a gaoi, ng̃a
díli maáyo ng̃a pagasoltíhan ug pagadoólan.

Intrépidamente. = Sa pagcaoaláy cahárloc ug catálao.

Intrepidez. = Pagcaoaláy cahárloc ug catálao, gahóm, caísog sa cásing
cásing, sa mg̃a cadaótan ug mg̃a catahápan. * Pagcaoaláy pagmátng̃on ug
paghúna húna.

Intrépido. = Cásing casíng̃an. * Ang díli matálao ug mahárloc. * Ang
mahanáyac sa pagpamólong ug sa pagbóhat sa oalá pamatng̃ónon ug húna
hunáon ug maáyo.

Intriga. = Pagcalaláng, pagpatigáyon sa hilom, sa tinágo, sa pagdáng̃at
sa guitúyo ug sa guipanghináot.

Intrigante. = Malaláng̃on.

Intrigar. = Paglaláng. * V. Intriga desde pagpatigáyon.

Intrincable. = Ang arang pagagóbton, ang masáyon mabóloc ug masácot.

Intrincacion. = Pagcagobót, pagcasácot, pagcabóloc.

Intrincadamente. = Sa pagcabóloc, sa pagcagobót, sa pagcasácot.

Intrincar. = Sacót, gobót, boloc.

Intrínsecamente. = Sa solód, sa caogalíng̃on ng̃a húna húna.

Intrínseco. V. Interior.

Introduccion. = Pagcasolód, pagcasóol, pagcasócsoc. * Pagcaábian,
pagcahigála. * Pagcaándam, pagcatagána sa pagbóhat sa bisan onsa.

Introducir. = Solód, sool, socsoc. * Pagpasógod, pagbatásan sa bisan
onsa. * Paghilábot sa díli onta catongdánan.

Introductor. = Ang magasolór ug magapasolód.

Intróito. = Sinógdan sa bisan onsa. * Nahaónang pang̃adyéon sa Padre ng̃a
nagamisa, sa dihá na sia sa tiílan sa altal.

Intrusion. = Pagcadáoat sa oficio, sa pagcahímtang, &c., sa oaláy
gahóm.

Intruso. = Ang modáoat sa bisan onsang oficio sa oaláy gahóm.

Intuicion. = Pagsolóng sa Dios sa mg̃a boláhan.

Intuitivo. = Ang nahatong̃ód sa pagsolóng sa Dios sa mg̃a boláhan.

Intumescencia. = Pagcahobág.

Inulto. = Ang oalá paghibáslan.

Inundacion. = Pagcalonóp. * Pagcadághan, cadaghánan sa bisan onsa.

Inundar. = Paglonóp. * Pagátang sa bisan onsang lugar, sa mg̃a tauo, sa
mg̃a mananáp, &c.

Inurbanamente. = Sa pagcabórong, sa pagcaoaláy pagtáhod ug catahá.

Inurbanidad. = Pagcaoaláy pagtahá ug pagtáhor, pagcabórong.

Inurbano. = Borong, ang oaláy pagtáhor ug pagtahá.

Inusitadamente. = Sa pagcaoaláy batásan ug pagcaánad.

Inusitado. = Ang oalá pagbatasánan.

Inútil. = Ang oaláy polós.

Inutilidad. = Pagcaoaláy polós.

Inutilizar. = Pagdáot sa bisan onsa arón oaláy polós onta.

Inútilmente. = Sa pagcaoaláy polós.

Invadeable. = Ang sobá ng̃a díli mahímo ng̃a pagalabáng̃an sa paglacáo
lamang, cay halálom.

Invadir. = Pagsolód sa linogsánay sa bisan diin, pagdósmog, pagdámag.

Invalidacion. = Pagcaoaláy bale.

Inválidamente. = Sa pagcaoaláy bale, sa pagcaoaláy gahóm.

Invalidar. = Pagcóha sa pagcabale, sa gahóm sa bisan onsa. * Pagsíbog
sa mg̃a polong ng̃a daan.

Inválido. = Ang oaláy bale, ug gahóm. * Soldado ng̃a tigúlang na, ng̃a
díli na macáscog. * Ang cabós, ang coláng̃an sa buot, ang coliró, ang
boang boang.

Invariabilidad. = Pagcaoaláy pagcabálhin, pagcaósob, pagcaópod.

Invariable. = Ang díli mabálhin, ang díli maósob, ang díli maópod.

Invariablemente. = Sa oaláy pagcabálhin, pagcaópod, pagcaósob.

Invariado. = Ang oalá mabálhin, maópod, maósob, ang mao da sa guihápon.

Invasion. = Pagcasolód sa linogsánay sa bisan díin, pagcadósmog,
pagcadámag.

Invasor. = Ang mosolód sa linogsánay sa bisan díin, ang modámag, ang
modósmog, mamomógos.

Invectiva. = Polong, soguílon ng̃a maháit ng̃a contra sa bisan cansang
táuo.

Invencible. V. Inconquistable.

Invenciblemente. = Sa pagcadíli madáog.

Invencion. = Pagcahúna húna ng̃a cating̃aláhan ug bag-o. * Limbong
laláng.

Invencionero. = Ang magahúna húna sa mg̃a bag-ong buhat, sa mg̃a bohat
ng̃a cating̃aláhan, malilímbong, malaláng̃on.

Invendible. = Ang díli arang ibalígya.

Inventador. V. Invencionero.

Inventar. = Paghúna húna sa mg̃a bohat ug sa bisan onsa ng̃a bag-o, ng̃a
oalá pa hiílhan, ng̃a hibólng̃an. * Paglímbong, pagbótang botang,
paglaláng.

Inventariar. = Pagbóhat sa inventario.

Inventario. = Sulat ng̃a pagabotáng̃an, con papel ng̃a sinolátan sa mg̃a
manggad, mg̃a casangcápan, &c., sa bisan cansang táuo, sa pagcasonód
sonód ug sa pagcalináin lain.

Inventiva. = Galámhan sa paghúna húna sa bisan onsa ng̃a bag-o,
canting̃aláhan, sa paglímbong ug sa paglaláng.

Invento. V. Invencion.

Inventor. V. Invencionero. * Ang magahúna húna sa oaláy himotáng̃an ng̃a
túod, cong díli sa iang lamang ng̃a cabobót-on ng̃a caogalíng̃on.

Inverecundo. = Ang oaláy caólao.

Inverisímil. = Ang oaláy timáan sa pagcamatúod, sa matúod.

Inverisimilitud. = Pagcaoaláy timáan sa pagcamatúod, sa motúod.

Invernada. = Tiempo, túig sa tugnao.

Invernadero. = Lugar ng̃a maáyo sa pagpoyó dihá sa tiempo sa tugnao.

Invernar. = Pagpoyó sa bisan díin, sa tiempo sa tugnao. * Tiempo, túig
sa tugnao.

Invernizo. = Ang nahatong̃ód sa invierno, tu tiempo sa tugnao.

Inverosímil. V. Inverísímil.

Inverosimilitud. V. Inverisimilitud.

Inversamente. = Sa sinóhi, sa pagcasóhi sa binalítad.

Inversion. = Pagcasácot, pagcagobót. V. Inversamente.

Inverso. = Sinácot guinobót, binóloc sinóhi.

Invertir. = Paggobót, pagsácot, pagbóloc, pagsóhi. * Paggásto sa
salapí.

Investidura. = Pagcahátag, pagcatógot sa bisan cansa sa opicio, sa
gahóm, &c.

Investigable. = Ang díli mahímo ng̃a ipaquigásoy, ipaquigsáyor,
paquigasóyon, paquigsayóron.

Investigacion. = Pagpaquigásoy, pagpaquisáyod, pagsósi, pagsóquit. *
Pagbólong, pagpang̃íta.

Investigador. = Ang nagapaquigsáyod, ang nagapaquigásoy, ang nagasósi,
nagasóquit. * Ang nang̃íta, ang nagabólong.

Investigar. = Sayor, asoy, sosi, soquit, quita, bolong.

Investir. V. Envestir hasta pagtábon.

Inveteradamente. = Sa pagcadáan.

Inveterado. = Daan.

Inveterarse. = Pagtigúlang.

Invictamente. = Sa pagcadíli madáog ug padáug.

Invicto. = Ang díli padáog, ang oalá pagadaúgon.

Invierno. = Tiempo túig sa tugnao.

Invigilar. = Pagbántay, pagalíma, pagbáton sa bisan onsa sa
masingcámot, sa dagcóng cacógui.

Inviolabilidad. = Cahímtang sa bisan onsa arón díli pasipád-an.

Inviolable. = Ang díli mahímo ng̃a pasipád-an.

Inviolablemente. V. Infaliblemente.

Inviolado. = Ang oalá pahilábtan, ang oalá coháan sa iang pagcatibúoc.

Invisibilidad. = Cahímtang sa bisan onsa arón díli quit-on ug
pagatan-áuon.

Invitacion. = Pagcaágda. * Pagdápit, pagcacombida.

Invitatorio. = Pagpang̃ádye ng̃a pagasóbli soblíon sa sinógdan sa mg̃a
maitines ng̃a pang̃adyéon sa mang̃a Padre.

Invocacion. = Pagtáoag. * Pagpaquigtábang, pagpaquiglában,
pagpang̃ilába.

Invocador. = Ang nagapaquitábang. * Nagapaquiglában, nagapang̃ilába, ang
nagapaquigmalóoy.

Invocar. = Pagpaquigtábang, pagpaquiglában, pagpang̃ilába,
pagpaquigmalóoy.

Involuntariamente. = Sa oalá toyóon.

Involuntariedad. = Pagcaoaláy pagtúyo.

Involuntario. = Ang oalá toyóon, ang díli pagtuyóon, ang díli guican sa
cabobót-on, ang díli tinóyo.

Invulnerable. = Ang díli mahímo ng̃a pagasamálan.

Inyeccion. = Pagsolód sa tobig, &c., sa bisan onsang laoas, sa alaguían
sa bisan onsang capandáyan.

Inyectar. = Idem.



IP

Ipecacuana. = Tanóm ng̃a italámbal, sa América.

Ipso facto. = Polong ng̃a linatín: dihá dihá, sa pagbóhat gayód, sa
maong pagbóhat, sa pagcabóhat ng̃a túod. * Jure. = Polong ng̃a linatín
ng̃a nagaásoy ng̃a díli quinahánglan ng̃a isógo sa hocom ug bisan onsa,
cay madayág na man sa batásan, sa mg̃a leyes.



IR

Ir. = Pagádto, paglacát, paglacáo.

Ira. = Caligótgot, capong̃ót. * Caíbog, pagpanghináot sa pagbálos.

Iracundia. = Pagcasáyon sa pagaligótgot, sa pagpong̃ót.

Iracundo. = Ang masáyon maligótgot, mapong̃ót, maligotgóton, pongtánon.
* Hang̃in, olan, tugnao, &c., ng̃a dagcó, mabáscog, macosóg.

Irascible. = Ang nahatong̃ód sa caligótgot, sa capong̃ót. * Galámhan sa
calág sa táuo, ng̃a icadáog sa mg̃a cacolían ng̃a macaólang sa pagdáng̃at
sa bisan onsa ng̃a tuyo ng̃a guipanghináot.

Iris. = Balang̃áo. * Batóng mahál. * Ang malíng̃in sa nagacaláin lain ng̃a
mg̃a color ng̃a midóol ug nagalibót sa táuo táuo sa mg̃a matá. * Ang
magapadáit ug magahúsay sa nagaáoay ug nagalális lalis.

Ironía. = Pagpamólong sa salingcápao ug sa díli ang̃ay sa anáa sa cásing
cásing.

Irónicamente. = Sa pagcasalingcápao, sa pagcadíli oyon ug ang̃ay sa anáa
sa cásing cásing ug sa húna húna.

Irónico. = Ang may pagcasaling̃cápao.

Irracional. = Ang oaláy boot, ang guicaoád-an sa boot. * Mananáp.

Irracionalidad. = Pagcaoaláy boot.

Irracionalmente. = Sa pagcaoaláy boot, sa pagcamananáp.

Irradiacion. = Pagcagóa sa mg̃a casólao sa adlao, ug pagcaíoag sa lain
ng̃a botang.

Irradiar. = Paggóa sa mg̃a casílao, casólao, sa adlao, &c., ug pagíoag
sa bisan onsang botang.

Irrazonable. V. Irracional. * Ang díli tacús.

Irreconciliable. = Ang díli maquigamigos pagópod sa iang abian ng̃a
daan.

Irrecuperable. = Ang díli mahímo ng̃a angcónon pagópod, ng̃a bauíon
pagósob.

Irrecusable. = Ang díli tacús ug díli mahímo ng̃a pagaáydan.

Irredimible. = Ang díli arang baoíon.

Irreducible. = Ang díli mahímo ng̃a pagahóptan ug pagasambágan arón
paglaínon ang batásan.

Irreflexion. = Pagcacólang sa húna húna.

Irreformable. = Ang díli mahímo ng̃a pagaósbon, pagaópdon, ng̃a saoáyon.

Irrefragable. = Ang matúod caáyo.

Irregular. = Ang díli ang̃ay sa pagcataláid. * Ang mahatábo sa talágsa
lamang. * Padre ng̃a may cacolían ug cabilínggan sa pagtúman sa
catungdánan sa iang pagcapadre.

Irregularidad. = Cabilínggan ng̃a guican sa mg̃a tolománon sa santa
Iglesia, ng̃a macaólang sa mg̃a táuo sa pagordenal caníla, ug sa pagtóman
sa ilang pagcapadre, tong̃ód sa mg̃a salá, con tong̃ód ba sa bisan onsang
cacolían ng̃a onay sa caogalíng̃on ng̃a laoas.

Irreligion. = Pagcaoaláy pagcacristianos, pagcaoaláy pagpoáng̃od.

Irreligiosamente. = Sa pagcaoaláy pagcacristianos ug pagcapoáng̃od.

Irreligiosidad. = Pagcaoaláy pagcacristianos, ug pagcapoáng̃od.

Irreligioso. = Ang nabátoc sa religion, táuo ng̃a díli cristianos, ng̃a
oaláy pagpoáng̃od.

Irremediable. = Ang oaláy tambal ug sompa, ang díli mahímo ng̃a saoáyon,
ayóhon ug tambálon.

Irremediablemente. = Sa pagcaoaláy tambal ug sompa.

Irremisible. = Ang díli arang pasaylóon.

Irremisiblemente. = Sa oaláy pagpasáylo.

Irremunerado. = Ang oalá baslan, ang oalá tagáan sa balos, sa bayad, sa
gala.

Irreparable. V. Irremediable.

Irreparablemente. V. Irremediablemente.

Irreprensible. = Ang díli arang saoáyon, ang díli tacós ng̃a
pagasaoáyon.

Irreprensiblemente. = Sa Pagcaoaláy salá ug sayóp.

Irresistible. = Ang díli mahímo ng̃a soclan, ang díli mahímo ng̃a antóson
ug pagailóbon.

Irresoluble. = Ang díli mahímo ng̃a isógo ug pagboóton.

Irresolucion. = Pagcadóha doha, pagcaálang alang sa boot, pagcaoaláy
pagcahanáyac.

Irresoluto. = Ang nagadúha dúha, ang guiálang aláng̃an sa iang boot.

Irresuelto. = Idem.

Irreverencia. = Pagcaoaláy pagtáhod.

Irreverente. = Ang batoc sa pagtáhod.

Irreverentemente. = Sa pagcaoaláy pagtáhor ug pagtahá.

Irrevocabilidad. = Pagcaoaláy pagósob.

Irrevocable. = Ang díli maósob, maópod.

Irrevocablemente. = Sa pagcaoaláy pagópod ug pagósob.

Irrisible. = Hing̃alatáoan, ang tacós ng̃a pagacatáoan ug pasipád-an,
talamáyon.

Irrision. = Pagcayóbit, pagcatámay.

Irrisoriamente. = Sa pagcayóbit, sa pagcatámay.

Irrisorio. = Ang magapacatáoa. V. Irrisible.

Irritabilidad. = Pagcasáyon sa pagpong̃ót ug pagligótgot.

Irritable. = Ang mahímo ng̃a pagabotáng̃an sa pagcaoaláy bale. * Ang
masáyon mapong̃ót ug maligótgot.

Irritacion. = Caligótgot, capong̃ót, casocó, pagpanoyó. * Pagcagobót. *
Pagcaínit sa dogó ug sa dogá sa laoas.

Irritador. = Ang macasocó, magapapong̃ót, magapaligótgot.

Írritamente. V. Inválidamente.

Irritamiento. V. Irritacion.

Irritante. V. Irritador.

Irritar. = Pagpapong̃ót, pagpaligótgot, pagpasocó, pagpanoyó.

Írrito. V. Inválido, hasta ang cabós.

Irrupcion. = Pagcadósmog, pagcadámag. * Pagcasolód sa bisan diin sa
linogsánay.



IS

Isla. = Polo.

Islamismo. = Catilíngban sa mg̃a moros.

Isleño. = Ang natáuo sa bisan onsang polóa, ang nahatong̃ód sa mg̃a polo.

Isleo. = Yota ng̃a guilibótan sa mg̃a pangpang ug ng̃a guioláng̃an sa
sodlánan.

Isleta. = Polong diótay.

Islote. = Polo ng̃a diótay ug ng̃a oalá pagapóy-an, pangpang ng̃a dagcó
ng̃a linibótan sa dagat.

Israelita. = Ang nahatong̃ód sa Guinharían sa Israel.

Israelítico. = Idem.

Istmo. = Catárman, díla sa yota ng̃a magacanáyon sa dóha ca yotang
dagcó.



IT

Item. = Polong ng̃a linatín: labot pa, labot pa niána, niíni, ing̃on man.

Itinerario. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a dalan. * Casayóran sa mg̃a dalan.



IZ

Iza. = Babáyeng bigáon, sa mang̃íl-ad ng̃a batásan.

Izar. = Pagbótad sa mg̃a pisi sa pagósoag, sa pagitáas sa mg̃a verga ug
mg̃a layág sa mg̃a sacayán ug sa ubán pang mg̃a quinahánglan.

Izquierda. = Oála.

Izquierdear. = Pagbía sa cataróng̃an, sa matúod ng̃a húna húna.

Izquierdo. = Bisan onsa ng̃a anáa sa dapit sa oála. * Táuo ug oálhon.








J


JA

Jabali. = Baboy ng̃a ihálas.

Jabalina. = Baboy ng̃a ihálas ng̃a baye. * Hing̃aníban maíng̃on ing̃on sa
bangcao.

Jabato. = Baboy ng̃a ihálas ng̃a diótay pa.

Jábeca ó jábega. = Anod, sahid, cadaghánan sa mg̃a anod sa papanágat. *
Tolónggon sa mg̃a moros.

Jabeque. = Sacayán ng̃a maíng̃on ing̃on sa pragata, sa layág ug sa gaod.

Jabon. = Sabón.

Jabonado. = Ang panápton ng̃a guisabónan.

Jabonadura. = Pagsabón, pagcasabón. * Tubig ng̃a guilinísan sa sabón ug
ang bolá sa sabón.

Jabonar. = Pagsabón sa panápton. * Pagtúyo sa isigcatáuo sa mg̃a polong
ng̃a maháit ug masíngca.

Jaboncillo. = Sabón ng̃a sináctan sa mg̃a cahomót, sa paghunáo sa camót
ug sa pagdíhog, sa paghunáo sa táuo ng̃a paálot.

Jabonera. = Tanóm sa España ng̃a magabóla ug may silbi sa pagbónac sa
panápton. * Balónos, balógo, malatábao. * Cajon cajon, caban, cajang
diótay ng̃a sorlánan sa sabón.

Jabonería. = Lugar ng̃a pagabohátan ug pagbaligyáan sa sabón.

Jabonero. = Táuo ng̃a magabóhat ug magabalígya sa sabón.

Jabonete. V. Jaboncillo.

Jaca. V. Haca.

Jácara. = Sabáy, sayáo sa maong ng̃alan. * Catilíngban sa mg̃a táuo ng̃a
malipáyon ng̃a nanagsóroy soroy sa gabíy, ng̃a nanagcanta ug nanagbánha
sila. * Casocó, panoyó. * Bacac, limbong. * Soguílon, solte, cagóla.

Jacarear. = Pagsóroy soroy sa longsod sa pagcanta ug pagbánha. *
Pagsámoc, pagtúyo sa bisan cansa sa mg̃a polong ng̃a oaláy hingtóngdan.

Jacarero. = Ang nagasóroy soroy ug nagacolocanta sa longsod. * Ang
malipáyon, matístis ug tigtíao.

Jácaro. = Maandácon.

Jachali. = Cahoy sa América.

Jacinto. = Tanóm, seboya ng̃a mobólac sa onóm con pitó ca bolac. *
Batóng mahál ng̃a malálag, ng̃a nagacaláin lain ug color.

Jaco. = Cabayo ng̃a diótay.

Jactancia. = Pagcaándac.

Jactanciosamente. = Sa pagcaándac.

Jactancioso. = Maandácon.

Jactarse. = Pagándac.

Jaculatoria. = Pagámpo ng̃a hamóbo ug maínit caáyo.

Jade. = Botóng magáhi caáyo ug sa boloberdeng color, ng̃a silbi sa mg̃a
táuo sa América sa pagbóhat sa mg̃a capandáyan.

Jadear. = Pagháng̃os, pagcotás, paghálhal, paghing̃á hing̃á.

Jadeo. = Pagcaháng̃us, pagcacotás, pagcahálhal, pagcahing̃á hing̃á.

Jaecero. = Ang magabóhat sa mg̃a dayan dayan ng̃a ibótang sa mg̃a cabayo.

Jaez. = Cadaghánan sa mg̃a dayan dayan ng̃a ibótang sa mg̃a cabayo.

Jaharrar. = Paghínlo sa mg̃a cota, sa mg̃a pared.

Jaharro. = Pagcahínlo sa mg̃a pared ug sa mg̃a cota.

Jalapa. = Tanóm sa Méjico, ipolorga.

Jalbegar. = Pagdíhog sa nauong sa mg̃a colog ug mg̃a mahomót.

Jalbeque. = Pagcahílog sa bisan onsa sa yeso. * Ang icadíhog sa mg̃a
babáye sa ilang nauong, arón mapotí.

Jalde. = Calálag.

Jaldre. = Color sa mg̃a langgam.

Jalea. = Matám-is ng̃a masíhag ug mahágcot, ng̃a pagaboháton sa mg̃a dogá
sa obán ng̃a mg̃a bong̃a.

Jalear. = Pagtáoag. * Pagágda sa mg̃a iró, arón managápas sa obán ng̃a
mg̃a mananáp. * Pagbásal basal sa mg̃a camót sa pagágda sa nanagsabáy.

Jaletina. V. Jalea.

Jamás. = Sa guihápon.

Jamba. = Bisan onsang cahoy con haligue ng̃a guipatíndog sa loyo ug sa
luyo sa mg̃a tacop ug mg̃a talambóan.

Jamerdana. = Lugar ng̃a pagabotáng̃an sa hugao sa solód sa tian sa mg̃a
mananáp ng̃a guipatáy.

Jamerdar. = Paghógas sa solód sa tian sa mg̃a mananáp ng̃a guipatáy. *
Pagbónac sa madalí ug sa díli maáyo.

Jamon. = Paa sa baboy ng̃a inasín.

Jamona. = Babáye ng̃a matámboc ug sa dagcóng edad.

Jamuga ó Jamugas. = Siya ng̃a pagalingcódan sa mg̃a babáye sa pagcabayo
nila.

Jándalo. = Paglacáo ug pagpamólong ng̃a ang̃ay sa mg̃a táuo sa Andalucía.

Jangaga. = Tinócod sa mg̃a cahoy, ng̃a magáma arón manóngtong ang mg̃a
táuo ng̃a nanagsacáy sa sacayán ng̃a nabóong.

Jangua. = Sacayán ng̃a diótay.

Jaque. = Maandácon, parayégon.

Jaqueca. = Tampíhag.

Jarabe. = Ilímnon ng̃a italámbal, ng̃a matám-is caáyo ug mahágcot, ng̃a
pagaboháton sa dogá sa mg̃a bolac ug mg̃a bong̃a.

Jarabearse. = Pagínom sa mg̃a jarabe.

Jaramago. = Tanóm sa España.

Jarana. = Sabá, banha.

Jaranear. = Pagsámoc, paghilábot, pagápil sa mg̃a dola, sa mg̃a combida,
sa mg̃a pagsayáo, &c.

Jaranero. = Ang mahagógma sa mg̃a dola ug sa mg̃a caling̃áoan.

Jarapote. V. Jaropeo.

Jarapotear. V. Jaropear.

Jaraqui ó Jaracuo. = Tanáman ng̃a pagaling̃áoan.

Jarcia. = Cadaghánan sa mg̃a botang ng̃a magsáma ug ng̃a nagacaláin lain,
ng̃a nanang̃obót, ng̃a oalá magacahósay. * Ang casangcápan ug mg̃a pisi sa
mg̃a sacayán. * Ang mg̃a pisi ng̃a icalíg-on sa mg̃a talároc sa mg̃a
sacayán. * Cadaghánan sa mg̃a quinahánglan sa pagpanágat, sa mg̃a
panagátan.

Jardin. = Tanáman sa mg̃a bolac ug mg̃a tanóm ng̃a mahomót, ng̃a
pagaling̃áoan sa mg̃a tauo. * Calibáng̃an sa mg̃a sacayán. * Yota ng̃a
pagatámnan sa mg̃a tanóm ng̃a italámbal.

Jardinería. = Quinaárman sa pagbáton ug pagbóhat sa mg̃a jardin.

Jardinero. = Ang magabántay, magahópot ug magabóhat sa jardin.

Jareta. = Tohógan.

Jarifo. = Ang guidáyan dayánan ug maáyo, ang baihónan, ang̃áyan.

Jarillo. = Tanóm.

Jaro. = Baboy ng̃a may color ng̃a bolobolágao.

Jaropar. = Paghátag, pagpaínom sa bisan cansa sa daghánan ng̃a mg̃a
tambal sa botica.

Jarope. = Ilímnon ng̃a italámbal. * Ilímnon ng̃a mapáit ug sa daótan ng̃a
lamí.

Jaropeo. = Pagínom sa masóbsob sa mg̃a ilímnon ng̃a italámbal.

Jarra. = Sorlánan sa yota ng̃a may caláptan.

Jarrear. = Pagcóha, paggóa sa masóbsob sa bino, sa tobig, &c., sa saro.

Jarrero. = Ang magabóhat ug magabalígya sa mg̃a saro, ug ang maga bantay
sa bino, sa tobig, &c., ng̃a guisolód dihá.

Jarretar. = Pagpalóya, pagcóha sa gahóm, sa cosóg. * Pagpalóya sa húna
húna.

Jarrete. = Locon locon, loco loco sa mg̃a mananáp ng̃a may opat ca tiil.

Jarretera. = Italácgos sa mg̃a medias ug sa mang̃a calson, sa locon
locon.

Jarro. V. Jarra. * Saro.

Jarron. = Dayan dayan ng̃a maíng̃on ing̃on sa dagoay sa saro, ng̃a ibótang
sa mg̃a cota, ug labí pa sa ibábao sa mg̃a poltahán.

Jaspe. = Bató ng̃a magáhi, ng̃a nagacaláin lain ug color.

Jaspeado. = Ang nagacaláin lain ug color maíng̃on sa jaspe.

Jaspear. = Pagpíntal sa pagpanigíng̃on sa jaspe.

Jaula. = Jalua. * Cajon cajon, sorlánan ng̃a binóhat sa mang̃a cahoy, mg̃a
caoáyan, mg̃a caoat, &c., sa pagsolód ug pagbilánggo sa mg̃a mananáp ng̃a
ihálas, sa mg̃a langgam ug sa mg̃a tauo ng̃a boang.

Jauto. = Matáb-an, ang oaláy asín.

Jayan. = Táuo ng̃a hatáas, cosgon, sa dagcóng hosog.

Jazilla. = Timáan ng̃a mahabílin sa bisan onsa ng̃a guibótang sa bisan
diin.

Jazmin. = Jasmin, sampága, manól.



JE

Jefe. = Ponóan.

Jelfe. = Bihag ng̃a maítom.

Jelíz. = Ang mobalígya sa igagáma.

Jema. = Ang bahin sa cahoy ng̃a mahabílin sa may panit, cay oalá
sapsápon sa maáyong pagcaláro.

Jeme. = Tocáo. * Ang nauong sa babáye.

Jemoso. = Cahoy ng̃a sinápsap ng̃a guibínlan sa panit.

Jenjibre. = Loy-a.

Jeque. = Táuo ng̃a tigúlang. * Ponóan sa moros.

Jerapellina. = Bisti ng̃a daan, guisi, noog.

Jerarquía. = Pagcasonód sonór sa mg̃a capónong ponóng̃an sa mg̃a Ángeles,
sa mg̃a Padre, &c.

Jerga. = Panápton ng̃a mabága. * V. Jerigonza.

Jergon. = Cama, unlánan ng̃a dagcó ng̃a pagapónan sa dagámi ng̃a naláya,
sa tinábas sa papel, &c., ng̃a pagahigdáan sa mg̃a táuo. * Bisti sa
daótan ng̃a pagcabóhat ug ng̃a dili moáng̃ay sa lauas. * Táuo ng̃a matámboc
ug matalác-on. * Ang tian.

Jerguilla. = Panápton ng̃a manípis sa igagáma con sa balahíbo sa mg̃a
carnero.

Jerife. = Ng̃alan ng̃a hamíli ug bantógon ng̃a ihátag sa mg̃a moros sa mg̃a
lioat ni Mahoma.

Jerigonza. = Ang pinamólong ng̃a mabóloc ug malisód ng̃a pagasabóton. *
Bohat ng̃a oaláy hingtóngdan.

Jeringa. = Jeringa. * Pagháng̃io ng̃a macasámoc ug macabódlay.

Jeringacion. = Pagcajeringa.

Jeringar. = Pagjeringa. * Pagháng̃io, pagámpo sa masóbsob, sa pagcasámoc
ug sa pagcabórlay.

Jeringazo. = Pagcajeringa.

Jeroglífico. = Timáan ng̃a may hingtóngdan ug cahológan ng̃a hatáas
caáyo.

Jeronimiano. = Ang nahatong̃ód sa caparían ni S. Jerónimo.

Jerónimo. = Idem. * Padre sa caparin ni S. Jerónimo.

Jerosolimitano. = Ang natáuo sa Jerusalém, con Jerusalém.

Jerpa. = Balágon ng̃a maníoang ng̃a motoróc sa tong̃ód sa ponóan sa mg̃a
paras.

Jesucristo. = Ang Anac sa Dios ng̃a napacatáuo.

Jesusear. = Paghing̃álan sa masóbsob sa ng̃alan ni Jesus.

Jeta. = Ang mg̃a ng̃abil ng̃a dagcó ug mabága.

Jetar. = Paglínis sa bisan onsa sa tobig, sa bino, &c.

Jetudo. = Ang guidagcóan sa mg̃a ng̃abil.



JI

Jiba. = Pagcabóctot, boctot. * Casámoc, pagcabórlay.

Jibado. = Boctóton.

Jibar. = Pagbórlay, pagsámoc.

Jibia. = Mananáp sa dagat maíng̃on ing̃on sa tabógoc, sa coguíta. *
Colabótan.

Jibion. = Baláyan sa colabótan. * Tabógoc, coguíta.

Jiboso. = Boctóton.

Jícara. = Posillo sa socolate.

Jicarazo. = Pagpaínom sa hiló.

Jifería. = Opicio sa pagpatáy sa mg̃a mananáp, sa mg̃a baca, sa mg̃a
calabáo, &c.

Jifero. = Ang nahatong̃ód sa lugar ng̃a palátyan sa mg̃a mananáp. * Bisan
onsa ng̃a mahógao, bolíng̃on. * Ang sondang ng̃a icapatáy ug icalápa sa
mg̃a mananáp. * Ang táuo ng̃a magapatáy ug magalápa sa mg̃a mananáp.

Jigote. = Guinisál sa carne ng̃a tinártar caáyo.

Jiguilete. = Tagom.

Jilguero. = Langgam sa España sa maníndot ng̃a ting̃og, ug pagcalálag.

Jinete. = Soldado ng̃a may cabayo. * Ang magacabayo.

Jinglar. = Pagdóyan, pagtábiog, pagtábog.

Jira. = Tinábas ng̃a hatáas ng̃a guitábas sa mg̃a panápton. * Combira sa
banua ng̃a pogatambóng̃an sa mg̃a abian, sa mg̃a higála.

Jiride. = Tanóm.

Jirofle. = Cahoy sa India ng̃a mobóng̃a sa pimienta.

Jiron. = Pedazo sa bisti ng̃a naguísi ug nabítay.

Jironado. = Ang naguísi.



JO

Jo. = Loa: polong ng̃a pagagamíton sa pagpapoyó sa mg̃a calábao, mg̃a
cabayo, &c.

Jocosamente. = Sa pagcatístis.

Jocoserio. = Ang sináctan sa pagcalígdon ug sa pagcatístis.

Jocosidad. = Pagcatístis, pagcatíao.

Jocoso. = Malipáyon, matístis.

Jofaina. V. Aljofaina.

Jopo. = Pagpaháoa.

Jornada. = Paglacát sa usá ca tibúoc ng̃a arlao. * Cadogáyan sa
quinabóhi. * Pagcabólag sa calág sa laoas. * Ang usá ca libo ug limá ca
gatús ca pliego ng̃a arang marcáhan sa arlao ng̃atanán sa tagsa ca
pigsánan sa mg̃a imprenta.

Jornal. = Sohol ng̃a macóha sa mg̃a mamomóo, sa pagbóhat nila sa tibúoc
ng̃a arlao.

Jornalero. = Mamomóo, sinohólan.

Joroba. = Pagcabóotot. * Casámoc, pagcabórlay.

Jorobado. = Boctóton.

Jorobar. = Pagsámoc, pagbórlay, pagaling̃ása.

Jota. = Bisan onsa ng̃a diótay caáyo. * Sabáy, pagsayáo, sa España.

Jóven. = Olitáo, báta pa.

Jovial. = Malipáyon.

Jovialidad. = Pagcalípay, calípay, maáyong boot.

Joya. = Hias. * Ang mg̃a bisti ug mg̃a dayan dayan sa mg̃a babáye, ug labí
pa sa mg̃a dalága con mamíño sila.

Joyante. = Igagáma ng̃a magamáy, pino caáyo.

Joyel. = Hias ng̃a diótay.

Joyera. = Babáye ng̃a magabalígya sa mg̃a hias.

Joyería. = Ang pagpatigáyon, ang pagcomercio sa mg̃a igagáma, mg̃a hias
ug mg̃a dayan dayan, ug ang baláy ng̃a pagabaligyáan niána.

Joyero. = Tauo ng̃a magabalígya sa mg̃a hias.



JU

Juan. = Cajon cajon ng̃a guibótang sa mg̃a Singbahán ng̃a pagasórlan sa
mg̃a limos.

Juanete. = Quinacomalagcóan sa mg̃a tiil. * Tagsa ca bocóg sa mg̃a
apapáng̃ig. * Tagsa ca layág ng̃a nagatóngtong ug nahaibábao sa gabia ug
sa belacho.

Juardia. = Buling sa mg̃a panápton.

Juardioso. = Panápton ng̃a bulíng̃on.

Jubilacion. = Pagcaóndang sa opicio sa bisan cansang tauo, sa pagbílin
canía sa dong̃og ug sohol ng̃a hingtúngdan.

Jubilar. = Pagcóha sa opicio con sa catongdánan sa bisan cansa, ug
pagbílin canía sa sohol ng̃a tibóoc con sa usá ca bahin, ug sa dong̃og.

Jubileo. = Piesta ng̃a dagcó sa mg̃a israelitas ng̃a guipiesta nila sa
tagsa ca calím-an ca túig. * Pagtógot con pagpasáylo sa mg̃a baláidon sa
mg̃a salá, ng̃a itógot sa Santos ng̃a Papa osáhay, sa dagcóng polós sa mg̃a
binoñágan.

Júbilo. = Calípay, himáya.

Jubon. = Supa sa oaláy manggas.

Judáico. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a Judíos.

Judaismo. = Religion, pagtóo sa mg̃a Judíos.

Judaizante. = Ang mononót sa mg̃a pagtóo sa mg̃a Judíos.

Judaizar. = Pagtóo, pagnonót, pagápas sa religion sa mg̃a Judíos.

Júdas. = Borhíon.

Judería. = Lugar, barrio ng̃a guimpúy-an sa mg̃a Judíos. * Tampo, amot,
tampa ng̃a guinabáyad sa mg̃a Judíos.

Judía. = Balátong sa mg̃a castila, prijoles.

Judiada. = Bohat ng̃a mabáng̃is. * Tobo ng̃a dagcóan caáyo ug dinilí.

Judicante. = Ang tagsa sa mg̃a hocom ng̃a mahilábot sa mg̃a paghócom sa
mg̃a ministro sa Justicia ng̃a nanagbórhi ug nanagbalígya sa ilang opicio
ug catogdánan.

Judicatura. = Opicio, cahímtang sa mg̃a hocom. * Pagcahócom.

Judicial. = Ang nahatong̃ód sa paghócom ug pagsentensia.

Judicialmente. = Sa hocmánan, sa pagcahócom.

Judío. = Ang magatóman sa batásan ng̃a caráan ni Maisés. * Ang
nahatong̃ód sa mg̃a Judíos. * Polong ng̃a pagagamíton, guican sa capong̃ót
ug caligótgot sa pagyóbit ug pagpasipála sa isigcatáuo.

Juego. = Dula, caling̃áoan. * Catilíngban sa mg̃a dahon sa baraja ng̃a
macaáyo sa mg̃a pagsogál, ng̃a icasogál. * Quinaádman sa pagdáng̃at, ug sa
pagcóha sa bisan onsa. * Cadahánan sa mg̃a casangcápan sa mg̃a coche, mg̃a
caro, mg̃a galíng̃an sa opát ca rueda. * Pagtíao, pagtístis. * De manos.
= Tanghága.

Jueves. = Jueves, ang icalíma ca adlao sa semana, apil ang domingo.

Juez. = Hocom, ang may gahóm sa paghócom, sa paghósay sa mg̃a
capolong̃ánan, sa pagsentensia.

Jugada. = Pagsogál, pagcasogál. * Bohat ng̃a daótan ug ng̃a oalá
paabóton, contra sa isigcatáuo.

Jugador. = Ang magasogál, sogaról, tigsogál.

Jugante. = Idem.

Jugar. = Pagsogál. * Pagdóla, paglíng̃ao ling̃ao. * Pagsámoc, pagcóndat.
* Pagtíao. * Pagyobit, pagtámay sa isigcatáuo.

Jugarreta. = Pagsogál ng̃a daótan.

Juglar. = Ang nahilábot sa mg̃a pagsogál ug mg̃a paglímbong.

Jugo. = Dogá sa mg̃a cahoy, mg̃a tanóm, &c. * Bisan onsa ng̃a may
caposlánan.

Jugoso. = Ang may dugá, ang dogáan. * Capuslánan, bisan onsa ng̃a may
polós.

Jugue. = Hugao, boling.

Juguete. = Duláan. * Pagcatíao, pagcatístis.

Juguetear. = Pagdúla, dula, pagling̃ao, pagtíao tiao.

Jugueton. = Táuo con mananáp ng̃a magadúla dula, magacolocúndat sa
masóbsob.

Juicio. = Boot, cabobót-on, pagcabóot, pagbóot, caboótan, salabótan. *
Pagíla sa mg̃a capolong̃ánan ug mg̃a hulusáyon sa paghócom ug sa
pagsentensia.

Juiciosamente. = Sa pagcaboótan.

Juicioso. = Ang boótan, ang may boot, ang guisógdan ug guisórlan sa
bóot. * Bisan onsa ng̃a guibúhat sa pagcaboótan.

Julepe. = Ilímnon ng̃a matám-is ng̃a pagaboháton sa mg̃a licor ng̃a
nagacaláin lain, ng̃a sináctan sa asúcar con sa calámay. * Casábang
dagcó ug maháit.

Julio. = Julio, ang icapíto ca bulan sa túig.

Julo. = Mananáp ng̃a aghop ng̃a moóna sa mg̃a mananáp ng̃a ihálas.

Jumenta. = Babe sa jumento.

Jumental. = Ang nahatong̃ód sa jumento.

Jumentil. = Idem.

Jumento. V. Borrico.

Juncal. = Lugar ng̃a pagatobóan sa mg̃a banban, sa mg̃a tigbao.

Juncia. = Tanóm ng̃a italámbal ug mahomót.

Junciana. = Mg̃a dahon ng̃a laya. * Pagcaándac.

Junciera. = Sorlánan sa yota ng̃a guitaclóban sa taclob ng̃a binóho
bohóan, arón mahong̃áo ug maalísng̃ao ang bahó sa mg̃a dahon ug mg̃a dagámi
ng̃a mahomót ng̃a guinasolód dihá.

Junco. = Banban, tigbao, ooáy. * Sacayán ng̃a diótay.

Junio. = Junio, ang icaónom ca bulan sa túig.

Junior. = Ang Padreng religioso ng̃a anáa sa ilálom sa gahóm ug paghópot
sa maestro de novicios.

Juno. = Ang usá sa ópat ca malíng̃in sa Lang̃it ng̃a guing̃álan ug
planetas, ng̃a nanaglibót sa aldao ug ng̃a guipaambítan sa iang sugá.

Junquillo. = Tanóm ng̃a magabólae sa mg̃a bolac ng̃a malálag ug mahomót
caáyo.

Junta. = Catilíngban sa mg̃a táuo. * Pagcaípon, pagcatíp-oc,
pagcating̃ób, pagcahiósa sa bisan onsa ng̃a mg̃a botang.

Juntamente. = Sa pagcahiósa, sa pagcaípon, sa pagcating̃ób.

Juntamiento. = Pagcahiósa, pagcatíp-oc, pagcaípon, pagcatígom,
pagcating̃ób, pagcatámbong, pagcatágbo.

Juntar. = Paghiósa, tigom, ting̃ób, tip-oc, tagbo, tambong, ipon, loon,
dool, pagobán.

Juntera. = Sepiyo, capandáyan sa mg̃a panday sa cahoy.

Junterilla. = Idem.

Junto. = Ang nahadóol, ang midóol, dóol, harúol, sa pagcaláquip. * V.
Juntamente.

Junturas. = Ang mg̃a bahin sa mg̃a botang ng̃a guidoólan sa ubán ng̃a mg̃a
botang, pagcadóol, pagcahiósa sa mg̃a botang.

Júpiter. = Ang malíng̃in ng̃a labíng dagcó sa mg̃a planetas. V. Juno.

Jura. = Pagpanómpa sa mg̃a dagcóng táuo, sa ng̃alan sa mg̃a táuong tanán
sa Guinharían, sa timáan sa pagíla sa ilang hari.

Jurador. = Tigpanómpa, tigsómpa, ang magapanómpa.

Juramentar. = Pagsógo arón manómpa ug bisan quinsa. * Pagsáad sa bisan
onsa, sa ilálom sa pagpanómpa.

Juramento. = Sompa, pagpanómpa, pagtóg-an con paglimód sa bisan onsa,
sa ilálom sa pagpanómpa.

Jurar. = Pagsómpa, pagpanómpa. * V. el anterior desde pagtóg-an.

Juratoria. = Dáhon dahon sa salapí ng̃a guililócan sa Evangelio ng̃a
ibótang sa mg̃a camót sa mg̃a hocom, sa pagpanúmpa nila.

Jurdia. = Anod, sahid, sa pagpanágat.

Jurel. = Isda sa mg̃a dagat sa España.

Jurgina, jurguina. = Babáye ng̃a balbal, asoang, onglo.

Jurídicamente. = Ing̃on sa batásan sa mg̃a leyes, sa mg̃a hocmánan.

Jurídico. = Bisan onsa ng̃a guibóhat ing̃on sa batásan sa mg̃a leyes, sa
mg̃a hocmánan.

Jurisconsulto. = Quinaarmánon sa mg̃a batásan, sa mg̃a leyes.

Jurisdiccion. = Gahóm sa pagbóot ug pagsógo. * Yota ng̃a hingsácpan sa
mg̃a provincia con mg̃a longsod, ug sa gahóm sa mg̃a hocom.

Jurisdiccional. = Ang nahatong̃ód sa gahóm.

Jurisperito. V. Jurisconsulto. * Magtotóon sa mg̃a leyes.

Jurisprudencia. = Quinaárman sa mg̃a leyes, sa batásan.

Jurisprudente. V. Jurisperito.

Jurista. = Ang nagaestudio sa quinaárman sa mg̃a leyes.

Juro. = Gahóm sa pagángcon, sa guihápon, sa bisan onsa.

Jusbarba. = Tanóm.

Justa. = Pagáoay sa mg̃a táuo ng̃a nagacabayo ug ng̃a guisangcápan sa mg̃a
bangcao.

Justamente. = Sa cataróng̃an. * Sa pagcaígo sa laoas.

Justicia. = Cataróng̃an. * Ang usá sa opat ca virtudes ng̃a guing̃álan ug
cardinales. * Gahóm. * Catilíngban sa mg̃a hatag ng̃a macaáyo sa bisan
onsa. * Castigo sa cadaigánan, ug ang táuo ng̃a magacastigo, ang
mohámpac, ang magabítay sa mang̃a saláan, &c.

Justiciero. = Ang magalógos ug magapatigáyon arón matúman ang
cataróng̃an. * Ang magapabáyad ug magacastigo sa mg̃a saláan, ing̃on gayúd
sa mg̃a pahanóngdan ug sa catarúng̃an.

Justificacion. = Pagcaáng̃ay, pagcaóyon sa matárong, sa catarúng̃an. *
Pagbalíbar, pagásoy sa mg̃a táuo, arón maoalá ang catáhap ng̃a guibótang
caníla. * Pagcasáyod, pagcadayág sa camatúod sa bisan onsa ng̃a polong
con bohat. * Ang socod sa mg̃a dalan sa mg̃a sulat ng̃a guihúsay sa mg̃a
imprenta.

Justificadamente. = Sa catarúng̃an, sa pagcataláid, sa matúod sa
pagcaígo ug pagcatopóng.

Justificado. = Ang ang̃ay sa matúod ug sa catarúng̃an. * Matárong,
mataláid.

Justificador. = Ang mohátag sa pagcatárong, sa pagcasántos.

Justificante. = Ang macatárong, ang magapatárong.

Justificar. = Paghátag sa Dios sa pagcatárong, sa pagcasántos, sa
pagcapótli, sa iang mg̃a hatag, mg̃a gracia ug mg̃a pagtábang, sa bisan
cansa. * Pagháhag, pagdayág sa bisan onsa. * Pagpaáng̃ay, pagpaóyon sa
bisan onsa. * Pagbalíbad sa bisan cansa, arón madayág ng̃a díli matúod
ang guibótang botang canía. * Pagtopóng, sa mg̃a imprenta, sa mg̃a dalan
sa mg̃a solat ng̃a guihósay.

Justificativo. V. Justificante.

Justillo. = Supa ng̃a ibisti sa ilálom sa obán ng̃a mg̃a bisti, sa oaláy
manggas, ug ng̃a moábot hasta sa haoac lamang.

Justipreciar. = Pagpabíli, paghótang sa bale sa bisan onsa.

Justo. = Táuo ng̃a matárong. * Ang moáng̃ay sa matúod ug sa cataróng̃an. *
Bisan onsang botang ng̃a natopóng sa lain ng̃a botang, sa socod, sa
timbang, sa isip, con sa pagcadagcó. * Sa pagcaígo.

Juta. = Langgam sa Indias.

Juvenil. = Ang nahatong̃ód sa pagcabáta.

Juventud. = Pagcabáta, pagcaolitáo.

Juzgado. = Cadaghánan, catilíngban sa mg̃a hocom ng̃a naning̃ób sila sa
paghócom, ug ang lugar ng̃a pagahócman. * Hocmánan sa bisan usá lamang
ca hocom.

Juzgamundos. = Tiglíbac libac, táuo ng̃a malibácon, ang magalíbac libac
sa isigcatáuo.

Juzgante. = Ang magahócom.

Juzgar. = Paghócom, pagsentensia. * Paghúna húna, pagtóo sa bisan onsa.








L


LA

La. = Ang.

Laberinto. = Bisan onsang lugar ng̃a guicoros corósan sa mg̃a dalan ng̃a
nanagcasógat, arón mabóloc ang mosolód ug díli onta mogatóltol sa
alaguían sa paggóa. * Bisan onsa ng̃a nabóloc, nagobót ug nasácot.

Labia. = Pagcadághan sa mg̃a polong ng̃a piníli sa magasoguílon.

Labial. = Polong ug letra ng̃a pagasangpóton sa tinác-om ang bába, sa
pagdóol sa mg̃a ng̃abil.

Lábio. = Ng̃abil.

Labor. = Bohat, labra, pagcagóoat.

Laborable. = Ang arang boháton.

Laborador. = Mamomóo, magbobóhat, ang magabóhat.

Laboratorio. = Lugar ng̃a pagahohátan.

Laborear. = Pagbóhat sa bisan onsa.

Laboreo. = Ang pagbóhat sa lugar ng̃a hicaplágan sa boláoan, sa salapí,
&c. * Pagcahósay ng̃a maáyo sa mg̃a pisi sa mg̃a sacayán, arón masáyon
gamíton con may quinahánglan pa.

Laborío. = Bohat.

Laboriosidad. = Pagcabóhat.

Laborioso. = Macógui, ang mahagógma sa mg̃a bohat, tigbóhat.

Labrada. = Yota ng̃a guibohátan arón pagatámnan con pagapogásan sa
somonód ng̃a túig.

Labradero. = Ang maáyo ng̃a pagabohátan.

Labradío. V. Labrantío.

Labrado. = Panápton ng̃a guinooátan, ng̃a may labra, ng̃a linabráhan sa
paghábol. * Ang yota ng̃a guibohátan.

Labrador. = Tigbóhat, ang magabóhat sa yota, palaóma, magbabáol.

Labradoresco. = Ang nahatong̃ód sa magabóhat sa yota ug ang ang̃ay canía.

Labrante. = Ang magalíloc, ug magabóhat sa mg̃a bató, ang magasápsap.

Labrantin. = Ang magobóhat sa yota sa diótay ng̃a puhónan.

Labrantío. = Yota ng̃a maáyo ng̃a pagabohátan.

Labranza. = Pagcabóhat, pagbóhat sa yota. * Ang quinaárman sa pagbóhat
sa yota ug ang mg̃a yota ng̃a pagabohátan.

Labrar. = Pagbóhat sa bisan onsang opicio. * Pagbóhat sa yota. *
Pagpasáquet, pagdáot sa isigcatáuo. * Pagyógot, paglisód sa mg̃a húna
húna.

Labriego. = Palaóma, magbabáol ng̃a boquírnon.

Laca. = Dogá ng̃a maíng̃on sa tagoc, ng̃a guibóhat sa mg̃a mananáp ng̃a
magamáy ng̃a maíng̃on ing̃on sa mg̃a solom con hormigas, sa India.

Lacayo. = Sologóon ng̃a moobán guihápon sa iang agálon con magacóche
sia.

Laceracion. = Pagcabóong, pagcadógmoc sa bisan onsa.

Lacerado. = Anógon, aláot, ang guicayóctan, ang guicalísdan. * Hang̃ol,
pobres. * Ang nasaquét sa saquét ng̃a guing̃álan ug de S. Lázaro,
lazaróhon.

Lacerar. = Pagbóong, pagdógmoc. * Paghícao, pagdaguínot. * Pagbáyar sa
mg̃a salá. * Pagdáot, pagpabíquil sa mg̃a cabobót-on sa mg̃a táuo.

Lacería. = Pagcaháng̃ol, caháng̃ol, pagcapóbres. * Casáquet. * Calisód,
cogóol, cayógot.

Lacio. = Ang naláya, ang nalóm-it, ang naláob. * Ang nalóya, ang oaláy
gahóm ug cosóg, ang díli macáscog.

Lacónicamente. = Sa pagcaláctor, sa pagcadalí, sa diótay ng̃a polong.

Lacónico. = Lactor, lináctod, dinalí, sa mg̃a diótay ug hamóbong polong,
dináclit.

Laconismo. = Pagcaláctor, pagcadalí.

Lacra. = Timáan sa bisan onsang saquét, ulat. * Bisan onsang cadáot sa
laoas con sa calág sa mg̃a táuo.

Lacrar. = Pagdáot sa quinabóhi sa isigcatáuo, pagtacód canía sa bisan
onsang saquét. * Pagdáot canía sa iang puhónan, sa iang mg̃a baol, sa
iang mg̃a mananáp.

Lacre. = Minása ng̃a nagacaláin lain ug color ug magáhi, ng̃a mamahómoc,
matúnao ug masíga sa caláyo, ug maáyo sa pagpílit sa mg̃a solat ug sa
pagbólit sa bisan onsa, cay magáhi pagópod con mabógnao na.

Lacrimal. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a lohá.

Lacrimatorio. = Baso, sorlánan ng̃a guisórlan ug guibotáng̃an sa mg̃a
caráan ng̃a táuo sa ilang mg̃a lohá, sa paghílac nila tong̃ód sa mg̃a
minatáy.

Lacrimoso. = Ang may mg̃a luhá.

Lactancia. = Pagcasóso sa mg̃a báta.

Lactante. = Ang magasóso.

Lácteo. = Ang nahatong̃ód sa gatas.

Lacticinio. = Ang gatas ug bisan onsang calán-on ng̃a sináctan sa gatas.

Lactífero. = Ang alaguían sa gatas cutub sa pagábot sa atng̃al sa soso.

Lactumen. = Saquét ng̃a guinabáti usáhay sa mang̃a báta ng̃a nanagsóso,
ng̃a mao ang mg̃a samar ug mg̃a cogan ng̃a diótay sa olo. * Pono.

Lacha. = Isda.

Ladear. = Toang, taquílid, hilig, hilay. * Talíng̃i, tolíng̃i, olíng̃i. *
Pagobán sa luyo sa bisan cansa, pagtopál canía. * Pagbía sa dalan ng̃a
láctor, paglacát sa toó con sa oála.

Ladeo. = Pagcatóang, pagcataquílid.

Ladera. = Handig, hanáyhay.

Ladilla. = Mananáp ng̃a magamáy oyámot, maíng̃on ing̃on sa cagao.

Ladinamente. = Sa daótan ng̃a húna húna, sa tuyo ng̃a mang̃íl-ad sa
pagcabátid.

Ladino. = Batid, malaláng̃on.

Lado. = Quilid, luyo. * Ang manlalában, ang tomalábang.

Ladre. = Pagcaósig sa mg̃a iró.

Ladrador. = Ang magaósig, maosígon.

Ladrante. = Idem. * Ang magapanigíng̃on sa pagósig sa mg̃a iró.

Ladrar. = Pagósig sa mg̃a iró. * Paghólot, paghómot sa oaláy pagcadámag,
pagcadósmog.

Ladrido. V. Ladra. * Pagcalíbac libac, pagcabótang botang sa
isigcatáuo.

Ladrillado. = Salog ng̃a guibotáng̃an sa mg̃a ladriyo.

Ladrillal. = Lugar ng̃a pagabohátan ug pagalotóan sa mg̃a ladriyo.

Ladrillero. = Ang magbobóhat ug ang magabalígya sa mg̃a ladriyo.

Ladrillo. = Ladriyo, yota ng̃a minása sa pagcadágoay sa usá ca papán ng̃a
diótay, ng̃a pagalotóon ug maáyo, ug may silbi sa pagbóhat sa mg̃a baláy,
sa mang̃a Singbahán, sa mg̃a cota, &c.

Ladrilloso. = Ang maíng̃on sa ladriyo ug may color niána.

Ladron. = Caoatán, maninícas, mang̃ang̃áhas.

Ladronamente. = Sa hilom, sa tinágo, sa pagcatinágo.

Ladronera. = Lugar ng̃a pagatagóan ug pagadángpan sa mg̃a caoatán.

Ladronesco. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a caoátan.

Ladronicio. V. Latrocinio.

Lagaña. = Motá.

Lagañoso. = Motáon.

Lagar. = Lugar ng̃a pagapígan sa mg̃a ubas arón gomóa ang dogá.

Lagarero. = Ang magabóhat sa lagar, sa pagpíga sa mg̃a ubas, mg̃a paras.

Lagarta. = Tocó ng̃a baye.

Lagartera. = Bohó ng̃a baláyan sa tocó.

Lagartero. = Langgam con mananáp ng̃a mocáon con magapatáy sa mg̃a tocó.

Lagartija. = Talóto, tiquí, tabíli.

Lagartijero. = Mananáp ng̃a mocáon sa mg̃a tiquí, talóto, tabíli.

Lagarto. = Tocó. * Haló. * Ibid. * Táuo ng̃a malaláng̃on tampalásan.

Lago. = Danao, lanao, lugar ng̃a tubígan.

Lagotear. = Pagálam alam sa bisan cansa, sa pagcóha sa guitúyo, sa
guipanghináot.

Lagotería. = Pagcaálam alam.

Lagotero. = Parayégon, tigálam alam.

Lágrima. = Lohá.

Lagrimable. = Ang tacós ng̃a pagahilácan.

Lagrimal. = Himotáan.

Lagrimar. = Paghílac.

Lagrimoso. = Matá ng̃a poláhon guican sa saquét, ug tung̃ód ba cay
mahilácon ang táuo ng̃a hingtóngdan. * Ang magapahílac. * V. Lagrimable.
* Cahoy ug bisan onsa ng̃a pagatolóan sa dugá con sa tagoc.

Laguna. V. Lago.

Lagunajo. = Danao ng̃a diótay ng̃a mahabílin sa tubig sa ulan.

Lagunero. = Ang nahatong̃ód sa danao, sa lanao, sa tubígan.

Lagunoso. = Lugar, yota ng̃a guidaghánan sa mg̃a danao, mg̃a lanao.

Laical. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a táuo ng̃a díli Padre.

Láico. = Ang díli Padre.

Laja. = Bató ng̃a halagpád ug mahínlo, pasil.

Lama. = Lalog ng̃a mahabílin sa mg̃a sorlánan ng̃a guisódlan sa tubig, sa
vino, &c., sa pagcadógay.

Lambrija. = Limátoc.

Lamedal. = Lugar ng̃a guidaghánan sa pisac, sa lapoc.

Lamedor. = Tigtílap, ang nagatílap. * Pagcaálam alam sa salingcápao sa
isigcatáuo ng̃a guicasóc-an ng̃a daan, ug ng̃a pagatagáan pa sa casocó.

Lamedura. = Pagcatílap, pagcahámoy.

Lamentable. = Masolóbon, ang tacós ng̃a pagabachóon ug pagahilácan.

Lamentador. = Ang nagabachó, ang nagahílac, ang nagaagólo.

Lamentablemente. = Sa pagcabachó, sa pagcaagólo, sa pagcahílac.

Lamentar. = Pagbachó, paghílac, pagagólo.

Lamentacion. = Pagcaagó, pagcaagoróy, pagcabachó, pagcahílac,
pagcaagólo.

Lamento. V. Lamentacion.

Lamentoso. V. Lamentador.

Lameplatos. = Olítan.

Lamer. = Tilap, hamoy.

Lamido. = Ang nacóha coháan sa mahínay hinay, tong̃ód cay guigámit sa
masóbsob.

Lamiente. V. Lamedor.

Lámina. = Dahon dahon ng̃a manípis sa tombága, sa boláoan, &c. * Pothao,
salapí, &c., ng̃a binácbac sa pagcanípis, &c., ng̃a linilócan con
guipintálan sa bisan onsa.

Laminado. = Ang guidáyan dayánan sa mg̃a dahon dahon ng̃a manípis sa
tombága, sa salapí, &c.

Laminar. = Pagtílap, paghámoy. * Pagólit.

Laminero. = Ang nagabácbac sa mg̃a tombága, boláoan, &c., sa pagbóhat sa
mg̃a dahon dahon ng̃a manípis. * Olítan.

Lamiscar. = Pagtílap sa dagcóng caíbog ug sa madalí caáyo.

Lamoso. = Ang guilalógan, ang may lalog.

Lampacear. = Pagnósnos, pagbalónas sa mg̃a quilid ug sa mg̃a salog sa mg̃a
sacayán.

Lámpara. = Ang siga ng̃a guican sa sogá. * Lamparahán, baso, sorlánan
ng̃a pagabotáng̃an sa lana ug sa mecha ng̃a pagadagcótan. * Ang mansa sa
lana ng̃a mahólog sa bisti.

Lamparero. = Ang magabántay sa mg̃a lamparahán, sa pagbó-bo sa lana ug
sa pagdágcot caníla.

Lamparilla. = Lamparahán ng̃a diótay.

Lamparin. = Sorlánan sa tombága ng̃a pagabotáng̃an sa baso sa mg̃a lámpara
sa mg̃a Singbahán.

Lamparista. V. Lamparero.

Lamparon. = Hobág ng̃a motóbo sa liog. * Mansa, boling ng̃a dagcó sa
bisti.

Lampatan. = Tanóm con gamót ng̃a guican sa Guinharían sa mg̃a insic.

Lampazo. = Tanóm. * Gomon, ponpon sa lanot, &c., ng̃a icanósnos
igahínis, icabalónas sa mg̃a quílid sa mg̃a sacayán ug sa mg̃a salog, mg̃a
cubierta.

Lampiño. = Laláqui ng̃a oaláy bong̃ot, táuo ng̃a may diótay ng̃a bohóc.

Lampion. = Sogá sa lamparahán ng̃a dagcó.

Lampo. = Casólao, casílao, sogá, pagcagíla guila ng̃a moágui lamang
ing̃on sa quilat.

Lampote. = Hinábol ng̃a potíon ng̃a molomabága ug molomasíhag.

Lamprea. = Isda sa dagat ug sa sobá.

Lamprehuela ó lampreilla. = Isda sa sobá.

Lampuga. = Isda sa mg̃a dagat sa España.

Lana. = Balahíbo sa mg̃a carnero. * Hinábol sa mg̃a balahíbo sa carnero.

Lanada. = Capandáyan sa pagnósnos ug paghínis sa mg̃a bohó sa mg̃a
lothang: mao ang usá ca cahoy ng̃a guibotáng̃an sa usá ca tomóy sa panit
sa carnero ng̃a liníquit, sa dapit sa góa ang balahíbo, con guiborbóran
sa lanot, &c.

Lanar. = Mg̃a hayópan ng̃a may balahíbo ng̃a guing̃álan ug lana.

Lanaria. = Dagámi ng̃a icabónac sa balahíbo sa mg̃a carnero.

Lance. = Pagcabalíbag, pagcasalibáy, pagcatolód, pagcayábo. *
Pagcatáctac sa mg̃a anod, mg̃a sahid, &c., sa pagpanágat. * Pagcasoríl,
paghitábo, bisan onsang bohat ng̃a cating̃aláhan, hibólng̃an, masolóbon,
ming̃áuon, &c. * Pagáoay, paglális lalis.

Lancear. = Pagsóntoc sa bangcao.

Lanceola. = Tanóm, dagámi.

Lancera. = Bolotáng̃an sa mg̃a bangcao.

Lancero. = Soldado ng̃a guisangcápan sa bangcao, sa pagáoay.

Lanceta. = Labaja ng̃a diótay ug matalínis caáyo ng̃a icalárlit, ng̃a
igasangra.

Lancetada. = Pagsámad, pagcárlit sa lanseta ug ang maong samad.

Lancetazo. = Idem.

Lancetero. = Panonórlan sa mg̃a lanseta.

Lancha. = Bató ng̃a halagpád, manípis ug mahínlo. * Sacayán ng̃a diótay
ng̃a pagagaóran, sa pagsácoat sa mg̃a sinípit, ug sa paghácot sa mg̃a
lulan.

Lanchada. = Ang lulan ng̃a guilúlan sa macaúsa sa lancha.

Lanchar. = Lugar ng̃a cabatóhan ng̃a pagacoháan sa mg̃a bató ng̃a halagpád,
ng̃a mahínlo ug manípis.

Lando. = Coche sa opat ca lingcoránan.

Landre. = Losay, hobág. * Poyo poyo ng̃a guibótang sa ilálom sa mg̃a
bisti ug sa tinágo.

Lanería. = Baláy ng̃a pagabaligyáan sa balahíbo sa mg̃a carnero.

Lanero. = Ang magapatigáyon sa pagpálit ug sa pagbalígya sa balahíbo sa
mg̃a carnero. * Baláy ng̃a bolotáng̃an niána.

Langaruto. = Táuo ug bisan onsa ng̃a hatáas ug maníoang.

Langosta. = Dolon. * Ang macahórot ug macatibáoas sa bisan onsa. * De
mar. = Amontáha.

Langostin. = Locton, apán.

Langostino. = Idem.

Langoston. = Mananáp ng̃a maíng̃on sa dolon.

Lánguidamente. = Sa pagcalúya, sa pagcaoaláy cosóg ug gahóm, sa
pagcadíli macáscog.

Languidez ó languideza. = Calóya pagcacólang sa cosóg, sa gahóm.

Lánguido. = Maloyáhon, ang guicábsan sa gahóm, sa cosóg, ang díli
macáscog. * Táuo sa diótay ng̃a casing casing.

Lanilla. = Ang balahíbo ng̃a diótay ug pino caáyo sa panápton, sa dapit
sa nauong. * Hinábol sa balahíbo sa carnero ng̃a manípis uyámot.

Lanosidad. = Balobalahíbo ng̃a magamáy caáyo sa mg̃a dahon sa obán ng̃a
mg̃a cahoy, sa mg̃a tanóm, sa mg̃a bong̃a, &c.

Lanoso. V. Lanudo.

Lanudo. = Ang may daghan ng̃a balahíbo ng̃a guing̃álan ug lana.

Lanuginoso. = Bisan onsa ng̃a may bolobalahíbo.

Lanza. = Bangcao. * Ang cahoy sa mg̃a coche ng̃a nahatalioála sa mg̃a
mananáp ng̃a managgóyod niána.

Lanzadera. = Sicóhan, lansadera.

Lanzador. = Ang magasalibáy, magabalíbag, magatolód, magayábo.

Lanzamiento. = Pagcabalíbag, pagcasalibáy, pagcatolód, pagcayábo. *
Pagcacóha sa bisan cansa sa yota, baláy, &c., ng̃a guiabáng̃an nia,
guican sa pagbóot sa matúod ng̃a hocom.

Lanzar. = Balíbag, tolód, yabo. * Pagpagóa, pagpaháoa sa bisan cansa,
sa bisan diin.

Lanzon. = Bangcao ng̃a hamóbo ug dagcó, mabága. * Fruta. = Buláhan.

Lapa. = Lauot ng̃a natolotibúoc sa ibábao sa mg̃a sorlánan ng̃a guisórlan
sa bino, sa tubig, &c. * Quinháson. * Tanóm, dagámi.

Lapachar. = Cayanáng̃an ng̃a dagcó, lonáng̃an, calonáng̃an.

Lápade. = Quinháson.

Lapicero. = Capandáyan ng̃a pagabotáng̃an sa lápis, sa pagbárlis ug
pagsúlat.

Lápida. = Batóng dagcó ug mahínlo caáyo ng̃a pagasolátan sa bisan onsang
sulat.

Lapidario. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a batóng mahál, ug sa mg̃a sulat ng̃a
guisólat sa mg̃a bató. * Táuo ng̃a magasápsap sa mg̃a batóng mahál, ug
magapatigáyon, magapálit ug magabalígya niána.

Lapídeo. = Bisan onsa sa bató ug ang nahatong̃ód niána.

Lapidificacion. = Pagcabálhin sa bisan onsa sa bató, pagcabató.

Lapidoso. V. Lapídeo.

Lapila. = Tanóm, dagámi.

Lapizlázuli. = Bató ng̃a asul ng̃a maníndot caáyo ng̃a magáhi pa sa
guing̃álan ug mármol.

Lápiz. = Lápis, dagoay sa bató ng̃a mahómoc ug maítom, ng̃a maáyo sa
pagsólat ug pagbárlis con pagpíntal.

Lapizar. = Ang lugar ng̃a pagcoháan sa lápis.

Lapo. = Pagcabónal, pagcalambós sa cahoy, sa sogcod con sa espada ba
ng̃a tinaquílid.

Larario. = Lugar ng̃a guitagána niádtong tiempo sa mg̃a dioatáhan, sa
pagsíngba sa ilang mg̃a dios dios ng̃a guing̃alánan nila ug dios dios sa
baláy.

Lardear. = Pagdíhog sa bisan onsa sa tamboc sa baboy.

Lardo. = Tamboc sa baboy. * Ang tamboc con sebo sa mg̃a mananáp.

Lardon. = Ang sumpay ng̃a ibótang sa dapling sa mg̃a sulat ng̃a guinasáoay
na sa pagimprenta. * Papel ng̃a diótay ng̃a mahatóngtong sa ibábao sa mg̃a
molde, sa mg̃a marca, sa imprenta, ug ng̃a macaólang ng̃a maíla ang obán
ng̃a mg̃a polong ng̃a inimprenta, sa papel ng̃a guimarcáhan.

Lardoso. = Bolíng̃on, ang guidíhog sa tamboc sa baboy.

Láres. = Ang mg̃a dios dios ng̃a guihúna huna sa mg̃a dioatáhan ng̃a caráan
ng̃a nanaghópot ug nanagbántay sa caogalíng̃on ng̃a baláy. * Baláy ng̃a
caogalíng̃on.

Largamente. = Sa pagcatúman, sa paghíngpit. * Sa pagcadághan. * Sa
pagcalólot. * Sa pagcadúgay.

Largar. = Pagbóhi, pagtángtang. * Paglóag sa mahínay hinay. * Pagócal
sa natápot, sa nadócot, sa nahapílit. * Pagbóclar sa bisan onsa, sa mg̃a
layág sa mg̃a sacayán, sa mg̃a bandela, &c. * Pagóli, pagoalá sa bisan
cansa sa madalí, sa dili madúgay.

Largo. = Hatáas. * Malólot, homalátag, maghahátag. * Halagpád,
magnáyon.

Largor. = Pagcatáas.

Largueado. = Ang binórcan sa mg̃a bariles.

Largueza. = Pagcatáas, cahitáson, guitáson.

Larguirucho. = Táuo ug bisan onsa ng̃a hatáas ug maníoang, manípis.

Largura. V. Largueza.

Lárice. = Cahoy.

Larva. V. Disfraz. * Pagcabótang sa obán ng̃a mg̃a mananáp ng̃a magamáy,
sa pagcadágoay sa olor, sa oalá pa maíla ang ilang mg̃a olo, mg̃a paa ug
obán pang mg̃a bahin sa ilang laoas. * Ng̃alan ng̃a guipanghátag, niádtong
tiempo, sa mg̃a dioatáhan sa mg̃a calág sa mg̃a táuo ng̃a daótan, ng̃a
nang̃amatáy sila sa ahát ng̃a camatáyon.

Lascar. = Pagbóhi, paglóag sa mahínay hinay.

Lascivamente. = Sa pagcaólag, sa pagcaláo-ay, sa caólag.

Lascivia. = Caólag, pagcaláo-ay.

Lascivo. = Maólag, moláo-ay. * Ang nahatong̃ód sa caólag. * Cahoy con
tanóm ng̃a malónhao, malángbo.

Laserpicio. = Tanóm ng̃a italámbal.

Lasitud. = Pagcalúya, pagcacápoy, pagcabórlay, pagcacólang sa gahóm ug
sa cosóg.

Laso. = Malúya, ang guicápoy, guibórlay, guicotás, ang guicábsan, ug
guicoláng̃an sa cosóg ug sa gahóm, ang dili macáscog.

Lastar. = Pagbáyad sa mg̃a otang ug sa mg̃a salá sa lain.

Lástima. = Pagcalóoy, pagcahinóclog, pagcapoáng̃od. * Pagcaagó,
pagcaagoróy, pagcabachó, pagcaagólo.

Lastimar. = Pagsámar, pagtólpoc. * Paglóoy, paghinóclog, pagpoáng̃od. *
Pagdáot sa dong̃og sa isigcatáuo. * Pagagó, pagagoróy, pagbachó,
pagagólo.

Lastimero. = Ang tacós ng̃a caloóyan, pagahinoclógan, ng̃a pagabotáng̃an
sa pagpoáng̃od.

Lastimosamente. = Sa pagcalóoy sa pagcamacalolóoy.

Lastimoso. V. Lastimero.

Lasto. = Solat ng̃a guihátag sa nagabáyad tong̃ód sa lain, arón
macapaníng̃il sia sa matúod ng̃a otáng̃an.

Lastra. = Bató ng̃a halagpád ug maholohínlo.

Lastrar. = Paglólan sa mg̃a bató con bisan onsang lulan ng̃a mabóg-at sa
iláom sa mg̃a lolan ng̃a magáan sa mg̃a sacayán, arón malíg-on sila sa
layág. * Pagpalíg-on sa bisan onsa sa pagbótang sa mg̃a mabóg-at.

Lastre. = Bató ng̃a manípis ug ng̃a dili maáyo caáyo, ng̃a anáa sa ibábao
sa lugar ng̃a pagacoháan sa mg̃a batóng maáyo ug magáhi. * Ang mg̃a bató
ug bisan onsang lulan ng̃a ibótang sa ilálom con sa pondo, sa bodega, sa
mg̃a sacayán, arón malíg-on sila sa paglayág na, ug arón dili onta
mang̃acolób. * Caboótan, boot, salabótan.

Lasun. = Isda.

Lata. = Tagsa ca cahoy ng̃a hatáas ug baol pa, ng̃a icabóhat sa mg̃a
salog, sa mg̃a cubierta sa mg̃a sacayán, sa mg̃a atóp, &c. * Sorlánan sa
hoja de lata.

Latamente. = Sa pagtaás.

Lataz. = Mananáp sa opát ca teel, sa América ug sa Asia.

Lateral. = Ang anáa sa luyo, sa quilid sa bisan onsa. * Ang dili guican
sa pagcaláctud.

Lateranense. = Ang nahatong̃ód sa Singbahán ni san Juan de Letran sa
Roma.

Latido. = Pagcaquíbot quibot sa casing casing, sa pulso, &c., sa mg̃a
táuo ug sa mg̃a mananáp. * Pagcang̃ót ng̃ot sa mg̃a hobág.

Latiente. = Ang magaquíbot quibot.

Latigazo. = Pagbónal, paglámbos sa pisi, sa espada ng̃a tinaquílid, sa
cahoy, &c. * Pagcahápli. * Pagtonóg sa tomóy sa pisi sa látigo. *
Pagcadáot sa bisan cansa ng̃a táuo sa oalá huna hunáon ug paabóton, ug
hasta ang pagcasabá.

Látigo. = Ihalámpac sa panit con sa pisi ng̃a icahámpac ug icabónal sa
mg̃a mananáp. * Pisi ng̃a igabítay sa timbáng̃an ug ng̃a icabáat sa buot
ng̃a pagatimbáng̃on. * Ang pisi ng̃a icahógot sa cincha, sa bacos sa mg̃a
mananáp.

Latiguear. = Paghápli, pagtonóg sa látigo.

Latiguera. = Pisi ng̃a icalíg-on ug igahógot sa bacos, sa cincha sa mg̃a
mananáp.

Latiguero. = Ang magabóhat, ang macagáma, magbobóhat sa mg̃a látigo.

Latin. = Pinamólong ng̃a linatín.

Latinajo. = Polong sa linatín ng̃a salicoáoot.

Latinamente. = Sa pagcalinatín, sa linatín.

Latinear. = Pagsácot sa mg̃a polong ng̃a linatín sa lain ng̃a pinamólong.

Latinidad. V. Latin.

Latinismo. = Pagpamólong ng̃a ang̃ay sa pinamólong ng̃a linatín.

Latino. = Ang maálam mamólong sa linatín. * Ang nahatong̃ód sa
pinamólong ng̃a linatín.

Latir. = Pagquíbot quibot, pagólpot sa bisan onsa, sa pulso, sa casing
casing, &c. * Pagng̃ót ng̃ot sa mg̃a hobág.

Latitante. = Ang natágo, nahóbong.

Latitud. = Pagcalapád, calápdon. * Pagcadagcó sa usá ca Guinharían,
provincia, longsod, &c. * Pagcahalayó sa usá ca lugar sa equinocial, sa
pagísip sa mg̃a grados sa hingtóngdan ng̃a meridiano.

Latitudinal. = Ang dagcó sa pagcalapád.

Lato. = Halagpád, dagcó.

Laton. = Tombága ng̃a malálag.

Latonero. = Ang magabóhat sa bisan onsa, sa laton.

Latría (culto de). = Pagsíngba ng̃a ang̃ay ug nahatong̃ód lamang sa Dios.

Latrocinio. = Pagcacáoat, batásan sa pagcáoat.

Laud. = Tolónggon ng̃a may coldas. * Sacayán ng̃a diótay, hatáas ug
haíctin.

Laudable. = Ang tacós ng̃a dayégon.

Laudablemente. = Sa pagcadáyeg. * Sa pagcaáyo.

Láudano. = Opio, anfion, bolígot, bodígot ng̃a inólay.

Laudatorio. = Ang magadáyeg, ang may pagdáyeg.

Laude. = Bató ng̃a itábon sa mg̃a lobóng, sa mg̃a lobng̃ánan.

Laudes. = Pang̃adyéon sa mg̃a Padre ng̃a sonód sa maitines.

Launa. = Dahon dahon sa tombága, tombága ng̃a binácbac sa pagcanípis ug
halagpád.

Láurea. = Porong porong ng̃a pagaboháton sa mg̃a sang̃á sa cahoy ng̃a
guing̃álan ug laurel.

Laurear. = Pagpórong porong sa porong porong sa laurel.

Laurel. = Cahoy sa España: ang iang mg̃a dahon mahomót caáyo ug magámit
sa panácot sa escabeche ug sa mg̃a guinisál. * Porong popong. * Balos.

Laurente. = Ang usá sa mg̃a táuo ng̃a magabóhat sa baláy ng̃a pagabohátan
sa papel.

Laureola. = Tanóm ng̃a italámbal. * V. Láurea.

Lauro. = Pagdáyeg, paghimáya ng̃a guican sa mg̃a bohat ng̃a bantógon ug
cating̃aláhan.

Lauroceraso. = Cahoy ng̃a diótay ug matahóm.

Lava. = Ang tombága, pothao, mg̃a bató, &c., ng̃a guisóca sa mg̃a bolcan
ug ng̃a magabahá maíng̃on sa usá ca sobá ng̃a caláyo.

Lavacaras. = Táuo ng̃a tigálam alam.

Lavadero. = Lugar ng̃a pagabonácan.

Lavado. V. Lavadura.

Lavador. = Ang magabónac, ang magalába. * Capandáyan sa pothao ng̃a
malíng̃in sa paghógas ug pagnósnos sa mg̃a bohó sa mg̃a lothang, mg̃a
pusil, &c.

Lavadura. = Pagcabúnac. * V. Enjuagadura y Enjuagatorio.

Lavamanos. = Ang sorlánan sa túbig sa paghunáo sa mg̃a camót,
panghonáoan.

Lavamiento. V. Lavadura.

Lavanco. = Langgam.

Lavandera. = Babáye ng̃a magbobónac.

Lavandero. = Laláqui ng̃a magbobónac, ng̃a magabónac.

Lavar. = Pagbúnac. * V. Enjuagar. * La cara. = Hilámos. * Las manos. =
Honáo. * Los pies. = Basá, pagpahamitíis. * Limpiar heridas con algun
líquido. = Honal.

Lavativa. V. Jeringa.

Lavatorio. V. Lavadura. * Pagcahógas sa mg̃a ponóan sa Singbahán sa tiil
sa mg̃a pobres, sa pagdómdom ug pagsúmay sa guibúhat ni Jesucristo sa
iang mg̃a guintón-an. * Pagcahunáo sa Padre ng̃a magamisa sa iang mg̃a
todlo sa obos na nia guiándam ang calis.

Lavazas. = Ang túbig ng̃a guibínlan sa hugao sa guibonácan, hinógas.

Lave. = Pagcadólang sa boláoan, &c., ng̃a sináctan pa sa yota.

Laxacion. = Pagcalóag, pagcahómoc.

Laxamiento. = Idem.

Laxante. = Ang magapahómoc.

Laxar. = Pagpahómoc, pagcóha sa pagcagáhi sa bisan onsa.

Laxativo. V. Laxante.

Laxo. = Ang mahómoc, ang hicaoád-an sa pagcagáhi.

Laya. = Calaínan. * Capandáyan sa pothao, sa pagbóhat ug sa pagcútao sa
yota.

Layador. = Ang magabúhat sa yota, sa laya.

Layar. = Pagbúhat sa yota, sa laya.

Lazada. = Binaló. * V. Lazo.

Lazareto. = Lugar sa goa, sa gaoas sa mg̃a longsod, ng̃a guitagána arón
managpoyó dihá sa pila ca aldao ang mg̃a táuo ng̃a guican sa mg̃a longsod
ng̃a guicatahápan ng̃a may saquét, salot.

Lazarillo. = Báta ng̃a nagaágac sa botá.

Lazarino. = Ang mobáti sa saquét sa baláhac, balahácon. * Ang mobáti sa
saquét ng̃a guing̃álan ug Lázaro, lasaróhon.

Lázaro. = Saquét ng̃a guing̃álan ni S. Lázaro.

Lazo. V. Lazada. * Pinónpon sa mg̃a sintas ng̃a binaló balóan, ng̃a
icadáyan dayan sa bisan onsa. * Bisan onsang dayan dayan ng̃a liníloc sa
bató, sa tombága, &c., ng̃a maíng̃on sa dagoay sa mg̃a binaló sa mg̃a
sintas. * Limbong pagcalaláng. * Pagcahiósa, pagcacaobánan. *
Catungdánan.



LE

Leal. = Maáyong amigos, matárong, matinománon, masinógton. * Mananáp
ng̃a tanód, aghop.

Lealmente. = Sa pagcatárong, sa inamigos gayúd, sa pagcamatinománon, sa
pagcamasinógton.

Lealtad. = Pagcatárong, pagcasógot, pagcatóman. * Pagcahinang̃óp. *
Pagcahigógma sa mg̃a mananáp sa nagahópot ug nagapacáon caníla, sa ilang
mg̃a tagía.

Lebrato. = Mananáp ng̃a guing̃álan ug liebre, ng̃a nati, diótay pa.

Lebrel. = Calaínan sa iró, maáyo sa pagpang̃áyam sa mg̃a liebre.

Lebrela. = Iró ng̃a lebrel, baye.

Lebrero. = Iró ng̃a maáyo sa pagpang̃áyam sa mg̃a liebre.

Lebrillo. = Pasong, sorlánan sa túbig, &c., ng̃a malíng̃in, ng̃a
pagabonácan sa panápton, pagahogásan sa mg̃a tiil, &c.

Lebron. = Liebre ng̃a dagcó. * Táuo ng̃a maharlócon, taláoan.

Lebruno. = Ang nahatong̃ód ug ang maíng̃on sa liebre.

Leccion. = Pagtolón-an. * Mg̃a polong ng̃a quinóha sa santos ng̃a Sulat. *
Bisan onsa ng̃a guitóon sa magtotóon sa iang mg̃a guintón-an arón
saológon nila. * Pagcaoáli, pagcasámbag, pagcatámbag. * Bisan onsang
pananglétan ug mg̃a catalágman.

Leccionario. = Libro sa coro ng̃a sinolátan sa mang̃a pagtolón-an con
leccion ng̃a pagabasáhon con pagacantáhon dihá.

Leccionista. = Ang magtotóon ng̃a moádto sa mg̃a baláy sa pagtóon sa mg̃a
guintón-an.

Lectisternio. = Pagsíngba sa mg̃a dioatáhan sa mg̃a dios dios ng̃a
bacácon, sa pagsalámat caníla con sa pagpaquigtábang caníla.

Lectivo. = Arlao ng̃a guitagána sa mg̃a escolahán, sa mg̃a Universidad, sa
pagtóon sa mg̃a guintón-an.

Lector. = Ang nagabása. * Bomalása, magbabása. * Ang magtotóon sa
pilosopía, sa teología, &c., sa mg̃a caparían. * Ang táuo ng̃a tong̃ód sa
pagodenal canía nagatórlo ug nagatóon, niádtong tiempo, sa mg̃a táuo ng̃a
pagaboñágan.

Lectorado. = Ang icadóha ca pagolden sa mg̃a pagolden ng̃a guing̃álan ug
diótay.

Lectoral. = Ang usá sa mg̃a opicio sa mg̃a canónigo sa mg̃a Singbahán ng̃a
Catedral, canónigo ng̃a guing̃álan ug lectoral, ug may catongdánan sa
pagtóon ug pagásoy sa santos ng̃a Sulat.

Lectoría. = Opicio, cahímtang sa pagcalector sa mg̃a caparían.

Lectura. = Pagbása. * Bisan onsa ng̃a guitórlo, guitóon ug guiásoy, sa
mg̃a escolahán, sa mg̃a magtotóon.

Lechada. = Minása sa apog con sa yeso lamang, con sa apog ng̃a sináctan
sa balás. * Minása sa mang̃a panápton ng̃a icabóhat sa papel.

Lechal. = Ang mananáp ng̃a magasóso pa. * Ang cahoy con tanóm ng̃a may
dogá maíng̃on sa gatas.

Lechar. = Idem. * Babáye con baye ng̃a gatasán, ng̃a may gatas sa iang
soso.

Leche. = Gatas. * Ang dugá ng̃a mapotí sa obán ng̃a mg̃a tanóm ug mg̃a
cahoy.

Lechera. = Sorlánan sa gatas.

Lechería. = Lugar, baláy ng̃a pagabaligyáan sa gatas.

Lechero. = Ang magabalígya sa gatas. * Gatasán.

Lecheron. = Sorlánan sa gatas sa pagpagátas sa mg̃a mananáp.

Lechetrezna. = Tanóm.

Lechigada. = Cadaghánan sa mg̃a mananáp ng̃a guican sa usá lamang ca
pagánac. * Cadaghánan sa mg̃a táuo sa usá ca opicio, sa maong batásan.

Lechin. = Como el siguiente.

Lechino. = Hobág ng̃a motóbo sa panit sa mg̃a cabayo, mg̃a calabáo, &c. *
Cadaghánan sa mg̃a hílo ng̃a liníquit liquit, ng̃a isolód sa mg̃a
mananámbal sa mg̃a samad.

Lecho. = Higdáan sa mg̃a táuo. * Casangcápan, lantay ng̃a guisandígan sa
mg̃a caráan ng̃a táuo sa ilang pagcáon. * Balaháan sa mg̃a sobá. *
Cadaghánan sa bisan onsa ng̃a guilóngtor longtod. * Ang nauong sa usá ca
bató ng̃a pagalingcóran ug pagaang̃áyan sa lain ng̃a bató.

Lechon. = Bactin, baboy ng̃a mogasóso pa, baboy ng̃a dagcó na. * Táuo ng̃a
hugáoan, bolíng̃on.

Lechona. = Baboy ng̃a baye. * Babáye ng̃a bolíng̃on, hugáoan, mahámos.

Lechoso. = Tanóm con cahoy ng̃a may dugá maíng̃on sa gatas, sa pagcapotí.

Lechuga. = Tanóm ng̃a maáyo sa pagbóhat sa ensalada.

Lechugado. = Ang may dagoay sa dahon sa lechuga.

Lechuguino. = Cadaghánan sa mg̃a lechuga ng̃a diótay pa, sa oalá pa
ilálin, itanóm. * Ang báta ng̃a magapacadagcóng táuo sa iang pagatóbang
sa mang̃a babáye, ug ang maganonót sa bag-ong batásan sa iang pagbistí.

Lechuza. = Bucao. * Caoatán ng̃a mang̃áoat sa gabíy.

Lechuzo. = Táuo ng̃a sinógo sa pagpógos sa iang isigcaíng̃on. * Táuo ng̃a
magapanigíng̃on sa bucao sa iang ting̃og, sa iang paglacát sa gabíy.

Ledamente. = Sa calípay, sa paghimáya.

Ledo. = Malipáyon, mahimayáon, táuo sa maáyong boot.

Ledro. = Táuo ng̃a tacós ng̃a pasipád-an.

Leer. = Basá. * Pagtóon sa mg̃a magtotóon sa bisan onsang quinaárman sa
cadaigánan. * Pagsábot, pagtágna sa húna húna sa isigcatáuo, sa tung̃ód
sa mg̃a timáan sa goa, ng̃a ipaquíta sa gaoas.

Lega. = Monja, binócot ng̃a nahagáoas sa catongdánan sa pagátang sa
coro.

Legacía. = Opicio, cahímtang sa pagcalegado. * Ang togon ng̃a guitógon
sa usá ca legado. * Sinógo. * Ang yota sa Guinharían con sa provincia
ng̃a pagatománan sa sinogó, sa legado, sa iang catungdánan. * Túig ng̃a
pagadugáyan sa catongdánan sa legado, sa sinógo.

Legacion. = Idem.

Legado. = Ang hatag ng̃a guibílin, sa bisan cansa, sa guibóhat ug
testamento. * Sinógo ng̃a guisúgo sa Santos ng̃a Papa sa bisan cansang
hari, con sa mg̃a hari sa maong Santos ng̃a Papa, sa pagsábot ug paghúsay
sa bisan onsa.

Legajo. = Bináat, baat sa mg̃a papeles ng̃a oalá ibótang sa pagcadágoay
sa libro.

Legal. = Ang guisógo sa batásan ug ang̃ay niána. * Táuo ng̃a matinumánon
ng̃a hingpit sa mg̃a catungdánan ng̃a caugalíng̃on.

Legalidad. = Pagcatúman ng̃a hingpit ug matúod sa caugalíng̃on ng̃a
catungdánan.

Legalizacion. = Paghátag sa gahúm sa mg̃a sulat sa mg̃a camatoódan,
pagmátuod sa ilang pagcabále.

Legalizar. = Idem.

Legalmente. = Ing̃on sa batásan, sa mg̃a leyes. * Sa pagcaáyo, sa
pagcaboótan.

Legamente. = Sa oaláy quinaárman.

Légamo. = Pisac, lapoc ng̃a mahágcot, ang tamboc sa ubán ng̃a mg̃a yota.

Legamoso. = Ang may lapoc, pisac ng̃a mahágcot.

Legaña. = Mutá.

Legañoso. = Mutáon.

Legar. = Pagbílin sa usá ca táuo sa lain ng̃a táuo sa bisan onsang
hatag, sa iang testamento. * Pagsógo sa bisang cansa, arón matúman ug
bisan onsang tugon.

Legatario. = Táuo ng̃a guibínlan sa lain sa bisang onsang hatag sa
testamento.

Legible. = Ang arang basáhon.

Legion. = Tapoc sa mg̃a soldados sa canhing tiempo. * Cadaghánan sa mg̃a
táuo, sa mg̃a yaoa, &c.

Legislacion. = Pagcadághan, cadaghánan sa mg̃a leyes. * Quinaárman sa
mg̃a leyes, sa batásan.

Legislador. = Ang magabóhat ug mohátag sa mang̃a leyes.

Legislar. = Paghátag, pagbóhat sa mg̃a leyes.

Legislativo. = Gahóm sa pagbóhat ug paghátag sa mg̃a leyes.

Legislatura. = Cadaghánan sa mg̃a dagcóng táuo ng̃a nanagbóhat sa mg̃a
leyes, ug ang tiempo ang túig ng̃a pagadugáyan nila sa ilang pagting̃ób.

Legisperito. V. Jurisconsulto.

Legista. = Ang quinaarmánon ug mang̃ialáman sa mg̃a leyes ug ang
nagaestudio sa maong mg̃a leyes.

Legítima. = Ang bahin ng̃a nahatong̃ód sa tagsa ca anac, sa pohónan ng̃a
guibílin sa mg̃a tigúlang, sa pagcamatáy nila.

Legítimamente. = Sa catarúng̃an sa pagcaáng̃ay.

Legitimar. = Pagásoy sa pagcamatúod sa bisan onsa ing̃on sa ang̃ay sa mg̃a
tulumánon sa leyes. * Pagángcon sa bisan cansa sa iang anac ng̃a díli sa
guintiayónan, arón mahímo ug anac ing̃on sa obán ng̃a natáuo sa
magtiáyon, guican sa sentencia sa hocom, con guican ba cay nang̃asáoa
ang amahán sa babáye ng̃a guipaáncan nia sa iang pagcadalága. * Paghátag
sa gahúm sa bisan cansang tauo, sa pagtúman sa bisan onsang opicio,
labon ng̃a oalá onta ug gahóm, ug díli onta sia mahímo niána.

Legitimidad. = Pagcaáng̃ay sa bisan onsa sa mg̃a leyes.

Legítimo. = Ang ang̃ay sa mg̃a leyes. * Ang matúod sa oaláy duha duha.

Lego. = Ang oalá pagaoldenáhan, oldog. * Táuo ng̃a oalá magestudio, ng̃a
oaláy quinaárman.

Legon. = Saról, icalále.

Legra. = Capandáyan sa mg̃a mananámbal sa pagháyag ug pagdayág sa bagol
bagol sa olo, sa paghíling con may samad con oalá ba.

Legrar. = Pagháyag, pagdayág sa bagol bagol sa olo, sa paghíling con
guisamálan ba con oalá ba.

Legua. = Socod sa yota ng̃a nagacaláin lain sa cahitáson, ing̃on sa
batásan sa mg̃a Guinharían.

Legumbre. = Mg̃a calaínan ng̃atanán sa mg̃a líso ng̃a calán-on ng̃a
nagacaláin lain ug dagoay. * Mg̃a otan ng̃atanán.

Leible. V. Legible.

Leido. = Ang nagabása caáyo, ang maálam.

Lejanía. = Halayó.

Lejía. = Tobig ng̃a lina-gá sa abó. * Casabá ng̃a maháit.

Lejos. = Halayó. * Ang nagacabólag caáyo. * Bayhon ng̃a maáyo con daótan
sa bisan onsa ug sa bisan cansa ng̃a guitán-ao cutub sa halayó.

Lelilí. = Pagcatóoao, pagcapóoao, pagcasínggit sa mg̃a táuo ng̃a
nagacaáoay.

Lelo. = Boang boang, hong̃og, coliró, coláng̃an sa boot, miné.

Lencera. = Babáye ng̃a magapatigáyon sa pagpálit ug sa pagbalígya sa mg̃a
panápton.

Lencería. = Lugar con baláy ng̃a pagabaligyáan sa mg̃a panápton. *
Cadaghánan sa mg̃a panápton.

Lencero. = Ang comerciante sa mg̃a panápton.

Lendrera. = Solod.

Lendroso. = Losáon.

Lengua. = Dila. * Pinamólong, cadaghánan sa mg̃a polong sa tagsa ca
Guinharían. * Táuo ng̃a magalóas, magahóar sa usá ca pinamólong sa lain
ng̃a pinamólong. * Balíta ng̃a guipanghináot sa bisan onsang tuyo. * Ang
puthao ng̃a icatóctoc, icabágting sa mg̃a campana. * Ang puthao, &c., ang
dila dila, ang taláyo sa mg̃a timbáng̃an.

Lenguado. = Isda.

Lenguaje. = Pagpamólong, pinamólong sa tagsa ca Guinharían, provincia
con longsod.

Lenguaraz. = Batid, maálam, quinaarmánon sa durúha con capin ba ng̃a mg̃a
pinamólong. * Táuo ng̃a tabían hinoguilánon sa oaláy caólao.

Lenguaz. = Ang tabían, ang hinoguilánon sa oaláy hingtúngdan ug
cahológan.

Lengüeta. = Dila dila, taláyo sa timbáng̃an. * Capandáyan sa puthao ng̃a
icatábas sa mg̃a librero sa papel.

Lengüetada. = Pagcatílap, pagcóha sa dila sa macaúsa sa bisan onsa.

Lengüetería. = Cadaghánan sa mg̃a lengüeta sa mg̃a órgano ug sa mg̃a
tolónggon sa música.

Lenidad. = Pagcahínay, pagcahómoc.

Lenitivo. = Ang may gahóm sa pagpahómoc. * Tambal ng̃a icahómoc. *
Polong ng̃a icahínay hinay sa buot sa nagasobó con nasocó.

Lentamente. = Sa anam anam, sa mahínay hinay.

Lente. = Salamín ng̃a icasolóng, ng̃a icatán-ao sa mg̃a haláp.

Lenteja. = Liso ng̃a calán-on, bolobalátong ng̃a malíng̃in ug linópiac.

Lentejuela. = Dahon dahon ng̃a diótay ug malíng̃in sa salapí, boláoan,
&c., ng̃a icadáyan dayan sa mg̃a pagborda.

Lenticular. = Ang maíng̃on sa lenteja.

Lentisco. = Cahoy sa España.

Lentitud. = Pagcahínay, pagcadógay.

Lento. = Ang madógay sa pagbóhat sa bisan onsa, ang mabóg-at ug laoas,
ang mahináyon, maloyáhon.

Leña. = Cahoy sa caláyo, sológnod.

Leñador. = Ang magadaguínot ug magabalígya sa mg̃a cahoy sa caláyo.

Leñera. = Ang lugar ng̃a paghipósan ug pagatipígan sa mg̃a cahoy sa
caláyo, sa sológnod.

Leñero. V. Leñador.

Leño. = Cahoy con pinótol sa cahoy ng̃a quinoháan sa mg̃a sang̃á ug sa
panit.

Leñoso. = Ang bahin sa mg̃a cahoy ng̃a díli panit, ang cahoy.

Leon. = Mananáp sa opát ca tiil sa África, sa color ng̃a molomalálag ug
mapolá polá, ng̃a maísog ug cosógon caáyo. * Mananáp ng̃a diótay ug
pac-an. * Ang icalíma ca timáan sa zodiaco. * Saoa. * Táuo ng̃a
mapíntas, pongtánon, maligotgóton ug mabáng̃is. * Mananáp ng̃a mabóhi sa
tubig ug sa yota, ng̃a guing̃álan ug leon marino.

Leona. = Leon ng̃a baye.

Leonado. = Ang may color maíng̃on sa color sa balahíbo sa leon.

Leonera. = Lugar ng̃a pagbilanggóan sa mg̃a leon. * Baláy ng̃a
pagasogálan.

Leonero. = Táuo ng̃a magabántay ug magaalíma sa mg̃a leon.

Leonino. = Ang nahatong̃ód ug ang ang̃ay sa leon.

Leopardo. = Mananáp sa opát ca tiil sa África ug sa Asia, maísog ug
cosógon caáyo.

Lepidio. = Tanóm ng̃a mahálang caáyo ug italámbal.

Lepra. = Baláhac, cagídquir, agís is, amomótol.

Leproso. = Balahácon.

Lerdamente. = Sa pagcahínay, sa pagcadúgay, sa pagcabóg-at.

Lerdo. = Ang madógay, ang mahínay, ang mabóg-at sa paglacát. * Ang díli
mosábot, ang díli macahímo sa pagbóhat sa bisan onsa.

Lerdon. = Hobág ng̃a motóbo sa tohod.

Lesion. = Cadáot guican sa pagbónal, sa samad con sa saquét.

Lesivo. = Ang arang magdáot.

Lesna. = Hilíhod ng̃a pagagamíton sa mg̃a magbobóhat sa mg̃a sapín.

Lesnordeste. = Hang̃in ng̃a mohóyop sa talioála, sa calang sa timog ug sa
amíhan. * Ang guinicánan sa maong hang̃in.

Leso. = Táuo con mananáp ng̃a nagadáot sa iang laoas. * Táuo ng̃a
coloculiró, coláng̃an sa boot, boang boang.

Lesueste. = Ang hang̃in ng̃a calang sa timog ug sa sueste.

Leste. = Timog. * Casobáng̃an.

Letal. = Bisan onsa ng̃a macamatáy.

Letanía. = Pagámpo sa Dios, sa paghing̃álan sa Santísima Trinidad, ug sa
pagbótang sa pagcamanlalában cang Jesucristo, cang María Santísima ug
sa mg̃a santos, sa pagsámpit caníla sa pagcasonód sonód. * Procesion ng̃a
pagaboháton sa pagcanta sa letanía. * Listáhan sa daghánan ng̃a mg̃a
botang con mg̃a ng̃alan ng̃a magacasonód sonód.

Letargo. = Pagcapógdao, pagcaoalá sa buot ug sa mg̃a balatían.

Letificante. = Ang macalípay, ang magapahimáya.

Letra. = Letras. * Dagoay ng̃a caogalíng̃on sa mg̃a letra sa mg̃a sulat. *
Ang hingtóngdan ng̃a caogalíng̃on sa cahológan sa mg̃a polong.

Letrada. = Babáye ng̃a maálam, ng̃a quinaarmánon. * Ang asáoa sa abogado,
sa maálam sa mg̃a leyes.

Letrado. = Ang quinaarmánon, ang mang̃ialáman. * Ang mamólong caáyo ug
hinoguilánon sa oaláy hingtóngdan.

Letrero. = Mg̃a polong ng̃a guisólat. * Ang guisólat arón pagadomdómon ug
timaánan hasta sa dugay ug bisan onsa.

Letrina. = Calibáng̃an, pamos-ónan.

Leudar. = Pagtóbo, pagálsa sa binócboc ng̃a minása ug sináctan sa
lebadura, sa binhi.

Leudo. = Tinápay ng̃a sináctan sa lebadura, sa binhi.

Leva. = Pagguícan sa mg̃a sacayán, pagbótar, pagsácoat sa mg̃a sinípit,
sa mg̃a ancla. * Pagdaguínot sa pagdácop sa mg̃a táuo ng̃a tigsóroy soroy,
arón magasílbi sa pagcasoldados. * Pagcalaláng, limbong, pagcaólo olo.

Levadero. = Ang otang, tampa, tampo, amot, &c., ng̃a paninínglon.

Levadizo. = Ang arang sacoáton ug arang ibótang pagopód.

Levador. = Ang caoatán ng̃a molaguéu sa madalí, sa human na ang
pagpang̃áoat, caoatán ng̃a malaláng̃on.

Levadura. = Ang minása sa binócboc, sa oaláy asín, ng̃a paságdan hasta
ng̃a maáslon.

Levantadamente. = Sa pagcatáas. * Sa mg̃a polong ng̃a piníli.

Levantador. = Ang magasácoat. * Ang moálsa, ang magasócol sa mg̃a
ponóan, ang magahópo sa mang̃a isigcatáuo arón manóqui sila ug somócol.

Levantamiento. = Pagcasácoat. * Pagcaálsa, pagcasócol sa mg̃a ponóan,
pagcatáas, pagcaósoag. * Pagcacábis, pagcahósay sa mg̃a cuentas.

Levantar. = Sacoat, bang̃on, pagtáas, pagósoag. * Pagpatíndog sa
nagahígda, sa nagacalígad. * Pagbóhat, pagpatíndog sa mg̃a baláy, sa mg̃a
Singbahán, sa mg̃a caparían, sa mg̃a cofradía, &c. * Pagbótang bótang,
pagsáng̃il. * Pagpadagcó, pagológ, pagdáyeg.

Levante. = Bisan onsa ng̃a mabáng̃on, motíndog. * Casobáng̃an. * Hang̃in
ng̃a guican sa casobáng̃an, timog.

Levantisco. = Táuo con bisan onsa sa casubáng̃an, ng̃a natáuo con guican
sa dapit sa casobáng̃an.

Levar. = Pagguícan, paglayág sa mg̃a sacayán. * Pagbótar, pagsácoat sa
sinípit, sa ancla.

Leve. = Magáan. * Pagcaoaláy calig-ónan sa buot, sa húna húna. * Ang
ualáy bale ug hingtúngdan.

Levedad. = Pagcagáan. * Pagcaoaláy calig-ónan sa buot ug sa húna húna.

Levemente. = Sa pagcahínay. * Sa pagcahómoc. * Pagpacasalá sa diótay
ng̃a salá.

Levita. = Israelita, judío sa banay ni Leví ng̃a nagaalágad sa
Singbahán. * Bisti sa laláqui ng̃a hatáas ug halagpád, ng̃a nagacacóros
ug nagacasápao ang mang̃a paco paco dapit sa atobáng̃an.

Levítico. = Ang usá sa mg̃a libro sa batásan ng̃a caráan. * Ang icatólo
sa mg̃a libro ng̃a guing̃álan ni Moisés, ng̃a guisolátan sa mg̃a tolománon
sa mg̃a paghálad ug sa catongdánan sa mg̃a saserdote.

Ley. = Batásan. * Gugma. * Pagcatúman. * Cahímtang, socod, timbang sa
mg̃a botang, ing̃on sa batásan, ing̃on sa mg̃a leyes. * Bale ng̃a tinúod sa
salapí. * Catilíngban sa mg̃a leyes.

Leyenda. = Bisan onsa ng̃a guibása ug ng̃a arang pagabasáhon.



LI

Lia. = Pisi, lubid ng̃a binúhat sa pagcasinalápid, ng̃a icabáat sa mg̃a
pardo, &c.

Liar. = Pagbáat, pagtácgos sa mg̃a fardo, sa mg̃a potús, &c., sa pisi. *
Pagábian, paghigála sa bisan cansa.

Libacion. = Tolománon sa mg̃a canhing tiempo sa mg̃a dioatáhan, sa
pagyabó sa bino, &c., ng̃a guisolód sa baso, sa obus na guitiláo nila.

Libar. = Pagyópyop, pagsóyop, sa pagcahómoc, sa dogá sa bisan onsa. *
Pagtiláo, pagdímdim sa bino, &c. * Pagyabó sa bino, &c., sa mg̃a
paghálad, sa mg̃a dioatáhan.

Libelo. = Papel ng̃a sinolátan sa pagpang̃áyo sa bisan onsa. * Papel con
libro ng̃a sinolátan sa mg̃a polong ng̃a icabóncag sa dong̃og sa
isigcatáuo. * De repudio. = Sulat con camatuódan ng̃a guibotáng̃an, sa
canhing tiempo, sa mg̃a hingtóngdan, sa pagbía sa bana sa iang asáoa ug
sa pagbóncag sa pagcamagtiáyon.

Liberacion. = Pagcabáoi, pagcatángtang.

Liberal. = Malólot, homalátag, mahahátag. * Madalíon sa pagbóhat sa
bisan onsa sa masingcámot, sa pagcatólin.

Liberalidad. = Pagcalólot.

Liberalmente. = Sa pagcalólot. * Sa pagcadalí, sa pagcamasingcámot.

Libertad. = Pagbóot ng̃a caogalíng̃on sa mg̃a táuo. * Pagcabáoi,
pagcatángtang sa bisan cansa. * Cahímtang, pagcabótang sa táuo ng̃a díli
olípon, ng̃a díli bihag. * Pagtógot sa bisan cansa, arón macatúman sa
iang cabobót-on. * Pagcatalápas, pagcalípas sa batásan ug sa mg̃a
catungdánan. * Pagcaoaláy caólao, cahárloc ug catáhap.

Libertadamente. = Sa pagcaoaláy caólao, cahárloc, pagtáhod ug catahá.

Libertado. = Cásing casíng̃an. * Táuo ng̃a oaláy caúlao, pagtáhor, ug
catahá.

Libertador. = Mamamáoi, manlolócat, manlolóoas.

Libertar. = Baoi, locát, looas. * Tangtang, bohi, paggáoas sa bisan
cansa sa catongdánan.

Libertinaje. = Pagcatampalásan, pagcaoaláy caúlao sa mg̃a bohat ug sa
mang̃a polong. * Pagcacólang sa pagtáhor, sa catahá ug sa pagsógot.

Libertino. = Tampalásan. * Táuo ng̃a coláng̃an sa pagsógot, sa pagtáhor
ug sa catahá.

Liberto. = Táuo ng̃a migóa sa pagcaolípon, sa pagcabíhag.

Libidinoso. = Maólag, maláo-ay.

Líbitum (ad.) = Polong ng̃a linatín: ing̃on sa pagbóot ng̃a caogalíng̃on.

Libra. = Pagcabóg-at ng̃a pagaaguíon sa timbáng̃an ug may napólo ug unóm
ca onzas.

Libracion. = Pagcalíhoc sa bisan onsang botang sa iang guitindúgan,
hasta ng̃a mopoyó sa pagcatárung.

Libraco. = Libro ng̃a talamáyon, ng̃a oaláy bale ug polós.

Libramiento. = Pagsógo ng̃a sinólat sa bisan cansa, arón magbáyad ang
iang sologóon sa guipabáyad canía.

Libranza. = Idem.

Librar. V. Libertad.

Libre. = Ang magabóot sa iang caogalíng̃on ng̃a cabobót-on ug húna húna.
* Ang díli bihag, olípon. * Táuo ng̃a díli mosógot, ng̃a díli motáhod ug
magtahá. * Ang guibohían, ang guitángtang sa presohan, sa bilanggóan. *
Maólag, maláo-ay. * Baláy, dalan, &c., ng̃a usá da, ng̃a oaláy ug bisan
onsa sa cadoólan nia. * Ang guigáoas, ang nahamísic sa catongdánan ug
sa mg̃a tolománon. * Ang oaláy casamócan ug caoláng̃an.

Librea. = Bisti ng̃a caugalíng̃on ng̃a guipanghátag sa ubán ng̃a mg̃a
dagcóng táuo sa ilang mg̃a sologóon.

Libremente. = Sa caogalíng̃on ng̃a pagbóot.

Librería. = Baláy ng̃a pagabaligyáan sa mg̃a libro. * Solód ng̃a
guibotáng̃an sa mg̃a libro ng̃a nagacaláin lain.

Librero. = Ang may opicio sa pagbóhat, sa pagtahí ug sa pagbalígya sa
mang̃a libro.

Libreta. = Tinápay sa timbang sa usá ca libra. * Librong diótay sa
papel ng̃a oalá solátan.

Librete. = Bagáhan ng̃a pagainítan sa mg̃a babáye sa mg̃a tiil.

Libro. = Cadaghánan sa papel ng̃a guiláquip, guinasápao sapao ug
guinatahí sa usá ca daplin, ug ng̃a guisapáoan usáb sa lain ng̃a papel,
sa panit, &c., libro.

Librote. = Librong talamáyon, ng̃a oaláy polós.

Licantropía. = Pagcamíng̃ao, pagcasobó ng̃a dagcó sa boot, sa húna húna.

Licencia. = Pagtógot, pagbóot ng̃a caogalíng̃on sa pagbóhat ug sa
pagpamólong.

Licenciadillo. = Táuo ng̃a guitáptan sa mg̃a bisti sa pagcapadre, ug ng̃a
mahímo sia ug talamáyon sa iang dagoay con sa iang mg̃a paglíhoc ug
pagatúbang.

Licenciado. = Táuo ng̃a nagapacamaálam. * Ang guitogótan arón magatóman
sa iang pagbóot. * Ang magabísti sa bisting hatáas ug ng̃a ang̃ay sa mg̃a
estudiante. * Polong ng̃a ióna sa mg̃a ng̃alan sa mg̃a abogado, sa mg̃a
quinaarmánon sa mg̃a leyes. * Ang guitogótan sa opicio sa pagcaabogado.

Licenciar. = Pagtógot. * Pagpanamílit sa bisan cansa. * Pagtógot sa
bisan cansa sa opicio sa pagcaabogado, tung̃ód cay maálam sa mg̃a leyes.

Licenciosamente. = Sa pagcaoaláy pagtáhor ug pagtahá, sa oaláy caólao
ug catáhap.

Licencioso. = Táuo ng̃a oaláy caólao ug pagtáhor. * Maólag, maláo-ay.

Liceo. = Escolahán.

Licitacion. = Pagpabíli sa bisan onsa ng̃a guibalígya sa cadaigánan.

Lícitamente. = Ing̃on sa batásan, sa catarúng̃an.

Licitador. = Ang nagapabíli sa bisan onsa ng̃a ibalígya sa cadaigánan.

Licitar. V. Licitacion.

Lícito. = Maáyo, matárong, ang̃ay sa catarúng̃an ug sa batásan.

Licor. = Tubig, bino, aguardiente, &c.

Licorista. = Ang nagabóhat sa mg̃a ilímnon, sa aguardiente, &c., ang
nagabino, ang nagadalísay.

Licoroso. = Bino, &c., ng̃a maísog ug mahomót.

Licuacion. = Pagcatónao, pagcalínis, pagcahílis sa bisan onsa ng̃a
natibúoc.

Licuar. = Pagtúnao sa natibúoc.

Lid. = Pagáoay pagpang̃óbat. pagdámag, pagdósmog. * Pagtóbag tubag,
pagíndig indig.

Lidiador. = Ang magaáoay.

Lidiante. = Idem.

Lidiar. V. Lid. * Pagatúbang sa mg̃a táuo ng̃a coti cutíhan, ng̃a samócan.

Liebraston. = Liebre ng̃a diótay.

Liebraton. = Idem.

Liebre. = Mananáp sa España ng̃a may opát ca tiil ng̃a maíng̃on ing̃on sa
conejo, ug matúlin caáyo. * Táuo ng̃a mahadlócon, taláoan.

Liebrecilla. = Tanóm.

Liendre. = Losá.

Lientera. = Saquét ng̃a guican sa pagcadíli mahílis ang quináon sa cotó
cotó.

Liento. = Bisan onsa ng̃a naómog.

Lienzo. = Panápton. * Ang cota ng̃a calang sa mg̃a baluarte, mg̃a
bantayán. * Ang atobáng̃an sa mg̃a baláy, mg̃a Singbahán, &c.

Liga. = Italácgos sa mg̃a medias. * Dogá sa mg̃a bong̃a ug sa mg̃a panit sa
mg̃a cahoy, ng̃a mahágcot ug mapílit. * Sacót ng̃a diótay ng̃a guibótang sa
pagtónao sa boláoan, sa salapí, &c.

Ligacion. = Pagcasácot. * Pagcapílit. * Pagcahiósa.

Ligadura. = Pagbórbor ug pagtácgos sa bisan onsa, sa tinábas ng̃a
panápton, sa lobid, &c.

Ligamaza. = Ang dugá ng̃a mahágcot sa obán ng̃a mg̃a bong̃a ug mg̃a dahon,
sa dapit su goa.

Ligamento. = Pagcahiósa. * Bisan onsa ng̃a igatácgos ug igabórbor.

Ligamiento. = Idem. * Pagáng̃ay sa mg̃a cabobót-on sa mg̃a táuo.

Ligar. = Pagsácot sa boláoan, sa salapí, &c., sa tombága, sa tingga,
&c. * Pagpaáng̃ay, paghósay, sa mg̃a cabobót-on sa mg̃a táuo. * Paghiósa.
* Paghícot pagtácgos.

Ligazon. = Pagcahiósa. * Cadaghánan sa mg̃a cahoy ng̃a igabóhat sa mg̃a
sacayán.

Ligeramente. = Sa pagcatólin, sa pagcalágmit, sa pagcadalí. * Sa
pagcahínay, sa pagcahómoc, sa ibábao lamang. * Sa pagcaoaláy húna húna
ug pagcamátng̃on.

Ligereza. = Pagcatólin, pagcalágmit, pagcadalí. * Pagcaoaláy calig-ónan
sa húna húna, pagcalobád sa cásing cásing.

Ligero. = Matúlin, malágmit, madalí, madalíon, malágsic. * Ang oalay
polós. * Calán-on ng̃a masáyon mahílis, malínis. * Táuo ng̃a oaláy
calig-ónan sa iang mg̃a polong ug mg̃a húna húna, ng̃a masáyon pagalobálan
sa iang cabobót-on.

Lignum crucis. = Reliquia, bahin, tipac sa crus ng̃a guicamátyan sa
atang Guinóong Jesucristo, ng̃a ibótang sa pagcadágoay sa crus.

Ligona. = Saról, icalále.

Lija. = Isdang dagcó. * Quilquígan.

Lijar. = Paghínlo, pagquílquig sa bisan onsa, sa quilquígan.

Lila. = Cahoy cahoy ug ang iang bolac ng̃a maníndot ug mahomót caáyo.

Lilili. = Pagsínggit sa mg̃a moros, sa ilang mg̃a piesta.

Lima. = Cahoy ug ang bong̃a sa maong ng̃alan. * Sooa, limon ng̃a diótay ug
matám-is. * Limbas ng̃a igahínlo ug igacágod sa mg̃a pothao, sa tombága,
&c. * Pagcasáoay sa guihúna húna ng̃a daan. * Ang magacágod, magahorót
ug magatibáoas, sa mahínay hínay, sa bisan onsa.

Limadura. = Pagcalímbas. * Linímbas, ang quináon sa limbas.

Limalla. = Cadaghánan sa mg̃a limbas.

Limar. = Paglímbas. * Paghínlo sa bisan onsa.

Limaton. = Limbas ng̃a dagcó ug maháit caáyo.

Limazo. = Laoay ng̃a mahágcot.

Limbo. V. Infierno desde lugar ng̃a guimpóyan hasta santos ng̃a pagábot.

Limen. = Ganháan.

Limero. = Ang magabalígya sa mg̃a lima. * Cahoy ng̃a mobóng̃a sa mg̃a lima.

Limeta. = Boteya.

Limitacion. = Pagcaólot, caotlánan. * Pagcapogóng, pagcadilí, arón díli
boháton ug bisan onsa.

Limitadamente. = Sa pagcapogóng, sa pagcadilí.

Limitado. = Táuo ng̃a cabós, sa diótay ng̃a húna húna ug salabútan.

Limitáneo. = Ang anáa sa dool sa caotlánan sa bisan onsang Guinharían,
provincia con longsod.

Limitar. = Pagólot pagbótang sa mang̃a mojon, pagtimáan sa caotlánan sa
mg̃a yota. * Pagpogóng, pagdilí sa pagbóhat sa bisan onsa.

Límite. = Caotlánan, catapúsan sa yota sa bisan onsang Guinharían,
provincia con longsod.

Limítrofe. = Mg̃a Guinharían, mg̃a provincia con mg̃a longsod ng̃a
magacanáyon, ng̃a magacasómpay.

Limo. = Lapoc, pisac, yánang.

Limon. = Limon, sooa, ug ang cahoy ng̃a mobóng̃a niána.

Limonada. = Ilímnon ng̃a magáma sa tubig, sa asúcar con calámay ug sa
dugá sa limon.

Limonado. = Ang color sa limon.

Limonar. = Lugar ng̃a guitámnan sa mg̃a cahoy ng̃a mobóng̃a sa mg̃a limon.

Limonero. = Ang magabalígya sa mg̃a limon. * Ang cahoy ng̃a mobóng̃a sa
mg̃a sooa.

Limosidad. = Ang may yota, yánang, lapoc. * Qui-qui, hugao sa mg̃a
ng̃ipon.

Limosna. = Limos.

Limosnero. = Ang nagalímos ug ang nagapaquiglímos. * Sologóon sa mg̃a
dagcóng táuo, ng̃a may catongdánan sa pagpáhat sa limos sa mg̃a hang̃ol,
mg̃a pobres.

Limoso. = Ang naponó sa yota, sa lapoc, sa pisac, sa yánang.

Limpia. = Pagcaháoan, pagcahínis, pagcanósnos, pagcabalónas,
pagcapáhid.

Limpiador. = Ang maganósnos, ang magahínis, ang magabalónas, ang
mopáhid.

Limpiadura. V. Limpia. * Ang hogao ng̃a guican sa bisan onsa.

Limpiamente. = Sa pagcahínlo, sa pagcaólay. * Sa pagcaoaláy limbong sa
mg̃a pagsogál. * Sa pagcabátid, sa pagcaálam. * Sa pagcaháoan sa boot,
sa húna húna.

Limpiamento. V. Limpia.

Limpiar. = Pahid, hínis, nosnos, balónas. * Pagólay sa bisan onsa. *
Pagpaháoa, pagpalálin, paghing̃ílin sa bisan diin sa mg̃a táuo con sa mg̃a
mananáp ng̃a daótan. * Pagdáog sa mg̃a sogál.

Limpieza. V. Limpia. * Pagcaólay ug pagcaoaláy salá ng̃a panolóndon ni
María Santísima, pagsámcon canía sa iang inahán. * Pagcacastos,
pagcabóg-os sa mg̃a táuo.

Limpio. = Ang oaláy boling. * Ang oaláy sacót sa bisan onsa.

Limpion. = Pagcahínis, pagcapáhid, pagcanósnos sa ibábao lamang.

Linaje. = Lioat, calioátan sa mg̃a táuo, calaínan, pagcahímtang sa bisan
onsa. * Humano. = Cadaghánan sa mg̃a lioat ng̃atanán ni Adan.

Linajudo. = Ang magaándac ng̃a guican sia sa maáyong guinicánan.

Lináloe. = Cahoy sa Indias.

Linar. = Yota ng̃a guitámnan sa lino.

Linaria. = Tanóm ng̃a italámbal.

Linaza. = Binhi sa lino.

Lince. = Mananáp sa España sa opát ca tiil. * Mg̃a matá, isololóng ng̃a
matalínis. * Táuo ng̃a batid, malaláng̃on.

Lindamente. = Sa pagcaníndot, sa pagcaáñag, sa pagcatahóm, sa
pagcatóman, sa pagcahíngpit.

Lindente. = Magnáyon.

Lindar. = Pagnáyon.

Linde. = Caotlánan.

Lindero. = Ang magnáyon sa lain.

Lindeza. = Pagcaníndot, pagcaáñag, pagcatahóm.

Lindo. = Maníndot, matahóm, maáñag. * Táuo ng̃a magabántay caáyo sa iang
bisti. * Babayénon.

Lindura. V. Lindeza.

Línea. = Barlis. * Calaínan. * Lioat. * Calioátan. * Catapúsan,
caotlánan. * Ang icapólo ug duhá ca bahin sa guibágon sa usá ca torlo,
ug ang icapólo ug unóm sa usá ca pulgada. * Pagcataláy sa mg̃a soldados.

Lineal. = Ang nahatong̃ód sa línea, sa lioat, sa calioátan.

Lineamento. = Pagcabótang sa mg̃a barlis sa mang̃a pintal, arón maíla ang
ilang dagoay.

Lineamiento. = Idem.

Linear. = Pagbárlis.

Linfa. = Dugá sa laoas.

Linfático. = Ang nahatong̃ód sa dogá, ug ang guidaghánan sa dogá.

Lingual. = Ang nahatong̃ód sa dila.

Linimento. = Tambal ng̃a icahómoc sa mg̃a hobág.

Lino. = Tanóm ng̃a pagacoháan sa mg̃a lugás ng̃a icabóhat ug igahábol sa
mg̃a panápton. * Panápton, hinábol sa lino.

Linterna. V. Farol.

Liño. = Taláy sa mg̃a tanóm ug sa mg̃a cahoy.

Lio. = Potús, baat, bináng̃an.

Liquefaccion. = Pagcatúnao.

Liquen. = Tanóm ng̃a motoróc sa mg̃a pangpang, sa mg̃a cota ug sa panit sa
mg̃a cahoy.

Liquidable. = Ang arang pagatonáuon.

Liquidacion. = Pagcatúnao.

Liquidambar. = Tagoc sa usá ca cahoy sa América, malálag ug mahomót.

Líquidamete. = Sa pagcatúnao.

Liquidar. = Pagtúnao sa bisan onsa ng̃a natibúoc.

Liquidez. = Pagcatúnao.

Líquido. = Bisan onsa ng̃a magabasá ug magahomód. * Casayódan ng̃a guican
sa pagtándig sa guidáoat ug sa guigasto sa mg̃a cuentas.

Lira. = Arpa, tolónggon ng̃a may coldas ng̃a pagcablíton.

Lirio. = Tanóm ng̃a italámbal ug bulácan.

Liron. = Mananáp ng̃a maíng̃on ing̃on sa ilagá.

Lisamente. = Sa pagcaoaláy coti coti. * Sa pagcahínlo.

Lisiar. = Paglisá sa bisan onsang bahin sa laoas.

Lisimaquia. = Tanóm.

Liso. = Mahínlo. * Datág, patag. * Daláno, bolános, lison.

Lisonja. = Pagdáyeg ng̃a guilabíhan, pagólo olo sa pagcóha sa maáyong
buot sa isigcatáuo, pagálam alam sa salingcápao lang, pagológ ológ.

Lisonjeador. = Ang magadáyeg, ang moálam alam, ang magaólo olo.

Lisonjeante. = Idem.

Lisonjear. = Pagdáyeg, pagológ ológ sa salingcápao lamang, pagólo olo,
pagálam alam.

Lisonjeramente. = Sa pagcaológ ológ, sa pagparáyeg ng̃a salingcápao.

Lisonjero. V. Lisonjeador. * Ang macalípay, ang macalíng̃ao ug
macalípat.

Lista. = Tinábas sa papel, sa panápton, &c., ng̃a hatáas ug haíctin. *
Boloc sa mang̃a hinábol. * Ang paghing̃álan sa mg̃a táuo ng̃a may
catongdánan sa pagátang ug pagting̃ób sa bisan diin. * Papel ng̃a
sinolátan sa mg̃a ng̃alan sa mg̃a táuo sa mg̃a mananáp, sa mg̃a casangcápan,
&c.

Listado. = Panápton, hinábol ng̃a binóloc bolócan sa mg̃a boloc ng̃a
piníntal.

Listeado. = Idem.

Listo. = Madalíon, macógui, cacoguíhan, madásig, malágmit.

Liston. = Sintas ng̃a igagáma haíctin. * Cahoy ng̃a haíctin ng̃a maáyo sa
mg̃a marco, &c.

Listonería. = Cadaghánan sa mg̃a liston.

Listonero. = Ang magabóhat sa mg̃a liston.

Lisura. = Pagcahínlo, pagcadalámo, pagcabolános, pagcalíson. *
Pagcadatág, pagcapátag.

Lita. = Saquét sa mg̃a iró.

Litacion. = Paghálad sa Dios sa bisan onsa ng̃a himót-an nia.

Lite. = Capolong̃ánan.

Litera. = Lincoránan ng̃a pagasác-yan sa táuo ug ng̃a pagabalsáhan sa mg̃a
mananáp.

Literal. = Casayóran ng̃a ang̃ay sa maong cahológan sa mg̃a solat.

Literalmente. = Íng̃on sa nahamótang sa mg̃a sulat.

Literario. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a quinaárman.

Literato. = Ang maálam, ang quinaarmánon, ang mang̃ialáman, ang mahibaló
sa obán ng̃a mg̃a quinaárman.

Literatura. = Pagcaálam, paghibaló sa mg̃a quinaárman.

Litigante. = Ang may capolong̃ánan contra sa lain.

Litigar. = Pagbótang sa capolong̃ánan. * Pagtóbag tobag, paglális lalis.

Litigio. = Capolong̃ánan. * Pagcalális, pagcaíndig indig, pagcatóbag
tobag.

Litigioso. = Ang may duha duha ng̃a tacós ng̃a ipadayág sa capolong̃ánan,
ang mahagúgma sa mg̃a capolong̃ánan.

Lítis. = Capolong̃ánan.

Liticonsorte. = Ang may capolong̃ánan ng̃a ubán sa lain.

Litiexpensas. = Ang mg̃a pagasto sa mg̃a capolong̃ánan.

Litipendencia. = Capolong̃ánan ng̃a oalá pa matibáoas, ng̃a oalá pa
sentensiáhan sa hocom.

Liticola. = Bulit ng̃a pagabuháton sa batóng mármol ng̃a dinócdoc ug
maáyo, sa salong ug sa lang̃it lang̃it sa itlog, ng̃a icapílit ug igatápot
sa mg̃a bató.

Litografía. = Quinaárman sa paglíloc sa mg̃a bató, arón domághan ang mg̃a
solat con mg̃a laráoan, &c., ng̃a buot ng̃a pagaboháton.

Litografiar. = Paglíloc sa mg̃a bató arón ihúar sa papel, &c., ang
solat, laráoan, &c., ng̃a guitúyo.

Litográfico. = Ang nahatong̃ód sa litografía.

Litógrafo. = Ang panday sa litografía.

Litoral. = Ang nahatong̃ód sa pilio, sa baybáyon sa dagat.

Liturgia. = Tolománon ng̃a guisógo sa santa Iglesia sa pagbóhat sa mg̃a
piesta sa Singbahán, ug labí pa sa misa.

Livianamente. V. Deshonestamente.

Liviandad. = Pagcagáan sa bisan onsa. * Pagcaoaláy calig-ónan sa húna
húna, pagcalubár sa buot.

Liviano. = Magáan, ang díli mabóg-at. * Ang oaláy calig-ónan sa iang
húna húna, ang masáyon magasíbog sa iang polong. * Ang oaláy bale ug
polós. * Ang maólag, maláo-ay, mang̃íl-ad.

Lívido. = Molomaítom, bonól.

Liza. = Isda.

Lizo. = Ang hilo sa mg̃a hablon, sa mg̃a hinábol. * Coughon.

Lizon. = Tanóm.



LO

Lo. = Ang.

Loa. = Sinógdan sa mg̃a dula. * Pagdáyeg, pagológ.

Loable. = Dalayégon, ang tacós ng̃a pagaológon.

Loablemente. = Sa tacós ng̃a pagadayégon, ng̃a pagaológon.

Loado. = Dináyeg, inológ.

Loador. = Ang nagaológ, ang magadáyeg.

Loar. = Dayeg, dayao, ológ.

Loba. = Ang bisti ng̃a hatáas sa mg̃a Padre, ug sa mg̃a estudiantes. * Ang
ogdo sa talioála sa mg̃a turlis ng̃a guibóbat sa daro.

Lóbado. = Hobág ng̃a motóbo sa mg̃a laoas sa mg̃a mananáp.

Lobagante. = Amontáha, banágan.

Lobanillo. = Ogoc, hobág ng̃a magáhi ng̃a magáma la laoas, sa mahínay
hinay, sa maánam anam.

Lobato. = Ang anac ng̃a diótay sa lobo.

Lobaton. = Caoatán ng̃a mang̃áoat sa mg̃a canding ug sa mg̃a carnero.

Lobera. = Solóp ng̃a dalángpan sa mg̃a lobo.

Lobero. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a lobo.

Lobezno. V. Lobato.

Lobina. = Isda.

Lobo. = Mananáp ng̃a maíng̃on ing̃on sa usá ca iró, maísog caáyo ug
manunúbad sa mg̃a hayúpan. * Isda. * Cahobóg, pagcahobóg.

Loboso. = Yota ng̃a guitobóan sa daghánan ng̃a mg̃a lobo.

Lóbrego. = Mang̃ít ng̃it. * Masolóbon, maming̃áuon.

Lobreguecer. = Pagpang̃ít ng̃it.

Lobreguez. = Cang̃itng̃ítan.

Locacion. = Pagpaábang.

Local. = Ang nahatong̃ód sa bisan onsang lugar. * Ang guibotáng̃an sa
bisan onsa.

Locamente. = Sa pagcabóang, sa cabóang. * Sa guilabíhan, sa oaláy
casaráng̃an.

Locion. = Pagcabúnac.

Loco. = Boang. * Táuo ng̃a culang sa salabútan, ng̃a coláng̃an sa boot.

Locuacidad. = Pagpamólong ng̃a hatáas, ng̃a guilabíhan.

Locuaz. = Tabían, tigsoguílon, hinoguilánon.

Locucion. = Pagpamólong.

Locuela. = Pagpamólong ng̃a caogalíng̃on sa tagsa tagsa.

Locura. = Pagcabóang, cabóang. * Buhat ng̃a oalá húna hunáon ug maáyo.

Locutorio. = Lugar ng̃a guitagána sa mg̃a conbento sa mg̃a monja, ng̃a
pagdaoátan sa mg̃a bisita, sa pagsólte sa mg̃a monja sa mg̃a táuo ng̃a
managdúao caníla.

Locha. = Isda ng̃a diótay.

Lodazal. = Cayanáng̃an, lapócan, pisácan.

Lodazar. = Idem.

Lodo. = Pisac, lapoc, yánang, yota ng̃a mahágcot.

Lodoso. = Ang lapócan, pisácan, cayanáng̃an.

Lógica. = Quinaárman ng̃a nagatóon sa mg̃a táuo sa paghúna húna ug maáyo.

Lógicamente. = Ing̃on sa mg̃a tolománon sa lógica.

Lógico. = Ang nahatong̃ód sa lógica ug ang nagaestudio sa lógica.

Lograr. = Pagcóha, pagdáng̃at sa guitúyo, sa guipanghináot.

Logrear. = Pagpatigáyon sa pagpaólos sa salapí tong̃ód sa tobo.

Logrería. = Pagcatóbo.

Logrero. = Ang magapaólos sa salapí tong̃ód sa tobo.

Logro. = Tobo ng̃a guican sa salapí ng̃a guipaólos. * Ang ganancia sa
bisan onsa ng̃a icolomersio. * Pagcóha, pagdáng̃at sa guitúyo ng̃a
guipanghináot.

Loma. = Bolobóngtod. * Ogdo.

Lombarda. = Lothang ng̃a guinagámit, sa canhing tiempo, sa mg̃a
pagpang̃óbat, sa pagsalibáy sa mg̃a batóng dagcó.

Lombardada. = Pagcabóhi sa lombarda.

Lombardear. = Pagbóhi sa mg̃a lombarda.

Lombardería. = Cadaghánan sa mg̃a lombarda.

Lombardero. = Soldado ng̃a nagabóhi sa mg̃a lombarda.

Lombriguera. = Ang bohó ng̃a guibóhat sa yota sa mg̃a oati. * Tanóm.

Lombriz de tierra. = Oáti. * Del cuerpo humano y de los demás animales.
= Bitoc.

Lomear. = Paglíhoc sa mg̃a mananáp sa ilang bocó bocó.

Lomo. = Cosóg, licód, ang bahin sa laoas sa táuo cutub sa haoac hasta
sa igot igot. * Ang bocó bocó sa mg̃a mananáp, ug ang bahin cutub sa
bocó bocó hasta sa quinatórcan sa icog. * Ang bocó bocó sa mg̃a libro. *
Ang ogdo sa yota ng̃a calang sa mg̃a turlis. * Colod, bocó bocó sa mg̃a
espada, mg̃a campílang, mg̃a cuchillo, &c.

Lomudo. = Ang may dagcóng licód, dagcóng cosóg.

Lona. = Panápton ng̃a potíon ng̃a mabága ug malíg-on, ng̃a igabóhat sa mg̃a
layág sa mg̃a sacayán.

Loncha. = Bató ng̃a manípis ug halagpád, ng̃a maíng̃on ing̃on sa ladriyo. *
Hioa ng̃a manípis sa carne.

Longanimidad. = Pagcadagcó sa cásing cásing sa pagántos sa mg̃a
calisdánan, pagílob sa maáyong boot sa mg̃a cahágo, mg̃a cabalísa, &c.

Longánimo. = Táuo ng̃a cásing casíng̃an, sa malíg-on ng̃a boot ug húna
huna, ng̃a díli padáog sa mg̃a calisód ug cagolánan.

Longaniza. = Pinótol sa tináe ng̃a diótay, ng̃a sinódlan sa onód ug sa
tamboc sa baboy ng̃a tinártar ug guinamós ng̃a daan.

Longevidad. = Pagcatáas, pagcadógay sa quinabóhi.

Longevo. = Ang tigúlang, ang madúgay caáyo sa calibútan ang may hatáas
ng̃a edad.

Longicuo. = Halayó, ang nabólag ug maáyo.

Longitud. = Cahitáson, guitáson, pagcatáas. * Pagcalayó sa usá ca lugar
sa nahaónang meridiano, sa pagísip sa mg̃a grados sa pagcatáas.

Longitudinalmente. = Sa pagcatáas.

Longuera. = Baol ng̃a hatáas ug haíctin.

Lonja. = Bisan onsa ng̃a hatáas ug haíctin. * Lugar sa cadaigánan ng̃a
pagaatáng̃an sa mg̃a comerciante, sa ilang pagpálit, sa pagbalígya ug sa
ilang pagpatigáyon. * Tiendahán ng̃a pagabaligyáan sa cacao, asúcar, &c.
* Ganháan sa mg̃a Singbahán ug sa obán pang mg̃a baláy, ng̃a holohatáas sa
mg̃a cadalánan.

Loquear. = Pagbóhat ug pagpamólong ing̃on sa ang̃ay sa boang, paglípay,
paghimáya sa dagcóng pagcabánha ug pagcacúndat.

Loquero. = Ang may opicio sa pagbántay sa mg̃a buang.

Loquesca (á la). = Ing̃on sa ang̃ay sa batásan sa mg̃a boang.

Lord. = Polong ng̃a ióna sa ng̃alan sa mg̃a dagcóng táuo sa Ingláterra.

Lorenzana. = Panápton ng̃a putíon ug mabága.

Loriga. = Batong batong, salingpócot ng̃a binúhat sa mg̃a dahon dahon ng̃a
manípis sa puthao, sa tumbága, &c.

Loriguillo. = Cahoy cahoy ng̃a itilína.

Loro. = Perico. * Cahoy ng̃a maíng̃on ing̃on sa laurel. * Bisan onsa sa
color ng̃a molomaítom.

Losa. = Bató ng̃a manípis ug mahínlo.

Lotería. = Ripa sa mg̃a manggad, sa salapí, &c. * Baláy ng̃a
pagabaligyáan sa mg̃a número sa lotería.

Lotero. = Ang mobalígya sa mg̃a número sa lotería.

Loto. = Cahoy.

Loza. = Mg̃a sorlánan ng̃a guibóhat sa yota, mg̃a pínggan, mg̃a panácsan,
&c.

Lozanamente. = Sa pagcalángbo sa mg̃a cahoy.

Lozanear. = Paglángbo, paglúnhao sa mg̃a cahoy ug mg̃a tanóm.

Lozanía. = Pagcalángbo, pagcalónhao sa mg̃a tanóm ug cahoy. *
Pagcasópang sa mg̃a táuo ug sa mang̃a mananáp, pagcaáng̃ay sa laoas.

Lozano. = Cahoy con tanóm ng̃a malángbo, malónhao. * Táuo con mananáp
ng̃a malipáyon, sa maáyo, maáng̃ay ug masópang ng̃a laoas.



LU

Lubricidad. = Pagcabóyoc sa mg̃a salá ug labí pa sa pagcaólag, sa
pagcaláo-ay.

Lúbrico. = Ang masáyon mahólog sa mg̃a salá ug labí pa sa papacaólag, sa
pagcaláo-ay.

Lucerna. = Aninípot. * Isda.

Lucérnula. = Tanóm ng̃a masíga sa gabíy.

Lucero. = Bitóon ng̃a guing̃álan de Vénus. * Alaguían sa sugá sa mg̃a
talambóan. * Casólao, casílao. * Casínao.

Lucidamente. = Sa minaáyo, sa pagcahíngpit. * Sa pagcadayág.

Lucidez. = Pagcadayág sa mg̃a soguílon, sa mg̃a sulat.

Lucido. = Magbobóhat sa bisan onsa sa maáyo, sa pagcaáng̃ay, sa
pagcatúman. * Malólot, parayégon sa mg̃a combida.

Lucidura. = Pagpotí sa mg̃a bongbong, sa mg̃a pared.

Luciente. = Ang masíga, ang magaguíla guila, ang may casólao, casílao.

Lucierna. = Aninípot.

Lucifer. = Táuo ng̃a palábi labíhon, mabáng̃is ug daótan caáyo. * Ang
yaoa.

Luciferino. = Ang nahatong̃ód sa Lucifer.

Lucífero. V. Luciente.

Lucífugo. = Ang malaguéu sa sugá.

Lucillo. = Long̃on, sorlánan sa bató ng̃a pagalóbng̃an sa obán ng̃a mg̃a
dagcóng táuo.

Lucimiento. = Pagcasíga, pagcagíla guila. * Pagcatúman ug maáyo sa
bisan onsa.

Lucio. = Ang masínao. * Isda sa sobá.

Lucir. V. Brillar. * Paglabí, paglabáo.

Lucrativo. = Ang mohátag sa tobo, sa ganansia, sa polós.

Lucro. = Tobo, ganansía, polós, caposlánan.

Lucroso. V. Lucrativo.

Luctuoso. = Ang masolúbon ug ming̃áuon, ang tacús ng̃a pagahilácan.

Luctuosamente. = Sa casobó, sa camíng̃ao, sa pagcabachó ug pagcaagólo.

Lucha. = Pagdámag, pagdósmog, paggácos sa duhá ca táuo ng̃a magadúla con
magaáoay. * Pagáoay sa mg̃a mananáp. * Paglális lalis, pagtóbag tobag.

Luchador. = Ang magaáoay sa isigcatáuo sa paggácos canía.

Luchar. = Pagáoay sa pagcaguinácos.

Ludibrio. = Pagpasipála, pagcatámay, pagcayóbit.

Ludimiento. V. Fricacion.

Ludir. V. Frotar.

Luego. = Oña, sa taod taor, sa toon toon. * Cadón carón, dihá dihá,
carón gayód, guiláyon, sa madalí caáyo.

Lugano. = Langgam.

Lugar. = Lugar, ang bolotáng̃an sa bisan onsa. * Longsod, pinoyánan sa
mg̃a táuo. * Opicio, cahímtang.

Lugareño. = Tagilóngsod, longsolánon, mulópio sa longsod. * Ang
nahatong̃ód sa mg̃a calongsódan.

Lugarteniente. = Ilis, ang nagasalíli, ang nagaalíli sa lain, sa bisan
onsang opicio con catongdánan.

Lugre. = Sacayán ng̃a diótay sa totólo ca talároc.

Luisa. = Tanóm ng̃a italámbal.

Lujo. = Paggásto ng̃a guilabíhan, ng̃a labí sa casaráng̃an, sa pagcáon, sa
pagbísti, &c.

Lujoso. = Ang magagasta caáyo sa pagcáon, sa pagbísti, &c.

Lujuria. = Caólag, pagcaláo-ay. * Pagcalabí sa casaráng̃an sa bisan
onsa.

Lujuriante. = Ang masámoc sa pagcaólag, sa pagcaláo-ay. * Cahoy con
tanóm ng̃a malángbo, malúnhao caáyo.

Lujuriar. = Pagbóhat sa salá sa pagcaólag, sa pagcaláo-ay, pagcasta sa
mg̃a mananáp.

Lujuriosamente. = Sa pagcaólag, sa pagcaláo-ay.

Lujurioso. V. Lujuriante.

Lula. = Isda.

Lumbar. = Ang nahatong̃ód sa licód, sa cosóg ug sa mg̃a payod.

Lumbrada. = Daob ng̃a dagcó, dagcóng caláyo.

Lumbrarada. = Idem.

Lumbre. = Caláyo. * Siga, sugá.

Lumbrera. = Guinicánan sa sugá, sa siga. * Táuo ng̃a hamíli, mahál ug
bilídhon, ng̃a nagatórlo sa ubán sa iang batásan ng̃a maáyo ug sa
quinaárman nia. * Alaguían sa sugá, sa mg̃a baláy.

Luminar. = Ang arlao, ang bulan ug ang mg̃a bitóon, cay magaíoag sila ug
nasíga.

Luminaria. = Sugá ng̃a ibótang sa mg̃a ganháan, sa mg̃a pultahán, sa mg̃a
talambóan, sa mg̃a cadalánan, &c., sa timáan sa calípay ug sa himáya. *
Ang sugá ng̃a nasíga sa canónay sa mg̃a Singbahán, sa atubáng̃an sa
Santísimo Sacramento.

Luminoso. = Ang masíga, ang magagíla gila.

Luna. = Bulan. * Salamín ng̃a pagatapótan sa asogue, arón pang̃anináoan.
* Salamín sa mg̃a anteojos.

Lunacion. = Pagcadógay sa bulan cutub sa bag-ong bulan hasta sa
himatáyon nia.

Lunar. = Alom. * Pagcapildi sa dong̃og sa táuo ng̃a nagabóhat sa bisan
onsang cadaótan, ug sa bisan onsang talamáyon. * Ang nahatong̃ód sa
bulan.

Lunario. = Ilisípan.

Lunático. = Táuo ng̃a nagasalí ug cabóang usáhay.

Lunes. = Lunes: ang icadóha ca adlao sa semana, apil ang domingo.

Luneta. = Ang salamín ng̃a diótay sa mg̃a anteojos. * Lingcoránan sa mg̃a
baláy ng̃a pagabuhátan sa dula, sa mg̃a comedia.

Lupanar. V. Burdel.

Lupia. = Hobág ng̃a magáhi.

Luquete. = Inádlip sa limon, sa sooa, cun sa naranja ug sa ocban, ng̃a
ibótang sa bino arón malalím. * Gung̃i ng̃a diníhog sa asufre sa
pagdágcot sa mg̃a sugá.

Lustracion. = Tolománon, sa canhing tiempo, sa mg̃a dioatáhan sa ilang
mg̃a paghálad, sa pagólay sa mg̃a táuo, sa mg̃a baláy ug sa mg̃a longsod.

Lustral. = Ang tubig ng̃a guibó-bo, niádtong tiempo, sa mg̃a botang ng̃a
guipanghálad sa mg̃a dioatáhan sa ilang mg̃a dios dios.

Lustrar. = Pagólay sa mg̃a tolománon ng̃a ang̃ay sa mg̃a dioatáhan, sa mg̃a
botang ng̃a guipacaíng̃on níla ng̃a guinatácdan sa bisan onsang cahugáoan.
* Pagpasínao sa tombága, sa mg̃a cahoy, &c. * Paglacát lacát sa mg̃a
Guinharían, sa mg̃a provincia, &c.

Lustre. = Casínao. * Maáyong dong̃og, pagcamahál, pagcahamíli,
pagcabilídhon.

Lustro. = Cadugáyan, pagcadúgay sa opát con sa limá ca túig.

Lustrosamente. = Sa pagcasínao. * Sa maáyong dong̃og, sa pagcahamíli, sa
pagcamahál, sa camahálan.

Lútea. = Langgam ng̃a diótay.

Luteranismo. = Pagtóo ni Lutero. * Catilíngban sa mg̃a táuo ng̃a
nanagnotnót sila sa pagtolón-an ni Lutero.

Luterano. = Ang nahatong̃ód cang Lutero, ug ang moápas sa iang
pagtolón-an.

Luto. = Baláta. * Ang mg̃a tabil ng̃a maítom ng̃a ibótang sa baláy ng̃a
guicamátyan, sa diha pa ang minatáy.

Luz. = Sugá. * Pagcaíoag sa húna húna. * Táuo ng̃a mang̃ialáman, ng̃a
nagatórlo sa obán sa iang quinaárman.








LL


LLA

Llaga. = Samad. * Saquét sa calág.

Llagar. = Pagsámar.

Llama. = Siga, casíga. * Mananáp sa opát ca tíil. * Caísog, cosóg,
gahóm sa bisan onsang cailíbgon.

Llamada. = Pagcatáoag. * Bisan onsang timáan ng̃a ibótang, arón hibalóan
ug sabóton sa lain. * Pagcatóctoc sa tambol arón omátang ang mg̃a
soldados sa bisan diin.

Llamador. = Ang nagatáoag. * Ang táuo ng̃a may opicio sa pagpating̃ób sa
mg̃a sacop sa mg̃a cofradía, &c., sa lugar ng̃a quinahánglan ng̃a
pagatíngban nila.

Llamamiento. V. Llamada. * Pagcahing̃álan sa mg̃a táuo ng̃a modáoat sa
cabílin sa táuo ng̃a namatáy na. * Pagcaíoag sa Dios sa cásing cásing sa
mg̃a táuo sa iang santos ng̃a pagtábang ug mg̃a gracia.

Llamante. V. Llamador.

Llamar. = Taoag, aohag. * Pagpaquigtábang, pagpaquiglában,
pagpang̃ilába, pagpaquigmalóoy. * Paghing̃álan. * Pagcábig, pagcáhig,
pagdála sa luyo ug sa luyo sa bisan onsa. * Pagtóctoc sa mg̃a pultahán.

Llamarada. = Dilab, pagcadílab, diláab, pagcadiláab. * Pagcapolá ng̃a
ahat sa nauong. * Pagcatándog, pagcaláin sa húna húna ng̃a díli madúgay.

Llamativo. = Bisan onsang calán-on ng̃a magapauháo.

Llana. = Pothao ng̃a molomanípis ug halagpád ng̃a igabólit sa mg̃a panday
sa cota, sa apog ug sa yeso, ug icahínlo sa mg̃a bongbong, mg̃a pared,
mg̃a salog, &c.

Llanada. = Yota ng̃a datág, sa oaláy oloógdo ug bolobóngtod.

Llanamente. = Sa pagcaoaláy coti coti, sa pagcaháoan sa buot. * Sa
oaláy pagparáyeg ug pagcabántog.

Llaneza. = Pagcaoaláy coti coti, pagcaháoan sa buot, sa pagcaamigos. *
Pagcacólang sa catahá ug pagtáhod.

Llano. = Ang napátag, ang nadatág. * Táuo ng̃a oaláy coti coti, ng̃a díli
cuti cutíhan sa iang pagatúbang ug pagsoguílon, ng̃a díli palábi
labíhon. * V. Afable. * Bisti ng̃a díli mahál, ng̃a oalá pagdáyan
dayánan. * Ang maháyag, ang madayág. * Ang oaláy caoláng̃an ug
casamócan. * Táuo ng̃a somosógot, ng̃a díli dato.

Llanta. = Calaínan sa coles. * Mg̃a pothao ng̃a igalícos ug icalíg-on sa
mg̃a rueda sa mg̃a coche, &c.

Llanten. = Tanóm ng̃a italámbal.

Llanto. = Paghílac pagbachó, pagagólo.

Llanura. = Pagcapátag, pagcadatág sa bisan onsa.

Lláres. = Talicála ng̃a pothao ng̃a guibótang sa alasóhan, ug ng̃a
guitaólan sa usá ca cao-it ng̃a may tomóy ng̃a dapit sa obos, sa pagbítay
dihá sa mg̃a caoa, sa mg̃a tacho, &c.

Llave. = Yaoe. * Icolóha, iholóso sa mg̃a torniyos. * Ang bahin sa mg̃a
posil, &c., ng̃a macacaláyo sa pagbóhi caníla.

Llavero. = Ang táuo ng̃a magatípig ug magabáton sa mg̃a yaoe sa mg̃a cota,
sa mg̃a Singbahán, sa mg̃a caban ng̃a guisórlan sa salapí, &c. * Ang
singsing, talicála, &c., ng̃a pagatohógan sa mg̃a yaoe.



LLE

Lleco. = Yota ng̃a oalá pa pagapohátan sa pagpógas ug pagtánom.

Llegada. = Pagábot, pagtomód.

Llegar. = Abot, anhi, tomód. * Pagdágay. * Pagsonód sonód. * Pagcóha,
pagdáng̃at sa tuyo ng̃a guipanghináot.

Llena. = Bahá sa mg̃a sobá, bon-og.

Llenamente. = Sa tuman. * Sa pagcadághan, sa pagcaponó.

Llenar. = Ponó, locop. * Pagtóman sa catungdánan.

Llenero. = Ang naponó. * Ang tuman.

Lleno. = Idem. * Pagcadághan sa bisan onsa. * Pagcahíngpit, pagcadagcó
sa bisan onsa.

Llenura. = Pagcadághan, cadaghánan, pagcaponó.

Lleta. = Orlot sa mg̃a tanóm mg̃a pagagólan sa mg̃a binhi.

Llevada. = Pagcadála, pagcahátud.

Llevadero. = Ang masáyon antóson ug ilóbon.

Llevador. = Ang magadála, ang magahátud.

Llevar. = Dala, hatud. * Pagtíng̃il.



LLO

Lloíca. = Langgam.

Llorador. = Ang muhílac, mahilácon.

Lloraduelos. = Ang magahílac, ang magabachó, ang magaagólo sa masóbsob,
tong̃ód sa mg̃a calisód ng̃a miábot canía.

Llorar. = Hilac, pagbachó, pagagólo. * Pagtólo, pagdalígdig sa bino, sa
tubig, &c., sa tinágsa tagsa ca tolo.

Lloriquear. V. Gemir.

Lloriqueo. V. Gemido.

Lloro. = Pagcahílac, pagcabachó, pagcaagólo.

Lloron. = Mahilácon, maghihílac, ang magahílac sa masóbsob, ang masáyon
muhílac, ang magabachó, ang magaagólo.

Llorosamente. = Sa pagcahílac, sa hinílac, sa mahilácon ng̃a ting̃og.

Lloroso. = Ang may timáan ng̃a nagahílac, sa pagcahílac. * Bisan onsa
ng̃a magapahílac.

Llovediza. = Tubig sa ulan.

Llover. = Olan. * Pagábot sa bisan cansa sa mg̃a cahágo, mg̃a calisód,
mg̃a cagolánan, &c. * Pagtólo sa mg̃a atóp.

Llovido. = Ang mosacáy sa tinágo, sa oaláy pagtúgot sa mg̃a ponóan.

Llovizna. = Talísic, olan ng̃a binabáye.

Lloviznar. = Pagtalísic, pagúlan ng̃a binabáye. * Pagcatalígbos.



LLU

Llueca. V. Clueca.

Lluvia. = Olan, pagólan, Pagcaólan. * Pagcadághan, cadaghánan sa bisan
onsa.

Lluvioso. = Taliúlan, túig ng̃a igaúlan, tangúlan.








M


MA

Maca. = Samad sa mg̃a bong̃a. * Pagcadáot sa bisan onsa. * Limbong,
bacac.

Macana. = Hing̃aníban sa canhing tiempo sa mg̃a judíos.

Macareno. = Táuo ng̃a parayégon sa iang pagbisti.

Macarron. V. Fideo. * Minása sa binócboc ng̃a malíng̃in, holohatáas,
manípis, magáhi ug binohóan pagláhos.

Macarronea. = Pagpamólong ng̃a sináctan sa mg̃a polong sa mg̃a nagacaláin
lain ng̃a mg̃a pinamólong, sa pagyóbit sa lain.

Macarse. = Pagsógor sa pagdonót sa mg̃a bong̃a.

Maceador. = Ang magapaló, magapacáng.

Macear. = Pagpaló, pagpacáng. * Paglális lalis. * Pagópod, pagosáb
osáb.

Maceracion. = Pagcahómoc.

Macerar. = Pagpahómoc, pogbónal, pagpíso. * Pagsáquet sa laoas sa mg̃a
casáquet, sa mg̃a hampac ug sa mg̃a penitensia.

Macerina. = Pinggan, sanggáan ng̃a may bohó sa talioála, sa pagáng̃ay,
pagbótang ug pagsolód sa socolatíhan.

Macero. = Táuo ng̃a moóna sa mg̃a catilíngban sa mg̃a dagcóng táuo, ug
magapás-an sa usá ca cahoy cahoy ng̃a sinapáoan sa salapí, ug ng̃a
guitaólan sa tomóy ng̃a dapit sa itáas sa usá ca malíng̃in.

Maceta. = Lugar ng̃a pagatámnan ug pagapogásan sa mg̃a otan ug sa mg̃a
tanóm ng̃a bolácan. * Masetásan. * Ang polóan sa ubán ng̃a mg̃a capandáyan
sa puthao.

Macilento. = Maníoang, malospád, malupsád. * Ang nagasobó, ang
namíng̃ao.

Macicez. = Pagcalíbon.

Macizamente. = Sa pagcalíbon, sa pagcalíg-on.

Macizo. = Libon, ponó, dinásoc. * Malíg-on.

Macolla. = Cadaghánan sa mg̃a sahá ng̃a manoróc sa usá ca liso.

Macona. = Tagácan ng̃a oaláy coloptánan, caláptan.

Macuca. = Cahoy cahoy ng̃a ihálas.

Mácula. = Boling, mansa.

Machaca. = Pacáng, paló, bonal. * Táuo ng̃a cuti cutíhan, ng̃a magabórlay
ug magaaling̃ása.

Machacadera. = Idem hasta táuo.

Machacador. = Ang magabónal, ang magapaló, ang magapacáng.

Machacar. = Pacáng, paló, bonal. * Docdoc. * Pagbórlay sa isigcatáuo,
pagcóti coti, pagaling̃ása.

Machacon. V. Machaca desde táuo. * Ang magasóguid, ang mamólong sa
maong polong ug soguílon sa masóbsob, sa canónay.

Machada. = Panóng sa mg̃a canding ng̃a laqui. * Polong ng̃a binóang.

Machear. = Paglíoat sa mg̃a mananáp sa daghánan ng̃a mg̃a laqui, ug sa
diótay ng̃a mg̃a baye.

Machetazo. = Pagpócpoc, pagsóntoc, pagbónal sa machete.

Machete. = Sondang ng̃a dagcóan.

Machihembrar. = Pagsúmpay sa mg̃a cahoy, sa pagáng̃ay ug pagsolód sa
mecha, sa tomóy sa usá, sa bohó, sa camal sa usá.

Macho. = Laláqui, laqui. * Ang anac sa cabayo ug sa borrico ng̃a baye. *
Halígueng cotá ng̃a calig-ónan sa atóp ug sa mg̃a cota, mg̃a pared. *
Cao-it sab-it ng̃a mocóyot ug isolód sa cao-ítan, sa sahítan. * Cohoy ug
sa bisan onsa ng̃a bolotáng̃an sa landásan sa mg̃a mananálsal. * Bacbac,
paló, pacáng. * Ang malíg-on. * Ang macacosóg, ang cosgon.

Machon. = Halígueng cota ng̃a macalíg-on ug macapogóng sa mg̃a cota ug sa
mg̃a pared.

Machorra. = Babáye con baye ng̃a langday, ng̃a díli muánac.

Machucadura. = Pagcadócmoc, pagcadócdoc.

Machucamiento. = Idem.

Machucar. = Docdoc, dogmoc.

Machucho. = Boótan. * Tolotigúlang.

Madama. V. Señora.

Madamisela. = Babáye ng̃a báta pa, ng̃a mahagúgma sa mg̃a pagdáyan sa mg̃a
bisti, ug ng̃a magapacaseñora.

Madeja. = Palós. * Táuo ng̃a malóya, ng̃a oaláy cosóg.

Madera. = Cahoy.

Maderada. = Cadaghánan sa mg̃a cahoy.

Maderaje. = Cadaghánan sa mg̃a tigcáhoy sa mg̃a baláy, sa mg̃a Singbahán,
&c.

Maderámen. = Idem.

Maderería. = Lugar ng̃a pagatigóman ug pagabaligyáan sa mg̃a cahoy.

Maderero. = Ang magapatigáyon, ang mopálit ug magabalígya sa mg̃a cahoy.
* Panday sa cahoy.

Maderista. = Idem.

Madero. = Cahoy ng̃a hatáas.

Madrastra. = Inaína. * Bisan onsa ng̃a macadáot, macalisód. * Ang
bilanggóan, ang presóhan.

Madraza. = Ang inahán ng̃a magapaságad sa iang mg̃a ánac, ng̃a mohátag
caníla sa dagcóng pagparáyeg.

Madre. = Inahán, ang babáye ug ang baye ng̃a nagaánac. * Polong ng̃a ióna
sa mg̃a ng̃alan sa mg̃a binócot, sa mg̃a monja. * Sinógdan, guinicánan sa
bisan onsa. * Pagoáncan. * Balaháan sa mg̃a sobá.

Madrecica. = Pagoáncan sa mg̃a langgam.

Madreclavo. = Clavo ng̃a panácot ng̃a nadúgay ug duhá ca túig sa cahoy.

Madreperla. = Tooay, tipay.

Madrépora. = Bató sa dagat ng̃a ponó sa mg̃a bohóng diótay sa dagoay sa
bitóon.

Madreselva. = Tanóm, balágon ng̃a bulácan.

Madrigado. = Mananáp ng̃a naamahán na. * Táuo ng̃a batid, malaláng̃on.

Madriguera. = Lang̃ob ng̃a pinoyánan sa mg̃a conejo ug sa obán ng̃a mg̃a
mananáp. * Lugar ng̃a pagadángpan sa mg̃a táuo sa daótan ng̃a batásan.

Madrila. = Isda.

Madrillera. = Casangcápan, capandáyan sa pagpanágat sa mg̃a isdang
diótay.

Madrina. = Ináon, ang magacódcod con magacógos sa mg̃a báta sa pagbóñag
ug pagfirma caníla, ug ang moobán sa pagcatestigos sa babáye ng̃a
mamíño.

Madroño. = Cahoy.

Madrugada. = Cabontágon, cabontágan, caarláuon, pagcaaláman daman. *
Pagcabáng̃on sa buntag caáyo, sa caarláuon.

Madrugon. = Pagcabáng̃on sa cabontágon uyámot, pagpang̃arláuon.

Maduracion. = Pagcahínog.

Maduradero. = Lugar ng̃a pagahinógan sa mg̃a bong̃a.

Madurador. = Ang magapahínog.

Maduramente. = Sa pagcahínog. * Sa maáyo ug mahínay ng̃a paghúna húna,
sa maáyong salabótan.

Madurante. V. Madurador.

Madurar. = Hinog. * Pagpahómoc sa mg̃a hubág. * Pagándam sa mg̃a
quinahánglan sa pagdáng̃at sa guipanghináot. * Pagtóbo sa edad ug sa
boot.

Madurativo. = Ang may gahóm sa pagpahínog. * Sa pagpahómoc sa mg̃a
hobág. * Bisan onsa ng̃a pagagamíton arón mamahómoc ug macábig ang díli
buot mutúgot sa guipang̃áyo canía.

Madurez. = Pagcahínog sa mg̃a bong̃a. * Ang búot ug salabótan sa mg̃a táuo
sa iang mg̃a buhat.

Maduro. = Hinog. * Mahómoc. * Boótan, táuo ng̃a may salabótan.

Maestra. = Babáyeng magtotóon. * Ang asáoa sa bisan cansang magtotóon
con panday sa mg̃a opicio.

Maestranza. = Catilíngban sa mg̃a táuo ng̃a caballero ng̃a nanagtóon ug
nanaghópot sa mg̃a cabayo. * Cadaghánan sa mg̃a panday ng̃a nanagáyo sa
mang̃a sacayán ug sa ilang casangcápan, sa lugar ng̃a guing̃álan ug
arsenal.

Maestrazgo. = Opicio con pagcahímtang sa mg̃a ponóan sa mg̃a caparían ng̃a
may mg̃a sacop ng̃a guing̃álan ug militares. * Icadóha ca magbolóot, ang
táuo ng̃a sonód sa capitan sa pagsógo ug pagbóot sa mg̃a sacayán.

Maestre. = Ponóan sa mg̃a Caparían ng̃a sinoldado, ng̃a may mg̃a sacop ng̃a
militares.

Maestresala. = Ang nagabótang sa can-on sa lamesa ng̃a calán-an sa iang
agálon, ug ang nagapáhat sa maong mg̃a calán-on sa mg̃a dinápit.

Maestrescuela. = Cahímtang, opicio sa usá ca Padreng canónigo sa mg̃a
Catedral.

Maestría. = Quinaárman sa pagtóon sa bisan onsa. * Cahímtang sa
pagcamaestro sa mg̃a caparían.

Maestril. = Ang bohó sa mg̃a orlan sa mg̃a putiócan.

Maestro. = Magtotóon, ang magatórlo, magatóon sa obán. * Ang maálam. *
Ang quinaarmánon, ang mang̃ialáman.

Maganto. = Salaquítan, masaquéton. * V. Macilento.

Magarza. = Tanóm.

Magia. = Quinaárman ng̃a nagatórlo sa pagbóhat sa mg̃a buhat ng̃a
cating̃aláhan.

Mágica. = Idem.

Mágico. = Ang maálam magbóhat sa mg̃a bohat ng̃a cating̃aláhan ug
hibólng̃an.

Magin. = Húna húna.

Magisterio. = Pagcabóot, pagcahópot sa magtotóon sa iang tinón-an. *
Ang ng̃alan sa pagcamaestro sa bisan cansa. * Pagpamólong ng̃a palábi
labíhon, arón pagaíngnon sa obán ng̃a quinaarmánon ang mamólong.

Magistrado. = Ponóan, hocom, opicio, cahímtang sa pagcahócom. *
Hocmánan.

Magistral. = Ang nahatong̃ód sa magtotóon. * Opicio sa usá ca Padreng
canónigo sa mg̃a Catedral, ug ang maong Padre.

Magistralmente. = Sa pagcaálam, sa quinaárman, sa pagcatúman caáyo.

Magistratura. = Opicio, cahímtang sa hocom ug ang tiempo ng̃a
pagadugáyan sa opicio.

Magnánimamente. = Sa dagcóng cásing cásing, sa pagcaáyo oyámot, sa
tuman caáyo.

Magnanimidad. = Pagcadagcó sa boot, sa casing casing.

Magnánimo. = Táuo ng̃a casing casíng̃an, sa dagcóng buot.

Magnate. = Táuo ng̃a mahál, hamíli ug bilírhon.

Magnesia. = Yota ng̃a maputí caáyo, ng̃a macóha sa lalog sa asín sa
higuerra, ng̃a ipulurga.

Magnético. = Ang nahatong̃ód sa batóng baláni. * Ang may gahóm sa
pagcábig ug pagcáhig sa bisan onsa.

Magnetismo. = Ang gahóm sa pagcábig ug pagcáhig sa batóng baláni.

Magnetizar. = Pagpaámbit sa pothao sa gahóm sa pagcábig ug pagcáhig, sa
pagdíhog niána sa batóng baláni.

Magníficamente. = Sa pagcadináto, sa pagcamahál, sa pagcaáyo uyámot.

Magnificar. = Pagdáyao, pagdáyeg, pagológ.

Magníficat. = Pagcánta ng̃a guigáma ni María Santísima sa pagduáo nia sa
iang igágao ng̃a si Sta. Isabel.

Magnificencia. = Pagcalólot sa paggásto ug dagcó. * Pagcabántog,
pagparáyeg.

Magnífico. = Mahál uyámot, bantógon caáyo.

Magnitud. = Pagcadagcó sa bisan onsa. * Camahálan.

Magno. = Dagcó, dagcóan.

Mago. = Quinaarmánon sa magia.

Magra. = Hioa sa paa sa baboy.

Magro. = Maníoang, ang colang sa tamboc.

Maguillo. = Cahoy ng̃a ihálas.

Magujo. = Capandáyan sa puthao ng̃a balicó, ng̃a igacúhit sa solót sa mg̃a
costuras sa mg̃a papán sa mg̃a sacayán.

Magulladura. = Pagcapíslat sa bisan onsang bahin sa laoas, cay
hinglugpítan, cay hingpácng̃an, &c.

Magullamiento. = Idem.

Magullar. = Pislat, pislit.

Mahometano. = Ang maganonót sa Pagtóo ni Mahoma, sa pagcamoros.

Mahometismo. = Ang Pagtóo ni Mahoma, catilíngban sa mg̃a táuo ng̃a
nahasácop sa pagtolón-an ni Mahoma.

Mahon. = Panápton sa gapas.

Mahona. = Sacayán sa mg̃a turco.

Maitinante. = Ang may batásan ug maánad sa pagátang ug pagtámbong sa
maitines. * Ang Padre ng̃a may catungdánan sa pagtámbong sa maitines.

Maitines. = Ang nahaúnang pang̃adyéon ng̃a catungdánan sa mg̃a Padre, sa
adlao arlao ng̃atanán.

Maíz. = Maís.

Maizal. = Ang yota ng̃a pinogásan sa maís, maisán.

Majada. = Lugar ng̃a pagadángpan sa gabíy sa mg̃a hayópan ug sa mg̃a
baquero.

Majadal. = Yota ng̃a pinogásan con guitámnan, ng̃a guimpóy-an ng̃a daan sa
mg̃a hayúpan.

Majadear. = Pagdang̃óp sa mg̃a hayúpan, sa gabíy, sa bisan diin.

Majadería. = Polong con bohat ng̃a binóang, ng̃a díli macaígo, ng̃a oalá
paobánan sa salabótan.

Majadero. = Táuo ng̃a mamólong ug magabóhat sa oaláy salabótan, sa
pagcabinóang, sa oaláy caboótan ug maáyong húna húna.

Majador. = Ang magadócdoc, ang magadógmoc.

Majagranzas. = Táuo ng̃a oalá quinaárman, hong̃og.

Majano. = Tapoc sa mg̃a bató ng̃a guinatápoc sa mg̃a baol, con sa mg̃a
pagasogátan sa mg̃a cadalánan.

Majar. = Docdoc, so-so, dogmóc. * Pagbórlay, pagaling̃ása sa bisan cansa
ng̃a táuo sa iang isigcaíng̃on.

Majestad. = Pagcahalángdon, pagcaámbong. * Pagcabántog sa pagbóhat sa
bisan onsa. * Polong ng̃a macaígo lamang sa Dios: carón tiempóha
guipahanong̃ód opód sa mg̃a hari.

Majestuosamente. = Sa pagcahalángdon, sa pagcaámbong sa pagcalígdong.

Majestuosidad. = Pagcahalángdong, pagcaámbong, pagcalígdong.

Majestuoso. = Maámbong, halángdon, malígdong.

Majo. = Táuo ng̃a parayégon, ng̃a magapacadagcó sa iang pagbísti, sa iang
pagpamólong, sa iang pagatúbang ug mg̃a paglíhoc.

Majuela. = Bong̃a sa majuelo.

Majuelo. = Cahoy ng̃a mobong̃a sa mg̃a majuela. * Yota ng̃a bag-ong
guitámnan sa mg̃a paras.

Mal. = Cadáot, cadaótan, icadáot. * Saquét, casaquét.

Mala. = Sorlánan sa mg̃a solat ng̃a ipadála sa mg̃a longsod.

Malacostumbrado. = Ang may batásan ng̃a daótan, ang guibatasánan ug
naánad sa díli maáyo.

Malagueta. = Bong̃a sa América.

Malamente. = Sa pagcadaótan, sa díli matárong, sa pagcang̃íl-ad.

Malandanza. = Daótan ng̃a palad.

Malandrin. = Táuo ng̃a daótan, sa malágsot ng̃a batásan, tampalásan.

Malaquita. = Bató ng̃a verde ug binórcan.

Malavenido. = Táuo ng̃a cuti cutíhan, ng̃a malisód moáng̃ay sa isigcatáuo.

Malaventura. = Palad ng̃a daótan, calisód, cagóol.

Malaventurado. = Táuo ng̃a oaláy palar, ang guicalísdan, aláot.

Malaventuranza. V. Malaventura.

Malbaratar. = Pagbalígya sa bisan onsa sa obos ng̃a bali.

Malcasar. = Pagpatigáyon sa mg̃a tigúlang arón mamíño ang mg̃a anac, sa
oalá pagatágdon ang mg̃a quinahánglan arón mahamótang sa maáyong
pagtiáyon, sa pagcamíño ng̃a paláran.

Malcaso. = Pagcabórhi, bohat ng̃a daótan, malágsot, pagcatampalásan.

Malcocinado. = Mg̃a tináe ug ng̃atanán ng̃a solód sa tian sa mg̃a hayópan
ng̃a guipatáy, ug ang lugar ng̃a pagabaligyáan niána.

Malcomido. = Ang mocáon sa diótay ng̃a calán-on.

Malcontento. = Ang nagasobó, ang namíng̃ao. * Condátan, mang̃ogobót sa
isigcaíng̃on.

Malcorage. = Tanóm ng̃a italámbal.

Malcriado. = Anac ng̃a parayégon caáyo, ng̃a coláng̃an sa pagtórlo ug
pagtóon, ng̃a oalá pagahóptan ug maáyo, ug ing̃on sa ang̃ay, sa iang mg̃a
tigúlang.

Maldad. = Cadaótan, pagcadáot, bohat ng̃a contra sa catarúng̃an.

Maldecidor. = Ang nagalíbac libac sa lain.

Maldecir. = Pagtónglo, paglíbac libac.

Maldiciente. = Tigtónglo, ang manónglo.

Maldicion. = Tonglo, guimlo. * Pagpanghináot sa bisan onsang cadáot sa
isigcatáuo.

Maldita. = Ang dila.

Maldito. = Daótan, mang̃íl-ad, tampalásan, sa malágsot ng̃a batásan. *
Ang pinilían, ang guihócman sa Dios sa casaquétan sa impierno.

Maleable. = Bisan onsa ng̃a pagaboháton sa tombága, sa salapí, &c., ng̃a
binácbac.

Maleante. = Ang magahópot sa lain sa pagbóhat sa mg̃a bóhat ng̃a daótan.
* Tigyóbit, tampalásan.

Malear. = Pagdáot sa bisan onsa.

Malecon. = Taytáy tuláy ng̃a libon, cotang malíg-on ug mabága sa mg̃a
baybáyon sa dagat con sa sobá, ng̃a icapogóng sa mg̃a bahá ug mg̃a balod.

Maledicencia. = Paglíbac libac.

Maleficencia. = Pagbatásan, pagcaánad sa pagdáot.

Maléfico. = Ang magadáot sa lain sa mg̃a buhat ng̃a ang̃ay sa mg̃a balbal,
sa mg̃a hoclog, sa mg̃a lomáyan.

Malestar. = Pagcabótang ng̃a daótan.

Maleta. = Poyo poyo, pontél, sorlánan sa panit ng̃a pagasórlan sa
panápton sa magalacát. * Babáyeng bigáon ng̃a guidála dala sa bisan
cansa sa pagábang canía ug sa pagtípig sa poiós.

Maletero. = Ang nagabóhat sa mg̃a maleta.

Malevolencia. = Domót, daótan ng̃a pagbóot.

Malévolo. = Ang nahagógma magdáot sa isigcatáuo.

Maleza. = Bongláyon sa mg̃a cabalánan. * Mg̃a casagbótan ng̃a masónson,
mabános.

Malgastar. = Pagósic sa salapí, sa puhónan.

Malhablado. = Tampalásan ng̃a oaláy caólao, pagtáhor ug catahá sa iang
pagpamólong, sa iang soguílon, sa iang solte.

Malhecho. = Buhat ng̃a daótan, mang̃íl-ad. * Táuo sa malágsot ng̃a laoas,
ng̃a díli ang̃áyan, boctóton, piáng, pongcol, &c.

Malhechor. = Saláan. * Ang magabúhat sa bisan onsang saláa.

Malherir. = Pagsámar sa samad ng̃a mamalátyon.

Malhumorado. = Solosalaquétan. * Ang nabaláca, ang guicabog-átan sa
boot, ang guihaítan sa gaoi, ang nagasobó.

Malicia. = Cadáot, cadaótan, caíbog, pagcabóyoc sa pagbóhat sa mg̃a
bohat ng̃a daótan ug ng̃a guinadíli sa batásan ng̃a maáyo. * Catáhap.

Maliciar. = Pagtáhap.

Maliciosamente. = Sa catáhap, sa catahápan, sa may catáhap.

Malicioso. = Matahápon. * Ang tacós ng̃a pagacatahápan.

Malignamente. = Sa daótan ng̃a húna húna.

Malignante. = Ang magadáot.

Malignar. = Pagdáot.

Malignidad. = Pagcasáyon sa húna húna, sa cásing cásing, sa pagbóhat sa
mg̃a buhat ng̃a daútan. * Ang macadáot sa bisan onsa.

Maligno. = Ang mahagógma magdáot. * Ang daútan, malágsot.

Malilla. = Sogál sa baraja.

Malintencionado. = Ang may daótan ng̃a húna húna.

Malmandado. = Soquíhan, masinocólon, ang díli boot magsógot ug maáyo.

Malmirado. = Ang colang sa pagábi abi, ang díli maábi abíhon.

Malo. = Daótan, malágsot, mang̃íl-ad, maláo-ay. * Ang macadáot sa
quinabúhi. * Táuo sa daótan ng̃a batásan, sa mang̃íl-ad ng̃a quinabúhi,
tampalásan, mapíntas, mabáng̃is.

Malograr. = Díli pagpolós sa bisan onsa. * Díli pagdáng̃at, pagcóha sa
guipanghináot.

Malparado. = Ang guiábtan sa bisan onsa ng̃a icadáot sa quinabóhi, sa
mg̃a hayúpan, sa pohónan, &c.

Malparida. = Babáye ng̃a guicacoháan, guicaapásan ng̃a bag-o.

Malparir. = Pagápas, pagcóha sa báta sa tian sa inahán.

Malparto. = Pagcaápas, pagcacóha, pagtáctac sa báta con sa anac sa
mananáp, sa tian sa inahán.

Malquerencia. = Domót, daótan ng̃a boot.

Malquistar. = Pagpatigáyon arón magaáoay ang mg̃a táuo. * Paghópo,
pagágda, pagsámbag sa mg̃a táuo arón masigáoay, arón magacaáoay sila.

Malquisto. = Ang nagaáoay sa lain.

Malrotar. = Pagósic sa salapí, sa puhónan.

Malsano. = Ang magadáot sa quinabúhi, ang macasaquét. * Táuo ng̃a
salaquétan, masaquéton.

Malsin. = Ang magalíbac libac sa isigcatáuo.

Malsufrido. = Ang díli maálam magántos, magílob.

Maltraer. = Pagdáot.

Maltratamiento. = Pagcadáot.

Maltratar. = Pagdáot sa bisan cansa sa polong con sa buhat.

Maltrato. V. Maltratamiento.

Maltrecho. = Ang guidáot.

Malva. = Tanóm, dalópang.

Malvabisco. = Tanóm ng̃a italámbal.

Malvadamente. = Sa pagcadaótan, sa daótan ng̃a húna húna ug cásing
cásing, sa pagcaoaláy cataróng̃an.

Malvado. = Daótan uyámot, mang̃íl-ad, mabáng̃is.

Malversacion. = Pagcaósic.

Malversador. = Maosícon.

Malversar. = Osic.

Malvís. = Langgam ng̃a maíng̃on ing̃on sa dalansíang.

Malvíz. = Idem.

Malla. = Matá, bohó sa mg̃a anod, mg̃a layá, &c.

Mamá. = Polong ng̃a igahing̃álan ug igatáoag sa mg̃a báta ug sa obán pang
mg̃a táuo sa ilang mg̃a inahán.

Mamacallos. = Táuo ng̃a cabós, ng̃a oaláy polós sa bisan onsa.

Mamada. = Cadogáyan sa pagsóso sa mg̃a báta.

Mamadera. = Capandáyan sa salamín sa pagcóha sa gatas sa mg̃a soso sa
mg̃a babáye.

Mamador. = Ang magasóso.

Mamente. = Idem.

Mamar. = Pagsóso, pagyópyop sa gatas sa mg̃a soso. * Pagcáon sa
pagcaólit, sa mabáscog. * Paglámoy.

Mamarrachada. = Bohat ng̃a díli macaígo sa tuyo.

Mamarracho. = Laráoan ng̃a díli maáyo, dayan dayan con piníntal ng̃a
malágsot.

Mamay. = Cahoy sa América.

Mamila. = Soso sa mg̃a babáye ug sa mang̃a baye, gaoas ang atng̃al.

Mamola. = Pagcóbot sa solang sa isicaíng̃on, con pagbótang sa camót sa
ilálom sa maong solang, sa pagálam alam con sa pagyúbit canía.

Mamon. = Ang magasóso. * Ang nadúgay caáyo sa pagsóso, ug labí sa
isigcaíng̃on.

Mamoso. = Ang báta con mananáp ng̃a magasóso ug maáyo.

Mampara. = Tolotábil ng̃a ibótang sa atubáng̃an sa mg̃a pultahán.

Mamotreto. = Libro ng̃a pagasolátan sa bisan onsa ng̃a may quinahánglan
ng̃a pagahusáyon, arón díli hicalímtan.

Mamparo. = Bongbong sa mg̃a sacayán, sa pagláin lain sa mg̃a camaróte,
mg̃a pensa, &c.

Mampostear. = Paggáma sa mg̃a buhat sa bató.

Mampostería. = Bisang onsang buhat sa mg̃a bató ug sa apog. * Opicio sa
pagbóhat sa mg̃a cota, mg̃a Singbahán, &c.

Mampostero. = Ang magabóhat sa mg̃a bohat sa bató ug sa apog.

Mampuesto. = Ang hilimóon sa mg̃a bohat sa bató ug sa apog.

Mamujar. = Pagbálic balic sa pagsóso, pagsóso sa oaláy gogma, sa oaláy
ganas, sa tiao lamang.

Mamullar. = Pagcáon ug pagósap sa pagbótang sa nauong ug sa bába
maíng̃on sa magasóso. * Pagyóng̃it, pagpamólong sa díli maáyong
pagcasángpot.

Maná. = Cating̃aláhan ng̃a yamog ng̃a guipacáon sa Dios sa mg̃a israelitas
sa caming̃áoan. * Tagoc sa usá ca cahoy sa Sicilia, ug maáyo ng̃a
ipulurga.

Manada. = Panón sa mg̃a hayópan ug mg̃a mananáp. * Bináng̃an sa dagámi,
&c., ng̃a arang sacpon sa usá ca camót.

Manadero. = Ang motobór. * Baquero ca usá ca panón sa mg̃a hayópan.

Manante. = Idem hasta baquero.

Manantial. = Tobóran, guinicánan sa mg̃a tubig. * Sinógdan sa bisan
onsa.

Manar. = Pagtobór. * Pagsonód, pagguícan sa usá ca butang sa lain ng̃a
butang. * Pagdághan sa bisan onsa.

Mancamiento. = Pagcacúlang, pagcaoalá sa bisan onsa.

Mancar. = Pagpiáng, paglisá.

Manceba. = Sandil, camaáyo.

Mancebo. = Laláqui sa diótay ng̃a edad, olitáuo. * Ang magabóhat tong̃ód
sa sohol sa obán ng̃a mg̃a opicio.

Mancer. = Anac sa babáyeng bigáon.

Mancera. V. Esteva.

Mancilla. V. Mancha.

Mancipar. = Pagbihag, pagolípon.

Manco. = Piáng, pongcol. * Ang coláng̃an sa bisan onsa.

Mancomun (de). = Sa pagcahiósa sa duruhá con capin ba ca táuo.

Mancomunadamente. = Sa paghiósa, sa pagcasábot.

Mancomunar. = Paghiósa sa bisan onsa.

Mancomunidad. = Pagcahiúsa.

Mancha. = Boling, mansa.

Manchado. = Bulíng̃on, ang may boling, binóling.

Manchar. = Pagbóling, paghúgao. * Pagdáot sa dong̃og sa isigcaíng̃on.

Manchon. = Tolotagídyot sa yota ng̃a guibalánan, ng̃a guitórcan sa humáy,
sa maís, &c., sa pagcasónson, sa pagcabános.

Manda. = Saar, pagsáad. * Ang hatag ng̃a guibílin, sa nagabúhat sa
testamento, sa lain.

Mandadero. = Sinógo, sologóon.

Mandado. = Sogo, pagbóot.

Mandamiento. = Idem: ang tagsa sa mg̃a napólo ca sogo sa Dios ug sa
lilíma sa santa Iglesia. * Ang limá ca torlo sa camót con mang̃áon ang
mg̃a táuo sa oaláy cuchara ug tenedor.

Mandante. = Ang magasúgo, ang magabúot.

Mandar. = Pagsógo, pagbúot. * Paghópot, pagalíma, pagbáton. * Pagbílin
sa bisan cansa sa usá ca bahin sa cabílin, sa testamento.

Mandarin. = Ang magabóot, ang magholópot, ang magasógo sa usá ca
provincia sa mg̃a insic.

Mandarria. = Paló, bacbac, pagcáng ng̃a pagagamíton sa mg̃a táuo ng̃a
managsolót sa mg̃a sacayán.

Mandatario. = Ang nahilábot sa bisan onsa cay guisógo sia sa lain.

Mandato. V. Mandado. * Tolománon sa santa Iglesia, ng̃a pagasomáyon sa
Jueves santo, sa paghúgas sa mg̃a ponóan sa mg̃a tiil sa napólo ug duha
ca táuo, sa pagdúmdum sa guibóhat ni Jesucristo sa iang mg̃a guintón-an,
sa gabíy sa pagpanihápon caníla.

Mandil. = Panápton ng̃a ibótang sa mg̃a táuo dapit sa atubáng̃an, ug
tinácgos sa haoac, arón díli mamahúgao ug mabóling ang bisti nila.

Mandilada. = Catilíngban sa mg̃a táuo sa daótan ug mang̃íl-ad ng̃a
batásan.

Mandilandin. = Sologóon sa mg̃a babáyeng sa cadaghánan, bigáon.

Mandilar. = Pagpáhid sa laoas sa cabayo sa usá ca panápton.

Mandilon. = Táuo ng̃a taláuan, sa diótay ng̃a cásing cásing.

Mando. = Pagsógo, pagbóot sa mg̃a ponóan sa ilang mg̃a guinsacópan.

Mandoble. = Pagbónal, pagtígbas, &c., sa pagcápot sa bonal, sa espada,
&c., sa dohá ca camót. * Pagcasabá, pagsáoay ng̃a maháit.

Mandon. = Ang magasúgo ug labí sa casaráng̃an, ang magapalabí sa
pagbóot.

Mandrachero. = Ang magabáton sa mg̃a pagsogál sa baraja sa iang baláy.

Mandracho. = Baláy ng̃a pagasogálan sa baraja.

Mandrágora. = Tanóm ng̃a italámbal.

Mandria. = Táuo ng̃a oaláy polós sa bisan onsa, taláoan. * Coliró,
hong̃og, boang.

Mandril. = Amó ng̃a maísog caáyo.

Manducacion. = Pagcacáon.

Manducar. = Pagcáon.

Manecica, lla, ta. = Cao-it sa tombága, sa salapí, &c., ng̃a icalíg-on
sa mang̃a sapao sa mg̃a libro, &c. * Timáan sa dagoay sa camót ng̃a
ibótang usáhay sa mg̃a sulat sa mg̃a libro, sa pagtimáan sa bisan onsa. *
Ang pothao ng̃a magatórlo sa mg̃a horas, sa mg̃a horásan.

Manejable. = Ang masáyon pagagamíton, pagahóptan, pagabatónan ug
pagaalimáhan.

Manejar. = Pagcápot, pagcóbot, pagcóyot, pagcóbil, paghícap. *
Pagbáton, paghópot. * Paglíhoc sa bahin sa laoas ng̃a napiáng, nabácol
ng̃a daan.

Manejo. = Pagpatigáyon. * Pagcahópot, pagcabáton.

Manera. = Caogalíng̃on ng̃a pagbóhat sa bisan onsa. * Pagcaatóbang,
pagpamólong, &c., ng̃a caogalíng̃on sa tagsa ca táuo. * Ang si-si, ang
qui-si sa mg̃a saya, sa mg̃a calsones, &c., ng̃a pagasorlánan sa mg̃a
camót.

Mánes. = Mg̃a dios dios sa mg̃a dioatáhan, ng̃a guipacaíng̃on nila ng̃a
nanagbántay sa mg̃a impierno, ug ng̃a nanagpaólay sa mg̃a calág.

Manfla. V. Manceba.

Manflota. = Baláy ng̃a guimpóy-an sa mg̃a bigáon.

Manflotesco. = Ang muádto sa masóbsob sa mg̃a baláy ng̃a pinoyánan sa mg̃a
babáyeng bigáon.

Manga. = Manggas, bocton, boctónan. * Ang bisti sa mg̃a crus ng̃a hatáas
ug sa mg̃a siriales sa Singbahán. * Saláhan sa tubig, sa bino, &c. *
Buháoe. * Bong̃a.

Manglar. = Catónggan.

Mangle. = Cahoy sa catónggan, tong̃og.

Mango. = Polóan. * Togdánan. * Patoc.

Mangonear. = Paglíbod libor, pagsóroy sa oaláy buhat. * Paghilábot sa
bisan cansa, sa díli iang catongdánan.

Mangorrero. = Bisan onsa ng̃a oaláy bale, ng̃a oaláy polós. * Cuchillo
ng̃a may polóan.

Mangorta. = Mananáp sa opat ca tiil.

Mangote. = Manggas ng̃a halagpád ug hatáas.

Manguera. = Polopúntel ng̃a hatáas, sa panápton ng̃a mabága, ng̃a maíng̃on
sa dagoay sa saláhan sa tubig, bino, &c., apan binohóan sa luyo ug sa
luyo, sa isigcadáplin, sa paglímas sa mg̃a sacayán ug sa pagsolód sa
hang̃in sa bodega.

Manguito. = Polopúntel ng̃a maíng̃on sa dagoay sa manggas ng̃a binohóan sa
isigcatomóy, sa pagsolód sa mg̃a camót sa tagsa tagsa ca tomóy, sa
tiempo sa tugnao. * Manggas ng̃a haíctin, ng̃a guibísti sa mg̃a señora
cutub sa popólan hasta sa sico.

Manía. = Pagcabóang, cabóang. * Caogalíng̃on ng̃a gaoi ng̃a molomalágsot.
* Huna húna ng̃a caogalíng̃on ng̃a díli macaígo caáyo.

Maniatar. = Paggápus.

Maniático. = Boang, usáhay.

Manicorto. = Hicáoan, ang díli mahagógma caáyo maghátag.

Manida. = Dalángpan sa bisan cansa.

Manido. = Ang natágo, ang nahóbong.

Manifestacion. = Pagcaháyag, pagcadayág, pagcaásoy, pagcasáyor.

Manifestador. = Ang magapaháyag, ang magapadayág, ang magaásoy.

Manifestar. = Asoy, sayod, hayag, dayág. * Pagpahibaló, pagsóguir.

Manifiestamente. = Sa pagcadayág, sa pagcasáyod, sa pagcaoaláy duha
duha.

Manifiesto. = Dayág, hayag, ang nasáyor, naásoy ug maáyo, ang natúod,
ang oaláy duha duha. * Casayóran.

Manija. = Coloptánan sa mg̃a capandáyan. * Bacólong, singsing sa
tombága, sa pothao, &c., sa pagpalígon sa bisan onsa.

Minilargo. = Ang may mg̃a camót ng̃a hatáas.

Manilla. = Bucála. * Singsing ng̃a pothao ng̃a icagápos sa mg̃a táuo, sa
ilang mang̃a camót.

Miniobra. = Bisan onsang bohat ng̃a pagaboháton. * Mg̃a paglíhoc ug
pagtúyoc tuyoc sa mg̃a soldados * Quinaárman sa paghúpot sa mg̃a sacayán,
tong̃ód sa maáyong pagpatigáyon sa timon, sa mg̃a layág, &c. * Cadaghánan
sa mg̃a casangcápan sa mg̃a sacayán.

Maniobrar. = Pagbóhat sa mg̃a camót. * Pagpatigáyon ug pagpang̃íta sa mg̃a
quinahánglan ng̃a icacóha ug icadáng̃at sa bisan onsa. * Pagpalíhoc sa
mg̃a sacayán tong̃ód sa maáyong paghópot sa timon, sa bansálan, sa mg̃a
layág, &c. * Pagbóhat sa mg̃a soldados sa ilang mang̃a paglíhoc, mg̃a
paglacát, mg̃a pagtóyoc túyoc, sa guitaláyan nila, &c.

Maniobrista. = Ang maálam sa paghópot ug pagbáton sa mg̃a sacayán ug sa
mg̃a soldados.

Manipulante. = Ang mahilábot sa bisan onsa.

Manipular. = Paghilábot sa bisan onsa.

Manípulo. = Bisti sa mg̃a Padre sa pagtúman nila sa ilang mg̃a
catungdánan sa pagcapadre, sa pagmisa: mao sa dagoay sa estola, apan
hamóbo, ug isáblay sa boton sa oála, sa ibábao sa manggas sa alba.

Manir. = Pagpahómoc sa carne ug sa isda, sa pagtípig niána sa usá ca
arlao con capin ba.

Maniroto. = Táuo ng̃a malólot ug dagcó, maosícon.

Manivacío. = Ang táuo ng̃a oaláy dala sa iang mang̃a camót.

Manjar. = Calán-on. * Caling̃áoan ng̃a macalípat sa húna húna.

Mano. = Camót. * Tiil sa pang̃onáhan sa mg̃a mananáp. * Ang pothao, &c.,
ng̃a nagatórlo sa mg̃a horas sa mg̃a horásan. * Idolócdoc, idológmoc sa
bisan onsa. * Tagsa ca pagágui sa pintal sa bisan onsa. * Caloháan ug
limá ca pliegos ng̃a papel. * Gahóm sa pagsógo ug pagbóot. * Ang nahaóna
sa mg̃a táuo ng̃a nanagsogál, ang nagasogál pagóna.

Manobrero. = Ang magabántay sa paghípos sa mang̃a cahugáoan.

Manojo. = Baat, bináng̃an sa bisan onsa ng̃a icasácop sa comót.

Manosear. = Pagcúbil, paghícap sa macadághan sa bisan onsa.

Manoseo. = Pagcacóbil, pagcahícap sa bisan onsa.

Manotada. = Sagpá, tagpa. * Pocpoc ng̃a guipócpoc sa camót.

Manotear. = Pagpócpoc, pagdápi, pagdolápi sa camót. * Paglíhoc,
pagcolocómpas sa mg̃a camót, sa pagsólte ug sa pagásoy sa anáa sa húna
húna.

Manoteo. = Pagcapócpoc, pagcadápi, pagcolocómpas sa mg̃a camót.

Manquear. = Pagpaquíta sa bisan cansa sa iang pagcapiáng, pagcapóngcol.

Manquedad. = Piáng, capóngcol. * Pagcalisá sa mg̃a bahin sa laoas.

Mansamente. = Sa pagcaághop, sa pagcaháoan sa buot. * Sa mahínay, sa
oaláy banha.

Mansedumbre. = Pagcaághop, sa pagcaáyo sa buot, pagcaháoon sa cásing
cásing.

Mansejon. = Mananáp ng̃a aghop caáyo.

Mansion. = Pagcapoyó, pagcadógay, pagcahonóng sa bisan diin.

Manso. = Aghop, sa maáyong boot ug cagaoían.

Manta. = Habol. * Hapín, hanig sa mg̃a cabayo, &c.

Mantaterilla. = Panápton ng̃a icabóhat sa mg̃a hapín sa mg̃a mananáp.

Mantear. = Pagpalopád sa táuo, sa mananáp, &c., ng̃a binútang sa usá ca
habol, sa pagsalibáy, pagsalógpo, canía dapit sa itáas, arón mohólog sa
maong habol.

Manteca. = Tamboc sa mg̃a mananáp. * Ang dugá ng̃a maholohágcot, mahomót
ug lanáhon sa obán ng̃a mg̃a bong̃a.

Mantecada. = Inárlip ng̃a pan, ng̃a diníhog sa tamboc sa baca ug sa
asúcar.

Mantecado. = Tinápay ng̃a minása sa manteca, sa tamboc.

Mantecon. = Táuo ng̃a mahagúgma magcáon sa mg̃a calán-on ng̃a maáyo.

Mantecoso. = Ang may daghan ng̃a manteca. * Ang maíng̃on ing̃on sa
manteca.

Manteista. = Ang nagabísti sa bisti ng̃a guing̃álan sotana ug manteo, ug
magatámbong sa escolahán sa cadaigánan.

Mantel. = Panápton ng̃a igatábon sa lamesa ng̃a calán-an, hanig, hapín. *
Ang panápton ng̃a dagcó ng̃a igatábon sa altal.

Mantelería. = Cadaghánan sa mg̃a mantel ug mg̃a serbilleta.

Mantelete. = Bisti sa mg̃a Sres. Obispos ng̃a guibísti nila sa ibábao sa
roquete ug moábot hasta sa obos sa mg̃a tohod.

Mantener. = Pagpacáon sa bisan cansa. * Pagbáton, paghópot sa bisan
onsa. * Pagdáyon sa guibóhat. * Paglában, pagtábang, pagpadang̃óp sa
bisan cansa. * Pagdáyon sa guihúna húna.

Manteniente (á). = Bisan onsa ng̃a guibúhat sa duhá ca camót, sa tibúoc,
ng̃a cosóg.

Mantenimiento. = Calán-on, pagpacáon.

Manteo. = Bisti ng̃a hatáas ug ng̃a may asintos, ng̃a guibísti sa mg̃a
Padreng clérigo sa ibábao sa sotana. * Saya sa mg̃a babáye.

Mantequera. = Sorlánan ng̃a balotáng̃an sa manteca.

Mantequero. = Ang magabalígya sa manteca.

Mantequilla. = Manteca ng̃a minása sa asúcar. * Gatas ng̃a tibúoc ng̃a
sináctan sa asín.

Mantero. = Ang magabóhat ug magabalígya sa mg̃a habol.

Mantilla. = Mantiya, panápton ng̃a putíon ug malíng̃in dapit sa obus, ng̃a
igadóngdong ug igatábon sa mg̃a babáye sa olo ug sa ilang laoas hasta sa
obos sa haoac. * Hapín sa mg̃a bátang diótay, ng̃a igapótus caníla. *
Hanig, hapín ng̃a igatábon sa mg̃a payod sa mg̃a cabayo.

Mantillo. = Cahogáoan, sagbot, tae sa mg̃a mananáp ng̃a nadógmoc ug
nadonót na.

Manto. = Pandong. * Ang bisti sa mg̃a Padreng religioso ng̃a guibísti
nila sa ibábao sa ilang túnica con hábito. * Bisti ng̃a mahál uyámot ng̃a
guibísti sa mg̃a hari ug sa obán pang mg̃a dagcóng táuo ng̃a hamíli caáyo,
ng̃a guisáb-ong sa liog ug magagóyod dapit sa licód. * Ang icasalípod sa
bisan onsa.

Manuable. V. Manejable.

Manual. = Ang guibúhat sa mg̃a camót. * Ang masáyon pagagamíton,
pagaboháton. * Táuo sa maáyong cagaoían, masinógton. * Libro ng̃a
guisolátan sa mg̃a tolománon sa pagbóhat sa mg̃a sacramento. * Ang libro
ng̃a sinolátan sa mg̃a táuo ng̃a comerciante, &c., sa salapí, &c., ng̃a
guidáoat ug ng̃a guigásto nila, sa paghóad nila oña sa librong dagcó.

Manualmente. = Sa mg̃a camót.

Manubrio. = Polóan, caláptan, coloptánan sa bisan onsang capandáyan.

Manucodiata. = Langgam.

Manuella. = Cahoy ng̃a igatúyoc sa cabrestante sa mg̃a sacayán.

Manufactura. = Mg̃a buhat sa camót, mg̃a hinábol, mg̃a bolda, &c.

Manumision. = Pagcalocát sa bihag, pagcatógot sa olípon arón omóndang
sa pagcaolípon nia.

Manumisor. = Ang motógot sa iang olípon arón omóndang sa pagcaolípon
nia.

Manumitir. = Pagtógot sa mg̃a olípon arón omóndang sila sa pagcaolípon,
ug arón mahímo sila ug tagía sa ilang cabobót-on.

Manuscrito. = Solat, sinúlat sa camót.

Manutencion. = Pagpacáon, pagcáon. * Pagcalában, pagcatábang,
pagpadang̃óp.

Manzana. = Bong̃a ng̃a malíng̃in ug malalím caáyo. * Catilíngban sa bisan
onsang mg̃a botang ng̃a nagacadóol.

Manzanilla. = Tanóm, mansaniya, rosas de papel, rosas del Japon.

Manzanillo. = Cahoy ng̃a magabóng̃a sa mg̃a aseituna ng̃a guing̃álan ug
mansaniya.

Manzano. = Cahoy ng̃a mobóng̃a sa mg̃a mansana.

Maña. = Pagcabátid, pagcaálam, pagcalaláng.

Mañana, parte del dia hasta las doce. = Bontag. * El dia que sigue al
de hoy. = Ogma, odma. * Túig ng̃a omalábot.

Mañanica. = Sinógdan sa buntag.

Mañear. = Pagbóhat sa bisan onsa sa caálam sa pagcalaláng, pagcabátir.

Mañería. = Pagcalángday sa mg̃a babáye ug sa mang̃a baye. * Pagcadíli
mobóng̃a ang yota, pagcasándao sa mg̃a cahoy.

Mañero. = Malaláng̃on, batid.

Mañosamente. = Sa pagcamaálam, sa quinaárman, sa pagcabátir.

Mañoso. = Ang maálam, ang may pagcabátid.

Mapa. = Piníntal sa papán, sa papel, &c., sa mg̃a yota, mg̃a dagat, mg̃a
calongsódan, &c.

Maquila. = Ang bahin sa binócboc, &c., ng̃a nahatong̃ód sa táuo ng̃a
maglilíguis.

Maquilar. = Pagháoir sa maglilíguis sa bahin sa binócboc, &c., ng̃a
nahatong̃ód canía.

Máquina. = Capandáyan, tinócor sa cahoy, pothao, tombága, &c., sa
pagbóhat sa pagcasáyon sa bisan onsa.

Maquinacion. = Pagcalaláng, húna húna con bohat ng̃a malaláng̃on sa
pagbóhat sa bisan onsa ng̃a daótan.

Maquinador. = Malaláng̃on, táuo ng̃a magahúna húna sa pagbúhat sa bisan
onsang daótan.

Maquinal. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a paglíhoc sa mg̃a bahin sa máquina. *
Mg̃a paglíhoc sa mg̃a bahin sa laoas. * Mg̃a pagbóhat ng̃a oalá húna
hunáon, ug oalá boóton.

Maquinalmente. = Sa oaláy húna húna, sa oalá húna hunáon ug boóton.

Maquinar. = Paghúna húna sa tinágo, sa hilom ug sa pagcalaláng, sa
pagbóhat sa bisan onsa.

Maquinaria. = Quinaárman ng̃a magatórlo sa pagbúhat sa mg̃a máquina.

Maquinista. = Ang magahúna húna sa paggáma sa mg̃a máquina.

Mar. = Dagat, catilíngban sa mg̃a tubig ng̃a nanaglibót sa yota. * Balod
ng̃a dagcó, bacat.

Maraña. = Cadaghánan sa mg̃a sagbot, mg̃a dagámi, &c., sa yota. * Ang
gomon sa igagáma, sa hilo, &c. * Pagcagobót sa mg̃a palós sa igagáma,
&c. * Bisan onsa ng̃a malisód ug macóli.

Marasmo. = Caníoang sa laoas.

Maravedí. = Salapíng caráan ng̃a nagacaláin lain sa bale, sumála sa
tiempo ug sa mg̃a longsod.

Maravilla. = Bisan onsa ng̃a cating̃aláhan, hibólng̃an. * Tanóm.

Maravillar. V. Admirarse.

Maravillosamente. = Sa pagcating̃ála. * Sa pagcatúman, sa pagcahíngpit.

Maravilloso. = Maáyo caáyo, cating̃aláhan, hibólng̃an, hingpit oyámot.

Marbete. = Pinótol ng̃a papel ng̃a ibótang sa mg̃a daplin sa mg̃a panápton
ng̃a binólos, ng̃a pasolátan sa cahitáson sa maong bolos.

Marca. = Probinsia. * Máquina, capandáyan sa pagsócod sa cahitáson sa
mg̃a táuo, arón hibalóan con quinsay maáyo sa pagsolód sa pagcasoldado.
* Imalárca sa bisan onsa. * Timáan ng̃a guibóhat sa bisan diin. *
Babáyeng bigáon ng̃a mobóot sa cadaghánan.

Marcador. = Ang magamarca, magapátic.

Marcar. = Pagmarca, pagtimáan sa bisan onsa, arón magaláin sa obán.

Marcial. = Ang nahatong̃ód sa pagpang̃óbat, sa pagáoay.

Marco. = Ang magalibót ug macasácop sa bisan onsa. * Cahoy ng̃a
pagaang̃áyan sa mg̃a papán sa mg̃a bongbong, sa mg̃a tacop ug sa mg̃a
talambóan. * Timbang ng̃a tumbas sa oaló ca onsa. * Capandáyan ng̃a
igasócod sa cahitáson sa tiil, sa mg̃a táuo ng̃a nanagbúhat sa mg̃a sapín.

Marcha. = Pagcalacát, pagcalacáo.

Marchamar. = Pagtimáan sa mg̃a pardo ug mg̃a manggad, sa mg̃a aduana.

Marchamero. = Ang magamarca ug magatimáan sa mg̃a manggar ug sa mg̃a
pardo sa mg̃a aduana.

Marchamo. = Marca, timáan ng̃a ibótang sa mg̃a pardo ug mg̃a manggad sa
mg̃a aduana. * Patic.

Marchante. = Comerciante, ang magapatigáyon sa pagpálit ug sa
pagbalígya.

Marchar. = Paglacát, paglacáo, pagbiaje.

Marchitable. = Ang masáyon malómi, malóm-it, maláya.

Marchitar. = Lomi, lom-it, laya. * Pagníoang pagcóha sa cosóg, sa
gahóm.

Marchitez. = Pagcaláya, pagcalómi, pagcalóm-it.

Marchito. = Ang naláya, ang namalá, ang nalómi, ang nalóm-it.

Marea alta. = Taob.

Marea baja. = Honás. * Ang baybáyon, ang pilio, ang daplin sa dagat ng̃a
pagatubígan sa pagcatáob. * Ang mg̃a sagbot ug cahogáoan ng̃a sinílhig sa
mg̃a cadaghánan. * Hang̃in ng̃a mahínay ug mahómoc ng̃a guican sa dagat.

Mareaje. = Quinaárman ng̃a magatórlo sa pagsacáy. * Dalan ng̃a
guidolóng̃an sa mg̃a sacayán, sa paglayág nila.

Mareamiento. = Pagcadágat, pacadinágat, pagcasóca sa pagsacáy.

Mareante. = Ang nagaestudio sa quinaárman sa pagsacáy.

Marear. = Paghópot sa mg̃a sacayán ng̃a nanaglayág. * Pagdágat, pagláin
sa olo, pagsóca, paglóod sa cotó cotó sa mg̃a táuo ng̃a nanagsacáy.

Marejada. = Balod ng̃a dagcó, bacat.

Maremagnum. = Mg̃a polong ng̃a linatín: pagcadagcó. * Pagcabóloc sa bisan
onsa. * Pagcadághan.

Mareo. V. Mareamiento.

Marero. = Hang̃in ng̃a guican sa dagat.

Mareta. = Pagcalíhoc sa dagat sa pagsógod sa hang̃in.

Marfil. = Garing, tipóso. * Ng̃ipon ng̃a dagcó. * Mananáp ng̃a guing̃álan
ug gadya.

Marfileño. = Bisan onsang buhat sa garing, ang nahatong̃ód sa tipóso.

Marga. = Panápton ng̃a putíon, mabága caáyo.

Margarita. = Quinháson. * Tanóm. * Mutia.

Margen. = Daplin sa bisan onsa. * Baybáyon, pileu sa subá con sa dagat.

Margenar. = Pagbílin sa mg̃a daplin, sa papel ng̃a pagasulátan.

Marginal. = Ang anáa con ang nahatong̃ód sa daplin.

Marginar. = Pagtimáan sa bisan onsa sa daplin sa bisan onsang solat.

María. = Ng̃alan ng̃a matám-is uyámot sa Inahán sa Dios, ug Guinóo sa mg̃a
táuo. * Ang candela ng̃a maputí ng̃a ibótang sa labing hatáas sa
tenebrario sa pagtinieblas.

Marial. = Libro ng̃a sinulátan sa mg̃a pagdáyeg cang María Santísima.

Marica. = Langgam, sal-ing.

Maricon. = Laláqui ng̃a babayénon ug taláoan.

Maridable. = Pagpoyó ug paghiúsa sa mang̃a miño, ug ang nahatong̃ód sa
pagcamagtiáyon.

Maridablemente. = Sa quinabúhi, sa pagcaáng̃ay, sa pagcahiúsa sa mg̃a
miño.

Maridaje. = Pagcahiósa ug pagcaáng̃ay sa mg̃a miño, sa mg̃a color, &c.

Maridar. = Pagbána sa babáye, pagmiño.

Maridillo. = Bana ng̃a talamáyon. * Bagáhan ng̃a pagainitan sa mg̃a babáye
sa mg̃a tiil.

Marimacho. = Babáyeng lalaquínon.

Marimanta. = Táuo táuo ng̃a macalilísang ng̃a icacahárloc sa mg̃a báta.

Marimorena. = Pagcaáoay, pagcalális.

Marina. = Ang yota ng̃a harúul sa dagat. * Piníntal, papel, panápton,
&c., ng̃a guipintálan sa dagat. * Quinaárman ng̃a nagatórlo sa pagsacáy
ug paghópot sa mg̃a sacayán. * Cadaghánan sa mg̃a táuo ug sa mg̃a sacayán
sa hari, sa Guinharían.

Marinaje. = Opicio, quinaárman sa pagsacáy. * Cadaghánan sa mg̃a táuo
ng̃a nanagsacáy sa paghópot sa mg̃a sacayán.

Marinear. = Pagsacáy.

Marinerado. = Sacayán ng̃a guisangcápan sa mg̃a quinahánglan.

Marinería. V. Marinaje.

Marinero. = Táuo sa dagat, grumete, ang nagatábang sa paghópot sa mg̃a
sacayán, sa mg̃a layág, &c. * Sacayán ng̃a sangcap ug andam na sa
paglayág con sa pagguícan. * Quinháson, lagáng.

Marinesco. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a táuo ng̃a nanagsacáy sa paghópot sa
sacayán.

Marino. = Ang nahatong̃ód sa dagat. * Táuo sa dagat.

Marion. = Isda.

Mariposa. = Anonúgba.

Mariquita. = Mananáp ng̃a diótay ng̃a guipintálan sa bocó bocó sa
pagcadágoay sa escudo sa Cármen.

Marisabidilla. = Babáye ng̃a magapacamaálam.

Mariscal. = Ponóan sa mg̃a soldados. * Ang mananámbal sa mg̃a cabayo, &c.

Mariscalía. = Opicio sa pagcamariscal.

Mariscar. = Pagpang̃ínhas, pagpólot sa mg̃a quinháson. * Pagpang̃áoat,
pagticás, pagcáhas.

Marisco. = Quinháson. * Quináoat.

Marisma. = Yota ng̃a pagadanáoan sa tubig sa dagat con sa mg̃a sobá.

Marital. = Ang nahatong̃ód sa bana.

Marítimo. = Ang nahatong̃ód sa dagat.

Marjal. = Yota ng̃a pagadanáoan.

Marlota. = Bisti sa mg̃a moros.

Marmita. = Colon sa tumbága con sa pothao.

Marmiton. = Tanód ng̃a nagasílbi sa cocina.

Mármol. = Bató ng̃a pino caáyo ug masínao: nagacaláin lain ug color ug
sa mg̃a boloc con barlis.

Marmolejo. = Columna ng̃a diótay.

Marmoleño. = Ang nahatong̃ód sa mármol ug maíng̃on niána.

Marmolería. = Cadaghánan sa mg̃a batóng mármol.

Marmolista. = Ang magabóhat, magasápsap ug magapahínlo sa mg̃a batóng
mármol.

Marmóreo. = Bisan onsang buhat sa mármol ug ang maíng̃on ing̃on niána.

Marmoroso. = Idem.

Marmota. = Mananáp sa opát ca tiil.

Maro. = Tanóm ng̃a italámbal.

Maroma. = Pisi, lobir ng̃a dagcó, palíhang.

Maron. = Isda.

Marques. = Dagcóng táuo sa Guinharían. * Ng̃alan ng̃a bantógon ug
banságon ng̃a guitógot sa hari sa obán ng̃a mg̃a táuo sa Guinharían, sa
pagbálos sa ilang mg̃a pahanóngdan.

Marquesa. = Ang asáoa sa marqués. * Ang babáye ng̃a guitogótan sa hari
niíning ng̃alan ng̃a banságon.

Marquesado. = Ang pagcahímtang ug ang yota ng̃a nahasácop sa ilálom sa
gahóm sa marqués.

Marqueta. = Talo ng̃a tinórta pa.

Marquetería. = Opicio sa pagcapánday sa cahoy, ug sa pagbóhat sa mg̃a
casangcápan ng̃a pino ug mahál.

Marquiartife. = Tinápay.

Marquida. = Babáyeng bigáon, ng̃a motógot sa iang laoas sa cadaghánan.

Marra. = Pagcacólang sa bisan onsa sa lugar ng̃a pagabotáng̃an onta.

Marrajo. = Torong borhíon, ng̃a díli modámag sa inatobáng̃ay. * Táuo ng̃a
batid, malaláng̃on, ng̃a malisód ug macúli pagalimbóng̃an. * Isda, iho.

Marrano. = Baboy ng̃a aghop.

Marrar. = Pagcólang, pagsáyop, pagsálang. * Pagbólag sa pagcaláctod, sa
pagcatól-id.

Marras. = Sa canhing tiempo, sa tiempo, sa túig ng̃a miágui.

Marrubio. = Tanóm.

Marrullería. = Pagcaálam, pagcaólo olo, pagcalaláng sa paglímbong sa
isigcatáuo.

Marrullero. = Ang magaálam alam, ang magaólo olo, ang magalaláng sa
pagcóha sa iang guitúyo, ug sa paglímbong sa isigcaíng̃on.

Marcopa ó marsopla. = Isda ng̃a dagcóan ug sa dagcóng olo.

Marta. = Mananáp sa opát ca tiil: magasobád sa mg̃a pisó ug mg̃a itlog.

Martagon. = Tanóm. * Táuo ng̃a malaláng̃on, batid ug ng̃a malisód
pagalimbóng̃an.

Marte. = Bitóon sa maong ng̃alan ng̃a moámbit sa siga sa adlao. * Pothao.

Martes. = Martes: ang icatólo ca adlao sa semana.

Martillada. = Pagcapaló, pagcabácbac, pagcabónal sa paló.

Martillado. = Dalan.

Martillador. = Ang magapaló, ang magabácbac.

Martillar. = Pagpaló, pacbácbac.

Martillo. = Paló, bacbac. * Dalan.

Martin del rio. = Langgam.

Martina. = Isda.

Martinete. = Langgam. * Ang cahoy ng̃a diótay ng̃a magapatonóg sa mg̃a
clave, clavicordio, sa pagtóctoc sa mg̃a colda, somála sa hingtóngdan
ng̃a tecla ng̃a pagacobílon sa magacáblit. * Bacbac.

Mártir. = Ang guipanagsáquet ug guipatáy tong̃ód sa Pagtúo cang
Jesucristo. * Ang guicalísdan ug guiábot sa mg̃a cagóol ug sa mg̃a
dagcóng cayógot.

Martirio. = Pagpasáquet ug pagcamatáy, camatáyon, tong̃ód sa matúod ng̃a
Pagtóo. * Calisód, cayógot, cagóol.

Martirizar. = Pagpasáquet ug pagpatáy sa bisan cansa, tong̃ód cay motóo
ug magatóg-an sa matúod ng̃a Pagtúo sa atong Guinóong Jesucristo.

Marzal. = Ang nahatong̃ód sa bulan sa marzo.

Marzear. = Paggónting sa balahíbo sa mg̃a mananáp.

Marzo. = Marzo: ang icatólo ca bulan sa túig.

Mas. = Capin, labí.

Masa. = Binócboc ng̃a nahiósa sa bino, sa tubig, &c. * Sacót sa yota, sa
yeso, sa apog, sa balás ug sa tubig. * Tombága, salapí, &c., ng̃a
tinúnao. * Catilíngban, cadaghánan sa bisan onsa.

Mascabado. = Asúcar ng̃a obus, ng̃a díli maáyo.

Mascador. = Ang magaósap.

Mascar. = Pagósap, pagdógmoc sa bisan onsa sa mg̃a ng̃ipon ug sa mg̃a
bag-ang. * Buyo. = Mama.

Máscara. V. Careta y Disfraz.

Mascarada. = Dula ng̃a guipanambóng̃an so mg̃a táuo ng̃a guipanabónan sa
nauong ug guibistíhan sa nagacaláin lain ng̃a mg̃a bisti.

Mascaron. = Nauong nauong ng̃a dagcóan caáyo. * Nauong nauong sa bató
&c., ng̃a ibútang sa mg̃a buhat sa cota.

Mascujar. = Pagósap sa pagcadíli maáyo, sa pagcalisód.

Masculino. = Ang nahatong̃ód sa mang̃a laláqui ug sa mg̃a laqui. * Ng̃alan
sa mg̃a laláqui ug sa mg̃a laqui.

Mascullar. = Pagpamólong sa díli maáyo ng̃a pagcasángpot, pagyóng̃it,
pagtóna tona, pagsagóngsong.

Maselucas. = Ang mg̃a dahon sa baraja, sa mg̃a baraja.

Masera. = Dolang ng̃a dagcó sa pagmása.

Masilla. = Ang salapí ng̃a tolotagídyot ng̃a guinaháuid sa ponóan sa mg̃a
soldados, sa ilang sohol, ng̃a icapálit sa mg̃a sapín, &c.

Maslo. = Ang guinatórcan sa icog sa mg̃a mananáp ng̃a icógan.

Mastelero. = Talaróc ng̃a diótay ng̃a guisúmpay sa mg̃a talároc ng̃a dagcó
sa mg̃a sacayán.

Masticacion. = Pagcaósap.

Masticar. = Osap. * Paghúna húna, pagpalándong.

Masticario. = Tambal ng̃a pagaosápon.

Masticador. = Capandáyan ng̃a ibótang sa bába sa mg̃a cabayo arón díli
sila macacáon.

Mástil. V. Mastelero. * Holohalígue ng̃a macapogóng sa bisan onsa. * Ang
lindog sa mg̃a tanóm con magáhi na. * Bahag.

Mastin. = Calaínan sa mg̃a iró.

Mastranto. = Tanóm.

Mastranzo. = Tanóm ng̃a mohomót.

Mastruezo. = Tanóm.

Mata. = Bisan onsang tanóma. * Sang̃á sa mg̃a tanóm.

Matacandelas. = Capandáyan ng̃a guibútang sa tomóy sa usá ca cahoy ng̃a
hatáas sa pagpálong sa mg̃a candela.

Matachin. = Laláqui ng̃a nagabísti sa mg̃a nagacaláin lain ng̃a mg̃a bisti
sa mg̃a nagacaláin lain ng̃a color, ng̃a nagaobán sa mg̃a dula. * Ang
magapatáy sa mg̃a hayúpan.

Matadero. = Lugar ng̃a pagapátyan ug pagapanítan sa mg̃a hayúpan, sa
mang̃a mananáp ng̃a ibalígya sa cadaghánan. * Calisód, cabórlay ng̃a
dagcó.

Matador. = Ang macamatáy, ang magapatáy, mupatáy.

Matadura. = Samar sa bocó bocó sa mg̃a cabayo, &c., tong̃ód cay
guidosdósan sa siya.

Matafuego. = Capandáyan ng̃a guing̃álan ug bomba, sa pagpálong sa caláyo,
ug sa pagbó-bo sa tubig sa mg̃a baláy, &c., mg̃a nang̃asónog.

Matajudío. = Isda.

Matalahuva. = Tanóm sa anís, ug ang maong anís.

Matalon. = Cabayo, &c., maníoang caáyo ug ng̃a díli maálam maglacát.

Matalotaje. = Balon sa mg̃a quinahánglan sa pagcáon ng̃a guidála sa mg̃a
sacayán. * Cadaghánan sa mg̃a botang ng̃a nagacaláin lain ug nang̃obót,
nabóloc, nasácot.

Matanza. = Pagpatáy. * Ang mg̃a baca, mg̃a baboy, &c., ng̃a guitagána arón
iháuon, arón patyon. * Pagcamatáy, camatáy.

Matar. = Pagpatáy, pagbonó, pagíhao. * Pagsámar sa bocó bocó sa mg̃a
cabayo, &c., cay guidosdósan sa siya. * Pagsobó, pagsalíbo sa apog, sa
calero pa. * Paghurót, pagtibáoas, pagláglag.

Matarife. = Táuo ng̃a magapánit ug magalápa sa mg̃a hayúpan.

Matasanos. = Mananámbal ng̃a díli maálam, ng̃a díli mahibaló sa iang
catugdánan.

Matasiete. = Táuo ng̃a magapacalaláqui, magapacaísog.

Materia. = Mg̃a hilimóon sa bisan onsa. * Ang mg̃a botang ng̃a magámit sa
pagbóhat sa bisan onsa. * Ang nana, ang dugó ng̃a nadonót. * Ang
ibolóhat sa mg̃a sacramento, maíng̃on ng̃a ang tubig sa pagbúnñag, &c. *
Bisan onsa ng̃a soguílon con hulusáyon. * Hingtóngdan, tong̃ód. *
Panigíngnan ng̃a pagahoálan sa mg̃a báta ng̃a nagatóon sa pagsúlat.

Material. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a botang, sa ilang pagcamáo gayód, sa
dagoay. * Hilimóon sa pagbóhat sa bisan onsa.

Materialidad. = Pagcabótang sa ng̃atanán ng̃a mahímo ng̃a pagasólng̃on ug
pagacubílon.

Materialismo. = Sayóp sa mg̃a táuo ng̃a díli sila buot magíla sa mg̃a
calág ug mg̃a espíritu, ug sa ng̃atanán ng̃a oaláy laoas.

Maternal. = Ang nahatong̃ód sa calág, sa húna húna. * Ang nahatong̃ód sa
inahán.

Maternidad. = Pagcabótang, pagcahímtang sa inahán.

Materno. = Ang nahatong̃ód sa inahán.

Matiz. = Pagcasácot, pagcahiósa sa mg̃a color ng̃a nagacaláin lain sa
pagcaáng̃ay.

Matizar. = Paghiósa, pagsácot, sa pagcaáng̃ay, sa mg̃a color ng̃a
nagacaláin lain.

Mato. V. Matorral.

Maton. = Táuo ng̃a magapacalaláqui, ng̃a mahagógma maghilábot sa mg̃a
paglális lalis.

Matorral. = Yota ng̃a calibónan, ng̃a guitórcan sa daghánan ng̃a mg̃a
sagbot.

Matoso. = Ang naponó sa mg̃a casagbótan.

Matraca. = Palác palác, cagol cagol, palacópac. * Pagcasólog sa
isigcatáuo. * Pagcasabá. * Pagcayúbit, pagbóyboy.

Matraquear. = Pagbóyboy. * Pagsólog sólog. * Pagyúbit. * Pagcasabá.

Matraquista. = Ang magabóyboy, ang magacasabá. * Ang magasólog solog,
ang magayúbit.

Matraz. = Baso ng̃a pagagamíton sa mg̃a botica, ng̃a nagacaláin lain sa
dagoay ug sa cadagcóon.

Matrero. = Batid, malaláng̃on.

Matricaria. = Tanóm ng̃a mahomót.

Matricida. = Ang nagapatáy sa iang inahán.

Matracidio. = Pagpatáy sa bisan cansa sa iang inahán.

Matrícula. = Listáhan sa mg̃a ng̃alan sa mg̃a táuo ng̃a guisúlat sa bisan
onsang quinahánglan con tuyo.

Matriculador. = Ang magasúlat sa ng̃alan sa mg̃a táuo.

Matricular. = Pagsúlat sa ng̃alan sa mg̃a táuo.

Matrimonial. = Ang nahatong̃ód sa pagcamiño, sa mg̃a miño.

Matrimonialmente. = Ing̃on sa ang̃ay sa batásan sa mg̃a miño.

Matrimonio. = Pagcasál, pagcamíño: ang usá sa pipíto ca sacramento sa
santa Iglesia. * Ang bana ug ang asáoa.

Matritense. = Ang natáuo sa Madrid.

Matriz. = Pagoáncan. * Bisan onsa ng̃a nahaúna ug labíng mahál sa
isigcaíng̃on. * Bisan onsa ng̃a pagatipígan arón pagasibóan ug
pagatandígan sa isigcaíng̃on.

Matrona. = Inahán, babáye ng̃a hamíli ug sa mahínay ng̃a batásan. * Ang
mananábang, ang babáye ng̃a manábang sa mg̃a isigcababáye ng̃a mang̃ánac.

Matronaza. = Babáyeng ng̃a sopang ug maámbong.

Matute. = Pagcasolód sa bisan diin sa mg̃a manggad ng̃a guidilí sa mg̃a
punóan ug ang maong mg̃a manggad.

Matutear. = Pagsolód sa mg̃a calongsódan sa mg̃a manggar, ng̃a dinilían,
ng̃a guidilí sa mg̃a ponóan.

Matutero. = Ang nagasolód sa mg̃a calongsódan sa mg̃a manggar ng̃a guidilí
sa mg̃a punóan.

Matutinal. = Ang nahatong̃ód sa buntag. * Mg̃a misa sa caarláuon.

Matutino. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a horas sa buntag.

Maula. = Bisan onsa ng̃a oaláy polós, ng̃a talamáyon. * Limbong, laláng.
* Táuo ng̃a díli boot magbáyad sa iang mg̃a otang.

Maulería. = Tiendahán, lugar ng̃a pagabaligyáan sa mg̃a tinábas ng̃a
panápton ng̃a nagacaláin lain ug color.

Maulero. = Ang mobalígya sa mg̃a tinábas sa nagacaláin lain ng̃a mg̃a
panápton. * Malilímbong, malimbóng̃an, malaláng̃on.

Maullador. = Iríng ng̃a magaíng̃ao, mang̃áo ng̃áo caáyo.

Maullar. = Pagíng̃ao, pagng̃áo ng̃ao, pagtíng̃og sa mg̃a iríng.

Maullido. = Pagcaíng̃ao, pagcang̃áo ng̃ao sa mg̃a iríng.

Mausoleo. = Lobóng, lobóng̃an, lolóbng̃an sa maáyong pagbóhat.

Máxima. = Húna húna ng̃a paganóntan sa daghánan. * Húna húna ng̃a
caogalíng̃on.

Máximamente. = Labí.

Máxime. = Polong ng̃a linatín: como el anterior.

Máximo. = Ang labíng dagcó, mahál, maáyo, &c., sa isigcaíng̃on.

Maya. = Tanóm. * Langgam.

Mayador. V. Maullador.

Mayar. V. Maullar,

Mayeto. = Bacbac ng̃a magadócdoc sa panápton ng̃a icabóhat sa papel.

Mayo. = Mayo, ang icalíma ca bulan sa túig. * Cahoy ng̃a hatáas caáyo
ng̃a itanóm sa mg̃a saoang sa mg̃a calongsódan, sa bulan sa mayo, ug ng̃a
pagabotáng̃an sa tomóy sa mg̃a sintas, sa mg̃a bong̃a, &c. * Mg̃a sang̃á sa
mg̃a cahoy ng̃a ibótang sa mg̃a olitáo sa pultahán sa mg̃a baláy sa ilang
mg̃a pang̃asáuon.

Mayor. = Ponóan, ang magasógo, ang magabúot. * Ang dagcó sa lain ng̃a
botang. * Ang táuo ng̃a miábot sa edad, arón magabúot sia sa iang
caogalíng̃on. * Ang layág sa sacayán ng̃a guibútang sa talároc sa
talioála con mayor. * Ang amahán, ang apóhan ug obán pang guinicánan,
guinlioátan sa mg̃a táuo. * Ang magúlang. * Ang testigos ng̃a díli mahímo
ng̃a pagaáydan. * Ponóan sa mg̃a soldados. * Ang nahaónang táuo sa bisan
onsang opicio.

Mayora. = Asáoa sa mayor.

Mayoral. = Baquerong nahaóna ng̃a magabántay sa mg̃a hayópan. * Alguasil.

Mayoralía. = Ang panón sa mg̃a hayópan ng̃a guibantáyan sa mayoral.

Mayorazgo. = Cadaghánan sa mg̃a catigayónan. * Ang nahaágom sa mg̃a
catigayónan ng̃a díli mahímo ng̃a ihátag sa lain. * Ang anac ng̃a
pang̃ánay.

Mayordoma. = Asáoa sa mayordomo.

Mayordomear. = Paghópot. * Pagbáton, pagbántay sa bisan onsang baláy,
cabalánan, &c.

Mayordomía. = Opicio, cahímtang sa pagcamayordomo.

Mayordomo. = Sologóon ng̃a nahaóna ug labí, ng̃a guitugyánan sa paghópot,
pagbáton ug pagbántay sa ng̃atanán ng̃a nahamútang sa usá ca baláy, sa
usá ca baol, &c. * Ang táuo ng̃a guing̃álan sa mg̃a cofradía sa pagatúbang
ug pagtimáan sa mg̃a paggasto sa mg̃a piesta, &c.

Mayoría. = Pagcadagcó, pagcaáyo, pagcamahál sa usá ca butang con
itándig ug ipanánglet sa lain ng̃a butang. * Ang edad ng̃a guitórlo sa
mg̃a leyes arón magabúot ang táuo sa iang caogalíng̃on.

Mayoridad. V. Mayoría hasta ang edad.

Mayormente. = Labí pa.

Maza. = Timáan ng̃a guidála sa mg̃a táuo ng̃a guing̃álan ug macero, sa
atubáng̃an sa mg̃a hari, sa mg̃a gobernador, ug sa catilíngban sa mg̃a
doctor sa mg̃a Universidad, &c. * Paló, bacbac sa cahoy. * Táuo ng̃a cuti
cutíhan, ng̃a magaaling̃ása sa isigcatáuo nia.

Mazacote. = Dugá sa tanóm ng̃a guing̃álan ug almarjo. * Sacót sa balás,
tubig ug apog, ng̃a ibó-bo sa mang̃a simiento sa mg̃a baláy, sa mang̃a
Singbahán, &c.

Mazada. = Pagbónal sa bacbac, sa paló.

Mazamorra. = Calán-on ng̃a pagaboháton sa binócboc sa maís ng̃a minása sa
tubig ug sa dugús. * Bisan onsa ng̃a nadógmoc.

Mazapan. = Minása ng̃a pagaboháton sa mg̃a almendra, sa asúcar, &c.

Mazmorra. = Bilanggóan, presóhan sa ilálom sa yota, sa mg̃a moros.

Mazo. = Bacbac, paló. * Cadaghánan sa bisan onsa ng̃a bináat, tinácgos,
sa mg̃a sintas, sa mg̃a pluma, &c. * Táuo ng̃a cuti cutíhan, ng̃a
magabúrlay ug magaaling̃ása sa isigcatáuo.

Mazonería. = Bisan onsang buhat sa mg̃a bató ug sa apog.

Mazorca. = Poso. * Ang labíng mabága sa mg̃a cohoy ng̃a liníloc, mg̃a
balaustre, &c.

Mazorral. = Táuo ng̃a borong, boquírnon, ng̃a díli maálam magatúbang sa
isigcatáuo.



ME

Mea. = Polong ng̃a guiíng̃on sa mang̃a bátang diótay con buot sila magíhi.

Meada. = Ang ihi ng̃a mugóa sa tagsa ca pagíhi. * Ang timáan ug ang
lugar ng̃a mahomód sa tagsa ca pagíhi.

Meadero. = Lugar ng̃a ihiánan.

Meados. = Ihi.

Meato. = Bohó ng̃a diótay uyámot sa mg̃a laoas sa mg̃a táuo: ang alaguían
sa sing̃ot.

Meauca. = Langgam ng̃a mocáon sa mg̃a isda.

Mecánica. = Quinaárman sa pagíla sa ng̃atanán ng̃a nahatong̃ód sa mg̃a
máquina. * Bisan onsa ng̃a oaláy polós, ng̃a tacós ng̃a pagatamáyon.

Mecánico. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a bohat: sa mg̃a paghábol, mg̃a pagsálsal
mg̃a pagpánday, &c.

Mecanismo. = Ang pagcabótang sa bisan onsa ng̃a may laoas.

Mecedero. = Duyan.

Mecedor. = Ang magapadúyan.

Mecedura. = Pagcadóyan.

Mecenas. = Manlalában, tomalábang.

Mecer. = Pagdúyan, pagtábiog, pagtábog, pagábiog, pagtábion. * Paglóg-o
sa vino, tubig, &c., sa baso, sa damajuana, &c., arón masácot ug maáyo.

Meconio. = Dugá sa guing̃álan ug adormideras.

Mecha. = Pabílo sa mg̃a sugá, ang gapas, &c., ng̃a ibótang sa baso, &c.,
ng̃a sinórlan sa lana, arón masíga. * Ang mg̃a pinótol ng̃a hilo ng̃a
linóbir, tinúyoc, ng̃a guisulód sa mg̃a mananámbal sa mg̃a samad, sa
pagtámbal caníla. * Lubid ng̃a magamáy ng̃a icasílsil sa mg̃a lothang con
sa bisan onsa ng̃a guibotáng̃an sa pólvora.

Mechar. = Pagsácot sa mg̃a tolotagídyot ng̃a tamboc sa baboy, sa mg̃a
carne sa baca, &c.

Mechero. = Pabilóhan. * Ang bohó sa mg̃a candelero ng̃a pagatulpúcan sa
candela.

Mechoacan. = Gamót ng̃a italámbal, sa América.

Mechon. = Tapoc sa mg̃a lugás ng̃a nagaláin ug nabólang sa obán, sa mg̃a
palós, sa bohóc, &c.

Medalla. = Pilit. * Pinótol, tipac sa tumbága sa salapí, &c., ng̃a
manípis ug malíng̃in, ng̃a guimarcáhan sa bisan onsang laráoan con
dagoay.

Medano. = Hunásan sa balás sa daplin sa pilio sa dagat, sa diótay ng̃a
pondo.

Media. = Medias, bisti sa mg̃a paa ug sa mg̃a tiil.

Mediacaña. = Dayan, dayan sa mg̃a buhat sa cota ug sa cahoy, ng̃a
quinalían sa pagcaholohalálom. * Dayan dayan ng̃a ibótang sa mg̃a daplin
sa mg̃a tabil. * Tiguíb ng̃a locob. * Limbas ng̃a malíng̃in sa usá ca
nauong. * Capandáyan ng̃a icacólong sa bohóc.

Medicacion. = Pagcalában, pagcatábang. * Pagcabótang sa bisan onsa sa
talioála.

Mediador. = Ang magalában, manlalában.

Medianamente. = Sa pagcaárang arang.

Medianería. = Baláy, bongbong, &c., ng̃a nayon sa lain.

Medianero. = Ang magalában, mutábang sa lain, manlalában.

Medianía. = Casaráng̃an sa pagbúhat sa bisan onsa. * Pagcabótang sa táuo
ng̃a arang arang, ng̃a díli sa pagcaarunáhan ug díli usáb sa pagcapobres,
sa pagcaháng̃ul.

Mediano. = Ang díli dagcó ug díli opód ug diótay.

Mediante. = Ang anáa sa talioála. * Sa tong̃ód niána, busa ng̃ani.

Mediar. = Pagábot sa talioála, sa tong̃á tong̃á sa bisan onsa ug sa bisan
diin. * Paglában, pagtábang sa bisan cansa. * Pagámpo, pagháng̃io,
pagpang̃amúyo sa tong̃ód sa bisan cansa. * Paghúsay sa mg̃a tauo ng̃a
nanagáoay. * Pagpuyó ug bisan onsa sa talioála, sa tong̃á tong̃á sa lain
ng̃a mg̃a botang.

Medidor. = Ang magatácos sa bisan onsa.

Mediera. = Ang babáye ng̃a magabóhat ug magabalígya sa mg̃a medias.

Mediero. = Laláque ng̃a magaáyo, magabóhat ug magabalígya sa mg̃a medias.
* Ang magapatigáyon, magapálit ug magabalígya ng̃a ubán sa lain, sa
pagcaáng̃ay nila sa mg̃a capildíhon ug sa mg̃a tobo.

Medio. = Tong̃á. * Talioála. * Cacógui, alaguían sa pagdáng̃at sa
guipanghináot. * Ang oalá pa mahóman, mahíngpit.

Mediocre. V. Mediano.

Mediocridad. = Pagcabótang sa bisan onsa ng̃a díli dagcó ug díli opód ug
diótay, díli maáyo ug díli usab ng̃a daótan.

Mediodia. = Odto, caodtóhan. * Hang̃in ng̃a guícan ca caodtóhan, sa
habagátan.

Medir. = Tacos. * Socod. * Pagtándig sa cosóg, sa húna hóna, sa
quinaárman, &c. * Pagpogóng sa pagbóhat ug sa pagpamólong sa bisan
onsa.

Meditacion. = Pagcalándong, paghúna hóna, pagíno ino.

Meditar. = Idem.

Mediterráneo. = Ang nahatalioála sa duhá ca yota. * Ang dagat sa
talioála sa África, Asia ug Europa.

Medra. = Pagcatóbo, pagcadagcó sa mahínay hinay.

Medras. = Pagtóbo sa mg̃a táuo, sa mg̃a mananáp ug sa mg̃a tanóm.

Medrosamente. = Sa cahárloc, sa pagcahárloc, sa catáhap.

Medros. V. Medra.

Medroso. = Maharlócon, taláoan. * Ang macahahárloc, macalilísang.

Médula. = Otoc, natoc sa mg̃a cahoy, sa sacsac, &c. * Ang labing mahál
ug piníli sa bisan onsa.

Medular. = Ang nahatong̃ód sa otoc, sa natoc.

Meduloso. = Ang otócan, ang may otoc, ang may natoc.

Mefítico. = Hang̃ín ng̃a daótan, malágsot.

Mego. = Aghop, sa maáyong boot, sa mahúsay ng̃a gaui.

Mejido. = Poghac sa itlog ng̃a sináctan sa asúcar.

Mejilla. = Aping, apapáng̃ig.

Mejillon. = Quinháson.

Mejor. = Ang maáyao sa isigcaíng̃on, labing maáyo, maáyo pa.

Mejora. V. Medra. * Ang bahin ng̃a labing maáyo sa cabílin.

Mejoramiento. = Pagcaáyo, pagcatóbo.

Mejorana. = Tanóm ng̃a italámbal.

Mejorar. = Pagáyo, pagtóbo, pagdagcó sa bisan onsa. * Pagbílin sa
labíng maáyong bahin sa cabílin sa obán ng̃a mg̃a manononód.

Mejoría. V. Medra. * Pagcaárang arang, pagcaáyo sa masaquít. * Pagcaáyo
sa bisan onsa ng̃a itándig sa lain ng̃a botang.

Melada. = Inádlip sa tinápay ng̃a guidíhog sa dogós.

Melado. = Ang may color sa dogós.

Melancolía. = Laoay ng̃a mahágcot ug maítom. * Casobó, camíng̃ao.

Melancólico. = Ang nagatong̃ód sa casobó, sa camíng̃ao.

Melancolizar. = Pagpasobó, pagpamíng̃ao.

Melaza. = Lalog ta dogós.

Melcolcha. = Minása sa binócboc, sa dogós ug sa mg̃a panácot.

Melena. = Ang bohóc ng̃a nabítay sa nauong ug dapit sa mg̃a matá. *
Bohócan, ang bohóc ng̃a sináblay. * Ang balahíbo sa liog sa leon. *
Saquít sa suca ng̃a maítom ug calíbang.

Meleno. = Táuo ng̃a magabóhat sa yuta.

Melenudo. = Bochan, bochánon, ang may daghan ng̃a bohóc, bohócan.

Melero. = Ang magabalígya sa dogós.

Melgacho. = Isda.

Melífero. = Ang may dugús.

Melificado. = Idem.

Melificar. = Pagbúhat sa mg̃a puticócan sa dugús.

Melífluamente. = Sa pagcatám-is, sa pagcahómoc. * Sa pagcalómo.

Melifluidad. = Pagcatám-is, pagcahómoc, pagcalómo.

Melífluo. = Ang may dugús. * Matám is, mahómoc. * Táuo ng̃a aghop, sa
maáyong gaui.

Meliloto. = Tanóm. * Táuo ng̃a coliró, boang boang, hong̃og.

Melindre. = Calán-on mg̃a pagaboháton sa binóchoc, sa dogós ug sa itlog.
* Pagcacúti cuti, pagcalígdong ng̃a guilabíhan. * Pagcadóga doga.

Melindroso. = Cuti cutíhan, ang magapacalígdong sa díli macaígo,
magadúga dugang táuo.

Melocoton. = Cahoy ug ang bong̃a nia, sa España.

Melodía. = Pagcaáng̃ay, pagcamíng̃ao sa mg̃a ting̃og sa mg̃a táuo, sa mg̃a
langgam ug sa mg̃a tolónggon.

Melodioso. = Matám-is ng̃a patalinghógon.

Meloja. = Hinúgas sa dugús.

Melon. = Melon, tibór, balogcóson, boyóg, bolása.

Melonar. = Yota ng̃a guitámnan sa mg̃a melon.

Meloncillo. = Mananáp ng̃a diótay, sa opát ca tiil.

Melonero. = Ang magatanóm, magatípig ug magabalígya sa mg̃a melon.

Melosidad. = Pagcatám-is ng̃a guican sa dogós, sa asúcar, &c. *
Pagcahómoc.

Meloso. = Ang matám-is maíng̃on sa dugús. * Mahómoc, maáyo, malómo.

Melote. = Matám-is ng̃a magáhi gahi sa dugús. * Lalog sa asúcar.

Melsa. = Pagcadúgay, pagcahínay sa pagbúgat sa bisan onsa.

Mella. = Guibang.

Mellado. = Sioang.

Mellar. = Pagguíbang. * Pagtípic, pagtípac sa mg̃a pinggan, sa panácsan,
&c. * Pagdáot sa dong̃og sa isigcatáuo.

Melliza. = Soriso ng̃a sináctan sa dagús.

Mellizo. = Calóha.

Mellon. = Soló sa dagámi.

Membrana. = Panit ng̃a manípis.

Membrete. = Solat ng̃a lactor ug sa diótay ng̃a polong, sa pagtimáan sa
bisan onsa, arón isólat oña sa hatáas ng̃a pagásoy.

Membrillo. = Cahoy ug ang iang bong̃a, sa España.

Membrudamente. = Sa pagcacósog.

Membrudo. = Cosógon, cosgon, sopang, sa dagcóng hosog.

Mementos. = Mg̃a bahin sa misa ng̃a pagadumdúman sa mg̃a Padre ng̃a
nanagmisa sa mg̃a buhi ug sa mg̃a minatáy.

Memo. = Boang. * Mahadlócon, taláoan.

Memorable. = Ang tacós ng̃a pagadomdómon ug timaánan.

Memorando. = Idem.

Memorar. = Pagdómdom, paghámdom.

Memoria. = Panomdóman, idolómdom: ang usá sa totólo ca galámhan sa
calág. * Maáyong dong̃og, pagcabántog, pagcabánsag. * Pagcomostá,
pagpang̃omostá.

Memorial. = Libro, papel ng̃a pagasolátan sa bisan onsa ng̃a tacós ng̃a
timaánan ug pagdodómon. * Papel ng̃a sinolátan sa pagpang̃áyo sa mg̃a
ponóan sa bisan onsang pagtógot, tong̃ód sa mg̃a pahanóngdan sa táuo ng̃a
nang̃áyo.

Memorialista. = Ang may opicio sa pagsúlat sa guisógo.

Memorioso. = Ang may maáyong panomdóman, ang malisód mahacalimót.

Mena. = Isda.

Menaje. = Mg̃a casangcápan sa usá ca baláy.

Mencion. = Pagcahísgot, pagcahándom. * Paghing̃álan sa bisan cansa ug sa
bisan onsa.

Mencionar. = Pagsuguílon, paghísgot, paghándom. * Paghing̃álan sa bisan
onsa ug sa bisan cansa.

Mendicante. = Ang naquiglímos, ang hang̃ol. * Ang Padre sa mg̃a caparían
ng̃a nanagquiglímos sila.

Mendicidad. V. Mendiguez.

Mendiganta. = Babáye ng̃a nagapaquiglímos.

Mendiguez. = Pagcaháng̃ol, pagpaquiglímos.

Mendigo. = Maquililímos.

Mendosamente. = Sa bacac, sa pagcasayóp.

Mendoso. = Bacácon, ang may sayóp.

Mendrugo. = Tipac ng̃a tinápay ng̃a ipanghátag sa mg̃a hang̃ol.

Meneador. = Ang magapalíhoc.

Menear. = Lihoc. * Pagbóhat sa madalí, sa masingcámot, sa maáyong
pagágui, sa bisan onsa.

Meneo. = Pagcalíhoc sa laoas, pagcahayón hayón.

Menester. = Quinahánglan. * Pagcalíbang, pagcaólo.

Menesteroso. = Ang coláng̃an sa mg̃a quinahánglan con sa bisan onsa.

Menestra. = Guinisál sa mg̃a otan.

Menestral. = Ang táuo ng̃a pasóhol sa bisan onsang opicio, ang mamomóo.

Mengano. = Coan.

Mengua. = Pagcacopós. * Pagcacólang sa pagcatúman, sa pagcahíngpit sa
bisan onsa. * Caólao ng̃a guican sa catálao.

Menguadamente. = Sa pagcaoaláy caúlao, sa pagcaoaláy dong̃og ng̃a maáyo.

Menguado. = Taláoan, maharlócon. * Sa diótay ng̃a cásing cásing. *
Boang, culiró, coláng̃an sa boot. * Hicáoan, daguinótan.

Menguante. = Pagcahunás sa dagat, pagcacopós sa tubig sa mg̃a sobá, sa
mg̃a tobóran, sa mg̃a danao, &c. * Pagcacupús sa bulan ug sa bisan onsa.

Menguar. = Copós. * Pagcólang.

Meñique. = Comaíngquing.

Menjurje. = Pagcasácot sa mg̃a nagacaláin lain ng̃a mg̃a botang.

Menor. = Bisan onsang botang ng̃a diótay sa lain. * Ang táuo ng̃a oalá pa
omábot sa edad arón magabóot sa iang caogalíng̃on ng̃a cabobót-on.

Menoría. = Pagcasácop sa lain, pagcadiótay.

Menos. = Diótay, culang.

Menoscabador. = Ang magadáot sa bisan onsa.

Menoscabar. = Pagcopós sa bisan onsa, pagcóha sa usá ca bahin sa bisan
onsa. * Pagdáot sa bisan onsa. * Pagcóbot.

Menospreciablemente. = Sa pagpasipála, sa pagcatámay.

Menospreciador. = Ang magapasipála, ang magatámay, ang díli magatagád
sa bisan onsa.

Menospreciar. = Pasipála, tamay. * Díli pagtagád.

Menosprecio. = Pasipála, pagtámay, pagcatámay.

Mensaje. = Polong ng̃a guipasábot sa usá ca táuo sa lain ng̃a táuo, sa
alaguían sa sinógo.

Mensajero. = Sinógo, ang guisúgo sa pagpahibaló sa lain sa bisan onsa,
sa pagdála sa mg̃a balíta, &c.

Menstruacion. = Batásan, saquét, bulan sa mg̃a babáye.

Menstrualmente. = Sa saquét sa mg̃a babáye, sa batásan, sa bulan.

Menstruante. = Ang guibatasánan, ang guibolánan sa saquét sa mg̃a
babáye, ang mibáti ug tian.

Menstruo. V. Menstruacion.

Menstruosa. V. Menstruante.

Mensual. = Ang sa bulan bulan ng̃atanán.

Mensualmente. = Sa tagbólan, sa bulan bulan ng̃atanán.

Mensura. = Socod.

Mensural. = Ang icasócod.

Mensurar. = Pagsócod.

Menta. = Tanóm, yerbabuena.

Mentado. = Donggánon, bantógon, banságon, sa maáyong ng̃alan.

Mental. = Ang nahatong̃ód sa húna húna.

Mentalmente. = Sa húna húna lamang.

Mentar. V. Mencionar.

Mente. = Ihibaló, boot.

Mentecatería. = Pagcabóang, pagcahóng̃og, pagcaoaláy boot, pagcabóng̃og.

Mentecatez. = Idem.

Mentecato. = Boang, hong̃og, coláng̃an sa boot, coliró, bong̃og.

Mentidero. = Lugar ng̃a pagatambóng̃an sa mg̃a táuo ng̃a oaláy buhat, sa
pagsoguílon.

Mentir. = Pagbácac, pagsayóp, paglímbong.

Mentira. = Bacac, limbong.

Metirosamente. = Sa bacac, sa limbong, sa salingcápao sa pagcalaláng.

Mentiroso. = Bacácon, malilímbong, limbóng̃an. * Ang macalímbong, bisan
onsa sa salingcápao lamang, malimbóng̃on.

Mentís. = Polong ng̃a ipadóng̃og sa lain sa paghing̃álan canía ug bacácon.

Menudamente. = Sa pagcatinágsa tagsa, sa pagcaánam anam.

Menudear. = Pagsóbsob, pagsócot, pagbóhat sa bisan onsa sa macadágham.
* Pagsóguil sa bisan onsa sa pagcatinágsa tagsa, sa macúti ng̃a pagásoy.
* Pagsóguid sa bisan onsa ng̃a oaláy polós ug hingtóngdan. * Pagsábog.

Menudencia. = Pagcadiótay sa bisan onsa. * Pagcahíling, pagcasósi sa
bisan onsa sa pagcacúti caáyo, sa dagcóng cacúgui. * Mg̃a tolotagídyot
sa solód sa tian sa mg̃a hayópan, sa human na ang paglápa caníla: ang
dogó, ang mg̃a tináe, ng̃a baga, &c.

Menudeo. = Pagcasóbsob, pagcasócot, sa macadághan. * Pagbalígya sa
bisan onsa sa pagcatinágsa tagsa. * Pagcasábog.

Menudillo. = Ang solód sa guinháoa, sa tian sa mg̃a langgam: ang dogó,
cásing cásing, &c.

Menudo. = Diótay, hamóbo, magamáy. * Bisan onsa ng̃a oaláy bale, ng̃a
oaláy polós, talamáyon. * Ang salapí ng̃a dogmoc. * Ang magahíling ug
magasúsi sa bisan onsa sa mahínay hinay, sa dagcóng cacógui. * Ang
solód sa tian, sa guinháoa sa mg̃a mananáp, ang mg̃a tináe, ang atáe, ang
cásing cásing, &c.

Meollo. V. Médula. * Boot, ihibaló.

Meon. = Maihíon, ang moígi caáyo.

Mequetrefes. = Laláqui ng̃a mahilábot sa díli onta iang quinahánglan ug
catungdánan. * Ang macasámoc sa oaláy polós.

Meramente. = Sa oaláy sacót.

Merar. = Pagsimbóg, pagsambóg, pagsácot.

Mercadear. = Pagpatigáyon sa pagpálit ug sa pagbalígya sa bisan onsa.

Mercader. = Ang magapatigáyon sa pagpálit ug sa pagbalígya sa mg̃a
manggad ug sa bisan onsa. * Magbalilígya.

Mercadería. = Bisan onsa ng̃a manggála ng̃a arang palíton ug ibalígya. *
Opicio sa pagcacomerciante.

Mercado. = Pagcatámbong, catilíngban, cadaghánan sa mg̃a táuo sa usá ca
lugar, ng̃a managátang sila sa pagbalígya ug sa pagpálit sa mg̃a manggad.
* Ang lugar sa cadaigánan ng̃a pagabaligyáan, pagapalítan ug
pagatagilísan sa mg̃a manggad, sa mg̃a adlao ng̃a tinórlo ug hingtúngdan.
* Mercado.

Mercaduría. V. Mercadería.

Mercancía. V. Mercadear y Mercadería.

Mercante. V. Mercader y Mercantil. * Sacayán ng̃a pagalulánan sa mg̃a
manggar ng̃a ibalalígya.

Mercantil. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a manggad ug sa mg̃a comerciante.

Mercantilmente. = Ing̃on sa mg̃a tolománon sa mg̃a comerciante.

Mercar. = Pagpálit.

Merced. = Sohol. * Hatag, gasa. * Bisan onsa ng̃a pagtógot ug calóoy sa
mg̃a ponóan sa ilang mg̃a guinsacópan. * Ang caparían ni S. Pedro
Nolasco.

Mercenario. = Mamomóo, ang táuo ng̃a magabóhat sa yota tong̃ód sa
hingtúngdan ng̃a sohol. * Padre sa caparían sa Merced.

Mercería. = Pagpatigáyon, pagpálit ug pagbalígya sa mg̃a tolotagídyot
ng̃a oaláy bale caáyo.

Mercero. = Ang magapatigáyon sa pagpálit ug pagbalígya sa mg̃a
tolotagídyot ng̃a oaláy bale caáyo.

Mercurial. = Tanóm.

Mercurio. = Bitóon, planeta ng̃a labíng harúul sa arlao. * Asogue.

Merchante. = Ang magapatigáyon sa pagpálit ug pagbalígya sa obán ng̃a
mg̃a manggad, sa oaláy tiendáhan ug pinoyánan ng̃a malíg-on.

Merdellon. = Polong ng̃a icasáoay sa sologóon ng̃a hugáoan, bolíng̃on.

Merdoso. = Hugáoan, mahámos, ponó sa hogao.

Merecedor. = Ang tacús sa castigo con sa maáyong balus.

Merecer. = Pagbóhat sa bisan onsa, arón tomacós ang magabóhat sa
maáyong balus con sa castigo, pagpahanong̃ód.

Merecidamente. = Sa pagcatacós, sa pagcaígo.

Merecido. = Casáquet, castígo ng̃a tacús ihátag sa bisan cansa. *
Pahanóngdan.

Mereciente. V. Merecedor.

Merecimiento. V. Mérito.

Merendar. = Pagpamáhao.

Merendona. = Pamáhao ng̃a mahál, sa daghánan ng̃a mg̃a calán-on.

Merengue. = Matám-is sa dagoay sa usá ca itlog ng̃a lopiac, ng̃a
pagaboháton sa mg̃a itlog ng̃a sináctan sa asúcar ng̃a putíon.

Meretricio. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a babáyeng bigáon, sa maláo-ay ng̃a
batásan, sa mg̃a sandil.

Meretriz. = Babáyeng daótan, bigáon, sandil.

Merganzar. = Langgam.

Mergo. = Langgam.

Meridiano. = Ang nahatong̃ód sa odto, sa caodtóhon sa tung̃á sa adlao.

Merienda. = Pamáhao.

Merino. = Calaínan sa mg̃a carnero, ug ang ilang balahíbo ng̃a guing̃álan
ug marina. * Bohóc ng̃a colóng̃on ug mabános.

Méritamente. V. Merecidamente.

Meritísimo. = Táuo ng̃a tacós uyámot sa bisan onsa.

Mérito. = Pahanóngdan.

Meritoriamente. V. Merecidamente.

Meritorio. = Ang may pahanóngdan ng̃a maáyo, ang tacós sa maáyong balos.
* Ang magabóhat sa oaláy sohol, arón muángcon sia sa mg̃a pahanóngdan
ng̃a maáyo.

Merlo. = Isda, (calaínan.)

Merluza. = Isda, (calaínan.)

Merma. = Pagcacopós, pagcacobós.

Mermar. = Copós, cobós.

Mermelada. = Matám-is sa membrillo ng̃a sináctan sa dogós con sa asúcar.

Mero. = Olay, sa oaláy sacót sa bisan onsa. * Isda, (calaínan.)

Merodear. = Pagbólag sa obán ng̃a mg̃a soldados sa tapoc ng̃a guitaláyan
nila, sa pagpang̃áoat sa mg̃a cabaláyan ng̃a paghiaguían.

Mes. = Bulan. * Batásan, saquét sa mg̃a babáye. * Sohol sa mg̃a sologóon
ng̃a baláydon sa bulan bulan ng̃atanán.

Mesa. = Lamesáhan, lamesa. * Ang calán-on ng̃a ibótang sa lamesa. * Ang
mahál ng̃a laoas sa atong Guinóong Jesucristo ng̃a pagcalaoáton sa mg̃a
táuo. * Latoc.

Mesada. = Ang salapí con bisan onsa ng̃a ihalátag con baláiron tagbúlan,
sa bulan bulan ng̃atanán.

Mesana. = Ang talároc sa mg̃a sacayán ng̃a labíng harúul sa olín.

Mesar. = Pagíbot sa mg̃a bohóc ug sa mg̃a bong̃ot.

Mesentorio. = Bahin sa sulód sa guinháoa, sa tian, ing̃on sa usá ca
panit ng̃a ponó sa mg̃a caogátan ug sa tamboc, ng̃a guitapótan sa tináe
ng̃a alaguían sa mg̃a quináon.

Meseraica. = Ogat ng̃a guican sa atáy ug moábot sa mesenterio ng̃a
guiíng̃on carón.

Mesero. = Táuo ng̃a pasóhol sa bulan bulan ng̃atanán sa baláy sa maestro
ng̃a nagatóon canía sa opicio, sa obos na sia mahibaló ug maáyo.

Mesías. = Ang sinógo. * Si Jesucristo.

Mesillo. = Ang saquét ng̃a nahaóna ng̃a moábot sa mg̃a babáye sa human na
ang pagánac nila.

Meson. = Halapítan. * Alabótan.

Mesonaje. = Lugar con dalan ng̃a guibotáng̃an sa daghánan ng̃a mg̃a
halapítan.

Mesonero. = Ang tagía sa mg̃a halapítan.

Mesquino. V. Mezquino.

Mesta. = Cadaghánan sa mg̃a taguía sa mg̃a hayópan, mg̃a canding, mg̃a
carnero, &c., ng̃a nanagbáton niána ug nanagbalígya sa longsod. *
Cabildo, catilíngban sa mg̃a tagía sa mg̃a hayópan sa pagsábot sa bisan
onsa ng̃a tacús ng̃a pagaboháton nila, sa pagbáton ug paghópot sa maong
mg̃a hayópan.

Mestizo. = Táuo con mananáp ng̃a natáuo sa amahán ug inahán ng̃a
nagacaláin lain sila sa pagcalíoat. * Anac sa táuo ng̃a Español ug sa
táuo ng̃a indio, sa indio ug sa insic, &c.

Mesto. = Cahoy cahoy.

Mesura. = Pagcalígdong, pagcaámbong. * Pagtáhod, catahóran, catahá. *
Pagcahínay hinay.

Mesuradamente. = Sa mahínay hinay. * Sa pagcaámbong, sa pagcalígdong. *
Sa catahóran, sa catahá.

Mesurado. = Malígdong, maámbong. * Tigtáhor, ang may catahóran, catahá.
* Táuo ng̃a díli molabí sa casaráng̃an.

Mesurar. = Pagpalígdong, pagpaámbong. * Pagtáhor, pagtahá.

Metafísica. = Quinaárman ng̃a nahilábot sa mg̃a espíritu, sa mg̃a calág,
ug sa mang̃a sinógdan ug guinicánan sa mg̃a húna húna.

Metafísicamente. = Sa pagcabátir caáyo, sa pagcahalálom.

Metafísico. = Ang nahatong̃ód sa metafísica. * Ang halálom ug malisód
ng̃a pagatoquíbon ug pagasabóton.

Metáfora. = Sambíng̃ay, baláybay.

Metafóricamente. = Sa pagcasambíng̃ay, pagcabaláybay.

Metafórico. = Ang may sambíng̃ay, ang musambíng̃ay.

Metaforizar. = Pagsambíng̃ay, pagbaláybay.

Metal. = Tombága. * Ang tonóg sa ting̃og. * Calaínan, cahímtang sa bisan
onsa.

Metalario. = Ang magabóhat sa mg̃a buhat sa tombága.

Metálico. = Bisan onsang buhat sa tumbága. * Ang salapíng túod, sa
boláoan sa tumbága con sa salapí.

Metalífero. = Ang guisáctan sa tombága. * Lugar ng̃a guitobóan sa
tombága.

Metalista. V. Metalario.

Metalúrgia. = Quinaárman ng̃a nagaásoy sa pagbóhat sa mg̃a tombága.

Metamorfosis. = Pagcabálhin sa usá ca butang sa lain ng̃a botang.

Metedor. = Manonolód, ang magasolód. * Ang magasolód sa mg̃a calongsódan
sa mg̃a manggad ng̃a guinadilí sa hari, sa mg̃a ponóan.

Meteduría. = Pagcasolód sa mg̃a calongsódan sa mg̃a manggad ng̃a guidilí
sa mg̃a ponóan.

Metemuertos. = Táuo ng̃a mahilabtánon, ng̃a talamáyon. * Tabían.

Metéoro. = Ang magáma sa cahang̃ínan. * Ang olan, ang mg̃a linti, &c., ug
bisan onsa ng̃a masónog sa mg̃a dag-om sa tiempo sa mg̃a onós ug mg̃a
bagyo.

Meter. = Solód, locloc, socsoc. * Pagsolód sa tinágo sa mg̃a calongsóran
sa mg̃a manggad, arón díli onta baydan ang mg̃a derechos ng̃a hingtóngdan.

Metódicamente. = Sa pagcahúsay, sa masóhay. * Sa pagcataláy.

Metódico. = Bisan onsa ng̃a guibúhat sa pagcahúsay sa mahósay, sa
quinaárman. * Táuo ng̃a maganonót sa casaráng̃an sa iang mg̃a buhat, ug sa
iang batásan.

Método. = Caogalíng̃on ng̃a pagbóhat ug pagpamólong sa bisan onsa. *
Cagaoían, batásan sa tagsa tagsa.

Metralla. = Mg̃a balang diótay ug sa bisan onsa ng̃a magamáy, dogmoc ug
magáhi ng̃a isolód, icalárga sa mg̃a luthang.

Métrica. = Quinaárman ng̃a magatórlo sa pagbóhat sa mg̃a berso, mg̃a
garay.

Metro. = Berso, garay, balac.

Metrópoli. = Ciudad, longsod ng̃a dagcó, cabesera sa probinsia con sa
Guinharían. * Singbahán ng̃a guibotáng̃an sa Arzobispo, ng̃a magasácop sa
obán ng̃a mg̃a Singbahán.

Metropolitano. = Ang Arzobispo ng̃a magasácop sa obán ng̃a mg̃a Obispo. *
Ang nahatong̃ód sa cabesera sa probinsia con sa Guinharían ug sa
Arzobispo.

Meya. = Caság, alimáng̃o sa dagat.

Mezcla. = Pagcasácot. * Pagcasimbóg, pagcasambóg. * Mg̃a boloc sa mg̃a
hablon. * Sacót sa apog, balás ug tubig.

Mezcladamente. = Sa pagcasácot, sa pagcahiósa.

Mezclador. = Ang magasácot, ang magapahiósa sa mg̃a botang.

Mezcladura. V. Mezcla.

Mezclamiento. = Idem.

Mezclar. = Sacót, paghiósa. * Simbóg, sambóg.

Mezcolanza. = Pagcasácot ng̃a lain caáyo ng̃a díli macaígo.

Mezquinamente. = Sa pagcahícao, sa cahícao. * Sa pagcaháng̃ol. * Sa
pagcadaguínot.

Mezquindad. = Caháng̃ol. * Cahícao, pagcadaguínot ng̃a guilabíhan. *
Pagcacáguis.

Mezquino. = Hang̃ol, pobres, ang coláng̃an sa quinahánglan. * Hicáoan,
daguinótan. * Diótay uyámot. * Caguísan.

Mezquita. = Singbahán, lugar ng̃a pagaampóan sa mg̃a moros.



MI

Miaja. = Momhó. * Bisan onsa ng̃a dogmoc, magágmay caáyo, diótay oyámot.

Miar. V. Maullar.

Miasma. = Tolotagídyot uyámot ng̃a guican sa mang̃a laoas sa mg̃a
masaquéton, sa mg̃a tubig, &c., ng̃a nalán-og ug ng̃a nadonót, ng̃a
magadáot sa moatóbang. * Ang saquít ng̃a moalísng̃ao sa laoas.

Miau. = Tonóg sa ting̃og sa iríng.

Mico. = Amó, alíoas.

Micrómetro. = Salamín, anteojo ng̃a pagagamíton sa pagsócod sa cadagcóon
sa mg̃a bitóon, sa arlao ug sa búlan, ug sa cahalayóon nila.

Microscopio. = Salamín, anteojo, capandáyan ng̃a magapacadagcó caáyo sa
mg̃a botang ng̃a diótay ug magamáy uyámot.

Micho. = Polong ng̃a icahing̃álan sa iríng.

Miedo. = Cahárloc. * Catáhap.

Miedoso. V. Medroso.

Miel. = Dogós.

Mielga. = Tanóm ng̃a maáyo sa pagpacáon sa mg̃a cabayo, &c. * Isda,
(calaínan.)

Mielgo. V. Mellizo.

Miembro. = Bahin sa laoas sa mg̃a táuo ug sa mg̃a mananáp, ang bahin sa
bisan onsa.

Miente. = Húna húna. * Ihibaló, boot.

Miera. = Ang lana ng̃a guican sa cahoy ng̃a guing̃álan ug enebro.

Miércoles. = Miércoles, ang icaópat ca adlao sa semana, apil ang
domingo.

Mierda. = Tae sa mg̃a táuo ug sa ubán ng̃a mang̃a mananáp. * Boling, hugao
ng̃a natápot sa mang̃a bisti ug sa bisan diin. * De aves. = Iti.

Mierdacruz. = Tanóm.

Miés. = Ang oháy, ang liso ug ang dagámi sa trigo, sa humáy, &c. *
Panúig, panuígan. * Cadaghánan sa mg̃a cristianos, ug sa boot pabóñag.

Miga. = Ang bahin ng̃a mahómoc sa solód sa panit sa tinápay. * Bisan
onsa ng̃a diótay, dogmoc ug magamáy caáyo.

Migaja. = Momhó sa tinápay, tipac, tipic ng̃a diótay caáyo sa bisan
onsa.

Migajada. = Ang bahin ng̃a diótay sa bisan onsa ng̃a arang bahínon.

Migajon. = Ang bahin sa tinápay ng̃a mahómoc ug sa solód sa panit. * Ang
labíng mahál sa bisan onsa.

Migar. = Pagárlip, pagdógmoc, pagtípac, pagtípic sa tinápay, sa
pagbúhat ug sopas ug sa bisan onsa.

Migratorio. = Ang malálin, ang mabálhin.

Mijo. = Daoa.

Mil. = Libo, usá ca libo. * Isip ng̃a díli maíhap.

Milagrero. = Ang magapacamilagros sa díli milagros ng̃a tuod.

Milagro. = Buhat ng̃a cating̃aláhan ng̃a guican sa cosóg ug gahóm sa
grasia sa Dios ug sa iang santos ng̃a pagtábang, ng̃a díli mahímo ng̃a
boháton sa mang̃a táuo sa ilang lamang ng̃a caogalíng̃on ng̃a gahóm.

Milagrosamente. = Sa pagcating̃ála, sa pagcamilagros gayúd, sa
pagcahibólong.

Milagroso. V. Milagro. * Ang may gahóm sa pagmilagros. * Bisan onsang
cating̃aláhan, hibólng̃an.

Milano. = Banóg. * Isda, (calaínan.)

Milenario. = Cadogáyan sa usá ca libo ca túig.

Milerama. = Tanóm, (calaínan.)

Milésimo. = Ang macahíngpit sa isip sa usá ca libo.

Milhojas. = Tanóm, (calaínan.)

Miljar. = Saquét ng̃a mahamótang sa daghánan ng̃a mg̃a hobág ng̃a
molomagamáy. * Calaínan sa hilánat.

Milicia. = Quinaárman ng̃a magatórlo sa pagáoay, sa pagpang̃óbat sa mg̃a
soldados, ug ang maong mang̃a soldado. * Polong ng̃a guicahing̃álan sa mg̃a
capónong ponóng̃an sa mg̃a Ángeles.

Miliciano. = Ang nahatong̃ód sa milicia, sa mg̃a soldados.

Militante. = Soldados, ang magasílbi sa pagcasoldados. * Ang Iglesia sa
calibútan ng̃a mao ang catilíngban sa mg̃a binuñágan ug ang ilang pang̃ólo
ng̃a ang Santos ng̃a Papa.

Militar. V. Miliciano, y Militante hasta ang Iglesia.

Militarmente. = Ing̃on sa mg̃a tolománon sa mg̃a soldados. * Sa
pagcasinoldado.

Milla. = Ang icatólo ca bahin sa usá ca legua ng̃a pagalácuon.

Millar. = Cadaghánan sa bisan onsa ng̃a macagáma sa isip sa usá ca libo.

Millarada. = Cadaghánan sa mg̃a libo.

Millon. = Napólo ca gatús ca libo.

Millonario. = Arunáhan, salapían caáyo, dato sa mang̃a salapiánon.

Mimar. = Pagógay ogay, paghátag sa paráyeg, pagálam alam. * Pagpalángga
caáyo.

Mimbre. = Tanóm.

Mimbrear. V. Cimbrar.

Mimbrera. = Tanóm.

Mimo. = Táuo ng̃a magalípat sa mg̃a táuo ng̃a nanagsolóng sa mg̃a dula, sa
iang pagtístis ug mg̃a buhat ng̃a nagacaláin lain. * Pagcaógay ogay,
pagparáyeg, pagcaálam alam. * Pagcapaságar ng̃a guilabi sa mang̃a pagbóot
sa mg̃a báta.

Mimoso. = Parayégon.

Mina. = Alaguían sa mg̃a tubig sa ilálom sa yota. * Lang̃ob, bohó ng̃a
pagacalíon sa ilálom sa yota ng̃a pagasórlan sa pólvora, sa pagbóncag ug
pagpalupád sa mg̃a cota, sa mg̃a baluarte, &c. * Lugar ng̃a pagacalían sa
ilálom sa yota, sa pagcúha sa buláoan, sa salapí, &c. * Ang sinógdan ug
guinicánan sa mg̃a tobóran. * Ang opicio sa dagcóng polós sa oaláy
dagcóng cabórlay.

Minador. = Ang magabúhat, magacále ug magapacále sa mg̃a mina.

Minal. = Ang nahatong̃ód sa mina.

Minar. = Pagcále sa ilálom sa yota. * Pagpatigáyon sa masingcámot caáyo
sa pagdáng̃at sa bisan cansa, sa guitúyo ng̃a guipanghináot.

Mineraje. = Ang pagbóhat sa mg̃a mina.

Mineral. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a mina. * Ang tumbága, buláoan, &c., ng̃a
maquíta sa ilálom sa yota. * Guinicánan, sinógdan sa mg̃a tobóran, ug sa
bisan onsa.

Mineralogía. = Quinaárman ng̃a nahilábot sa mang̃a mineral.

Mineralogista. = Táuo ng̃a maálam sa quinaárman sa mg̃a mineral.

Minería. = Quinaárman sa pagbóhat sa mg̃a mina.

Minero. = Yota ng̃a pagatórcan sa buláoan, sa salapí, &c. * Ang táuo ng̃a
magabóhat sa mg̃a mina.

Miniatura. = Piníntal sa papel, sa garing, &c., ng̃a mahínlo caáyo, sa
mg̃a color ng̃a hinílis sa tubig ng̃a sináctan sa tagoc, sa goma.

Mínimo. = Diótay caáyo. * Ang religioso sa caparían ni San Francisco de
Paula.

Minio. = Pintura ng̃a mapolá.

Ministerial. = Ang nahatong̃ód sa paghósay sa mang̃a Guinharían.

Ministerio. = Ang opicio, catongdánan sa tagsa tagsa ca táuo. * Bisan
onsang buhat. * Paghópot sa mang̃a holosáyon ng̃a labíng mahál ug macúli
sa mang̃a Guinharían. * Ang cahímtang sa pagcaministro sa Guinharían ug
ang tiempo ng̃a pagadugáyan sa opicio. * Cadaghánan sa mg̃a dagcóng táuo
ng̃a ministro sa Guinharían.

Ministra. = Babáye ng̃a magasílbi sa lain. * Ang asáoa sa ministro.

Ministrador. = Ang magasílbi ug magaalágar sa lain.

Ministrante. = Idem.

Ministrar. = Pagsílbi, pagalágar. * Pagtúman sa bisan onsang opicio. *
Paghátag, pagtógot sa lain sa bisan onsa, bisti, salapí, &c.

Ministril. = Ministro ng̃a obus, sa diótay ng̃a gahúm, alguasil, &c.

Ministro. = Ang magasílbi ug magaalágar sa lain, sa bisan onsa. * Ang
hocom ng̃a magatúman sa mg̃a tolománon sa catarúng̃an. * Dagcóng táuo ng̃a
guitugyánan sa mg̃a holosáyon ng̃a labíng mahál ug macúli sa Guinharían.
* Ang alguasil ug ang obán ng̃a mg̃a táuo sa justicia, ng̃a obós ug sa
diótay ng̃a gahúm. * Padre cura.

Minorar. = Pagdíot sa bisan onsa.

Minorativo. = Ang macadíot sa bisan onsa. * Ang macacóha sa usá ca
bahin sa bisan onsa.

Minucia. = Pagcadíot. * Bisan onsa ng̃a diótay uyámot, ng̃a oaláy polós.

Minucioso. = Ang masámoc, ang mahilábot sa mang̃a botang ng̃a oaláy
polós.

Minuciosidad. = Pagcacúti cuti ng̃a guilabíhan, sa oaláy polós ug
hingtúngdan.

Minué. = Sayáo, pagsabáy ng̃a guican sa mg̃a prancés.

Minuete. = Idem.

Minuta. = Papel ng̃a sinolátan, sa pagcaláctor, sa bisan onsa ng̃a tacós
ng̃a timaánan ug pagadomdómon, arón isólat sa mg̃a hatáas ng̃a polong sa
oláhing adlao.

Minutar. = Pagsólat sa bisan onsa sa mg̃a lactor ug hamóbong polong.

Minutero. = Ang puthao, tumbága, &c., ng̃a magatórlo sa mg̃a minutos sa
mg̃a horásan.

Minutista. = Bulac.

Minuto. = Minuto, ang usá sa canúmam ca bahin ng̃a hingsácpan sa usá ca
horas.

Mio. = Áco.

Miope. = Halap.

Mirabel. = Tanóm.

Mirada. = Pagcasolóng, pagcatán-ao, pagcaquíta.

Miradera. = Lugar ng̃a pagasólng̃an, pagatan-áoan sa mg̃a táuo. * Bisan
onsang lugar ng̃a anáa sa dayág, ng̃a guitán-ao sa bisan cansa. *
Lantáoan.

Mirador. = Ang magasolóng, ang motán-ao, ang macaquíta. * Lugar ng̃a
hatáas, lantáoan ng̃a pagadáygan ug pagatan-áoan sa haláyong yota.

Miradura. V. Mirada.

Miramiento. = Idem. * Pagcatimáan, pagcacógui. * Pagtáhor, catahá sa
pagbóhat sa bisan onsa.

Mirante. = Ang magasolóng, ang magatán-ao.

Mirar. = Solóng, tan-ao, quita. * Paghíling. * Pagbántay sa mg̃a buhat
sa bisan cansa. * Pagtagár sa bisan cansa, paghigúgma canía, pagdóng̃og
sa iang mg̃a sambag. * Paghúna húna, pagpalándong, pagmátng̃on. *
Paglában, pagtábang, paghópot, pagalíma sa bisan cansa.

Mirífico. = Cating̃aláhan, hibólng̃an.

Miriñaque. = Hias sa mg̃a diótay ng̃a bale, ng̃a oaláy polós caáyo.

Mirla. = Langgam.

Mirlar. = Pagpacalígdong sa salingcápao.

Mirlo. = Calígdong sa salingcápao. * Langgam.

Miron. V. Mirante.

Mirra. = Tagoc ng̃a mahomót, masíhag, masínao ug sa color ng̃a
molomapolá.

Mirrado. = Ang sináctan sa mirra.

Mirrauste. = Calán-on ng̃a magáma sa mg̃a Coyóbog sa salapáti, sa mg̃a
almendras, sa asúcar ug sa obán ng̃a mg̃a panácot.

Mirro. = Cahoy cahoy.

Misa. = Misa, paghálad ng̃a guipanagbóhat sa mg̃a Padre, sa paghálad nila
sa Dios ng̃a Amahán sa bilídhon ng̃a laoas ug dugó sa atong Guinóong
Jesucristo sa ilálom sa mg̃a dagoay sa tinápay ug sa bino. * Pagólden sa
pagcapadre.

Misacantano. = Ang guioldenáhan sa pagcapadre ug ang magamisa ng̃a
naháona, bag-o.

Misal. = Librong dagcó ng̃a pagabasáhan sa mg̃a padre sa pagmisa nila.

Misantropía. = Casucóng dagcó, caligótgot, pagcadomót, pagcalícay sa
usá ca táuo sa ubán ng̃a mg̃a isigcatáuo nia.

Misántropo. = Ang díli mahagógma magdóol sa iang isigcatáuo, tong̃ód sa
iang casocó, casobó, caligótgot ug camíng̃ao.

Misario. = Ang báta ng̃a motábang ug magaayurál sa pagmisa sa mg̃a Padre.

Miscelánea. = Pagcasácot, pagcahiósa sa nagacaláin lain ng̃a mg̃a botang.

Miserable. = Aláot, táuo ng̃a oaláy palad, ang guicayógtan, ang
guicalísdan. * Ang napaóbos, ang oaláy cosóg ug gahóm. * Hicáoan,
daguinótan, hacog, caguísan.

Miserablemente. = Sa pagcaaláot, sa pagcaoaláy palad, sa malisód
uyámot, sa dagcóng cayógot. * Sa pagcahícao, sa pagcadaguínot, sa
pagcahácog.

Miseracion. V. Misericordia.

Míseramente. V. Miserablemente.

Miserear. = Paghícao, pagdaguínot, paghácog.

Miserere. = Ang piesta sa cuaresma sa pagsíngba sa atong Guinóong
Jesucristo, sa pagpang̃ádye con pagcanta sa maong miserere. * Saquét ng̃a
nahamótang sa pagágui sa bába sa hugao, sa tae.

Miseria. = Casaquítan, calisód, cagóol, pagcaaláot, pagcaoaláy palad. *
Caháng̃ol, pagcapobres, pagcacólang sa mg̃a quinahánglan. * Cahícao,
pagcadaguínot, bisan onsa ng̃a diótay caáyo, ng̃a oaláy bale.

Misericordia. = Calóoy, pagcaginóclog.

Misericordiosamente. = Sa calóoy, sa pagpoáng̃od, sa pagcahinóclog.

Misericordioso. = Mang̃iloóyan, ang malóoy, ang mapoang̃ódon,
mahinoclógon.

Mísero. = Hicáon, daguinótan, hacog, caguísan.

Misero. = Ang musíngba sa masóbsob, ang mahagógma magsíngba sa masócot.

Mision. = Pagsógo. * Pagsóroy soroy sa mg̃a Padre, sa mg̃a calongsóran,
sa pagoáli sa mg̃a camatoóran sa Evangelio. * Oáli ng̃a maínit caáyo.

Misionero. = Palaoáli, ang Padre ng̃a magaoáli.

Misivo. = Papel ng̃a sinolátan, solat ng̃a guipadála sa bisan cansa.

Mismo. = Mao, mao gayúd. * Magsáma, topóng, maíng̃on ng̃a tood.

Mistamente. = Ang ang̃ay sa gahóm sa mg̃a hocmánan sa mg̃a Padre ug sa
díli Padre.

Mistela. = Ilímnon ng̃a magáma sa aguardiente, tubig, asúcar ug canela.

Misterio. = Ang díli mahímo ng̃a hibalóan ug tuquíbon. * Ang polong ng̃a
halálom caáyo. * Ang macúli ug malisód ng̃a pagasabóton. * Ang mg̃a
camatoódan sa atong Pagtóo ng̃a tinágo sa santos ng̃a cabobót-on sa Dios.
* Ang tinágo, ang guibóhat sa hilom.

Misteriosamente. = Sa hilom, sa tinágo.

Misterioso. = Ang díli matóquib. * V. El anterior.

Mística. = Quinaárman, tolománon sa paghúsay sa quinabúhi sa
pagcadebotos, sa pagcamaampóon.

Místicamente. V. Misteriosamente.

Místico. V. Misterioso. * Sacayán sa duhá ca layág. * Maampóon.

Mistifori. V. Mistamente.

Misto. = Ang sináctan sa mg̃a butang ng̃a nagacaláin lain. * Sinimbógan.

Mistura. = Pagcasácot, pagcasímbog.

Misturar. = Pagsácot, pagbóloc. * Pagsimbóg, pagsambóg.

Mita. = Pagcahúsay sa padron arón hibalóan ang mg̃a táuo ng̃a somosógot,
ng̃a managbóhat sa mg̃a buhat sa longsod.

Mitad. = Tong̃á, pecas, pacas, acob.

Mitayo. = Táuo ng̃a somosógot, timbol.

Mitigacion. = Pagcahínay hinay, pagcaárang arang.

Mitigador. = Ang magapahínay.

Mitigar. = Paghínay, pagcóha coha, pagárang arang.

Mitigativo. V. Mitigador.

Mitigatorio. = Idem.

Mitología. = Historia, solat ng̃a bacácon sa mg̃a dios dios ug sa mg̃a
táuo ng̃a bantógon sa mg̃a dioatáhan.

Miton. = Bisti sa mg̃a babáye ng̃a guitábon nila sa mg̃a bocton cutub sa
popólan hasta sa sico.

Mitote. = Sayáo, pagsabáy sa mg̃a indio, sa pagsigcóbot cobot nila sa
ilang mg̃a camót.

Mitra. = Calo calo sa mg̃a Obispo ug mg̃a Arzobispo sa pagtóman nila sa
mg̃a catongdánan sa pagcaobispo nila. * Ang cahímtang sa Arzobispo ug sa
Obispo.

Mitrado. = Ang táuo ng̃a guitogótan sa pagdála dala sa iang olo sa calo
calo sa mg̃a Arzobispo ug mg̃a Obispo.

Mitrar. = Pagobispo.

Miz. = Polong ng̃a igatáoag sa iríng.



MO

Moblar. = Pagsángcap sa bisan onsang baláy, solód &c., sa mg̃a
casangcápan.

Mocadero. = Paño, panápton ng̃a icapáhid sa ilong, sa sip-on.

Mocador. = Idem.

Mocante. = Idem.

Mocarro. = Sip-on, cogmo ng̃a mobítay sa ilong.

Mocear. = Pagcóndat, pagbóhat sa mg̃a bohat ng̃a ang̃ay sa mg̃a olitáuo.

Mocedad. = Pagcaolitáuo. * Pagcacóndat sa mg̃a olitáo.

Mocero. = Laláqui ng̃a moaólag ng̃a mahagógma maghilábot sa mg̃a babáye.

Moceton. = Táuo ng̃a báta pa, matámboc, sa dagcóng hosog.

Mocion. = Pagcalíhoc. * Pagcabóyoc sa húna húna. * Pagcahónghong sa
Dios sa mg̃a calág.

Mocito. = Bag-ong olitáuo, oloolitáuo.

Moco. = Sip-on, pong-it, taping, cogmo. * Ang pabílo ng̃a nasónog sa mg̃a
sugá. * Tayá, tambacólong sa pothao. * Ang talo ng̃a natólo sa mg̃a
candela ng̃a dinagcútan.

Mocoso. = Sip-ónon, cogmóhon, pong-íton, tapíng̃on.

Mochada. = Pagcaómpog, pagcasóngco sa olo sa bisan diin. * Pagcapácog
sa olo.

Mocheta. = Catapúsan sa mg̃a columna ng̃a paglingcódan ug hunóng̃an sa mg̃a
arco.

Mochil. = Báta ng̃a pagasogóon, sologóon sa mg̃a táuo ng̃a nanagbóhat sa
yota.

Mochila. = Poyo poyo, pontél sa panit, ng̃a pagasórlan sa mg̃a soldados
sa ilang bisti ug ilang balon.

Mocho. = Mananáp ng̃a guipótlan sa mg̃a song̃áy. * Ang guigontíng̃an ug
guialótan sa bohóc. * Cahoy ng̃a guipótlan sa mg̃a sang̃á ug odlot. * Mg̃a
torres ug bisan onsa ng̃a oalá botáng̃an sa tomóy sa catapúsan.

Mochuelo. = Langgam ng̃a ing̃on ing̃on sa bucao.

Moda. = Batásan, bag-ong usos sa mg̃a dagoay sa mg̃a bisti.

Modal. = Caogalíng̃on ng̃a batásan sa pagbóhat, sa paglacáo, sa
pagpamólong, &c., sa tagsa tagsa.

Modelar. = Pagbóhat sa bisan onsa ng̃a dagoay con táuo táuo sa yota, sa
talo, &c.

Modelo. = Panigíngnan, laráoan, pananglétan.

Moderacion. = Casaráng̃an. * Pagcaóbos sa bale sa bisan onsa ng̃a
ibalígya.

Moderadamente. = Sa casaráng̃an.

Moderado. = Ang mahamútang sa casaráng̃an.

Moderar. = Pagápas sa casaráng̃an.

Modernamente. = Sa bag-o pa, carón bag-o, díli pa dugay. * Cadón cadón.

Moderno. = Bag-o. * V. El anterior.

Modestamente. = Sa pagcaólay, sa maáyong pagcahúsay ug pagcabótang.

Modestia. = Pagcaólay. * Pagcaáng̃ay sa mg̃a buhat sa tagsa ca táuo,
sumála sa cahímtang nia. * Pagcahúsay sa matá sa pagsolóng.

Modesto. = Olay. * Ang magapaáng̃ay sa iang mg̃a buhat ug mg̃a polong
sumála sa cahímtang nia. * Ang díli motótoc sa iang mg̃a matá sa
pagsolóng nia.

Módico. V. Moderado. * Diótay, dolodíot.

Modificacion. = Pagcabálic, pagcahióli sa mg̃a botang sa ilang
pagcabótang ng̃a daan. * Pagcabótang sa bisan onsa sa casaráng̃an, sa
pagcóha sa pagcacólang ug sa pagcacápin, sa pagcadagcó ug sa
pagcadiótay.

Modificar. = Pagbótang sa bisan onsa sa casaráng̃an, sa oaláy pagcacápin
ug pagcacúlang, pagcadagcó ug pagcadiótay.

Modismo. = Caogalíng̃on ng̃a pagsángpot sa tagsa ca pinamólong.

Modista. = Ang moápas sa bag-ong batásan, sa bag-ong usos sa pagbísti.
* Ang magatahí ug magabóhat sa mg̃a bísti ing̃on sa bag-ong batásan.

Modo. = Pagcabótang ng̃a caogalíng̃on sa bisan onsa. * Casaráng̃an sa
pagbóhat ug sa pagpamólong. * Catahóran, catahá, maáyong pagatóbang. *
Gaui, cagaoían ng̃a maáyo sa bisan cansa.

Modorra. = Pagcabórong sa olo, pagcabóg-at sa laoas, pagcatólog ng̃a
dagcó ug mabóg-at.

Modorro. = Ang mobáti sa saquét sa pagcabórong sa olo, sa cabóg-at sa
laoas, sa pagcatólog ng̃a mabórlay. * Táuo ng̃a oaláy quinaárman ug
salabótan.

Modrego. = Táuo ng̃a oaláy polós, ng̃a oaláy quinaádman sa ng̃atanán.

Modulacion. = Pagcaláin lain, pagcalírog lirog sa ting̃og, sa pagcanta.

Modular. = Pagláin lain, pagtáas ug pagóbos, paglírog lirog sa ting̃og,
sa pagcanta.

Mofa. = Pagcayóbit, pagcatámay.

Mofador. = Tigyúbit, tigtámay.

Mofante. = Idem.

Mofar. = Yubit, tamay, sood sood.

Moflete. = Aping ng̃a dagcó, matámboc.

Mofletudo. = Ang guitambócan sa aping.

Mogollon. = Pagcahilábot sa bisan cansa sa díli onta quinahánglan.

Mogote. = Bongtod, bolobóngtod. * Tapoc sa mg̃a bináng̃an, sa mg̃a baat,
sa mg̃a bogcos.

Mogrollo. = Táuo ng̃a borong, ng̃a oaláy pagtáhod.

Moharrache ó Moharracho. = Ang táuo ng̃a nagapacaláin sa bisti, arón
pagalipátan ug pagalipáyon ang nagasolóng canía. * Bisan onsang dagoay
ng̃a malágsot.

Mohatra. = Pagcapálit sa bisan onsa sa pagsáad sa hatáas ng̃a bale sa
salingcápao lamang, arón palíton, sa pagcamatúod, sa diótay ug obos ng̃a
bale.

Mohecer. = Pagagóp-op.

Moheda. = Boquid, solóp ng̃a guitobóan sa mg̃a cahoy ng̃a mabános,
masónson caáyo.

Mohina. = Casocó, song̃ot, capong̃ót, caligótgot.

Mohino. = Ang nasocó, naligótgot, napong̃ót. * Ang guisóng̃ot.

Moho. = Agóp-op. * Pagcalícay sa pagbóhat, guican sa catápol.

Mohoso. = Ang guiagóp-op.

Mojada. = Pagcahomód, pagcabasá. * Ang samad ng̃a guican sa pagsóntoc sa
hing̃aníban ng̃a matalínis.

Mojador. = Ang magapahomód, ang magabasá.

Mojadura. V. Mojada.

Mojar. = Basá, homód, holom. * Paghilábot sa bisan onsa.

Mojarrilla. = Táuo ng̃a matístis, malipáyon sa canúnay, ng̃a díli maálam
manoyó.

Moje. = Sabáo sa bisan onsa.

Mojicon. = Pagpócpoc sa nauong, sa camót ng̃a quinómcom.

Mojiganga. = Dula sa cadaigánan. * Bisan onsa ng̃a hing̃alatáoan.

Mojigato. = Táuo ng̃a malaláng̃on, ng̃a magapacalígdong ug magapacatálao,
sa pagcóha ug pagdáng̃at sa iang guipanghináot.

Mojon. = Timáan sa cota, &c., ng̃a ibótang sa mg̃a cadalánan, sa
pagtimáan sa mg̃a caotlánan. * Caotlánan. * Tae sa táuo ng̃a tibúoc ug
magáhi. * Tobol.

Mojonera. = Lugar ng̃a pagabotáng̃an sa mg̃a mojon. * Caotlánan.

Mola. = Onód ng̃a motóbo sa tian sa obán ng̃a mg̃a babáye, ug pagaíngnon
ng̃a mabdos sila.

Molada. = Cadaghánan sa color ng̃a guilígis sa macaúsa.

Molar. = Ang nahatong̃ód sa ligsánan, ug ang maáyo sa paglígis.

Molde. = Marca, hormáhan. * Táuo ng̃a boótan, quinaarmánon, &c., ng̃a
mahímo onta sia ug panigíngnan sa obán. * Patic.

Moldear. = Paglíloc.

Moldura. = Bisan onsang dagoay ng̃a guilíloc sa tumbága, sa bató, &c. *
Patic.

Moldurar. V. Moldear.

Mole. = Mahínlo, mahómoc. * Bisan onsang dagcóng booc.

Molécula. = Tagsa ca bahin ng̃a magamáy caáyo sa bisan onsa. * Ang usá
ca taguígdiot.

Moledero. = Ang mahímo ng̃a pagalígson, ang lilígson.

Moledor. = Maglilígis, ang magalígis. * Bisan onsa ng̃a macasámoc,
magabórlay, magaaling̃ása. * Cuti cutíhan.

Molendero. = Maglilígis, ang magahátod sa bisan onsa ng̃a pagalígson
onta.

Moler. = Ligis. * Docdoc, dogmoc. * Pagsámoc, pagbórlay, pagaling̃ása. *
Pagdáot, pagláglag, paggobá.

Molero. = Ang magabóhat ug magabalígya sa mg̃a batóng ligsánan.

Molestador. = Ang magasámoc, samócan, condátan, ang magabórlay.

Molestamente. = Sa pagcasámoc, sa pagcabórlay, sa pagcaaling̃ása.

Molestar. = Pagbórlay, pagsámoc, pagcúndat, pagaling̃ása.

Molestia. = Casocó. * Casámoc, cabórlay, cacápoy.

Molesto. = Condátan, ang macasámoc, samócan, ang magabórlay.

Moleta. = Bató ng̃a magáhi caáyo, ng̃a pagagamíton sa paglígis sa mg̃a
pintura. * Capandáyan ng̃a icalígis sa tinta sa mg̃a impresor.

Molibodena. = Tombága ng̃a molomapolá ug mahómoc.

Molicie. = Pagcahínlo, pagcahómoc. * Salá ng̃a mang̃íl-ad, ng̃a díli ang̃ay
sa mg̃a táuo.

Molienda. = Pagcalígis. * Ang guilígis sa macaúsa. * Cabórlay, cahágo,
casámoc.

Moliente. V. Moledor.

Molificacion. = Pagcahómoc.

Molificante. = Ang magapahómoc.

Molificar. = Paghómoc.

Molificativo. V. Molificante.

Molimiento. V. Molienda.

Molinera. = Ang asáoa sa molinero.

Molinero. = Bisan onsa ng̃a maáyo sa paglígis. * Tagía sa ligsánan. *
Ang magalígis.

Molinete. = Capandáyan sa mg̃a sacayán sa pagsácoat sa mg̃a sinípit, &c.

Molinillo. = Ligsánan ng̃a diótay. * Ang cahoy con capandáyan ng̃a
icahílis, igalínis, icacútao ug igabatíl sa socolate sa batirol.

Molino. = Ligsánan, lilígsan. * Táuo ng̃a cundátan ng̃a díli mahamótang.
* Ang macasámoc ug magabúrlay. * Ang bába.

Molitivor. V. Molificante.

Molondro ó Molondron. = Matalác-on, matác-hon. * Ang coláng̃an sa
pagtáhod ug sa catahá.

Mollar. = Mahómoc, ang masáyon pagapótlon, pagadocdócon ug
pagadogmócon. * Carne, onód sa oaláy bocóg. * Bisan onsa ng̃a may
dagcóng polós, ng̃a macapolós. * Táuo ng̃a masáyon pagalimbóng̃an ug
pagaólo olóhan.

Mollear. = Pagbóyoc sa bisan onsa tong̃ód sa pagcahómoc nia.

Molledo. = Ang bahin ng̃a ondan ug malíng̃in sa laoas, sa mg̃a paa, sa mg̃a
bocton, &c. * Ang bahin ng̃a mahómoc sa tinápay, sa ilálom sa panit.

Molleja. = Baticólon.

Mollejon. = Táuo ng̃a matámboc apan maluyáhon ug sa oaláy cosóg. * Ang
mahináyon sa gaui.

Mollera. = Alimpólo.

Molleta. = Tinápay ng̃a minása usáhay sa gatas. * Ang aping ng̃a dagcó,
matámboc.

Molletudo. = Táuo sa dagcóng aping.

Mollina. = Olan ng̃a mahínay, binabáye.

Molliznar ó Molliznear. = Pagólan sa mahínay.

Momentáneamente. = Sa macadíot, sa madalí caáyo, sa usá ca pagpíloc sa
matá.

Momentáneo. = Ang madalí, ang malágmit caáyo, ang díli madúgay.

Momento. = Macadiót lamang, usá ca pagpíloc sa matá.

Momería. = Pagbóhat sa mg̃a dula sa pagláin lain sa nauong ug sa laoas.

Momio. = Onód sa oaláy tamboc.

Momo. = Pagcaculíot sa nauong. * Pagcayúbit, pagcatámay.

Momordiga. = Tanóm, (calaínan.)

Mona. = Amó, alíoas ng̃a baye. * Pagcahobóg.

Monacal. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a Padreng monje.

Monacato. = Cahímtang sa mg̃a monje.

Monacillo. = Báta ng̃a magasílbi sa mg̃a Singbahán sa pagtábang ug
pagayurál sa pagmisa sa mg̃a Padre.

Monacordio. = Clabe ng̃a diótay, tolónggon ng̃a may coldas ug ng̃a
pagacablíton maíng̃on ng̃a sa pagcáblit sa órgano.

Monada. = Pagcatístis, pagcacolíot sa nauong, pagparáyeg ng̃a
guilabíhan. * Pagcaógay ogay.

Monago ó Monaguillo. V. Monacillo.

Monarca. = Hari.

Monarquía. = Guinharían ng̃a guinahóptan sa hari.

Monárquico. = Ang nahatong̃ód sa Guinharían.

Monasterial. = Ang nahatong̃ód sa monasterio, sa conbento.

Monasterio. = Baláy, conbento ng̃a guinpúy-an sa mg̃a monje.

Monásticamente. = Ing̃on sa mg̃a tolománon sa mang̃a Padreng monje.

Monástico. V. Monasterial. * Ang nahatong̃ód sa cahímtang sa mg̃a Padreng
monje.

Monda. = Pagcapón, pagcaháoan sa mg̃a cahoy, sa pagcóha sa mg̃a sang̃á ng̃a
patáy ug daótan.

Mondadiente ó Mondadientes. = Palito, gung̃i sa pagcúhit sa mahabílin sa
talioála sa mg̃a ng̃ipon.

Mondador. = Ang magapaháoan, ang magapáhid, ang magahínis, ang
magapánit sa mg̃a bong̃a, &c.

Mondadura. = Pagcaháoan, pagcapáhid, pagcahínis, pagcapánit. * Ang
quinóha sa bisan onsa cay oaláy bale. * Ang panit, &c., sa mg̃a bong̃a,
&c.

Mondaorejas. = Caohe, icolóhit sa dalónggan.

Mondar. = Olay, haoan, pahid, hinis, nosnos, quias, coscos. * Pagpánit
sa bisan onsa ng̃a may panit. * Paggónting, pagálot sa bohóc ug sa
bong̃ot. * Pagcóha, pagpang̃áoat sa bisan onsa, ug labí pa sa salapí sa
isigcatáuo.

Mondo. = Ang oaláy hugao ug buling. * Ang oalá dogáng̃an sa bisan onsa.

Mondonga. = Polong ng̃a guicahing̃álan sa mg̃a sologóon ng̃a babáye.

Mondongo. = Ang solód sa guinháoa, sa tian sa mg̃a mananáp.

Mondonguero. = Ang magaguisál ug magabalígya sa ng̃atanán ng̃a solód sa
guinháoa sa mg̃a mananáp.

Moneda. = Salapí ng̃a icapálit sa bisan onsa, sa boláoan, sa salapí con
sa tumbága. * Pisos, caháte, sicápat, sicaoálo, cuartos, &c.

Monedería. = Opicio sa pagbóhat sa salapí, sa mg̃a pisos, mg̃a caháte,
&c.

Monedero. = Ang magabóhat ug magamarca sa mg̃a pisos, sa mg̃a caháte, &c.

Monería. V. Monada. * Bisan onsa ng̃a oaláy bale ug polós.

Monesco. = Ang mahatong̃ód ug ang̃ay sa mg̃a amó.

Monetario. = Cadaghánan sa salapí, mg̃a pisos, mg̃a caháte, &c., sa mg̃a
tiempo ng̃a miági, ug sa nagacaláin lain ng̃a mg̃a lugar. * Ang mg̃a
sorlánan ug ang solód ng̃a guibotáng̃an sa maong salapí.

Monicion. = Pagpahibaló, pagbaláod, pagmantalá.

Monigote. = Ang religioso ng̃a lego, oldog. * Táuo ng̃a oaláy quinaárman.

Monipocio. = Pagsábot sa bisan onsa, sa mg̃a táuo ng̃a nanaghiúsa sila.

Monís. = Bisan onsang diótay ug maníndot, maáñag.

Monises. = Salapí.

Mónita. = Pagcalaláng, quinaárman sa paglímbong, sa pagólo olo.

Monitoria. = Papel ng̃a sinolátan sa mg̃a hocom, sa mg̃a ponóan sa
Singbahán, sa pagtáoag sa hocmánan sa bisan cansa, sa pagpang̃otána
canía sa bisan onsa.

Monitorio. = Ang magapahibaló ug magapamátng̃on sa bisan onsa.

Monja. = Binócot.

Monje. = Boghó, Padre ng̃a mopoyó sa caming̃áoan. * Padre ng̃a mopoyó sa
conbento, sa monasterio. * Langgam.

Monjil. = Hábito, bisti sa mg̃a monja, sa mg̃a binócot.

Monjío. = Cahímtang sa mg̃a monja, sa mg̃a binócot. * Pagcasolód sa mg̃a
babáye sa pagcamonja.

Mono. = Maáyo, maníndot, maáñag, matahóm. * Amó. * Alíoas.

Monocerote. = Mananáp, (calaínan.)

Monóculo. = Ang guibotáng̃an, sa usá lamang ca matá.

Monograma. = Polong ng̃a sinolátan sa mg̃a letra ng̃a nang̃alang̃áquit ug sa
pagcaláctud.

Monomaquia. = Pagcaáyat, pagcaáoay sa dohá lamang ca táuo.

Monopastos. = Motón sa usá lamang ca malíng̃in.

Monopolio. = Pagbalígya sa pila lamag ca táuo sa bisan onsa arón maíla
lang ang tobo, labon ng̃a tacós onta ng̃a ibalígya sa cadaghánan, arón
pagapóslan onta ng̃atanán. * Pagcasábot sa mg̃a comerciante sa pagbalígya
sa mg̃a manggad sa maong ng̃a bili.

Monotonía. = Pagcaáng̃ay sa soguílon con sa ting̃og ng̃a díli maáyo, ug
mao da sa guihápon.

Monseñor. = Polong ng̃a ióna sa Italia sa mg̃a ng̃alan sa mg̃a ponóan sa
Singbahán, ug sa ng̃alan sa anac ng̃a pang̃ánay sa mg̃a hari sa Prancia ug
sa obán ng̃a mg̃a dagcóng táuo.

Monserga. = Pinamólong, soguílon ng̃a mabóloc ug ng̃a díli masábot.

Monstruo. = Bisan onsa ng̃a cating̃aláhan ug hibólng̃an ng̃a contra sa
tolománon sa pagcabóhat sa isigcaíng̃on. * Bisan onsa ng̃a dagcóan caáyo,
malágsot ug mang̃íl-ad uyámot.

Monstruosamente. = Sa pagcadagcó caáyo, sa pagcang̃íl-ad.

Monstruosidad. = Pagcadíli ang̃ay sa bisan onsa sa obán ng̃a isigcaíng̃on.
* Pagcang̃íl-ad, pagcalágsot sa bisan onsa.

Monstruoso. V. Monstruo.

Monta. = Pagcaípon sa daghánan ng̃a mg̃a ihap. * Pagcabále, ang bili ng̃a
caugalíng̃on sa mg̃a butang.

Montado. = Ang cabayo ng̃a andam sa mg̃a quinahánglan arón pagacabayóan.
* Soldados ng̃a may cabayo.

Montador. = Ang magacabayo.

Montadura. = Cadaghánan sa mg̃a quinahánglan sa mg̃a cabayo arón
cabayóan.

Montaje. = Pagcabótang sa mg̃a lothang sa mg̃a cureña. * Mg̃a casangcápan
sa mg̃a luthang.

Montanera. = Solóp ng̃a pagabohían sa mang̃a baboy arón maning̃áon.

Montanero. = Magbalántay sa mg̃a solóp.

Montano. = Ang nahatong̃ód sa buquid.

Montanada. = Pagcaándac ng̃a oaláy hingtúngdan. * Pagcadághan,
cadaghánan sa bisan onsa.

Montante. = Espadang halagpád.

Montantear. = Pagándac.

Montaña. = Buquid. * Mg̃a caboquílan sa yota sa Búrgos.

Montañés. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a caboquílan. * Ang natáuo sa yota sa
mg̃a buquid sa Búrgos.

Montañoso. = Yota ng̃a may boquid, baquílid, bang̃ílid.

Montar. = Pagcabayo. * Pagsáca, pagtóngtong sa bocó bocó sa cabayo. *
Pagábot sa mg̃a cuenta sa bisan onsang isip, cantidad.

Montaraz. = Boquídnon, loog, ihaláson. * Gaui ng̃a maísog, maháit. *
Magbalántay sa mg̃a buquid.

Monte. = Boquid. * Solóp. * Cacolían, cabilínggan, caoláng̃an sa
pagbóhat sa bisan onsa. * Olo ng̃a guidaghánan sa bohóc. * Sogál sa
baraja.

Montea. = Quinaárman ng̃a magaásoy sa pagsápsap ug pagtábas sa mg̃a bató
ng̃a igabúhat sa mg̃a arco.

Montera. = Calo calo sa panápton con sa panit ng̃a igatábon sa olo.

Montería. = Pagpang̃áyam sa mg̃a baboy sa boquid, sa mg̃a osa ug sa obán
ng̃a mg̃a mananáp ng̃a ihálas.

Montero. = Mang̃ang̃áyam, ang mang̃áyam sa mg̃a caboquílan.

Montés. V. Montaraz.

Montescos y capeletes (haber.) = Pagáoay, paglális lalis.

Montesino. V. Montaraz.

Monton. = Tapoc, ogdo.

Montoya. = Calaínan sa sayáo, sa sabáy.

Montuoso. = Boquid, yota ng̃a guibanósan, guisonsónan sa mg̃a cahoy.

Montura. V. Montadura.

Monumento. = Buhat sa bató, &c., ng̃a pagaboháton ug pagatindógon sa
cadaigánan, arón may panomdóman sa bisan cansang táuo ng̃a bantógon, con
sa bisan onsa ng̃a cating̃aláhan ug hibólng̃an, ng̃a tacús ng̃a timaánan ug
pagadomdómon sa mg̃a táuo. * Ang altal ng̃a guibotáng̃an sa jueves ng̃a
santo sa laoas sa atong Guinóong Jesucristo, ng̃a sinolód sa usá ca
caban caban ng̃a mahál. * Bisan onsang timáan ng̃a nahabílin sa nahatábo
sa canhing tiempo.

Monzon. = Cadugáyan sa hang̃in dapit sa habagátan, dapit sa amihánan,
&c.

Moña. = Táuo táuo sa dagoay sa babáye ng̃a binistíhan, ng̃a pagahoálan sa
pagcabóhat ug pagcatábas sa mg̃a bisti. * Casocó, capong̃ót, caligótgot.
* Pagcahobóg.

Moño. = Pinángco. * Lambóhay, tarong sa mg̃a langgam.

Moñudo. = Ang may pinángco. * Langgam ng̃a may lambóhay, tarong.

Moquear. = Pagsíp-on, pagcógmo.

Moquero. = Panápton, paño ng̃a igapáhid sa ilong. * Sipng̃áhan,
isilípng̃a.

Moquete. = Pocpoc sa camót sa nauong con sa ilong.

Moquetear. V. Moquear. * Pagpócpoc, sa camót, sa bisan cansa.

Moquillo. = Saquét sa obán ng̃a mg̃a mananáp.

Moquita. = Sip-on ng̃a matín-ao.

Mora. = Pagcadúgay, pagcaláng̃an, pagcaláng̃ay. * Bong̃a ng̃a matám-is,
malomaáslom ug mahómoc caáyo.

Morabito. = Padre sa mg̃a moros.

Moracho. = Color ng̃a morado ng̃a obós.

Morada. = Pinoyánan, pagapóy-an, polóy-an, baláy.

Morado. = Morado. * Ang sináctan sa color ng̃a mapolá ug maítom.

Morador. = Ang magapoyó, ang molópio sa bisan diin.

Moral. = Ang nahatong̃ód sa batásan ng̃a maáyo. * Quinaárman ng̃a magaásoy
sa pagcaáyo ug sa pagcadaótan sa mg̃a buhat sa mg̃a táuo. * Cahoy ng̃a
mobóng̃a sa mg̃a mora.

Moralidad. = Pagtolón-an ng̃a mahatong̃ód sa batásan ug quinabúhi ng̃a
maáyo. * Pagcabótang sa mg̃a bohat sa mg̃a táuo sa tong̃ód sa ilang
pagcaáyo ug pagcadaótan.

Moralista. = Ang nagaestudio sa quinaárman sa moral.

Moralizar. = Pagásoy sa bisan onsang tolón-an ng̃a mahatong̃ód sa mg̃a
batásan ug sa quinabúhi ng̃a maáyo.

Moralmente. = Ing̃on sa mg̃a tolománon sa moral. * Ing̃on sa guihúna húna
sa cadaghánan sa mg̃a táuo.

Morar. = Pagpoyó sa bisan diin.

Morbidez. = Pagcahómoc sa mg̃a bahin sa mg̃a laoas.

Mórbido. = Ang may saquét, ang masaquét, ang macasaquét. * Ang mahómoc
caáyo.

Morbo. = Saquét.

Morboso. V. Morbo.

Morcella. = Aligáto, biting caláyo ng̃a guican sa pabílo sa mg̃a
lamparahán.

Morcilla. = Morcilla, pinótol ng̃a tináe sa baboy, sa carnero, &c., ng̃a
ponó sa dogó ng̃a sináctan sa mg̃a panácot.

Morcillo. = Cabayo ng̃a lobos ng̃a maítom. * Bactin bactin sa bocton
cutub sa abága hasta sa sico.

Morcon. = Morsilla sa labíng dagcóng tináe. * Táuo ng̃a matámboc, hamóbo
ug malóya, sa oaláy cosóg.

Mordacidad. = Pagcacágod. * Pagcaárat, pagcaáras. * Paglíbac libac sa
isigcatáuo.

Mordante. = Capandáyan sa mg̃a imprenta ng̃a pagagamíton sa paghúsay sa
mg̃a letra maíng̃on ng̃a nahamótang sa original, sa panigíngnan.

Mordaz. = Ang macacágod. * Ang macaárat, macaáras. * Ang magalíbac sa
isigcatáuo.

Mordaza. = Cahoy con pothao ng̃a ibótang, pagbalábag, sa bába sa mg̃a
táuo, arón díli/sila macapamólong.

Mordazmente. = Sa paglíbac libac.

Mordedor. = Ang mopáac. * Ang magalíbac libac, tiglíbac, malibácon.

Mordedura. = Pinaácan.

Morder. = Paac. * Pagcágod. * Pagng̃ót ng̃ot. * Pagárat, pagáras. *
Pagcóha sa mahínay hinay sa bisan onsa, sa bisan diin, pagdáot sa
dong̃og sa isigcatáuo, paglíbac libac.

Mordicacion. = Pagcacágod. * Pagcaárat, pagcaáras.

Mordicante. = Ang macacágod, ang macaárat, ang macaáras, ang macacatól
sa maháit.

Mordicar. = Pagcatól. * Pagcágod, pagárat, pagáras.

Mordicativo. V. Mordicante.

Mordido. = Ang guicuháan sa bisan onsang bahin.

Mordiscar. = Pagpáac sa mahínay, sa masóbsob.

Mordisco. = Pináac, pinaácan, pagpáac.

Morena. = Isda.

Moreno. = Molomaítom.

Morera. = Cahoy ng̃a mobóng̃a sa mg̃a mora.

Morería. = Lugar, bario sa mg̃a calongsóran ng̃a guitagána arón
pagapúy-an sa mg̃a moros, ug ang ilang mg̃a yota ug mg̃a provincia.

Moribundo. = Mamalátyon, ang harúul na mamatáy.

Moriego. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a moros.

Morigeracion. = Batásan ug quinabúhi ng̃a maáyo.

Morigerar. = Pagpogóng sa mg̃a cailíbgon. * Pagáyo sa batásan ug sa
quinabúhi.

Morillo. = Capandáyan sa pothao ng̃a ibótang sa dapóg, sa pagtóngtong
dihá sa mg̃a sológnod.

Morir. = Patáy, pagtápos, pagtibáoas sa quinabúhi. * Pagábot sa táuo sa
bisan onsa ng̃a macalisód ug macayógot caáyo canía. * Pagpálong sa
caláyo ug sa sugá.

Morisco. V. Moriego. * Ang moros ng̃a nahabílin sa España ug napabúñag,
sa tiempo sa pagdáug caníla sa mg̃a cristianos.

Morisma. = Pagtóo sa mg̃a moros. * Cadaghánan sa mg̃a moros.

Morisqueta. = Calaláng, pagcalímbong ng̃a ang̃ay sa mg̃a moros. * Ang
bogás sa humáy, maís, daoa, &c., ng̃a linóto sa lonlon ng̃a tubig, ng̃a
mao ang tinápay sa mg̃a indio.

Morlaco. = Ang magapacahóng̃og.

Moro. = Moros, ang moápas ug mahasácop sa Pagtóo ug religion ni Mahoma.
* Ang bino ng̃a oalá simbógan sa tubig.

Moron. = Oloógdo, bolobóngtor sa yota.

Morondonga. = Sacót sa mg̃a botang ng̃a oaláy polós.

Morondo. = Cahoy, tanóm ng̃a guicoháan sa mg̃a dahon. * Ang guialótan ug
guiguntíng̃an sa bohóc.

Morosamente. = Sa pagcadúgay, sa pagcaláng̃an, sa pagcaláng̃ay lang̃ay.

Morosidad. = Pagcadúgay, pagcaláng̃an, pagcaláng̃ay lang̃ay.

Moroso. = Tigdúgay, madugáyon, mahináyon, malang̃ánon, maláng̃ay
lang̃áyon.

Morra. = Bagol bagol sa olo.

Morrada. V. Mochada.

Morral. = Poyo poyo, puntél sa pagsolód ug pagdála sa bisan onsa.

Morralla. = Cadaghánan sa mg̃a botang ng̃a oaláy polós.

Morrillo. = Bató ng̃a malíng̃in, mahínlo ug magáhi.

Morriña. = Saquét ng̃a matacód sa mg̃a mananáp, sa mg̃a hayúpan. * Casobó,
camíng̃ao sa buot.

Morrion. = Calo calo sa mg̃a soldados.

Morro. = Iring ng̃a magabánha con pagaógay ugáyon sia. * Bisan onsa ng̃a
malíng̃in maíng̃on ing̃on sa usá ca olo. * Ang mg̃a ng̃abil ng̃a dagcó,
mabága.

Morrudo. = Ang molomalíng̃in. * Ang may ng̃abil ng̃a dagcó.

Mortaja. = Sapot, ang bisti ng̃a guibísti sa mg̃a minatáy.

Mortal. = Ang arang mamatáy, mamalátyon. * Ang macamatáy. * Ang may
timáan sa minatáy. * Ang dagcóan caáyo sa isigcaíng̃on.

Mortalidad. = Pagcahímo sa pagdáoat sa camatáyon.

Mortalmente. = Sa camatáyon.

Mortandad. = Camatáy, cadaghánan sa mg̃a minatáy tong̃ód sa salot, sa
saquét ng̃a matacód.

Mortecino. = Ang mananáp ng̃a namatáy sa oalá tuyóon, ug ang onód nia. *
Malúya, sa oaláy cosóg ug gahóm. * Ang harúul mamatáy ug mapálong.

Mortero. = Docdócan. * Losóng. * Capandáyan sa mg̃a pang̃obátan sa
pagsalibáy sa mg̃a granada ug mg̃a bomba.

Mortífero. = Ang macamatáy ug ang may gahóm sa pagpatáy.

Mortificacion. = Pagcasáquet sa laoas. * Cayógot, calisód, cabórlay,
casáquet sa húna húna, sa buot.

Mortificar. = Pagpasáquet sa laoas, pagpogóng sa mg̃a cailíbgon. *
Pagyógot pagpalisód, pagcóha sa cosóg, sa gahóm sa laoas.

Mortuorio. = Paglobóng, pagámdam sa paglobóng sa mg̃a minatáy.

Moruno. = Ang nahatong̃ód sa yota sa mg̃a moros.

Mosáico. = Ang nahatong̃ód cang Moisés. * Bohat ng̃a pagaboháton sa mg̃a
papán con sa mg̃a bató ng̃a nagacaláin lain ug color.

Mosca. = Lang̃ao. * Táuo ng̃a cuti cutíhan ng̃a magacasámoc, magabórlay ug
magaaling̃ása. * Ang aligáto con biti ng̃a guican sa caláyo.

Moscarda. = Lang̃ao ng̃a dagcó. * Mg̃a oloítlog sa mg̃a putiócan.

Moscardon. = Lang̃ao ng̃a dagcó. * V. Avispon. * Táuo ng̃a macasámoc,
magabórlay, magaaling̃ása.

Moscareta. = Langgam.

Moscatel. = Calaínan sa mg̃a ubas, sa mg̃a paras. * V. El anterior desde
táuo.

Moscon. = Lang̃ao ng̃a dagcó. * Táuo ng̃a macacóha ug macadáng̃at sa iang
guitúyo tong̃ód sa iang pagcamalaláng̃on ug pagcasamócan.

Mosqueado. = Ang nalócop sa mg̃a pintal ng̃a tolotagídyot.

Mosqueador. = Paypay con bisan onsa sa pagbúgao sa mg̃a lang̃ao. * Ang
icog sa mg̃a mananáp.

Mosquear. = Pagbúgao sa mg̃a lang̃ao. * Pagtúbag tubag sa bisan cansa con
barlóng̃on sia ug saoáyon. * Pagtolód, pagírog sa mg̃a casámoc, sa mg̃a
cabilínggan, sa mg̃a caoláng̃an. * Paghanólsol tong̃ód sa polong sa
isigcatáuo.

Mosqueo. = Pagcabúgao, pagbógao sa mg̃a lang̃ao.

Mosquero. = Sang̃á sa cahoy con pinónpon sa tinábas ng̃a papel ng̃a
pagabitáyon, arón moánha dihá ang mg̃a lang̃ao.

Mosqueta. = Calaínan sa pusil ng̃a dolodagcó sa guing̃álan ug escopeta.

Mosquetería. = Mg̃a soldados ng̃a sangcap sa mg̃a pusil ng̃a mosquete.

Mosquetero. = Soldado ng̃a sangcap sa mosquete.

Mosquil. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a lang̃ao.

Mosquitero. = Pabeyon, tabil ng̃a pagabitáyon sa guibotáng̃an sa catre
con sa mg̃a higdáan, arón díli manolód ang mg̃a namóc.

Mosquito. = Namóc, tagnoc.

Mostacho. = Bong̃ot sa ng̃abil sa itáas. * Aláp-ap, olat sa nauong.

Mostajo. = Tanóm.

Mostaza. = Mostasa, ang binhi sa tanóm sa maong ng̃alan.

Mostazo. = Tanóm sa mostasa.

Mostear. = Pagtólo, pagágui sa dugá sa mg̃a paras, sa mg̃a ubas.

Mostillo. = Calán-on ng̃a pagaboháton sa dogá sa mg̃a paras ug sa obán
ng̃a mg̃a panácot. * Sacót, salsa, sabáo sa dugá sa paras ug sa mostaza.

Mosto. = Ang dugá sa mg̃a paras, sa mg̃a ubas, sa oalá pa magbócal.

Mostrable. = Ang arang ipaháyag, ipadayág.

Mostrado. = Ang naanád sa bisan onsa, ang hingcaándam na, ang may
batásan sa bisan onsa.

Mostrador. = Ang nagapaháyag, ang magapadayág.

Mostrar. = Hayág, dayág, quita.

Mostrenco. = Puhónan, hias, ng̃a oaláy tagía ng̃a guiíla: busa nahatong̃ód
sa hari con sa mg̃a caparían. * Táuo ng̃a oaláy pinuyánan ug agálon. *
Ang matámboc ug mabóg-at caáyo. * Ang oaláy quinaárman, ang díli
macasábot ug macatóon.

Mota. = Bolobalígtos ng̃a magáma sa panápton sa dihá pa sa haláblan. *
Pinótol ng̃a hilo, &c., ng̃a matápot sa mg̃a bisti.

Mote. = Dangga, bansag. * Tigmo.

Motejador. = Ang magalíbac sa isigcatáuo, ang magahing̃álan sa
isigcaíng̃on sa mg̃a dangga.

Motejar. = Paghing̃álan sa isigcatáuo sa mg̃a dangga.

Motilar. = Pagálot, paggónting sa bohóc.

Motilon. = Ang guiguntíng̃an ug guialótan sa bohóc, ang religioso lego,
oldog, ang díli magamisa.

Motin. = Pagcaálsa, pagcasócol sa cadaghánan sa ilang mg̃a ponóan.

Motivar. = Paghímo sa hingtóngdan, sa guinicánan sa bisan onsa. *
Pagásoy sa hingtóngdan sa bisan onsa.

Motivo. = Tong̃ód, hingtúngdan, guinicánan.

Motolita. = Langgam.

Motolito ó Motolótico. = Ang masáyon pagalimbóng̃an ug pagaólo olóhan.

Moton. = Moton.

Motor. V. Movedor.

Motu proprio. = Polong ng̃a linatín: sa iang caogalíng̃on ng̃a pagbóot.

Movedizo. = Ang masáyon malíhoc, maoyóg. * Ang díli malíg-on sa iang
húna húna, ang magaósob osob sa iang pagbóot. * Halin, balhin.

Movedor. = Ang magapalíhoc, magapaoyóg.

Mover. = Lihoc, oyóg. * Pagsámbag, pagtámbag, pagágda. * Pagsógot sa
bisan onsa.

Movible. = Ang arang lihócon, balhínon.

Moviente. V. Movedor.

Móvil. V. Movible. * Sinógdan, guinicánan, hingtúngdan sa bisan onsa.

Movilidad. = Pagcahímo sa paglíhoc. * Pagcaoaláy calig-ónan sa bisan
onsa.

Movimiento. = Pagcalíhoc. * Pagcaoyóg. * Cagobót. * Pagcaláin sa húna
húna. * Paghanáyac sa táuo ng̃a napadáog sa cosóg sa mg̃a cailíbgon, sa
capong̃ót, sa caligótgot, sa catáoa, &c.

Moyana. = Lothang ng̃a diótay. * Limbong, bacac.

Moza. = Babáyeng sologóon. * Dalága.

Mozallon. = Olitáo ug supang, matámboc, sa maáyong laoas.

Mozárabe. = Ang cristianos ng̃a nagapuyó sa canhing tiempo ng̃a sacót sa
mg̃a moros, sa España. * Ang misa ug mg̃a tulumánon sa Singbahán sa
canhing tiempo, sa tiempo ng̃a nanagpuyó ang mg̃a moros sa España.

Mozo. = Laláquing sologóon. * Olitáuo.



MU

Mu. = Católog. * Ang ting̃ug sa baca.

Muceta. = Bisti ng̃a guibísti ug guisáb-ong sa abága sa mg̃a Obispo, sa
mg̃a doctor ug sa ubán pang mg̃a Padre, sa mg̃a canónigo, &c.

Mucílago. = Ilímnon ng̃a tambal ng̃a mahágcot caáyo, ng̃a pagaboháton sa
mg̃a botica, sa mg̃a gamót, mg̃a binhi, mg̃a bong̃a, &c., ng̃a dinócdoc ug
linóto sa tubig.

Mucosidad. V. Moco.

Muchachada. = Buhat ng̃a ang̃ay sa mg̃a báta, binátang buhat.

Muchachear. = Pagbúhat sa mg̃a buhat ng̃a bináta, ng̃a ang̃ay sa mg̃a báta.

Muchachería. V. Muchachada. * Cadaghánan sa mg̃a báta ng̃a nang̃óndat ug
nanagbánha.

Muchachez. = Pagcabótang sa mg̃a báta, pagcabáta sa mg̃a táuo.

Muchacho. = Báta.

Muchedumbre. = Pagcadághan, cadaghánan.

Muchísimo. = Daghánan uyámot.

Mucho. = Daghán, daghánan.

Muda. = Pagcabálhin sa bisan onsa. * Pagcaílis, pagcabáilo,
pagcatagílis. * Ilísan, inilísan.

Mudable. = Ang masáyon mabálhin.

Mudamente. = Sa hilom, sa oaláy ting̃og, sa pagcamináma.

Mudanza. = Pagcabálhin. * Pagcasádsad sa mg̃a pagsayáo.

Mudar. = Balhin, ilis, lalin, halin.

Mudez. = Pagcamáma.

Mudo. = Mama. * Ang mahilómon caáyo.

Mueble. = Casangcápan.

Mueca. = Pagcaculíot, pagláin lain sa nauong ug sa laoas.

Muela de moler. = Ligsánan, lilígsan. * De amolar. = Baídan, baílan. *
De la boca. = Bag-ang.

Mueblaje ó moblaje. = Cadaghánan sa mg̃a casangcápan sa usá ca baláy.

Muelle. = Mahómoc, mahínlo. * Capandáyan sa puthao con sa asero ng̃a
pagagamíton sa mg̃a máquina. * Mg̃a pothao ng̃a pagatongtóng̃an sa mg̃a
coche, arón mahómoc ang ilang paglíhoc, ug pagóg og.

Muellemente. = Sa pagcahómoc, sa pagcahínay.

Muérdago. = Tanóm.

Muermo. = Saquét ng̃a pagabatíon sa mg̃a cabayo, &c.

Muerte. = Camatáyon, pagcamatáy. * Catapúsan sa quinabúhi sa mg̃a táuo,
sa mg̃a mananáp, sa mg̃a tanóm ug mg̃a cahoy. * Pagcatibáoas sa bisan
onsa.

Muerto. = Minatáy, patáy. * Táuo ng̃a mahináyon, ng̃a oaláy cosóg ug
gahóm.

Muesca. = Totho, si-si, sing̃it, loblob.

Muestra. = Panigíngnan, pananglétan. * Nauong, atobáng̃an ng̃a malíng̃in
sa mg̃a horásan, ng̃a guibarlísan ug guipintálan sa mg̃a números sa mg̃a
horas. * Horásan ng̃a oaláy campana, ling̃ánay.

Mujido. = Ang ting̃og sa baca.

Mujir. = Pagtíng̃og sa mg̃a baca.

Mugre. = Hugao, boling.

Mugriento. = Hugáoan, bolíng̃on.

Mugron. = Balágon sa ponóan ng̃a paras ng̃a ilobóng sa yota arón gomamót,
sa díli ibúlag sa maong ponóan.

Muharra. = Pothao ng̃a ibótang sa mg̃a bandela, sa dapit sa itáas.

Mujer. = Babáye. * Asáoa.

Mujercilla. = Babáye ng̃a talamáyon. * Bigáon sa maláo-ay ng̃a batásan.

Mujeriego. = Ang nahatong̃ód sa babáye. * Laláqui ng̃a maquigbabáye, ng̃a
mahagúgma sa mg̃a babáye. * Cadaghánan sa mg̃a babáye. * Cababayéhan,
cababayénan.

Mujeril. = Ang ang̃ay ug oyon sa mg̃a babáye.

Mujerilmente. = Sa pagcabinabáye.

Mujerona. = Babáyeng sopang, matámboc. * Babáyeng maámbong, talahóron.

Mujol. = Isda.

Mula. = Mananáp ng̃a maíng̃on ing̃on sa cabayo, ng̃a anac, lioat sa cabayo
ug sa borricong baye.

Muladar. = Tapoc sa hugao, ng̃a guibotáng̃an sa mg̃a cahogáoan. * Ang
macahúgao, ang macabóling.

Mular. = Ang nahatong̃ód sa mula.

Mulatero. = Ang magabántay ug magaalíma sa mg̃a mula.

Mulato. = Táuo ng̃a lioat sa mg̃a tigúlang ng̃a maítom ug maputí. * Ang
may color ng̃a molamaítom.

Mulero. V. Mulatero.

Muleta. = Sogcod, cahoy ng̃a guibalabágan sa lain ng̃a cahoy ng̃a hamóbo,
sa tomóy ng̃a dapit sa itáas, sa pagsándig dihá sa mg̃a bacól ug sa díli
macalacát caáyo. * Bisan onsa ng̃a magaságang ug macalíg-on sa lain ng̃a
botang.

Muletilla. = Cahoy, sogcod.

Muleto. = Mulo ng̃a nati, diótay pa.

Mulo. = Ang laqui sa mula. * V. Mula.

Multa. = Silot.

Multar. = Pagsílot.

Multiforme. = Ang may daghánan ng̃a mg̃a dagoay.

Multilátero. = Bisan onsa ng̃a capínan sa opát ca nauong.

Multiplicable. = Ang arang pagdaghánon.

Multiplicacion. = Pagcatóbo, pagcadághan sa bisan onsa.

Multiplicador. = Ang macapadághan sa isip sa bisan onsa.

Multiplicar. = Pagpadághan sa isip sa bisan onsa.

Multiplicidad. = Pagcadághan, cadaghánan.

Multitud. = Idem.

Mullidor. = Ang magapahómoc, ang magabósog, ang magadótdot, ang
magabóscag.

Mullir. = Pagpahómoc, pagbósog, pagdótdot, pagbóscag.

Mundano. = Ang nahatong̃ód sa calibótan, calibutánon.

Mundificante. V. Mondador.

Mundificar. V. Mondar.

Mundificativo. V. Mondador.

Mundo. = Calibútan. * Pagcadághan, cadaghánan. * Ang yota.

Municion. = Mg̃a calán-on ng̃a quinahánglan sa mang̃a soldados. * Ang mg̃a
bala, &c., ng̃a icalárga sa mg̃a luthang.

Municionar. = Pagsángcap sa mg̃a soldados sa mg̃a calán-on ug sa mg̃a
pólvora, bala, &c., ng̃a icasócol sa mg̃a caáoay.

Municipal. = Ang nahatong̃ód sa municipio.

Munícipe. = Taguilóngsod.

Municipio. = Ciudad. * Longsod ng̃a dagcóan ng̃a may iang caogalíng̃on ng̃a
batásan, mg̃a leyes.

Munificencia. = Pagcalólot.

Munífico. = Malólot.

Muñeca. = Popólan sa camót. * Táuo táuo sa pagcadágoay sa babáye, ng̃a
duláan sa mg̃a báta ng̃a babáye opód.

Muñeco. = Táuo táuo sa pagcadágoay sa laláqui. * Táuo táuo ng̃a
babayénon. * Ang diótay caáyo, ang oaláy polós.

Muñequería. = Pagcadáyan dayan ng̃a guilabíhan sa mg̃a bisti ng̃a
babayénon.

Muñidor. = Sologóon sa mg̃a cofradía, ng̃a magapahibaló sa mg̃a cofrade sa
mg̃a piesta, &c.

Muñir. = Pagtáoag, pagpaníng̃ob sa mg̃a táuo arón managcabildo sila.

Murajes. = Tanóm ng̃a italámbal.

Mural. = Ang nahatong̃ód sa cota.

Muralla. = Cota.

Murar. = Paglibót, pagsácop, paglícos sa cota sa bisang onsang longsod,
baluarte, &c.

Murciélago. = Cabóg, colábyao, colang colang.

Murcigallero. = Caoatán ng̃a mang̃áoat sa bag-ong gabíy.

Murciglero. = Caoatán ng̃a mang̃áoat sa nang̃atólog.

Murcio. = Caoatán.

Múrice. = Calaínan sa mg̃a quinháson.

Murmullo. = Dahógong, gahob.

Murmuracion. = Pagcalíbac libac.

Murmurador. = Tiglíbac libac, malíbac libácon, ang magalíbac libac.

Murmurante. = Idem.

Murmurar. = Paglíbac libac. * Pagbagólbol, pagbagótbot.

Murmurio. = Banha, hagánas, dagáhay sa mg̃a tubig ng̃a managbahá, ug sa
mg̃a dahon sa mg̃a cahoy. * V. Murmullo y Murmuracion.

Muro. V. Muralla.

Murria. = Pagcabórong, pagcabóng̃og sa olo. * Camíng̃ao, casubó.

Murrio. = Masolóbon, ming̃áuon.

Murtilla. = Cahoy cahoy ug ang iang bong̃a.

Mus. = Sugál sa baraja.

Musa. = Dios dios ng̃a babáye sa mg̃a dioatáhan sa canhing tiempo.

Musaraña. = Mananáp sa opát ca tiil. * Mananáp ng̃a diótay caáyo. *
Bolog bolog sa mg̃a matá.

Muscaria. = Langgam, (calaínan.)

Muscipaca. = Langgam, (calaínan.)

Musco. = Catsóli. * Color ng̃a molomaítom.

Músculo. = Bahin sa laoas, cosóg ng̃a guinicánan sa mg̃a paglíhoc sa
maong laoas. * Isda ng̃a dagcóan caáyo, (calaínan.)

Muselina. = Panápton sa gapas ng̃a mahínag ug manípis.

Museo. = Lugar sa cadaigánan ng̃a guitagána sa pagtóon sa quinaárman. *
Lugar ng̃a guibotáng̃an sa mg̃a botang ng̃a maníndot caáyo.

Musgaño. = Mananáp sa opat ca tiil, (calaínan.)

Musgo. = Calaínan sa mg̃a tanóm ng̃a diótay caáyo ng̃a manoróc sa mg̃a
bató, sa mg̃a panit sa mg̃a cahoy, sa mg̃a cota, &c.

Música. = Música. * Pagcaáng̃ay, caang̃áyan sa mang̃a tolónggon ug sa mg̃a
ting̃og sa mg̃a táuo.

Músico. = Ang magatáihop ug magacáblit sa bisan onsang tolónggon. * Ang
nahatong̃ód sa música.

Musitar. = Pagbagólbol, pagbagótbot, paghónghong.

Muslo. = Paa, payod.

Mustelo. = Isda ng̃a oaláy himbis, (calaínan.)

Mustí. = Quinaarmánon, Padre sa mg̃a moros.

Mustiamente. = Sa pagcasobó, sa camíng̃ao, sa pagcalúya.

Mustio. = Laya. * Malúya, mamíng̃ao, ming̃áuon, masolóbon.

Musulman. = Moros.

Mutabilidad. = Pagcahímo sa pagcabálhin.

Mutacion. = Pagcabálhin.

Mutilacion. = Pagcapótol sa bisan onsa, ug labí pa sa mg̃a balhin sa
laoas.

Mutilar. = Pagpótol sa bisan onsang bahin sa lauas, sa bisan diin ug sa
bisan onsa.

Mutuamente. = Sa pagcabalúsay, sa pagcabinálus balus.

Mútuo. = Bisan onsa ng̃a pagabuháton sa duhá ca táuo con capin ba. *
Pagcaólus, pagcabáilo.

Muy. = Oyámot, caáyo.








N


NA

Naba. = Gamót sa usá ca tanóm ug ang maong tanóm.

Nabal. = Bisan onsa ng̃a pagabuháton ng̃a pagasáctan sa nabos. * Ang yota
ng̃a guitámnan sa nabos.

Navería. = Cadaghánan sa nabos. * Guinisál sa nabos.

Nabina. = Ang binhi sa tanóm ng̃a guing̃álan ug nabo.

Nabla. = Tolónggon ng̃a may coldas.

Nabo. = Tanóm ug ang iang gamót ng̃a macáon. * Bisan onsang gamót sa
obán ng̃a mg̃a tanóm sa dagcó ng̃a lintong̃ánay.

Naboria. = Indio ng̃a sologóon, apan díli bihag.

Nácar. = Tooay, tipay, quinháson ng̃a inahán sa mg̃a mutia. * Bisan onsa
ng̃a may color sa quinháson, ng̃a nácar ug ang color sa maong tooay,
tipay.

Nacarado. = Ang guidáyan dayánan ug ang may color sa nácar.

Nacer. = Pagtáuo, pagágui, paggóa sa mg̃a táuo ug sa mg̃a mananáp sa tian
sa ilang mg̃a inahán. * Pagbóng̃a sa mg̃a cahoy ug sa mg̃a tanóm. *
Pagguítib, pagtoróc, paggóa sa yota sa mg̃a tanóm. * Paguícan sa bisan
onsang guinicánan, banay con guinlioátan. * Pagtoróc sa balahíbo, sa
bohóc ug sa bong̃ot. * Pagsílang sa adlao, sa bulan ug sa mg̃a bitóon. *
Pagtóbod, pagólbo sa mg̃a sobá ug sa mg̃a tobóran. * Pagsógod sa mg̃a
batásan. * Pagsógod sa bisan onsa sa iang sinógdan ug guinicánan.

Nacido. = Ang onay sa bisan onsa. * Ang maáyo ug ang̃ay sa bisan onsa. *
Hobág. * Bisan quinsa sa mg̃a táuo ng̃a natáuo sa calibútan.

Naciente. = Ang nagtáuo. * Ang mituróc, migóa, miguítib.

Nacimiento. = Pagtáuo, pagcatáuo. * Pagcaguícan, pagcasonód. *
Pagcasílang sa adlao, sa bulan ug sa mg̃a bitóon. * Pagtoróc sa bohóc,
sa mg̃a balahíbo ug sa mg̃a bong̃ot. * Pagcagóa sa yota, pagcaguítib sa
mg̃a cahoy. * Guinicánan sa bisan cansang táuo ug sa bisan onsa. *
Tong̃ód, hingtóngdan sa mg̃a butang.

Nacion. = Pagcatáuo. * Cadaghánan sa mg̃a molópio sa mg̃a Guinharían con
sa mg̃a provincia.

Nacional. = Ang nahatong̃ód sa bisan onsang Guinharían.

Nacionalmente. = Ing̃on sa batásan sa Guinharían.

Nada. = Oalá. * Diótay caáyo. * Macadíot da. * Díli gayód, oalá ng̃a
tuod.

Nadadera. = Calabasa, tabáyag, pantog, &c., ng̃a pagamíton sa boot
magtóon sa paglang̃óy.

Nadadero. = Lugar, sobá, dagat, &c., ng̃a maáyo ng̃a pagalang̃óyan.

Nadador. = Ang maálam maglang̃óy.

Nadante. = Ang molotáo, ang magalang̃óy.

Nadar. = Lang̃óy, lotáo. * Pagdághan sa bisan onsa, sa nuca, sa salapí,
&c. * Oy oy.

Nadie. = Oalá, oaláy táuo.

Nadir. = Ang hingtóngdan ng̃a otobáng̃an sa mang̃a tiil sa mg̃a táuo, sa
luyo sa calibútan.

Nado (á). = Sa pagcalang̃óy, sa pagcalutáo. * Sa dagcóng cahágo ug
cabórlay, sa macúli uyámot.

Nafta. = Bolit ng̃a molamatín-ao, sa color sa abó ug masíhag, ng̃a
molotáo lotáo sa obán ng̃a mang̃a cadagátan.

Naife. = Diamante, batóng mahál ng̃a baol pa.

Naipe. = Dahon sa baraja, baraja.

Nalga. = Ililíngcod, sampot. * Payod.

Nalgada. V. Pernil.

Nalgatorio. V. Nalga.

Nalgudo. = Ang may dagcóng sampot, dagcóng payod.

Nalguear. = Paglíhoc caáyo sa mg̃a payod sa paglacát.

Nansa. = Danao ng̃a diótay ng̃a pagabohían sa mang̃a isda.

Naranja. = Ocban. * Bala sa mg̃a lothang.

Naranjada. = Matám-is ng̃a ilímnon ng̃a sináctan sa dogá sa ocban.

Naranjado. = Ang may color sa ocban.

Naranjal. = Lugar ng̃a guitobóan sa mg̃a cahoy ng̃a mobóng̃a sa mg̃a ocban.

Naranjero. = Lothang ng̃a pagasórlan sa mg̃a bala ing̃on sa pagcadagcó sa
mg̃a ocban. * Ang cahoy ng̃a mobóng̃a sa mg̃a ocban. * Ang mobalígya sa
mang̃a ocban.

Naranjo. = Cahoy ng̃a mobóng̃a sa mg̃a ocban. * Táuo ng̃a borong, ng̃a oaláy
quinaárman.

Narciso. = Tanóm ug ang bulac nia ng̃a mahomót caáyo.

Narcótico. = Ang may gahóm sa pagpatólog ug sa paglánag.

Nardo. = Tanóm ng̃a mobólac sa mg̃a bolac ng̃a putíon ug mahomót.

Nares. = Ilong.

Narigon. = Ang ilóng̃an caáyo, ang may dagcóng ilong.

Narigudo. = Idem.

Nariz. = Ilong. * Isilínghot. * Esquina, tomóy sa mg̃a cota.

Narracion. = Suguílon, solte, cagóla. * Pagcasáyor, pagcaásoy sa bisan
onsa.

Narrar. = Suguir, suguílon, pagásoy, pagsáyod.

Narrativa. V. Narracion. * Quinaárman, caálam sa pagsóguid sa bisan
onsa.

Narval. = Isdang dagcó, (calaínan.)

Nasa. = Bobo, panggal. * Bocág ng̃a guidála sa mg̃a mananágat ng̃a
sorlánan sa mg̃a isda. * Bocág ng̃a dagcó sa dagoay sa taryao, ng̃a
pagasórlan sa tinápay.

Nata. = Laoot, lanoc, lantap, ang gatas, tubig, bino, &c., ng̃a
natolotibúoc ug ng̃a nagalutáo sa ibábao. * Ang labíng mahál sa bisan
onsa.

Natal. = Ang nahatong̃ód sa pagcatáuo. * Arlao ug guicatauóhan sa bisan
cansa.

Natalicio. = Ang nahatong̃ód sa adlao ng̃a guicatauóhan sa bisan cansa. *
Ang mg̃a piesta, mg̃a combida, &c., ng̃a pagaboháton sa adlao ng̃a
guitauóhan sa bisan cansa.

Natátil. = Ang molotáo sa ibábao sa tubig.

Natatorio. = Caligóan, lugar ng̃a guitagána sa paglang̃óy.

Natilla. V. Nata. * Sacót ng̃a pagalotóan hasta ng̃a mahágcot ug
maespeso, sa gatas, itlog ug asúcar.

Natío. V. Nacimiento. * Quinaía.

Navidad. = Idem. * Pagcatáuo sa atong Guinóong Jesucristo, ni María
Santísima ng̃a Inahán nia, ug ni San Juan Bautista ng̃a iang maoóna.

Natividad. = Como el anterior.

Nativitate (á.) = Polong ng̃a linatín: cutub sa pagcatáuo. * Quinaía,
cutub sa pagcamáo.

Nativo. = Ang nagtáuo, ang nahimógso. * Ang nahatong̃ód sa pagcatáuo.

Nato. = Dong̃og ng̃a onay sa bisan onsang pagcahímtang con opicio.

Natura. = Quinatáuo, boto.

Natural. = Ang onay sa bisan cansa ug sa bisan onsa. * Quinaía,
quinagáoi. * Ang natáuo, ang molópio sa bisan diin ng̃a Guinharían con
longsod. * Ang guibúhat sa oaláy sacót. * Ang mahímo ng̃a boháton sa
quinaárman ug sa gahóm sa mg̃a táuo. * Gaui, cagaoían, batásan.

Naturaleza. = Quinaía, pagcamáo sa bisan onsa. * Cadaghánan sa ng̃atanán
ng̃a anáa sa calibútan. * Ang guinicánan sa mang̃a buhat ng̃atanán. *
Calaínan, pagcaónay ug gahóm sa mg̃a botang. * Pagcahúsay sa ng̃atanán
ng̃a guibúhat sa Dios sa calibútan. * V. Natural.

Naturalidad. = Pagcaáng̃ay, pagcapotóng, pagcaháoan sa boot.

Naturalista. = Ang magasúlat ug muíla sa mg̃a cagaoían, mg̃a gahóm ug
hingtóngdan sa mg̃a mananáp, sa mg̃a cahoy, mg̃a tanóm, &c.

Naturalizacion. = Pagtógot sa hari sa mg̃a domolóong ug sa mg̃a táuo ng̃a
díli molópio sa Guinharían nia, arón managámbit sila sa mg̃a caposlánan
sa iang mg̃a guinsacópan.

Naturalizar. = Pagsácop, pagdáoat sa pagcasácop sa usá ca longsod, sa
táuo sa lain ng̃a longsod. * V. el anterior. * Pagánad, pagbatásan sa
bisan onsa.

Naturalmente. = Sa pagcaquinaía, sa pagcaónay. * Sa caogalíng̃on sa
gahóm.

Naufragante. = Ang nalónod, ang guicaboóng̃an sa sacayán.

Naufragar. = Lonod, pagbóong, pagtóndag, pagtógdang, paglóndag sa
sacayán ng̃a guisáquian sa bisan cansa. * Pagdáot sa bisan onsa ng̃a
guibóhat con guipatigáyon.

Naufragio. = Pagcaoalá, pagcabóong, pagcatógdang, pagcatóndag,
pagcalóndag sa sacayán. * Calisód ng̃a dagcó, cagóol. * Pagcadáot,
pagcaoalá sa bisan onsa.

Náufrago. V. Naufragante. * Isda ng̃a dagcóan, iho.

Naumaquia. = Pagpang̃óbat sa mg̃a sacayán, ng̃a guipacamáo mao sa usá ca
danao ng̃a diótay, sa pagtóon sa mang̃a táuo ng̃a tigsácay, con magaáoay
sila ugáling sa minatúod sa dagat.

Náusea. = Pagcalóod, calóod sa guinháoa.

Nauseabundo. = Bisan onsa ng̃a nagapalóod sa guinháoa. * Ang guilóod sa
guinháoa, ang harúul magasúca, ang casucáon.

Nausear. = Paglóod sa guinháoa.

Nauseativo. V. Nauseabundo.

Nauseoso. = Idem.

Nauta. = Táuo sa dagat, grumete, ang may opicio sa pagsacáy.

Náutica. = Quinaárman sa pagsacáy.

Náutico. = Ang nahatong̃ód sa quinaárman sa pagsacáy.

Nautílo. = Lagáng, quinháson ng̃a matahóm caáyo.

Nava. = Yota ng̃a patag, datág.

Navaja. = Labaja. * Quinháson sa maaníndot ng̃a baláyan. * Tang̃ó sa mg̃a
baboy. * Ang dila sa mg̃a tiglíbac libac, sa mg̃a malibácon. * De
afeitar. = Labaja ng̃a igaálot. * De gallos. = Bolang.

Navajada. = Pagsámad, pagsóntoc sa labaja, ug ang maong samad.

Navajazo. = Idem.

Navajero. = Sorlánan sa mg̃a labajas ng̃a igaálot, ug ang paño, ang
panápton ng̃a igapáhid sa maong mg̃a labaja.

Navajonazo. V. Navajada.

Naval. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a sacayán ug sa pagsacáy.

Nave. = Sacayán. * Lugar ng̃a hatáas, pagcalóang sa mg̃a baláy, sa mg̃a
Singbahán, &c.

Navegable. = Ang mahímo ng̃a pagasáquian.

Navegacion. = Pagcasacáy, pagsacáy. * Cadogáyan, túig ng̃a pagadogáyan
sa tagsa ca pagsacáy.

Navegador. = Ang mosacáy, tigsácay.

Navegante. = Idem.

Navegar. = Sacáy.

Naveta. = Sorlánan sa insienso, sa hamót ng̃a icaasó sa mg̃a Singbahán.

Navideño. = Ang nahatong̃ód sa tiempo sa Natividad.

Naviero. = Taguía sa sacayán.

Navío. = Sacayán ng̃a dagcó sa tolólo ca talároc.

Náyade. = Dios dios ng̃a babáye, nimpa ng̃a nagabóot sa sobá ug mg̃a
tobóran ing̃on sa Pagtóo sa mg̃a dioatáhan.

Nazareno. = Ang natáuo sa Nazarét ug ang nahatong̃ód sa maong longsod. *
Táuo ng̃a hebreo, judío, ng̃a nagasílbi sa Singbahán, ng̃a oalá pagaalótan
ug guntíng̃an guihápon sa bohóc ug sa bong̃ot, ug ang oalá omínom sa
bisan onsa ng̃a macahobóg onta. * Ang mocóyog sa mg̃a procesion sa semana
ng̃a santos, ng̃a nagabísti sa bisti ng̃a hatáas, maítom con morados.



NE

Néveda. = Tanóm ng̃a mahomót, (calaínan.)

Neblí. = Langgam, (calaínan.)

Neblina. = Gabon ng̃a mang̃ítng̃it ug obos obos, haróol sa yota. *
Alapáap.

Nebrina. = Ang bong̃a sa enebro.

Nebuloso. = Ang guigabónan.

Necear. = Pagpamólong sa mg̃a polong ng̃a binóang, ng̃a oaláy hingtóngdan
ug cahológan, ng̃a díli macaígo.

Necedad. = Pagcaoaláy caálam, quinaárman. * Polong con bohat ng̃a
binóang, ng̃a díli macaígo, ng̃a oaláy hingtóngdan. * Pagcagáhi sa olo,
pagcacólang sa salabótan.

Necesaria. = Calibáng̃an.

Necesariamente. = Gayód, sa oaláy calóstan ug calaguéuan.

Necesario. = Quinahánglan. * Ang moábot gayúd.

Necesidad. = Quinahánglan. * Catongdánan ng̃a díli mahímo ng̃a
pagalipásan. * Pagcalíbang, pagcaólo.

Necesitado. = Pobres, hang̃ol. * Quinahanglánon, ang guicábsan sa mg̃a
quinahánglan.

Necesitar. = Pagpógos, paglógos sa pagbóhat con sa pagpamólong sa bisan
onsa. * Pagbáti sa quinahánglan sa bisan onsa.

Neciamente. = Sa pagcabinóang sa pagcahóng̃og, sa pagcaoaláy boot ug
salabótan.

Necio. = Ang díli maálam ang guicábsan, ang coláng̃an sa quinaárman. *
Boang, hong̃og, colang colang, coliró, miné.

Necrología. = Balíta, padron, casayódan, listáhan sa mg̃a minatáy.

Néctar. = Bisan onsang ilímnon ng̃a matám-is ug malalím.

Necuacuam. = Polong ng̃a linatín: díli gayúd.

Nefandamente. = Sa pagcaláo-ay uyámot ng̃a díli icahing̃álan.

Nefando. = Daótan caáyo, maláo-ay uyámot ng̃a díli icahing̃álan.

Nefario. = Daótan, tampalásan uyámot, mabáng̃is.

Nefas (por fas ó por.) V. Fas ó por nefas (por.)

Nefrítico. = Saquét, caól-ol ng̃a guican sa balás con sa bató ng̃a
nahamótang sa alaguían sa ihi.

Negacion. = Pagcadíli, pagcadilí. * Pagcaoalá ng̃a tuod sa bisan onsa.

Negado. = Ang oaláy polós sa ng̃atanán.

Negador. = Ang nagadíli, ang modilí.

Negante. = Idem.

Negar. = Pagdíli, díli pagóyon sa guiíng̃on sa lain. * Pagdilí, díli
pagtógot, díli pagbóot sa bisan onsa. * Paglimód, díli pagtóg-an sa mg̃a
salá con sa bisan onsa ng̃a guibóhat con guipamólong. * Pagáyad sa bisan
onsa. * Díli pagbálos ug maáyo sa mg̃a calóoy, sa pagcaábian, &c.

Negativa. V. Negacion.

Negativamente. = Sa pagcadíli.

Negativo. V. Negador. * Ang táuong saláan ng̃a díli boot magtóg-an sa
iang salá.

Negligencia. = Pagcatápol, catápol, pagcaoaláy cacúgui.

Negligentemente. = Sa catápol, sa pagcaoaláy cacúgui.

Negociable. = Ang mahímo ng̃a ipatigáyon sa pagcomercio.

Negociacion. = Pagcapatigáyon sa pagpálit ug pagbalígya, pagcacomercio.
* Pagcapatigáyon arón macúha ug madáng̃at ang guitúyo ug ang
guipanghináot.

Negociador. = Comerciante, ang magapatigáyon sa pagpálit ug pagbalígya.

Negociante. = Idem.

Negociar. = Pagpatigáyon sa pagpálit ug pagbalígya, pagcomercio. *
Pagpatigáyon ug maáyo sa bisan onsa arón macóha ang guitúyo ug ang
guipanghináot.

Negocio. = Holosáyon. * V. Negociacion. * Polós, caposlánan, tobo sa
pagcomercio.

Negocioso. = Macógui. * Madalíon caáyo sa mg̃a bohat.

Negral. = Molomaítom.

Negrear. = Pagítom.

Negreta. = Langgam.

Negrilla. = Isda.

Negrillo. = Cahoy. * Salapí ng̃a molomaítom sa dihá pa sa yota.

Negro. = Maítom. * Ang namíng̃ao, ang nagasobó. * Táuo ng̃a oaláy
dalángpan, ng̃a oaláy alaguían.

Negrura. = Caítom, pagcaítom.

Negruz. = Bisan onsa ng̃a molomaítom.

Neguijon. = Agóting, aguítong, ting̃io, saquét ng̃a magapaítom ug
magacágod sa mg̃a ng̃ipon.

Neguilla. = Tanóm sa España. * Pagcalimód sa bisan onsa, pagcadíli
itúg-an.

Nema. = Ang lugar ng̃a pagapilítan sa mg̃a sulat.

Némine discrepante. = Mg̃a polong ng̃a linatín: sa pagbóot sa ng̃atanán sa
oaláy pagdíli.

Nemoroso. = Ang nahatong̃ód sa solóp.

Nene. = Báta, diótay caáyo.

Nenúfar. = Tanóm ng̃a motoróc sa tubig ng̃a nadánao, ng̃a díli magabahá.

Neófito. = Táuo ng̃a bag-o pa mibálic sa Pagtóo sa mg̃a cristianos.

Neumenia. = Ang nahaónang adlao sa bulan.

Nepote. = Pagománcon.

Neréida. = Dios dios, nimpa ng̃a nagapuyó sa dagat, ing̃on sa guitoóhan,
sa canhing tiempo, sa mg̃a dioatáhan.

Nervio. = Biting biting, litid litid, cosóg. * Calig-ónan sa bisan
onsa. * Mg̃a coldas sa mg̃a tolónggon. * Pisi ng̃a icalíg-on sa obán ng̃a
mg̃a layág sa mg̃a sacayán. * Caogátan sa mg̃a dahon sa mg̃a cahoy ug sa
mg̃a tanóm.

Nervioso. = Mg̃a dahon ng̃a may daghánan ng̃a mg̃a caogátan. * Soguílon con
polong ng̃a díli mahímo ng̃a batócon, ng̃a soclan.

Nervosamente. = Sa cosóg, sa calig-ónan.

Nervosidad. = Pagcabáscog sa mg̃a cosóg, calig-ónan sa mg̃a biting
biting. * Cabáscog sa mg̃a soguílon, sa mg̃a polong.

Nervoso. = Ang may cosóg, biting biting. * Ang malicó, mabóyoc, sa díli
mabalí ug mabóong.

Nesciencia. = Pagcaoaláy quinaárman.

Nesciente. = Ang díli maálam, ang oaláy quinaárman.

Nesga. = Simbal.

Neto. = Olay, sa oaláy sacót, sa oaláy boling. * Ang isip ng̃a nahabílin
sa usá ca cuenta, sa nacóha na ang mg̃a gasto ng̃atanán. * Lingcoránan sa
mg̃a columna, sa oaláy dayan dayan.

Neuma. = Pagsábot sa mg̃a timáan lamang, sa oaláy polong ug ting̃og.

Neumático. = Ang nahatong̃ód sa hang̃in.

Neutral. = Ang díli mabóyoc sa luyo ug sa luyo, ang guiálang aláng̃an.

Neutralidad. = Pagcaálang alang, pagcaoaláy pagcabóyoc sa luyo ug sa
luyo.

Nevada. = Olan ng̃a tibúoc ug maputí caáyo.

Nevadilla. = Tanóm, (calaínan.)

Nevado. = Ang maputí ing̃on sa gapas.

Nevar. = Pagólan sa tubig ng̃a tibúoc ug maputí uyámot. * Pagpotí sa
bisan onsa.

Nevasca. = Onós sa mabáscog ng̃a hang̃in ug olan ng̃a tibúoc.

Nevera. = Lugar ng̃a pagatipígan sa olan ng̃a tibúoc, sa niebe. * Solód
ng̃a mabógnao caáyo.

Nevería. = Baláy ng̃a pagabaligyáan sa olan sa tubig ng̃a tibúoc, sa
niebe.

Nevero. = Ang magabalígya sa olan, sa tubig sa olan ng̃a tibúoc, sa
niebe.

Nevoso. = Ang may niebe sa masóbsob. * Túig ng̃a igaólan, tang̃ólan ug
tibúoc.

Nexo. = Pagcahiósa sa bisan onsa sa lain ng̃a butang.



NI

Ni. = Bisan.

Niara. = Tapoc sa mg̃a dagámi ng̃a pagaboháton sa mang̃a cabalánan, sa
pabótang sa talioála sa trigo, &c.

Nicerobino. = Homót ng̃a guicabóbho sa mg̃a caráan ng̃a táuo.

Nicociana. = Tanóm sa tabáco.

Nicho. = Lang̃ob lang̃ob, bohó ng̃a pagaboháton sa mg̃a cota, sa pagbótang
sa bisan onsa.

Nidada. = Cadaghánan sa mg̃a itlog ng̃a guibótang sa mg̃a langgam sa ilang
mg̃a salag.

Nidal. = Pogáran. * Lugar ng̃a pagabotáng̃an sa mg̃a langgam sa ílang mg̃a
itlog. * Ang itlog ng̃a ibótang sa bisan diin, arón magaítlog dihá ang
mg̃a manóc. * Guinicánan, sinógdan sa bisan onsa. * Lagar ng̃a pagaadtóan
sa masóbsob sa bisan cansa, con pagabotáng̃an sa bisan onsa, arón díli
hicaplágan sa obán.

Nidificar. = Pagsálag sa mg̃a langgam.

Nido. = Salag, baláyan sa mg̃a langgam. * Bohó, baláyan sa mg̃a mananáp
ng̃a diótay. * Baláy, pinoyánan sa bisan cansa. * Dalángpan sa mg̃a táuo
ng̃a molomalágsot, sa mang̃íl-ad ng̃a batásan.

Niebla. = Gabon, alopóop, alapáap, balonábon. * Tagomatá, saquét sa mg̃a
matá.

Niel. = Bisan onsang dayan dayan con dagoay ng̃a guilíloc sa salapí, sa
tombága, &c.

Nielar. = Paglíloc.

Nieto. = Apó.

Nieve. = Tubig sa olan ng̃a natibúoc, ng̃a mahólog sa yota sa dagoay sa
mg̃a loli ng̃a diótay, binóscag ug maputí caáyo. * Caputí ng̃a dagcó sa
bisan onsa.

Nigromancía. = Quinaárman ng̃a mang̃íl-ad ug dinilían uyámot, sa pagbóhat
sa mg̃a bohat ng̃a cating̃aláhan, guican sa pagsábot sa yaoa ug sa iang
gahóm, ug ang maong buhat.

Nigromante. = Ang maálam sa nigromancía.

Nigromántico. = Ang nahatong̃ód sa nigromancía.

Nigua. = Mananáp ng̃a maíng̃on ing̃on sa pulgas, ng̃a mamáac caáyo.

Nimiamente. = Sa guilabíhan.

Nimiedad. = Pagcalabí.

Nimio. = Mahináyon, ang madúgay caáyo sa suguílon con sa mg̃a buhat.

Ninfa. = Dios dios sa mg̃a tubig, sa mg̃a solóp, sa mg̃a boquid, &c, ng̃a
guisingbáhan, sa canhing tiempo sa mg̃a dioatáhan. * Bisan quinsang
babáye ng̃a báta, matahóm ug hamíli.

Ninfea. = Tanóm, (calaínan.)

Ninfo. = Laláqui babayénon, ng̃a guilabíhan nia ang pagdáyan dayan sa
iang laoas.

Ningun y Ninguno. = Oaláy bisan quinsa. * Oaláy bale.

Niña. = Bátang babáye, báta báta sa mg̃a matá, calimotáo. * Bisan onsa
ng̃a guihigógma caáyo. * Babáyeng dalága.

Niñada. = Polong con buhat ng̃a ang̃ay sa mg̃a báta.

Niñato. = Nati sa baca ng̃a dihá pa sa tian sa pagpatáy sa inahán.

Niñear. = Pagbóhat sa mg̃a bohat ng̃a ang̃ay sa mang̃a báta.

Niñería. V. Niñada. * Pagcadiótay sa bisan onsa, pagcaoaláy bale. *
Polong ng̃a oaláy hingtóngdan.

Niñero. = Ang mahagógma magógay ogay sa mg̃a báta.

Niñeta. = Báta báta sa mg̃a matá.

Niñez. = Edad, túig sa mg̃a báta hasta sa icapíto ca túig.

Niño. = Báta ng̃a oalá omábot sa icapíto ca túig. * Ang báta pa.

Nioso. = Isda.

Nipos. = Salapí.

Niquiscocio. = Bisan onsa ng̃a oaláy polós ug bale.

Níspero. = Cahoy y ang iang bong̃a.

Níspola. = Ang bong̃a sa Níspero.

Nítido. = Ang oaláy boling. * Ang matín-ao, ang masíhag, ang magaguíla
guila.

Nitral. = Lugar ng̃a pagacoháan sa nitro.

Nitrería. = Lugar ng̃a pagabohátan sa nitro.

Nítrico. = Ang nahatong̃ód sa nitro.

Nitro. = Calaínan sa asín ng̃a magámit sa pagbóhat sa pólvora.

Nitroso. = Ang maíng̃on sa nitro.

Nivel. = Tonton, lasid.

Nivelar. = Pagpátag, pagdatág. * Pagbóhat sa bisan onsa ing̃ón sa
catarúng̃an.



NO

No. = Díli. * Oalá.

Nobillario. = Libro ng̃a sinolátan sa pagcamahál ug pagcahamíli sa mg̃a
banay, sa mg̃a calioátan.

Noble. = Mahál, hamíli, dato. * Bilídhon. * Donggánon.

Noblemente. = Sa pagcalólot. * Sa pagcaáyo, sa pagcamahál.

Nobleza. = Pagcamahál, camahálan, pagcahamíli. * Pagcalólot. *
Pagcabilírhon sa bisan onsa, pagcalabí, pagcalabáo sa obán ng̃a mg̃a
isigcaíng̃on. * Cadaghánan sa mg̃a dagcóng táuo.

Nocion. = Pagcahibaló, pagcaálam, pagcasáyod sa bisan onsa.

Nocivo. = Ang macadáot.

Noctívafo. = Ang magasóroy soroy sa gabíy.

Nocturno. = Ang nahatong̃ód ug ang guibóhat sa gabíy. * Ang magalacáo sa
gabíy, ng̃a sia usá da, ng̃a magasobó ug ming̃áuon. * Ang usá sa toló ca
bahin sa mg̃a maitines ng̃a guipang̃ádye sa mg̃a Padre ug sa mg̃a táuo ng̃a
guioldenáhan.

Noche. = Gabíy, gab-i. * Pagcang̃ítng̃it. * Cabóloc, cagobót sa bisan
onsa. * Camíng̃ao, casobó. * Buena. = Gabíy sa pagcatáuo sa atong
Guinóong Jesucristo.

Nochebueno. = Tinápay ng̃a dagcó ng̃a sináctan sa lana sa almendras, &c.,
sa pagcáon sa noche buena.

Nodo. = Hobág, pagcagáhi sa mg̃a cosóg, sa mg̃a biting biting.

Nodriza. = Ioa, ang magapasóso sa díli iang anac.

Nogal. = Cahoy ng̃a dagcó ng̃a mobóng̃a sa mg̃a nueses.

Noguera. = Idem.

Nolicion. = Díli pagbóot, pagdíli.

Nolimetángere. = Samar sa nauong, ng̃a mang̃íl-ad caáyo ug malisód ng̃a
pagatambálan.

Nómade ó Nómada. = Cadaghánan sa mg̃a táuo, mang̃a banay, ng̃a oaláy
pinoyánan ng̃a malíg-on.

Nombradamente. = Sa pagcahing̃álan, sa pagcaásoy.

Nombramiento. = Pagcahing̃álan.

Nombrar. = Paghing̃álan. * Pagpíli, pagtórlo sa bisan cansa, sa bisan
onsang opicio con catongdánan.

Nombre. = Ng̃alan. * Maáyong dong̃og.

Nomenclatura. = Cadaghánan sa mg̃a polong ng̃a caogalíng̃on sa bisan
onsang ng̃a quinaárman.

Nómina. = Padron, listáhan, papel ng̃a sinolátan sa mg̃a táuo con sa mg̃a
botang.

Nominacion. V. Nombramiento.

Nominador. = Ang magapíli, ang magatódlo, ang magahing̃álan.

Nominal. = Ang nahatong̃ód sa ng̃alan.

Nominar. V. Nombrar.

Non. = Nones. * Usá ca bóoc, ang oaláy obán, ang oaláy parang.

Nona. = Ang usá sa mg̃a bahin sa adlao sa tiempo sa mg̃a romanos, ng̃a
nacaígo sa horas sa las tres sa hapon. * Ang icadúha ca bahin sa bulan,
sa maong mg̃a romanos. * Ang catapúsan sa mg̃a pang̃ádye ng̃a guing̃álan ug
horas menores, ng̃a pang̃adyéon sa mg̃a Padre ug sa mg̃a táuo ng̃a
guioldenáhan.

Nonada. = Diótay uyámoy.

Nonagenario. = Ang may casiáman ca túig.

Nonagésimo. = Ang macatúman sa isip sa casiáman.

Nonagonal. = Ang nahatong̃ód sa número cun sa isip sa siám.

Nonágono. = Dagoay ng̃a may siám ca luyo con nauong.

Nonato. = Ang guicóha sa tian sa inahán sa pagsí-si sa maong tian.

Nono. = Icasiám.

Non plus ultra. = Mg̃a polong ng̃a linatín: dihá cutub.

No obstante. = Bisan, bisan pa niána, bisan pa niíni, bisan pa niádto.
* Oaláy sapayán.

Nopal. = Tanóm, palpal.

Norabuena. = Pagpaháyag, pagpadayág sa calípay tong̃ód sa maáyong palad
sa isigcatáuo.

Nordeste. = Hang̃in ng̃a mohóyop sa talioála, sa calang sa timog ug sa
amíhan.

Noria. = Máquina, tináod ng̃a cahoy ng̃a pagabotáng̃an sa mg̃a rueda, mg̃a
malíng̃in, sa pagpagóa ug pagcálos sa tubig sa mg̃a atábay. * Atábay ng̃a
haláoig.

Norma. = Escoála, capandáyan sa mg̃a panday sa cahoy ug sa cota. *
Batacán ng̃a paganóntan sa mg̃a bohat sa mg̃a táuo ug sa ilang
pagpatigáyon.

Nornordeste. = Hang̃in ng̃a mohóyop sa talioála sa amíhan ug nordeste.

Nornorueste. = Canáoay sa amíhan.

Norte. = Amíhan, timáan, maoóna ng̃a pagaapáson sa nanagsacáy, sa
paghópot sa pagadolóng̃an sa sacayán.

Norueste. = Canáoay ng̃a tuod.

Nos. V. Nosotros.

Nosotros, escluyendo á alguno ó algunos de quienes ó con quienes se
habla. = Camé. * Incluyendo á todos de quienes se hace mencion en la
conversacion. = Quita.

Nota. = Timáan, marca ng̃a ibótang sa bisan díin arón hiílhan ug bisan
onsa pagsáoay sa bisan onsa ng̃a guisólat sa mg̃a libro ng̃a tacós ng̃a
saoáyon, con sa mg̃a bohat sa mg̃a táuo ng̃a díli maáyo caáyo. * Pagásoy,
pagsáyod, pagpamólong sa bisan cansa, sa bisan onsang mg̃a polong ng̃a
ibótang sa sulat. * Bisan onsa ng̃a guisólat sa mg̃a hamóbong polong arón
isúlat sa oláhing arlao sa hatáas ng̃a pagásoy. * Mg̃a timáan sa pagbása
sa mg̃a papel ng̃a sinolátan sa música.

Notable. = Ang tacús timaánan ug pamatng̃ónon. * Ang dagcó caáyo ug labí
sa isigcaíng̃on.

Notar. = Pagtimáan sa bisan onsa arón hiílhon. * Pagtán-ao, pagmátng̃on,
pagsolóng ug maáyo. * V. Nota desde pagsáoay.

Notaría. = Opicio, cahímtang sa notario. * Solód ng̃a pagabohátan sa mg̃a
notario.

Notario. = Escribano sa mg̃a ponóan, sa mg̃a hocom sa Singbahán.

Noticia. = Balíta, pagpahibaló.

Noticiar. = Pagpahibaló, pagásoy, pagsáyor, pagíng̃on.

Noticioso. = Ang nasáyod, ang nahibaló sa bisan onsa. * Quinaarmánon,
mang̃ialáman.

Notificacion. V. Noticia.

Notificado. V. Noticioso hasta quinaarmánon. * Ang guipahibalóan sa
bisan onsa, sa sugo sa hocom.

Notificar. = Pagpahibaló sa bisan onsa, guican sa pagbóot ug sa pagsógo
sa hocom.

Noto. = Ang nadayág, ang nabántog.

Notoriamente. = Sa pagcadayág, sa pagcabántog.

Notoriedad. = Idem. * Ang hibalóan sa ng̃atanán, sa cadaghánan.

Notorio. V. Noto y el anterior.

Novacion. = Pagcabág-o sa catungdánan ng̃a daan.

Novador. = Ang magahúna húna ug mahímo ug guinicánan sa mg̃a bag-ong
pagtolón-an.

Noval. = Ang yota ng̃a guibohátan pagbág-o, ug ang nahaónang bong̃a.

Novar. = Pagbág-o sa bisan onsa.

Novato. = Bag-o, ang nagasógod sa bisan onsang opicio con quinaárman.

Novator. V. Novador.

Novecientos. = Siám ca gatús.

Novedad. = Pagcabág-o sa bisan onsa. * Pagcabálhin sa mg̃a botang sa
ilang pagcabótang ng̃a daan. * Pagcating̃ála.

Novel. = Bag-o, ang oaláy quinaárman. * V. Novato.

Novela. = Suguílon ng̃a guipacamáo mao. * Bacac, limbong.

Novelador. = Ang magasúlat sa mg̃a nobela.

Novelar. = Pagsúlat sa mg̃a nobela.

Novelería. = Pagásoy sa mg̃a soguílon ng̃a guipacamáo mao. * Pagcahigúgma
sa mg̃a nobela. * Pagcahigúgma sa mg̃a bag-ong balíta.

Novelero. = Ang mahagógma sa mg̃a bag-ong balíta. * Ang oaláy calig-ónan
sa húna húna.

Novelesco. = Ang nahatong̃ód ug ang̃ay sa mg̃a nobela.

Novena. = Pagcadógay, cadogáyan sa siám ca adlao ng̃a pagabasáhan ug
pagapang̃adyéan sa mg̃a pang̃ádye, sa mg̃a pagámpo sa Dios ug sa mg̃a
santos, sa pagpang̃áyo caníla sa mg̃a calóoy, ug sa bisan onsa ng̃a
guipanghináot. * Ang libro ng̃a sinulátan sa mg̃a pagámpo sa Dios ug sa
mg̃a santos, sa siám ca adlao.

Novenario. = Cadugáyan sa siám ca adlao ng̃a pagatománan sa mg̃a
tolománon tong̃ód sa mg̃a minatáy, ug sa mg̃a piesta sa mg̃a santos.

Novendial. = Ang usá sa mg̃a adlao sa novena tong̃ód sa mg̃a santos.

Noveno. = Ang icasíam, ang macatóman sa isip sa siám.

Noventa. = Casiáman.

Novia. = Pang̃asáuon, ang babáyeng bag-ong quinasál.

Noviciado. = Cadugáyan sa tiempo sa pagsoláy sa mg̃a religioso, sa oalá
pa sila managsáad sa Dios sa totólo ca pagsáad sa pagsógot, sa
pagcapobres ug sa pagcacastos. * Túig ng̃a pagadogáyan sa pagtóon sa
bisan onsang opicio con quinaárman.

Novicio. = Ang religioso ng̃a oalá pa magatóman sa mg̃a pasáad sa Dios sa
pagsógot, sa pagcapobres ug sa pagcacastos sa caparían ng̃a guisórlan
nia. * Ang bag-o ang nagatóon pa sa bisan onsang opicio con quinaárman.

Noviciote. = Ang nobicio ng̃a hatáas ug tolotigúlang.

Noviembre. = Nobiembre, ang icapólo ug usá sa mg̃a bulan sa túig.

Novilunio. = Bag-ong bulan.

Novilla. = Bacang báta ng̃a ihálas, ng̃a oalá pa maághop.

Novillada. = Cadaghánan sa mg̃a bacang laqui, sa mg̃a toro sa baca, ng̃a
mg̃a báta pa.

Novillero. = Ang coral, ang alar ng̃a pagabilanggóan sa mg̃a nobillo. *
Ang magabántay sa mg̃a nobillo, sa mg̃a toro sa baca ng̃a báta pa. * Ang
báta ng̃a díli moádto sa escolahán tong̃ód sa iang pagsóroy soroy. * Ang
malágueu.

Novillo. = Ang toro sa baca, ang baca ng̃a laqui, ng̃a báta ug ihálas pa,
ng̃a oalá pa tanólon, aghópon. * Ang bana ng̃a guilimbóng̃an sa iang
asáoa, sa pagpacasalá sa lain.

Novio. = Pamanáhon, ang laláqui ng̃a bag-ong quinasál.

Novísimo. = Ang oláhi, ang catapúsan. * Ang usá sa opát ca caolahían sa
mg̃a táuo.



NU

Nubada. = Olan ng̃a masólog ug mabáscog. * Pagcadághan sa bisan onsa.

Nubado. V. Nubarrado.

Nubarrada. V. Nubada.

Nubarrado. = Panápton ng̃a guipintálan sa dagoay sa dag-om.

Nubarron. = Dag-om ng̃a dagcó, ng̃a nagaláin ug nabólag sa obán.

Nube. = Dag-om, pang̃ánod. * Cadaghánan sa bisan onsa. * De los ojos. =
Bolog.

Nubil. = Ang may edad ng̃a igo arón mamíño.

Nubiloso. V. Nubloso.

Nublado. V. Nube. * Onós. * Bisan onsa ng̃a catáhap sa bisan onsang
cadáot sa húna húna.

Nublar ó Nublarse. V. Anublar.

Nublo. V. Nublado.

Nubloso. = Ang guidag-óman, guigabónan. * Malisód, ang macayógot.

Nuca. = Tingcoy, tangcógo.

Nucleo. = Ang onód sa bong̃a ng̃a guing̃álan ug nues, ug sa obán ng̃a mg̃a
bong̃a. * Ang liso sa mang̃a bong̃a.

Nudillo. = Bocó.

Nudo. = Balígtos, balíghot. * Pagcahiósa. * En madera, caña, &c. =
Bocó.

Nudoso. = Ang may balígtos, balíghot. * Bisan onsa ng̃a may bocó.

Nuégados. = Calán-on ng̃a magáma sa binócboc ng̃a sináctan sa mg̃a nueses,
sa dogós, &c.

Nuera. = Ogang̃an ng̃a babáye.

Nuestro. = Ato. * Amo: para la inteligencia. * V. Nosotros.

Nueva. = Balíta, pagpahibaló.

Nuevamente. = Bag-o pa, carón bag-ó, díli pa dugay.

Nueve. = Siám.

Nuevo. = Bag-o. * Lain. * Ang guidógang sa bisan onsa.

Nuez. = Bong̃a, nues.

Nueza. = Tanóm.

Nugatorio. = Ang magalímbong.

Nulamente. = Sa pagcaoaláy polós, sa pagcaoaláy bale.

Nulidad. = Pagcaoaláy bale, pagcaoaláy silbi, pagcaoaláy polós.

Nulo. = Ang oaláy silbi ug bale, ang oaláy polós.

Númen. = Pagcadios. * Dios dios sa mg̃a dioatáhan. * Caboótan,
quinaádman sa pagbóhat sa bisan onsa.

Numerable. = Ang mahímo ng̃a isípon, ang maíhap.

Numeracion. = Pagcaíhap, pagcaísip.

Numeral. = Ang nahatong̃ód sa número.

Numerar. = Isip, ihap. * Pagbótang sa mg̃a dahon sa mg̃a libro sa mg̃a
número, ug sa ilang mg̃a bahin. * Pagtimáan sa mg̃a número sa mg̃a pardo,
sa mg̃a cajon, &c.

Numerario. = Ang nahatong̃ód sa número. * Ang salapí.

Numéricamente. = Sa tagsa tagsa, sa pagcatinágsa tagsa.

Numérico. = Ang magapaláin sa usá ca buoc ng̃a táuo, cahoy, mananáp,
&c., sa lain.

Número. = Números. * Dagoay sa tagsa tagsa ca número.

Numerosamente. = Sa pagcadághan.

Numerosidad. = Cadaghánan, pagcadághan.

Numeroso. = Ang guidaghánan sa bisan onsa. * Daghan, daghánan.

Numismática. = Quinaárman sa pagíla sa salapí, sa pisos, caháte, &c.,
ng̃a caráan, ug sa mg̃a pilit.

Numo. = Salapí, pisos, caháte, sicaoálo, &c.

Nunca. = Guihápon, díli sa guihápon, díli gayód.

Nunciatura. = Opicio, cahímtang sa nuncio. * Hocmánan sa Singbahán, sa
España, ng̃a guing̃álan de la Rota. * Baláy ng̃a guibutáng̃an niíning
hocmánan ug ng̃a guimpúy-an sa nuncio.

Nuncio. = Sinógo, sinógo sa Santos ng̃a Papa sa mg̃a hari ng̃a cristianos.

Nuncupativo. = Testamento ng̃a pagaboháton sa paghing̃álan sa mg̃a
manononód sa atubáng̃an sa limá ca testigos, sa oaláy solat solat.

Nupcial. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a pagcasál.

Nupcias. = Pagcasál.

Nutria. = Mananáp sa opát ca tiil ng̃a mobóhi sa tubig ug sa yota.

Nutricion. = Pagcatámboc guican sa mg̃a calán-on ng̃a guipang̃áon. *
Pagcabóhat sa mg̃a tambal.

Nutrimento. = Ang gahóm sa mg̃a calán-on ng̃a macatámboc sa mg̃a táuo ug
sa mg̃a mananáp. * Ang dugá sa yota ng̃a macatámboc sa mg̃a cahoy ug sa
mg̃a tanóm. * Ang guinicánan, ang hingtúngdan sa cosóg, sa gahóm sa
bisan onsa.

Nutrir. = Pagtámboc, pagdáoat sa cosóg sa mang̃a táuo ug sa mg̃a mananáp,
guican sa gahóm sa mg̃a calán-on.

Nutritivo. = Ang may gahóm sa pagpatámboc, sa pagpadagcó ug sa
pagdógang.








Ñ


ÑA

Ñaque. = Cadaghánan sa bisan onsa ng̃a oaláy polós.



ÑI

Ñiquiñaque. = Bisan quinsa ug bisan onsa ng̃a talamáyon.



ÑO

Ñoclo. = Calán-on ng̃a magáma sa binócboc ng̃a pagasáctan sa asúcar, sa
tamboc sa baca, sa itlog, sa bino ug sa anís.

Ñoño. = Tigúlang, ang̃o ang̃óhon, hing̃olíon.








O


OB

Obcecacion. = Pagcabóta sa húna húna. * Pagpadáyon sa bisan onsang
bohat sa oaláy tagád sa mang̃a cabilínggan.

Obcecar. = Pagbóta sa húna húna. * V. el anterior desde pagpárayon.

Obduracion. = Pagcagáhi sa cásing cásing. * Paglális lalis. * Pagtúyo
sa bisan onsa sa minatúod ug sa cagáhi sa olo, sa húna húna.

Obedecedor. = Masinógton, ang mosógot.

Obedecer. = Sogot.

Obedecimiento. = Pagcasógot.

Obediencia. = Idem. * Pagsógot.

Obediencial. = Ang nahatong̃ód sa pagsógot.

Obediente. V. Obedecedor.

Obedientemente. = Sa pagsógot.

Obelisco. = Columna, cahoy, cota ng̃a hatáas caáyo, ng̃a dayág sa bisan
onsang lugar. * Timáan ng̃a ibútang sa mg̃a daplin sa mg̃a libro, sa bisan
onsang tuyo.

Obenque. = Tagsa ca pisi ng̃a dagcó ng̃a itóhog sa mg̃a tomóy sa mg̃a
talároc sa mg̃a sacayán, ug guilíg-on sa guing̃álan ug mesa de
guarnicion.

Obesidad. = Pagcatámboc, catámboc sa bisan quinsang táuo con mananáp.

Obeso. = Matámboc.

Óbice. = Caculían, caoláng̃an, cabilínggan.

Obispado. = Pagcahímtang, pagcaponóan sa pagcaobispo.

Obispalía. = Baláy, pinuyánan sa Obispo, ng̃a harúul sa catedral. *
Cahímtang ug ang yota ng̃a nahatong̃ód sa gahúm sa Obispo.

Obispar. = Pagángcon, pagdáoat sa pagcaobispo.

Obispo. = Obispo, ponóan sa Singbahán.

Óbito. = Pagcamatáy, camatáyon.

Objecion. = Pagcasócol sa polong, pagcalális lalís, pagcabátoc.

Objetar. = Paglális lalis, pagsócol sa mg̃a polong, pagbátoc, pagíndig
indig.

Objeto. = Bisan onsa ng̃a masácop sa mg̃a balatían sa mg̃a laoas sa mg̃a
táuo. * Catapúsan sa bisan onsa. * Catapúsan sa guitúyo sa mg̃a galámhan
sa mg̃a calág.

Oblacion. = Pagcahálad, paghálad.

Oblada. = Ang limos ng̃a guihálad sa Singbahán, tong̃ód sa mg̃a minatáy.

Oblata. = Ang salapí ng̃a ihátag sa cristan sa mg̃a Singbahán sa gasto sa
bino sa hostias, sa mang̃a candela ug sa mg̃a bisti sa pagmisa. * Ang
hostias ug ang bino ng̃a guihálad na sa Padre ng̃a nagamisa sa oalá pa
dalang̃ínan ug consagráhan.

Oblea. = Dahon ng̃a manípis caáyo ng̃a magáma sa binócboc ug sa tubig ug
pagalotóon sa caláyo maíng̃on sa hostias, ng̃a ipilílit sa mg̃a sulat.

Obleera. = Sorlánan sa mg̃a oblea.

Oblicuamente. = Sa pagcataquílid, sa tinaquílid, sa pagcadáplis, sa
pagcadolíbsay, sa pagcahinolíbis.

Oblicuo. = Tinaquílid, hinolíbis, ang nadáplis, ang nadolíbsay.

Obligacion. = Catongdánan, tong̃ód. * Escritura. = Camatoóran.

Obligante. = Ang magapogós, ang magalógos, ang magapigós.

Obligar. = Logos, pogós, pigós, pagbótang sa bisan onsang catongdánan.

Obligatorio. V. Obligante.

Oblongo. = Ang hatáas ug haíctin.

Obra. = Buhat. * Laláng. * Cosóg, gahóm.

Obrada. = Ang buhat sa pagdáro sa yota ng̃a arang baháton sa dohá ca
buoc ng̃a baca, calábao, &c.

Obrador. = Magbobóhat. * Magagáma, maghihímo, ang magabóhat, ang
macagáma, ang macahímo. * Lugar ng̃a pagabohátan.

Obraje. = Bohat, pagcabóhat. * Lugar ng̃a guibotáng̃an sa mg̃a hablon.

Obrajero. = Magbabántay sa mg̃a magbobóhat, sa mg̃a mamomóo.

Obrar. = Bohat, gama, himo. * Paglíbang, pagcaólo.

Obrepcion. = Pagsúguid sa bisan onsa sa bacac, sa ponóan, arón madáng̃at
ug macóha ang opicio con bisan onsa ng̃a guitúyo ug guipanghináot.

Obrepticio. = Ang nacóha tong̃ód sa soguílon, sa pagásoy ng̃a bacácon, sa
atobáng̃an sa ponóan.

Obrero. = Magbobóhat, mamomóo.

Obrizo. = Buláoan ng̃a maáyo oyámot.

Obscenamente. = Sa pagcaólag, sa pagcaláo-ay.

Obscenidad. = Caólag, caláo-ay, cang̃íl-ad.

Obsecuente. = Masinógton, mapaobsánon, sacop.

Obsequiante. = Ang magaálam alam, ang magaábi abi, ang boot magsílbi ug
magalágad.

Obsequiar. = Alam alam, abi abi. * Pagsógot, pagtúman sa sogo.

Obsequio. = Bohat ng̃a maáyo sa pagálam alam ug pagalágad sa bisan
cansa, pagcatáhod, pagcaamóma.

Obsequiosamente. = Sa maáyong pagalágad, sa dagcóng pagtáhod.

Observacion. = Pagcamátng̃on, pagcalí-li, pagcasolóng ug maáyo. *
Pagcatóman.

Observador. = Ang nagapamátng̃on, ang magasolóng sa dagcóng cacógui, ang
magalí-li ug maáyo, ang magatóman sa catongdánan. * Ang magasolóng sa
mg̃a paglíhoc sa mg̃a bitóon, sa mg̃a capandáyan ng̃a icasolóng niána.

Observancia. = Pagcatáhod, pagcatahá. * Pagcatúman sa catongdánan.

Observante. = Matinománon.

Observantemente. = Sa pagcatúman.

Observar. = Solóng, matng̃on, tan-ao, quita. * Tuman.

Observatorio. = Ilíhan. * Lantáoan, lugar ng̃a hatáas ng̃a pagasólng̃an ug
pagatan-áoan sa bisan onsa, ug labí pa sa mg̃a bitóon.

Obsesion. = Pagcaátang, pagcalibót sa mg̃a yaoa sa bisan cansang táuo.

Obseso. = Ang guidoólan ug guilibótan sa mg̃a yaoa.

Obsidional. = Ang nahatong̃ód sa pagpang̃óbat sa mang̃a cota, mg̃a longsod,
&c.

Obstáculo. = Caculían, cabilínggan, caoláng̃an.

Obstante. = Ang magacóli, ang macaólang, cabilínggan.

Obstar. = Pagólang, pagcóli, pagbótang sa cabilínggan.

Obstinacion. = Sa tinóyo sa boot.

Obstinarse. = Pagdáyon sa bisan onsa ng̃a húna húna ng̃a daótan, sa
tinúyo caáyo.

Obstruccion. = Pagcatóbol, pagcadíli icacalíbang, icaíhi ug icasíng̃ot.

Obstruir. = Pagpílot, pagsóngsong sa mg̃a alaguían sa tae, sa ihi ug sa
sing̃ot. * Pagsóngsong sa bisan onsang bohóa. * Pagólang, pagsámoc.

Obtencion. = Pagcacóha, pagcadáng̃at.

Obtener. = Coha, dang̃at.

Obtestacion. = Pagholót, pagsámbag, pagágda sa bisan cansa, arón
matóman ang guisógo canía.

Obtuso. = Ang guisongpóan, guisompóan, guidongpólan.

Obue. = Tolónggon ng̃a pagataihópon.

Obús. = Lothang sa dolodagcóng bohó.

Obvencion. = Polós, caposlánan. * Sohol.

Obviar. = Pagcóha, pagbólag sa bisan onsa sa talioála. * Paglícay. *
Pagólang, pagsámoc, pagbótang sa cabilínggan.

Obvio. = Ang anáa sa atubáng̃an. * Ang maháyag, ang madayág caáyo, ang
oaláy caculían ug cabilínggan.



OC

Oca. = Langgam.

Ocal. = Baláyan ng̃a guigáma sa doróha con sa totólo ca olod sa igagáma.

Ocasion. = Cahigayónan, ocasion. * Hingtóngdan sa pagbóhat sa bisan
onsa. * Catáhap sa cadáot. * Tiempo, túig ng̃a igabúhat sa bisan onsa.

Ocasionado. = Ang magatúyo sa pagáoay, táuo sa daótan ng̃a gaoi. * Ang
mahamótang sa mg̃a catahápan sa icadáot.

Ocasionador. = Ang hingtúngdan sa bisan onsa.

Ocasional. = Idem.

Ocasionar. = Pagbótang sa catahápan sa icadáot. * Paghímo sa
hingtóngdan sa bisan onsa.

Ocaso. = Casobáng̃an.

Occidental. = Ang nahatong̃ód sa casobáng̃an, casobáng̃an.

Occidente. = Casobáng̃an.

Océano. = Dagcóng dagat, dagcóng lauod.

Ociar. = Pagárang, pagóndang sa mg̃a buhat. * Pagpahamórlay, paghóoay.

Ocio. = Pagcaárang, pagcaóndang sa mg̃a bohat, pagpahamórlay, paghóoay.
* Pagtápol, paglícay sa pagbúhat.

Ociosamente. = Sa pagcaoaláy bohat, sa catápol, sa paglícay sa pagbúhat
ug sa mg̃a cahágo.

Ociosidad. = Pagcatápol, pagcalícay sa pagbóhat ug sa cahágo.

Ocioso. = Tapólan. * Ang oaláy bohat. * Ang oaláy polós.

Ocozoal. = Saoa, halas, bitin sa Méjico.

Ocozol. = Cahoy.

Ocre. = Pothao ng̃a may daghan ng̃a tayá.

Octágono. = Dagoay ng̃a may oaló ca luyo con nauong.

Octante. = Capandáyan ng̃a igatán-ao sa cahitáas, sa pagcatáas sa adlao.

Octava. = Cadugáyan sa oaló ca adlao ng̃a pagasingbáhan sa obán ng̃a mg̃a
adlao con piesta ng̃a mahál. * Libro ng̃a sinolátan sa mg̃a pagámpo ug mg̃a
pang̃ádye sa bisan onsang octava.

Octavario. = Piesta ng̃a pagaboháton sa oaló ca adlao.

Octavo. = Ang macatúman sa isip sa oaló, icaoálo.

Octogenario. = Ang may caoalóan ca túig.

Octogentésimo. = Ang macatúman sa isip sa oaló ca gatús.

Octogésimo. = Ang macatúman sa isip sa caoalóan.

Octubre. = Octubre, ang icapólo ca bulan sa túig.

Ocular. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a matá. * Ang salamín ng̃a labíng harúul
sa matá sa nagasolóng sa mg̃a anteojo.

Ocularmente. = Sa pagsolóng, sa pagtán-ao gayúd.

Oculista. = Mananámbal ng̃a maálam magtámbal sa mg̃a matá.

Ocultacion. = Pagcatágo, pagcahóbong. * Pagcahílom sa tacós unta ng̃a
itóg-an.

Ocultamente. = Sa hilom, sa pagcatinágo.

Ocultar. = Tago, hobong. * Paghílom sa tacós ng̃a itóg-an onta.

Oculto. = Tinágo, guitagóan, hinóbong. * Ang guihílom, ang oalá
itóg-an.

Ocupacion. = Pagcacóha sa bisan onsa. * Bohat ng̃a macaólang sa lain ng̃a
bohat. * Opicio, cahímtang.

Ocupado. = Ang may libang, buhat. * Ang guinasamócan sa daghan ng̃a mg̃a
buhat.

Ocupador. = Ang magacóha sa bisan onsa.

Ocupar. = Pagcóha sa bisan onsa. * Pagdáoat sa bisan onsang opicio. *
Pagponó sa bisan onsang lugar con sorlánan. * Pagpabóhat sa bisan
cansa. * Pagsámoc, pagólang. * Paghúna húna, pagpalándong sa bisan
onsa.

Ocurrencia. = Paghitábo. * Húna húna ng̃a ahat, ng̃a oalá tuyóon caáyo,
ng̃a oalá paabóton. * Pagcasógat, pagcatágbo.

Ocurrente. = Bisan onsa ng̃a moábot.

Ocurrir. = Pagtágbo, pagsógat. * Paghúna húna sa bisan onsa sa
pagcaáhat.



OCH

Ochava. = Ang icaoálo ca bahin sa bisan onsa.

Ochavado. = Ang may oaló ca loyo con nauong ng̃a topóng.

Ochavo. = Salapí, ng̃a tung̃á sa cuarta. * Bisan onsang dagoay sa oaló ca
nauong con luyo.

Ochenta. = Caoalóan.

Ochenton. = Táuo ng̃a may caoalóan ca túig.

Ocho. = Oaló.

Ochocientos. = Oaló ca gatús.



OD

Oda. = Calaínan sa pagcanta.

Odiar. = Pagdomót, pagbótang sa daótan ng̃a boot sa isigcaíng̃on con sa
lain.

Odio. = Domót, pagcadomót, cadomót.

Odiosamente. = Sa pagdomót, sa pagcadomót.

Odiosidad. V. Odio.

Odioso. = Dolómtan, tacós ng̃a pagadómtan, ng̃a botáng̃an sa daótan ng̃a
boot.

Odorífero. = Ang mahomót, cahomót.

Odre. = Panit sa mananáp ng̃a guitahí ug maáyo, gaoas ang bába, ng̃a
pagasórlan sa bino.

Odrería. = Baláy ng̃a pagabaligyáan sa mg̃a odre.

Odrero. = Ang magabúhat ug magabalígya sa mg̃a odre.

Odrina. = Hobóg, hobgánon, ang nahobóg.



OE

Oesnorueste. = Hang̃in ng̃a mohóyop sa talioála sa canáoay ng̃a tuod ug sa
canáoay sa habágat.

Oessudueste. = Hang̃in ng̃a mohóyop sa talioála sa habágat ug sa canáoay
sa maong habágat.

Oeste. = Canáoay sa habágat.



OF

Ofender. = Pagdáot sa polong con sa bohat. * Pagpasocó, pagpapong̃ót. *
Paggáoad, paghanólsol.

Ofensa. = Daot, cadáot sa polong con sa bohat. * Pagdámag sa caáoay.

Ofensiva. = Hing̃aníban sa pagsócol, sa pagdámag sa caáoay.

Ofensivamente. = Sa cadáot.

Ofensivo. = Ang macadáot ug ang arang magdáot.

Ofensor. = Idem.

Oferente. = Ang magahálad, ang magasáad.

Oferta. = Saad, pagsáad, paghálad.

Ofertorio. = Pagcahálad sa bisan onsa. * Ang bahin sa misa ng̃a
pagahalálan sa Padre ng̃a magamisa sa hostia ug sa bino ng̃a guibótang sa
cális, sa oalá pa dalang̃ínan ug consagráhan. * Ang pang̃ádye ng̃a
guipang̃ádye sa Padre ng̃a nagamisa, sa oalá pa maghálad sa hostia ug sa
cális.

Oficial. = Ang magabúhat sa bisan onsang buhat con opicio, magbubúhat,
mamomóo. * Ponóan sa mg̃a soldados. * Ang táuo ng̃a sinohólan sa hari,
ng̃a magabúhat sa mg̃a secretaría, sa mg̃a holosáyon sa Guinharían, sa
ilálom sa paghópot sa iang caogalíng̃on ng̃a ponóan. * Ang berdugo, ang
magapatáy sa mg̃a saláan ng̃a guihócman sa camatáyon. * Ang mg̃a alcalde,
gobernadorcillo, &c.

Oficialazo. = Ang maálam caáyo sa bisan onsang opicio.

Oficialidad. = Cadaghánan sa mg̃a ponóan sa mang̃a soldados sa usá ca
pang̃obátan.

Oficiar. = Pagtábang sa pagcanta sa mg̃a misa ug sa obán ng̃a mg̃a
tolománon sa Singbahán. * Pagmisa ug pagtúman sa obán ng̃a mg̃a tulumánon
sa coro ug sa Singbahán. * Pagsólat sa usá ca ponóan sa bisan cansang
táuo sa sulat ng̃a guing̃álan ug oficio.

Oficina. = Lugar ng̃a pagabuhátan, ang secretaría, contaduría, &c., sa
usá ca longsod. * Ang mg̃a solód ng̃a obos sa mg̃a baláy.

Oficinista. = Ang sinohólan sa hari ng̃a magabúhat sa mg̃a secretaría,
&c.

Oficio. = Buhat, catongdánan sa tagsa tagsa. * Libang. * Pang̃ádye ng̃a
may catungdánan ng̃a pang̃adyéon sa mg̃a Padre ug sa mg̃a táuo ng̃a
guioldenáhan. * Sulat, papel ng̃a sinulátan sa mg̃a ponóan, ug ang
guisólat sa bisan cansa sa mg̃a ponóan, sa tong̃ód sa bisan onsang
hulusáyon con catongdánan. * Lugar ng̃a pagatumánan sa mg̃a secretario ug
mg̃a escribano sa mg̃a longsod sa ilang mg̃a catungdánan, ug ng̃a
pagasulátan sa mg̃a camatuódan, &c.

Ofrecedor. = Ang magahálad. * Ang magasáad.

Ofrecer. = Saar, paghálad sa bisan onsa sa Dios sa Vírgen, &c. *
Pagháyag pagdayág sa bisan onsa. * Paglímos tong̃ód sa Dios. * Paghúna
húna sa bisan onsa sa oalá tuyóon, pagábot sa bisan onsa sa oalá
tuyóon, pagábot sa bisan onsa sa húna húna, sa ahat, sa calit. *
Pagáng̃ay, pagóyon sa cabobót-on sa lain, arón matúman ang iang pagbóot.

Ofrecimiento. = Pagcasáad. * Pagcahálad. * Saad.

Ofrenda. = Halad, paghálad, hatag ng̃a ipanghálar ug ipahanong̃ód sa
Dios. * Bisan onsa ng̃a guipanghálad tong̃ód sa mg̃a calág sa purgatorio.

Ofrendar. = Paghálad sa mg̃a hatag sa pagtáhod ug pagsíngba sa Dios
tong̃ód sa mg̃a calóoy ng̃a guidáoat sa mg̃a táuo, sa maong Guinóo.

Oftalmía. = Saquét ng̃a mahamútang sa pagcahobág sa mg̃a matá.

Ofuscamiento. = Pagpolá sa pagpanolóng, solóng, pagsuláo. * Pagcaoalá
sa boot.

Ofuscar. = Pagoalá sa pagpanolóng solóng, pagpasoláo. * Pagbóloc. *
Pagng̃ít ng̃it, paglándong.



OH

Oh! = Aba!, Abáa!



OI

Oidas (de). = Bisan onsa ng̃a guinadóng̃og lamang, sa oalá quit-on.

Oido. = Idodóng̃og, idolóng̃og. * Ang bohó sa mg̃a lothang, ng̃a
pagasebáhan sa pólvora ng̃a pagasilsílan sa caláyo.

Oidor. = Ang macadóng̃og, ang mamáti ug magapatalínghog. * Hocom sa
mang̃a Audiencia.

Oidoría. = Opicio ug cahímtang sa pagcaoidor.

Oir. = Pagdóng̃og, pagpatalínghog. * Pagatóbang sa pagsíngba, sa mg̃a
pagásoy sa mg̃a magtóon sa mg̃a quinaárman, sa oáli, &c.



OJ

Ojal. = Ojales: bohó ng̃a pagasódlan sa botones.

Ojalá! = Onta!, agád pa onta!, hináot pa!

Ojaladera. = Babáye ng̃a magabúhat sa mg̃a ojales.

Ojaladura. = Cadaghánan sa mg̃a ojales sa usá ca bisti.

Ojalar. = Pagbúhat sa mg̃a ojales.

Ojeada. = Pagsolóng, pagtán-ao sa ibábao, sa salingcápao lamang,
pagtolotán-ao.

Ojeador. = Ang magabógao sa mg̃a mananáp arón dacpon con patyon sa mg̃a
mang̃ang̃áyam.

Ojeo. = Pagcabógao sa mg̃a mananáp ng̃a guinabantáyan sa mg̃a mang̃ang̃áyam.

Ojera. = Pagcalágom sa mg̃a matá.

Ojeriza. = Casocó, capong̃ót, caligótgot, caáquig. * Pagcadomót, daótan
ng̃a pagbóot.

Ojeroso. = Ang guilagóman sa mg̃a matá.

Ojerudo. = Ang guidagcóan sa mg̃a calágom sa matá, ang may dagcóng
calágom sa matá.

Ojete. = Bohó ng̃a malíng̃in ng̃a pagaboháton sa mang̃a bisti con mg̃a
panápton, ng̃a pagasórlan sa cordon, &c., ng̃a quinahánglan. * Lobot,
alaguían sa tae.

Ojetear. = Pagbóhat sa mg̃a ojete.

Ojetera. = Ang bahín sa bisti ng̃a pagabohátan sa mg̃a ojete.

Ojialegre. = Ang may mg̃a matá ng̃a malipáyon, ng̃a timáan sa
pagcacondátan.

Ojienjuto. = Táuo ng̃a malisód mohílac, ng̃a díli macahílac.

Ojimel ú Ojimiel. = Sacót sa suca ug sa dogós ng̃a pagalotóon hasta ng̃a
mahágcot hagcot.

Ojimoreno. = Táuo ng̃a may mg̃a matá ng̃a molomaítom, ang guioloitóman sa
mg̃a matá.

Ojinegro. = Táuo ng̃a guiitóman sa mg̃a matá, ang may mg̃a matá ng̃a
maítom.

Ojizáino. = Ang magasolóng sa mg̃a balábag ng̃a matá, sa mg̃a masíga ng̃a
matá: timáan sa daótan ng̃a cásing cásing ug sa pagcabórhi.

Ojizarco. = Táuo ng̃a bolhog ug matá, ng̃a may matá ng̃a asules.

Ojo. = Matá. * Bohó sa dagom, sa mg̃a cuentas, &c., sa mg̃a saról ug ubán
pang mg̃a capandáyan. * Toborán ng̃a diótay. * Ang tagsa ca tolo sa
manteca, sa lana, &c., ng̃a magalutáo sa bino, sa tubig, &c. * Ang tagsa
ca arco con bohó sa mg̃a tuláy ng̃a pagabaháan ug pagaaguían sa tubig. *
Timáan ng̃a ibútang sa daplin sa bisan onsang sulat con sa bisan onsa
ng̃a inimprenta, sa pagmátng̃on sa bisan onsa. * Bohó sa tinápay.



OL

Ola. = Balod, bacat.

Olaje. = Pagcabálod, pagcabácat, balod ng̃a magacasómpay.

Oleada. = Balod ng̃a dagcó. * Cadaghánan sa mg̃a táuo ng̃a nanagtápoc,
nanaghagóot. * Pagcadámag sa mg̃a balod.

Oleaginosidad. = Pagcalána sa bisan onsa.

Oleaginoso. = Lanáhon.

Oleaje. V. Olaje.

Olear. = Pagódyo, paghílog, pagdíhog sa masaquét sa santos ng̃a lana.

Oleario. V. Oleoso.

Oledero. = Ang may bahó.

Oledor. = Ang manimahó, ang magasínghot.

Óleo. = Lana.

Óleo (santo). = Ang santos ng̃a lana ng̃a igahílog sa mg̃a masaquét. * Ang
usá sa pipíto ca sacramento ng̃a guing̃álan ug Extremauncion.

Oleoso. = Lanáhon.

Oler. = Pagsínghot, pagpanimahó. * Pagpaquigsáyod, pagpaquigásoy,
pagsósi sa bisan onsa sa dagcóng cacógui. * Paghomót.

Olfatear. = Pagsínghot, pagpanimahó sa masóbsob ug sa tinúyo gayód.

Olfato. = Isilínghot.

Olfatorio. = Ang nahatong̃ód sa isilínghot.

Oliente. = Ang mabahó. * Ang magasínghot, ang magapanimahó.

Oliera. = Lalánhan, lanáhan. * Ang sodlánan sa santos ng̃a lana.

Oligarquía. = Pagcabóot, pagcahópot sa píla ca táuo ng̃a nanaghiósa sila
arón pagasácpan nila ng̃atanán.

Olimpiada. = Pagcadógay sa opát ca túig.

Olímpico. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a dula ng̃a guibóhat sa mg̃a caráan ng̃a
táuo sa longsod sa Olimpia, sa tagsa ca icaópat ca túig.

Olimpo. = Ang Lang̃it.

Oliscar. V. Olfatear, y oler desde pagpaquigsáyod. * Pagsógod sa daótan
ng̃a bahó sa bisan onsa.

Oliva. = Cáhoy ug ang iang bong̃a, ng̃a ang mg̃a aseitunas.

Olivar. = Lugar, yota ng̃a guitámnan sa mg̃a oliva.

Olivarda. = Langgam. * Tanóm, dagámi.

Olivarse. = Pagbótoy sa tinápay sa paglóto niána.

Olivera. = Cahoy, ang mobóng̃a sa mg̃a aseitunas.

Olivo. = Idem.

Olmo. = Cahoy.

Olor. = Bahó. * Cahomót. * Pagsáad. * Pagláom sa bisan onsa. * Ang
guinicánan sa bisan onsang catáhap. * Dong̃og ng̃a maáyo, maáyong ng̃alan.

Oloroso. = Ang mahomót.

Olvidadizo. = Táuo ng̃a mang̃ilímtan, ang masáyon macahalimót sa bisan
onsa.

Olvidar. = Paglimót, pagoalá sa panomdóman.

Olvido. = Pagcalimót. * Pagcaoalá, pagcaóndang sa paghigógma, sa boot
ng̃a maáyo. * Pagcaoaláy cacúgui sa bisan onsa ng̃a tacós ng̃a
pagcacuguíhan.



OLL

Olla. = Colon. * Ang can-on ng̃a magáma sa carne, sa baboy, sa
garbansos, &c.

Ollao. = Tagsa ca bohó ng̃a pagaboháton sa mg̃a layág sa sacayán, sa
pagsómpay sa lain ng̃a layág con may quinahánglan.

Ollería. = Baláy con lugar ng̃a pagabohátan sa mg̃a colon ug
pagabaligyáan. * Cadaghánan sa mg̃a colon.

Ollero. = Ang mananálsal, ang magabóhat, magbobóhat sa mg̃a colon,
magcocólon.

Ollica. = Ang bohó sa sinógdan sa doghan sa mg̃a táuo sa obus sa
totónlan.



OM

Ombligada. = Ang bahin sa mg̃a panit ng̃a hingtúngdan sa posod sa
mananáp.

Ombligo. = Posod. * Ang talioála sa bisan onsa. * Tanóm. * Quinháson.

Ombliguero. = Bacos ng̃a guibácos sa mg̃a bátang bag-ong guiánac, sa
paglúgpit sa panápton ng̃a guibótang sa pagtábon sa posod.

Omental. = Ang nahatong̃ód sa guinábot.

Omento. = Guinábot.

Ominar. V. Agorar.

Ominoso. = Ang guicatahápan, ang may catáhap sa pagcadaótan.

Omision. = Pagcasálang, díli pagtúman sa catungdánan, pagcasayóp. *
Pagcaoaláy cacógui, pagcatápol.

Omiso. = Ang díli macógui, ang díli macatóman sa catongdánan. *
Tapólan.

Omitir. = Pagsálang, díli pagtúman. * Paghílom sa bisan onsa.

Omnímodamente. = Sa loyo ug sa loyo.

Omnímodo. = Ang macasácop sa ng̃atanán.

Omnipotencia. = Gahóm sa pagbóhat sa ng̃atanán: macaígo lamang sa Dios.

Omnipotente. = Ang Dios ng̃a magahímo sa ng̃atanán, macagagáhom sa
ng̃atanán.

Omnipotentemente. = Sa gahóm ng̃a macahímo sa ng̃atanán.

Omniscio. = Ang Dios ng̃a maálam sa ng̃atanán.

Omoplato. = Bocó bocó.



ON

Onagra. = Tanóm ng̃a dagcó.

Onagro. = Borricong ihálas.

Once. = Napólo ug usá.

Oncear. = Pagtímbang sa pagcaonsas, paghátag sa tagsa tagsa ca onsa.

Oncejera. = Lit-ag sa pagdácop sa mg̃a langgam ng̃a diótay.

Onceno. = Ang nacatúman sa isip sa napúlo ug usá, ang icapólo ug usá.

Onda. V. Ola. * Bisan onsa ng̃a panápton, &c., ng̃a may dagoay sa balod,
guican sa mg̃a pagpicó picó, con sa pagtábas ba ng̃a molomalíng̃in.

Ondeado. V. el anterior desde bisan.

Ondear. = Pagbálod. * Pagánod sa bisan onsa sa pagcalíhoc sa mg̃a balod.
* Pagbálod balor sa bisan onsa, sa bisti, sa panápton, sa bohóc, &c.

Onerario. = Sacayán ng̃a pagalolánan.

Oneroso. = Ang mabóg-at. * Ang malisód, ang macasámoc. * Catongdánan
ng̃a guican sa bisan onsang opicio, tong̃ód, &c.

Onfacino. = Lana sa aseitunas ng̃a oalá pa mahínog.

Onfacomeli. = Bino sa dogá sa ubas, sa paras, ng̃a oalá pa mahínog, ng̃a
sináctan sa dogós.

Ónice. V. Ónix.

Óniche. = Idem.

Ónix ú Óniz. = Bató ng̃a pino, molomahál ug asul, ng̃a binórcan sa mg̃a
barlis ng̃a maputí.

Onocrotalo. = Langgam.

Onomancía. = Quinaárman ng̃a bacácon, sa pagtágna sa palad ng̃a maáyo con
daótan sa bisan cansang táuo, tong̃ód sa iang ng̃alan.

Onomástico. = Ang mahímo sa daghánan ng̃a mg̃a ng̃alan.

Onoquiles. = Tanóm.

Onosma. = Tanóm.

Ontina. = Tanóm ng̃a mahomót.

Ontología. = Quinaárman ng̃a nahatong̃ód sa ng̃atanán ng̃a may pagcamáo.

Onza. = Ang icapólo ug onóm ca bahin sa timbang ng̃a guing̃álan ug libra.
* Mananáp sa opát ca tiil. * Doblon, salapíng boláoan ng̃a bale ug
napólo ug unóm ca pisos.

Onzavo. = Ang icapólo ug usá ca bahin sa bisan onsang isip.



OP

Opacamente. = Sa pagcang̃ít ng̃it, sa pagcalándong, sa oaláy sugá.

Opacidad. = Pagcang̃ít ng̃it, pagcalándong. * Cang̃itng̃ítan.

Opaco. = Mang̃ít ng̃it, ang coláng̃an sa sugá, ang guilandóng̃an. * Ang
mamíng̃ao, ang masolóbon.

Ópalo. = Batóng magáhi. * Batóng mahál.

Opcion. = Pagcabóot sa pagpíli. * Pagpacapíli.

Ópera. = Bisan onsang buhat ng̃a macóti ug madúgay. * Garay ng̃a
pagacantáhon.

Operable. = Ang arang boháton, ang mabóhat.

Operacion. = Buhat, pagcabóhat, pagbóhat. * Pagcóha, pagbólag, pagpótol
sa bisan onsang bahin sa laoas, sa camót, &c. * Caayóhan con cadaótan
ng̃a guican sa mg̃a tambal. * Cesárea. = Pagcasí-si, pagcadácdac,
pagcalí-li sa tian sa mg̃a babáye ng̃a mabdos, sa pagcóha sa báta. * En
Cebú. = Yas yas.

Operante. = Ang magabóhat.

Operar. = Pagbóhat. * Pagáng̃ay sa mg̃a tambal.

Operario. = Ang magabóhat, magbobóhat, mamomóo.

Operativo. = Ang magabóhat. * Ang magapolós sa guitúyo.

Operoso. = Ang macóli caáyo, ang malisód, ang macabórlay uyámot.

Opieta. = Tambal ng̃a sináctan sa opio.

Opieto. = Idem.

Opilacion. = Bilbil, pagcasara sa mg̃a alaguían sa dogá ng̃a daótan sa
laoas. * Pagcaóndang sa bolan, sa saquét sa mg̃a babáye.

Opilar. = Pagbílbil, pagsara sa alaguían sa mg̃a dogá ng̃a daótan sa
laoas.

Opilativo. = Ang magapabílbil. * Ang macabílbil.

Opimo. = Ang guidaghánan sa bisan onsa.

Opinable. = Ang guidúha duháan, bisan onsa ng̃a arang húna hunáon sa
pagcamáo ug sa pagcadíli mao.

Opinante. = Ang magahúna húna sa tong̃ód sa bisan onsa.

Opinar. = Paghúna húna sa tung̃ód sa bisan onsa, sa malíg-on ng̃a
hingtóngdan.

Opinion. = Húna húna sa tong̃ód sa bisan onsa, labon ng̃a arang onta húna
húnaon sa pagcabátoc. * Dong̃og.

Opio. = Ang dugá sa guing̃álan ug adormideras: V. Anfion.

Opíparo. = Conbida ng̃a mahál, sa daghánan ng̃a mg̃a calán-on ng̃a piníli.

Opitulacion. = Paglában, tabang.

Opobálsamo. = Bálsamo ng̃a mahomót caáyo, sa Meca.

Oponer. = Pagsámoc, pagólang, pagbótang sa cabilínggan. * Pagbátoc sa
suguílon, sa mg̃a polong sa lain. * Pagatóbang. * Pagtúyo sa pagdáng̃at
sa bisan onsa, tong̃ód sa caugalíng̃on ng̃a quinaárman, sa pagcamagtotóon,
&c.

Opopónaca. = Tanóm ng̃a italámbal.

Opopónaco. = Tagoc sa opopónaca.

Oportunamente. = Sa pagcaígo, sa maáyong tiempo.

Oportunidad. = Pagcaígo.

Oportuno. = Ang guibóhat con guipamólong sa pagcaígo, sa maáyong horas.

Oposicion. = Pagcaatóbang sa mg̃a botang. * Pagcabátoc sa usá ca botang
sa lain ng̃a botang. * Pagatóbang, pagting̃ób sa mg̃a táuo ng̃a nanagtúyo
sa pagdáng̃at sa bisan onsa, arón pagaexamináhon ug tocsóon sila, ug
arón hiílhan ang labíng tacós tong̃ód sa iang quinaárman. * Pagcabátoc
sa mg̃a polong con suguílon sa lain.

Opositor. = Ang magabátoc sa lain. * Ang magatúyo sa pagdáng̃at sa bisan
onsa, tong̃ód sa iang quinaárman.

Opresion. = Pagcalógos, pagcapógos.

Opresivamente. = Sa pagcapógos, sa linugsánay.

Opresivo. = Ang magalógos, ang magapógos.

Opresor. = Idem. * Mamomógos.

Oprimir. = Pogos, pigós, logos. * Pagpasáquet, pagpayógot.

Oprobio. = Caólao. * Polong con buhat ng̃a macadáot sa isigcatáuo.

Oprobioso. = Ang macaólao. * V. el anterior desde polong.

Optante. = Ang modáoat sa bisan onsa ng̃a opicio con cahímtang.

Optar. = Pagángcon, pagdáoat sa bisan onsang opicio con cahímtang.

Óptica. = Quinaárman ng̃a nahatong̃ód sa pagcabótang sa mg̃a matá ug sa
isololóng.

Óptico. = Ang nahatong̃ód sa óptica.

Óptimamente. = Sa pagcaáyo oyámot, sa pagcahíngpit caáyo.

Óptimo. = Ang maáyo uyámut, ang maáyo sa isigcaíng̃on.

Opuestamente. = Sa pagcabátoc.

Opuesto. = Batoc. * Aoay, caáoay, contra.

Opugnacion. = Pagcabátoc.

Opugnar. = Pagbátoc. * Pagpang̃óbat. * Paglális, pagsócol sa mg̃a polong.

Opulencia. = Pagcadóna, pagcaaronáhan.

Opulentamente. = Sa pagcadóna. * Sa pagcadághan.

Opulento. = Arunáhan, salapían, salapiánon.

Opúsculo. = Sulat ng̃a hamóbo, lactod.



OQ

Oquedal. = Buquid ng̃a guinatórcan lamang sa mg̃a cahoy ng̃a hatáas, sa
oaláy dagámi ug casagbótan.

Oqueruela. = Pagcaquinólos sa hilo, igagáma, &c., cay guilabíhan sa
pagbílic.



OR

Ora. = Bisan.

Oracion. = Pagámpo, pagpang̃ádye. * Pagpang̃amóyo, pagpang̃aliópo. *
Soguílon ng̃a hamóbo, sa pila lamang ca polong. * Pang̃ádye sa pagtáhod
can María Santísima, sa pagbágting sa ling̃ánay sa pagcasálop sa adlao,
sa harúul na sa gabíy. * Paghúna húna, pagpalándong.

Oracional. = Libro ng̃a sinolátan sa mg̃a pagámpo, sa mg̃a pagpang̃ádye.

Oráculo. = Pagtúbag, tubag sa maong Dios, con ng̃a guitúbag sa Dios sa
alaguían sa íang mg̃a ilis. * Tubag sa mg̃a yaoa sa mg̃a pagpang̃otána
caníla sa mg̃a dioatáhan. * Táuo táuo sa mg̃a dioatáhan ng̃a guisingbáhan
nila ug guipanghalálan sa mg̃a paghálar, sa mg̃a hatag. * Táuo ng̃a
guipatalinghógan sa obán sa dagcóng pagtáhod.

Orador. = Ang mang̃áyo, ang mang̃amóyo. * Ang magaoáli, ang mamólong sa
cadaigánan ug sa cadaghánan.

Oral. = Ang guiásoy sa polong lamang sa oaláy solat.

Orangutan. = Amó, alíoas ng̃a dagcó.

Orar. = Pagámpo, pagpalándong. * Pagoáli, pagsámbag, pagpamólong sa
cadaghánan. * Pagpang̃áyo, pagpang̃ádye, pagpang̃amóyo, pagpang̃aliópo,
pagpaquigmalóoy.

Orate. = Boang, ang guicoháan sa boot. * Boang boang, hong̃og, ang oaláy
salabótan, coliró.

Oratorio. = Ang nahatong̃ód sa pagoáli, lugar ng̃a pagaampóan, Singbahán
ng̃a diótay. * Caparían sa mg̃a Padre ni San Felipe Neri.

Orbayar. = Pagólan guican sa gabon.

Orbayo. = Olan ng̃a guican sa gabon.

Orbe. = Calíng̃in, pagcalíng̃in. * Calibótan. * Ang guibotáng̃an sa tagsa
ca bitóon. * Isda sa diótay ng̃a olo.

Orbicular. = Malíng̃in.

Orbicularmente. = Sa pagcalíng̃in.

Órbita. = Pagcatóyoc sa mg̃a planeta sa libót sa adlao. * Ang bohó ng̃a
guibotáng̃an sa matá.

Orca. = Isdang dagcó.

Orcaneta. = Tanóm.

Orco. V. Orca. * Impierno.

Órden. = Pagcasóhay, pagcahósay sa bisan onsa. * Butacán ng̃a pagaapáson
sa pagbóhat sa bisan onsa. * Pagcasonód sonód sa mg̃a botang. * Ang
icánom ca sacramento sa santa Iglesia ng̃a guibóhat sa atong Guinóong
Jesucristo. * Bisan onsang caparían ng̃a guitógot sa Santos ng̃a Papa. *
Pagcaáng̃ay sa usá ca botang sa lain ng̃a botang.

Ordenacion. = Pagcahósay. * Pagcabóot. * Pagcaórden sa mg̃a Padre. *
Sogo. * Pagbóot.

Ordenadamente. = Sa pagcahúsay, sa pagcasinóhay, sa maáyong
pagcabótang, sa pagcaáng̃ay.

Ordenador. = Ang magahúsay. * Ang magaordenál.

Ordenamiento. V. Ordenacion. * Papel ng̃a sinolátan sa mg̃a sugo sa mg̃a
ponóan, arón matúman ug bisan onsa.

Ordenante. V. Ordenador. * Ang táuo ng̃a pagoldináhan.

Ordenanza. = Pagcahósay, pagcasóhay, pagáng̃ay, maáyong pagcabótang sa
bisan onsa. * Tolománon.

Ordenar. = Paghósay, pagsóhay, pagáng̃ay, pagbótang ug maáyo, pagsógo,
pagpína, pagbóot. * Pagordenál sa mg̃a Padre.

Ordeñadero. = Ang sodlánan ng̃a pagasórlan sa gatas, sa pagpagátas sa
mang̃a mananáp.

Ordeñar. = Pagpagátas.

Ordinacion. V. Ordenanza.

Ordinariamente. = Sa masóbsob, sa masócot, sa macadághan. * Sa
pagcabáol.

Ordinario. = Ang mahímo sa masóbsob, sa masócot, sa macadághan. * Táuo
ng̃a díli mahál. * Bisan onsa ng̃a obus, sa diótay ng̃a bale. * Ang gasto
sa matagádlao sa tagsa ca panimaláy. * Ang hocom ng̃a mahilábot pagóna
sa bisan onsang holosáyon. * Ang coreo, ang magadála sa mg̃a sulat sa
mg̃a calongsódan, sa semana semanang tanán.

Ordinativo. = Ang nahatong̃ód sa pagcahúsay sa bisan onsa.

Oréade. = Dios dios, nimpa sa mg̃a solóp ing̃on sa pagtóo sa mg̃a
dioatáhan.

Orear. = Pagpaháng̃in, paghaláyhay sa bisan onsa. * Pagpahalayáhay.

Orégano. = Tanóm ng̃a mahomót ug ng̃a pagagamíton sa panácot.

Oreja. = Dalónggan.

Orejeado. = Ang guinatorlóan na ng̃a daan, con pang̃otánon ogáling sa
lain, arón hibalóan nia con onsa ba ang itúbag.

Orejear. = Paglíhoc sa mg̃a mananáp sa ilang mg̃a dalónggan, pagsóqui sa
pagbóhat sa bisan onsa.

Orejera. = Bisti ng̃a igatábon sa mg̃a dalónggan arón díli onta
pagatugnáuon. * Mg̃a tombága, &c., ng̃a bitay sa mg̃a calo sa mg̃a soldado,
sa pagtábon sa mg̃a dalónggan nila, arón díli onta tigbáson sa mg̃a
caáoay. * Bitay bitay ng̃a guitáod sa mg̃a dalónggan.

Orejon. = Pagcabótar sa mg̃a dalónggan.

Orejudo. = Ang guidalóngganan, táuo con mananáp ng̃a guidagcóan sa mang̃a
dalónggan.

Orenga. V. Varenga.

Oreo. = Pagcahaláyhay, paghámpac ng̃a mahínay sa hang̃in.

Oreoselino. = Tanóm.

Orfandad. = Pagcaílo. * Pagcaoaláy tabang, laban, dalángpan.

Organero. = Ang magabóhat ug magaáyo sa mg̃a órgano.

Orgánico. = Ang láoas ug ang mg̃a bahin ng̃a magapalíhoc sa maong láoas.
* Ang may caang̃áyan.

Organista. = Ang magacáblit sa órgano.

Organizar. = Pagáng̃ay sa órgano arón díli mabóloc, paghósay sa bisan
onsa.

Órgano. = Órgano, tolónggon sa Singbahán ng̃a guibotáng̃an sa daghánan
ng̃a mg̃a hopat hopot ng̃a managtonóg. * Alaguían sa ting̃og, &c., sa láoas
sa mg̃a táuo ug sa mg̃a mananáp.

Orgullo. = Pagpalábi labi. * Pagcadalí, pagcalágmit sa bisan onsa.

Orgullosamente. = Sa pagcalabí labi.

Orgulloso. = Palábi labíhon. * Ang madalí, ang malágmit caáyo.

Oriental. = Ang nahatong̃ód sa casiláng̃an, sa casobáng̃an. * Bitóon ng̃a
mogóa sa bontag.

Orientar. = Pagtimáan sa mg̃a mapa, &c., sa amihánan, arón hibalóan sa
magatán-ao sa lugar ng̃a guibotáng̃an sa mg̃a provincia, sa mg̃a longsod,
&c. * Pagpatigáyon, pagbótang ug maáyo sa mg̃a layág sa mg̃a sacayán,
arón pagasórlan sa hang̃in. * Pagíla sa pagcabótang sa bisan onsa.

Oriente. = Guinicánan, sinógdan sa bisan onsa. * Casiláng̃an,
casobáng̃an. * Timog. * Ang pagcasíhag ng̃a maputí sa mg̃a mutia. *
Pagcabáta sa mg̃a táuo.

Orífice. = Panday ng̃a magabóhat sa mg̃a buhat sa buláoan.

Orificia. = Quinaárman sa pagbúhat sa mg̃a buhat sa buláoan, mg̃a
sorlánan, mg̃a hías, &c.

Orificio. = Bába. * Bohó. * Lobót, alaguían sa tae ug sa ihi.

Orígen. = Sinógdan, guinicánan. * Longsod ng̃a guicatauóhan sa bisan
cansa. * Guinlioátan, catiguláng̃an, mg̃a tigúlang. * Tong̃ód,
hingtóngdan.

Original. = Ang nahatong̃ód sa sinógdan, sa guinicánan. * Bisan onsa ng̃a
cating̃aláhan, hibólng̃an. * Panigíngnan ng̃a ihúad con guihóad ba.

Originalidad. = Pagcaláin sa bisan onsa.

Originalmente. = Cutub sa sinógdan, cutub sa guinicánan. * Ing̃on sa
panigíngnan.

Originar. = Paghímo sa guinicánan, sa sinógdan, sa hingtúngdan sa bisan
onsa. * Pagguícan sa bisan onsa ug sa bisan diin.

Originariamente. V. Originalmente.

Originario. = Ang muguícan sa bisan onsa ug sa bisan diin.

Orilla. = Daplin, sidsid, sogot. * Ng̃ilit, bay bay, baybáyon, piliu,
panhay, bingqui, bigar. * Catapúsan, cocotóban.

Orillar. = Pagtápus, paghúsay, pagtibáos sa bisan onsa. * Pagdáplin. *
Pagpíleu. * Paglíg-on sa sidsid sa bisti con sa panápton.

Orillo. = Daplin, sidsid sa panápton.

Orin. = Tayá.

Orina. = Ihi.

Orinal. = Caihiánan, ihiánan. * Lugar ng̃a pagaulánan caáyo.

Orinar. = Pagíhi.

Oriniento. = Ang guitáyan, ang naponó sa tayá.

Orinque. = Pisi ng̃a dagcó, mabága, ng̃a pagagamíton sa mg̃a sacayán, sa
paghólog sa sinípit, sa pagpondo.

Oriol. = Langgam.

Oriundo. V. Originario.

Orla. = Sidsid sa mg̃a bisti ug sa mang̃a panápton.

Orlador. = Ang magadáyan dayan sa mg̃a sidsir sa mg̃a bisti.

Orladura. = Dayan dayan sa mg̃a sirsir sa mg̃a bisti.

Orlar. = Pagdáyan dayan sa mg̃a sirsir sa mg̃a bisti.

Ormesí. = Panápton ng̃a linabráhan.

Ormino. = Tanóm.

Ornamentar. = Pagdáyan dayan.

Ornadamente. = Sa mg̃a dayan dayan, sa dináyan dadáyan, sa pagcadáyan
dayan.

Ornamento. = Dayan dayan sa bisan onsa ng̃a bisti, ng̃a guibistí sa mg̃a
Obispo ug sa mg̃a Padre sa pagmisa níla.

Ornato. = Dayan dayan.

Ornitología. = Quinaárman ng̃a nahatong̃ód sa mg̃a langgam.

Oro. = Buláoan. * Color ng̃a bulágao. * Hias sa buláoan. * Pohónan,
cadaghánan sa mg̃a dona, mg̃a hias, &c.

Orobias. = Calaínan ng̃a labíng maáyo sa insienso.

Orondo. = Sorlánan ng̃a dagcó, sa dagcóng loang. * Táuo ng̃a parayégon,
ng̃a mahagógma ng̃a pagasólng̃on sía ug dagyégon. * Maandácon.

Oropel. = Tombága ng̃a binácbac sa pagcanípis caáyo, dahon ng̃a pino
uyámot sa tumbága. * Bisan onsang butang sa diótay ng̃a bale. * Mg̃a
polong con bohat ng̃a caoang, ng̃a oaláy hingtóngdan. * Dayan dayan sa
mg̃a táuo.

Oropelero. = Ang magabúhat ug magabalígya sa oropel.

Oropéndola. = Langgam ng̃a maníndot ug matahóm uyámot, tolíhao.

Oropimente. = Hiló ng̃a maísog caáyo.

Orozuz. = Tanóm.

Orquesta. = Cadaghánan sa mg̃a músico. * Ang lugar ng̃a guitagána ng̃a
pagalingcóran sa mg̃a músico, sa mg̃a teatro.

Ortega. = Langgam.

Ortiga. = Cayagpá, cayapá.

Ortivo. V. Oriental.

Orto. = Pagcasóbang sa adlao, sa bolan, &c.

Ortodoxo. = Táuo ng̃a mutóo sa mg̃a camatoóran sa mg̃a cristianos ug ng̃a
guisógo sa santa Iglesia.

Ortografía. = Quinaárman ng̃a magatórlo sa pagsúlat ug maáyo, sa
pagcaáng̃ay.

Ortográfico. = Ang nahatong̃ód sa ortografía.

Ortógrafo. = Ang maálam ug ang magatóon sa ortografía.

Ortología. = Quinaárman ng̃a magatórlo sa maáyong pagsángpot.

Oruga. = Tanóm. * Olor.

Orujo. = Mg̃a panit sa mg̃a ubas, sa mg̃a paras, sa guicoháan ug guipígan
na sa dugá.

Orvalle. = Tanóm.

Orza. = Tibor, sorlánan sa yota ng̃a guidíhog sa bulit ng̃a masínao.

Orzaga. = Tanóm.

Orzar. = Pagpínpin, pagbíloc sa sacayán, pagatúbang sa dolong, cutub sa
mahímo, sa guiguicánan sa hang̃in.

Orzuelo. = Talúbig, bogas, boing̃it, hobág ng̃a diótay ng̃a mutóbo sa
solód sa tabon tabon sa mg̃a matá. * Lit-ag sa pagdácop sa mg̃a langgam
ug sa mg̃a mananáp ng̃a ihálas.



OS

Osa mayor. = Tapoc sa mg̃a bitóon.

Osa menor. = Lain tapoc sa mg̃a bitóon.

Osadamente. = Sa pagcaoaláy cahárloc, catáhap ug catálao. * Sa
pagcabinóang, sa pagcaoaláy húna húna.

Osadía. = Pagcaoaláy cahárloc ug catáhap. * Caínit ng̃a maáyo sa casing
casing.

Osado. = Casing casíng̃an. * Ang oaláy cahárloc, catáhap ug catálao.

Osamenta. = Cadaghánan sa mg̃a bocóg sa laoas sa mg̃a táuo ug sa mg̃a
mananáp.

Osar. = Pagbóhat sa bisan onsa sa oaláy catáhap ug catálao.

Osario. = Ang bohó con lang̃ob ng̃a pagabotáng̃an ug pagatapócan sa mg̃a
bocóg sa mg̃a minatáy.

Oscilacion. = Pagtábiog sa bisan onsa ng̃a nabítay.

Oscilante. = Ang magadóyan, ang magatábiog.

Oscilar. = Tabiog, duyan, abion, tabion.

Oscilatorio. = Pagcatábiog.

Ósculo. = Haloc.

Oscuramente. = Sa pagcang̃ít ng̃it, sa oaláy mg̃a sugá ug siga. * Sa
pagcabóloc, sa pagcagobót, sa oaláy cahosáyan. * Sa oaláy pagcamahál,
sa pagcaóbos.

Oscuras (a). = Sa pagcang̃ít ng̃it.

Oscurecer. = Pagng̃ít ng̃it. * Paggabíy. * Pagcóha sa pagcamahál, sa
pagcabale sa mg̃a botang. * Pagpaláin sa húna húna sa pagbóloc sa
camatóod sa mg̃a butang, arón díli hiílhan. * Paggámit sa mg̃a suguílon,
sa mg̃a polong ng̃a halálom, sa mg̃a sambíng̃ay ng̃a malisód pagasabóton. *
Paglándong, pagdág-om.

Oscurecimiento. = Pagcang̃ít ng̃it.

Oscuridad. = Idem. * Pagcaoaláy sugá ug siga. * Pagcadólom,
pagcalándong sa mg̃a solóp ng̃a guibanósan, guisonsónan caáyo sa mg̃a
cahoy ng̃a malángbo. * Pagcaóbos sa mg̃a calioátan. * Pagcaoaláy siga ug
pagcaíla ng̃a maáyo sa mg̃a galámhan sa calág.

Oscuro. = Mang̃ít ng̃it. * Ang coláng̃an sa sugá ug siga. * Táuo sa obos
ng̃a guinicánan, ng̃a díli mahál. * Bisan onsa ng̃a mabóloc, ng̃a díli
maháyag, madayág ug maáyo. * Ang mabóloc sa iang suguílon. * Color ng̃a
hapit moábot sa pagcaítom, molomaítom, ang hapit díli na maquíta.

Óseo. = Bisan onsa sa bocóg.

Osera. = Baláyan sa mananáp ng̃a guing̃álan ug oso.

Osero. V. Osario.

Osesno. = Ang nati, ang anac ng̃a diótay sa oso.

Osificarse. = Pagbocóg sa bisan onsa.

Osífraga. = Langgam.

Osífrago. = Idem.

Oso. = Mananáp sa opat ca tiil ng̃a balahibóon ug maísog caáyo.

Ososo. = Ang nahatong̃ód sa bocóg. * Ang bocógan, ang may bocóg.

Ostaga. = Pisi ng̃a dagcó ng̃a pagagamíton sa mg̃a sacayán.

Ostensible. = Ang arang pagadaígon, ang mahímo ng̃a ipadayág, ipaquíta,
ipaháyag.

Ostension. = Pagcadayág, pagcaháyag.

Ostensivo. = Ang magapaquíta, ang magapaháyag, ang magadayág sa bisan
onsa.

Ostentacion. = Pagcapaquíta, pagcapaháyag, pagcadayág sa bisan onsa. *
Pagparáyeg, pagcaándac.

Ostentador. V. Ostensivo.

Ostentar. = Pagpaquíta, pagpaháyag, pagdayág. * Pagándac. * Pagparáyeg.

Ostentativo. V. Ostensivo. * Maandácon, parayégon.

Ostentosamente. = Sa pagcaparáyeg.

Ostentoso. = Mahál caáyo, tacós ng̃a pagatan-áuon.

Osteología. = Quinaárman ng̃a nahatong̃ód sa mg̃a bocóg.

Ostiario. = Ang guioldenáhan sa pagcaostiario.

Ostiatim. = Polong ng̃a linatín: sa tagsa tagsa ca pultahán.

Ostra. = Quinháson, tooay, talába, caláycay.

Ostracismo. = Pagcahing̃ílin, pagcalálin, pagpaháoa.

Ostrera. = Lugar ng̃a pagatobóan sa mg̃a tooay, mg̃a talába, mg̃a caláycay.

Ostrífero. = Idem.

Ostro. V. Ostra.

Ostugo. = Timáan. * Lugar ng̃a tinágo.

Osudo. = Táuo con mananáp ng̃a may dagcóng bocóg.

Osuno. = Ang nahatong̃ód sa oso.



OT

Otanez. = Laláquing tigúlang ng̃a tigubán ubán sa mg̃a señora.

Otear. = Paghíling, paglí-li, pagtán-ao cutub sa lugar ng̃a hatáas, sa
anáa sa ilálom, sa obus. * Paghíling, paglí-li sa dagcóng cacúgui.

Otero. = Bolobóngtod ng̃a diótay.

Otoz. = Langgam.

Otomano. = Guinharían ug lioat sa mg̃a haring turco.

Otoñada. = Túig ng̃a igatúruc sa mg̃a tanóm ug mg̃a dagámi.

Otoñal. = Ang nahatong̃ód sa otoño.

Otoñar. = Pagtoróc sa mg̃a tanóm ug sa mg̃a dagámi.

Otoño. = Ang usá sa opát ca bahin sa túig.

Otorgador. = Ang maagándo, ang motángdo sa bisan onsa.

Otorgamiento. = Pagtógot. * Pagbóot.

Otorgar. = Pagándo, pagtángdo. * Pagsáad sa pagcatúman sa bisan onsa,
sa pagbóot sa hocom.

Otorgo. = Pagsáad sa pagcamíño. * Pagsábot ng̃a moóna sa mg̃a pagcasál.

Otro. = Lain.

Otrosí. = Labot pa.



OV

Ova. = Lomot, ambiláng, guláman.

Ovacion. = Pagpadáyeg sa pagcabántog sa bisan cansang táuo, tong̃ód sa
pagdáog nia sa mg̃a caáoay.

Ovado. = Haláoig. * Langgam ng̃a baye ng̃a guipang̃asáoa sa langgam ng̃a
laqui.

Oval. = Bisan onsa ng̃a may dagoay sa pagcahaláoig.

Ovalado. = Idem.

Ovalar. = Pagcahaláoig sa bisan onsa.

Óvalo. = Dagoay ng̃a haláoig.

Ovante. = Ang guidáyeg sa pagcabántog cay guidáog nia ang mg̃a caáoay.

Ovario. = Pagoáncan sa mg̃a langgam. * Itlógan. * Itlog sa mg̃a babáye ug
sa mg̃a baye.

Oveja. = Carnerong baye, ang baye sa carnero.

Ovejero. = Baquero sa mg̃a carnero.

Ovejuno. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a carnero.

Overa. V. Ovario hasta itlog.

Overo. = Ang may color sa itlog. * Mg̃a matá ng̃a bolhog, potíon caáyo.

Ovil. = Alad ng̃a pagasórlan sa mg̃a hayópan.

Ovillar. = Pagbórbor pagsámbor. * Pagticóngcong.

Ovillo. = Borbod. * Bisan onsa ng̃a nagobót sa pagcalíng̃in. * Tapoc sa
bisan onsa ng̃a oaláy paghiósa.

Ovíparo. = Mananáp ng̃a baye ng̃a magaítlog.

Ovoso. = Ang guilomótan, ang may lomot, ambaláng, goláman.



OX

Ox. = Polong ng̃a icabúgao sa mg̃a manóc, sa mg̃a langgam ug mg̃a mananáp.

Oxalme. = Guinamós ng̃a naáslom.

Oxear. = Pagbúgao sa mg̃a manóc ug sa obán pang mg̃a langgam.

Oxímaco. = Langgam ng̃a manágit.

Oxizacre. = Sabáo, salsa ng̃a magáma sa dogá sa sooa, sa limon, sa
gatas, sa dogós ug sa asúcal.

Oxte. = Paháoa dihá, irog didto.

Oxte ni moxte (sin decir). = Sa oaláy polong ug ting̃og, sa oalá
sománhil.



OY

Oyente. = Ang magadóng̃og, ang magapatalínghog.








P


PA

Pabellon. = Pabeyon, tabil, cobong cobong. * Bandelang dagcó.

Pábilo ó Pabílo. = Ang hilo, pisi con gapas ng̃a guibótang sa mg̃a
candela, sa mg̃a lamparahán, &c., arón pagadagcótan ug masíga.

Pabulo. = Calán-on.

Paca. = Mananáp sa opát ca tiil. * Pardo, bogcos, potós.

Pacato. = Táuo ug mahilómon, maquigdaéton, sa mahínay ug mahúsay ng̃a
gaoi.

Pacedero. = Yota ng̃a guinatórcan sa dághan ng̃a mg̃a dagámi ng̃a calán-on
sa mg̃a mananáp.

Pacedura. = Pagpaning̃áon sa mg̃a mananáp.

Pacer. = Idem. * Pagcáon, pagcótcot, pagcágod sa bisan onsa.

Paciencia. = Pagcaántos, pagcaílob. * Pagcapaábot sa bisan onsa ng̃a
guinahúlat. * Pagcaláng̃ay, pagcaláng̃an sa pagbóhat sa bisan onsa ng̃a
tacós onta ng̃a boháton sa madalí, sa pagcalágmit.

Paciente. = Ang magaántos, ang magaílob, ang masaquét, ang masáquet.

Pacientemente. = Sa pagcaílob, sa pagcaántos, sa pagpasáilo.

Pacienzudo. = Ang magaílob, ang magaántos, ang magapasáilo caáyo.

Pacificacion. = Pagpacadáit, pagpacaáng̃ay. * Pagcahúsay, pagpacahínay
sa mg̃a táuo ng̃a nanagáoay. * Pagcadáit, cadáit.

Pacificador. = Ang magapadáit, magahúsay, ug magapahínay sa mg̃a táuo
ng̃a nagacaáoay.

Pacíficamente. = Sa pagcadáit, sa cadáit, sa pagcaoaláy batoc ug
contra, sa pacaoaláy aoay.

Pacificar. = Pagpadáit, pagcahínay, paghúsay sa mg̃a táuo ng̃a
nanagsigáoay.

Pacífico. = Maquidaíton maúgdang, mahináyon, táuo sa maáyo ug mahúsay
ng̃a gaui, sa maháoan ng̃a boot ug cásing cásing.

Pacotilla. = Cadaghánan sa mg̃a manggad ng̃a guilúlan sa usá ca táuo sa
sacayán sa lain ng̃a táuo. * Cadaghánan sa mg̃a manggad ng̃a guibalígya sa
bisan cansang táuo.

Pactar. = Pagsábot, pagsáar.

Pacto. = Pagcasábot, pagcasáad. * Pagcasábot, pagcaóyon sa yaoa, sa
pagbóhat sa mg̃a bohat ng̃a cating̃aláhan, hibólng̃an, daótan ug dinilían,
sa iang ng̃alan ug tong̃ód sa iang gahóm.

Pachon. = Táuo sa mahínay caáyo ng̃a gaoi. * Calaínan sa iró ng̃a
guing̃álan ug perdiguero.

Pachorra. = Pagcahínay, pagcadúgay, pagcaláng̃an lang̃an.

Pachorrudo. = Táuo ng̃a mahínay hináyon, maláng̃an lang̃ánon.

Padecer. = Pagsaquét. * Pagsáquet.

Padecimiento. = Pagcasaquét. * Pagcasáquet.

Padilla. = Caláhang diótay. * Hornong diótay ng̃a pagalotóan sa tinápay.

Padrastro. = Ama ama. * Casámoc, caculían, caoláng̃an. * Buquid ng̃a
hatáas ug harúul sa mg̃a calongsódan. * Dotol dotol, inabacá, ang mg̃a
panit ng̃a tolotagídyot ng̃a nanagócal sa quinatórcan sa mg̃a cocó.

Padrazo. = Amahán ng̃a magapaparáyeg ug magapapasagad caáyo sa iang mg̃a
anac.

Padre. = Amahán. * Ang nahaúnang Persona sa Santísima Trinidad. *
Mananáp ng̃a laqui ng̃a guitagána sa paglíoat. * Tigúlang, catiguláng̃an.
* Sinógdan, guinicánan. * Manlalában, tomalábang, dalángpan. * Ang
magabóhat pagóna sa bisan onsa. * Ang sacerdote. * Santos sa canhing
tiempo, ng̃a quinaarmánon ug doctor, magtotóon sa mg̃a pagtolón-an sa
santa Iglesia: bisan quinsa sa mg̃a sacerdote ng̃a nagtámbong sa mg̃a
catilíngban ng̃a guing̃álan ug concilio. * Apóhan. * Ang mg̃a sacop
ng̃atanán sa usá ca caparían.

Padrear. = Pagíng̃on, pagsáma sa mg̃a anac sa dagoay sa amahán. *
Paglíuat ug maáyo sa mg̃a mananáp. * Pagcóndat sa mg̃a olitáo.

Padrinazgo. = Pagcacógos, pagcacódcod sa mg̃a báta ng̃a boloñágan. *
Cahímtang sa pagcaamáon. * Pagcalában, pagcatábang, dalángpan.

Padrino. = Amáon, ang magacógos, magacórcod sa usá ca báta, sa pagbóñag
canía ug sa pagpirma. * Ang moobán obán sa mg̃a táuo ng̃a manolód sa
pagcareligioso con sa pagcamonja, sa pagcanta sa nahaónang misa, &c. *
Ang moobán sa mg̃a táuo ng̃a nanagsigáyat ug nagaáoay sila. * Ang
magalában, magatábang ug magapadang̃óp sa lain.

Padron. = Padron. * Listáhan, papel ng̃a sinolátan sa ng̃alan sa mg̃a
táuong tanán sa usá ca longsod. * Ang daótan ng̃a dong̃og sa bisan cansa,
ng̃a mahabílin sa panomdóman sa mg̃a táuo. * V. Padrazo.

Paga. = Pagcabáyad sa mg̃a otang sa salapí ug sa mg̃a salá. * Sohol. *
Pagcabálos sa gugma ug sa maáyong boot.

Pagadero. = Baláyron sa túig, sa tiempo ng̃a guitagál. * Ang masáyon
baydan. * Túig, tiempo, adlao ng̃a guinatagál sa pagbáyar sa bisan onsa.

Pagado. = Táuo sa mahúsay ng̃a boot. * V. Afable. * Palábi labíhon
maandácon.

Pagador. = Ang magabáyar, ang magasóhol.

Pagaduría. = Lugar, baláy ng̃a pagabayáran sa mg̃a sohol con sa mg̃a
otang.

Pagamento. V. Paga.

Paganismo. = Catilíngban sa mg̃a dioatáhan. * Pagtóo sa mg̃a dioatáhan.

Pagano. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a dioatáhan. * Dioatáhan. * Ang magapoyó
sa banua, sa caming̃áoan. * Ang táuo ng̃a oaláy boñag. * Ang magabáyad,
ang magatámpo.

Pagar. = Pagbáyar sa mg̃a otang sa salapí, sa manggad ug sa mg̃a salá. *
Pagbálos sa gugma, sa maáyong boot, sa pagpalángga.

Pagaré. = Papel ng̃a sinolátan sa catongdánan sa bisan cansa sa pagbáyad
sa buláydon sa túig ng̃a guitórlo, guitagána ug guitagál.

Página. = Nauong sa mg̃a dahon sa mg̃a libro.

Pago. V. Paga. * Balus sa mg̃a pahanóngdan. * Yota ng̃a guitámnan, ug
labí pa sa mg̃a paras.

Pagoda. = Alampóan, Singbahán sa mg̃a dioatáhan sa yota sa casobáng̃an,
ug ang ilang mg̃a dios dios.

Pagote. = Táuo ng̃a sinang̃ílan sa mg̃a salá ug mg̃a bohat ng̃a oalá nia
boháta.

Paguro. = Caság, alimáng̃o.

Pairar. = Pagpúyo sa mg̃a sacayán, sa binúclad ang mg̃a layág ug binóhi
ang mg̃a escota.

Pairo. = Pagcapúyo sa sacayán, ing̃on sa guiíng̃on carón.

País. = Guinharían, provincia, yota. * Piníntal ng̃a guipintálan sa mg̃a
longsod, sa mg̃a baláy, sa mg̃a capatágan, &c.

Paisaje. = Idem desde piníntal.

Paisana. = Sayáo, pagsabáy.

Paisanaje. = Ang mg̃a táuo sa longsod, ca provincia, &c., ng̃a díli
soldados. * Pagcamasigcataguilóngsod, pagcaisigcataguilóngsod.

Paisano. = Masigcataguilóngsod, isigcataguilóngsod. * Táuo ng̃a díli
soldado.

Paja. = Dagámi ng̃a laya. * Bisan onsang magáan, diótay, sa diótay ng̃a
bale. * Ang ináyran, ang pinilían sa bisan onsa. * Polong ng̃a caoang,
suguílon ng̃a oaláy cahológan ug hingtóngdan.

Pajada. = Dagámi ng̃a linóto ug sináctan sa salabaro, ng̃a ipacáon sa mg̃a
mananáp.

Pajado. = Ang may color sa dagámi.

Pajar. = Lugar ng̃a pagasórlan sa dagámi ng̃a laya.

Pájara. = Talabánog.

Pajarear. = Pagdácop, pagpatáy, pagpusil sa mg̃a langgam. * Pagsóroy
soroy sa oaláy buhat.

Pajarel. = Langgam.

Pajarera. = Jaluang dagcó ng̃a guisórlan ug guibilanggóan sa daghan ng̃a
mg̃a langgam.

Pajarería. = Cadaghánan sa mg̃a langgam.

Pajarero. = Táuo ng̃a matístis, malipáyon caáyo. * Panápton, piníntal,
&c., ng̃a guibotáng̃an sa mg̃a color ng̃a buhi caáyo. * Ang magadácop ug
magabáton sa mg̃a langgam ug ang magabalígya niána.

Pajarico, ca, llo, lla, to, ta. = Langgam ng̃a diótay.

Pajaril (hacer). = Pagtácgos, pagbáat sa puño sa mg̃a layág sa mg̃a
sacayán, sa usá sa pising dagcó, ug pagbótad dapit sa obus, arón
mahogót ang maong mg̃a layág, con matólod, matólot, malargo ang hang̃in.

Pajarilla. = Tanóm. * Bagá sa mg̃a mananáp, ug labí pa sa mg̃a baboy. *
Caólao sa pagpamólong sa cadaigánan ug sa cadaghánan. * Caínit ng̃a
dagcó. * Tiláoc.

Pajarita de las nieves. = Langgam.

Pájaro. = Langgam. * Táuo ng̃a batid, malaláng̃on, masinabóton. * Ang
magalabás, ang magalabí sa quinaárman, sa pagcaboótan, &c.

Pajarotada. = Soguílon, balítang bacácon, ng̃a oaláy hingtóngdan.

Pajarraco. = Langgam ng̃a dagcó, ng̃a oalá hiílhan. * V. Pájaro.

Pajaza. = Ang mahabílin sa dagámi ng̃a guicáon sa mg̃a cabayo.

Paje. = Sologóon ng̃a magaobán obán sa iang agálon, sa paglacát nia. *
Sologóon sa mg̃a sacayán.

Pajea. = Tanóm ng̃a maíng̃on ing̃on sa dagámi.

Pajel. = Isdang dagcó.

Pajera. V. Pajar.

Pajero. = Ang magabalígya sa dagámi. * Táuo ng̃a tampalásan.

Pajica, lla, ta. = Quigol, sigariyo ng̃a guibórbod sa dahon sa maís, sa
nipa, &c.

Pajizo. = Ang guibóhat ug ang guitábon sa dagámi. * Color ng̃a maíng̃on
sa color sa dagámi.

Pajoso. = Bisan onsa sa dagámi. * Ang guibotáng̃an ug guisáctan sa
dagámi.

Pajuela. = Cahoy diótay, gung̃i, pisi, &c., ng̃a guidíhog sa asufre ng̃a
guinagámit sa mg̃a baláy sa pagdágcot sa madalí sa mg̃a sugá.

Pajujero. = Lugar ng̃a pagabotáng̃an sa dagámi, arón madonót.

Pajuncio. = Polong ng̃a icatíao ug icatámay sa sologóon.

Pajuz. = Dagámi ng̃a harúul na madonót.

Pala. = Capandáyan ng̃a guinagámit sa pagbálhin, pagcútao ug pagbósuat
sa trigo, sa maís, &c., ug mao ang usá ca papán sa usá ca dang̃áo ug
tung̃á sa cahitáson ug sa usá ca dang̃áo sa calápdon, ng̃a guitaólan sa
caogalíng̃on ng̃a togdánan: silbi opód sa pagcótao sa yota, sa pagcólgog
sa caláyo, sa pagsolód ug sa paggóa sa tinápay sa horno, sa pagcóha sa
abó, &c. * Ang pala, ang labíng halagpád sa mg̃a gayóng. * Lugar ng̃a
pagalobóng̃an sa mg̃a motia ug sa mg̃a batóng mahál, sa salapí, sa
boláoan, &c. * Ang panit ng̃a dapit sa ibábao sa mg̃a sapín. * Ang
cahitáson ug calápdon sa mg̃a ng̃ipon. * Pagcalaláng sa pagpaquigásoy ug
sa pagsósi sa bisan onsa. * Papán ng̃a diótay ng̃a may iang caogalíng̃on
ng̃a caláptan, coloptánan, ng̃a guinagámit sa mg̃a táuo ng̃a nanagsogál sa
pelota.

Palabra. = Polong, ting̃og. * Ang Anac ng̃a bogtong sa Dios ng̃a Amahán. *
Saad.

Palabrada. = Polong ng̃a daótan, ng̃a macadáot sa isigcatáuo, malágsot,
mang̃íl-ad, maláo-ay.

Palabrero. = Hinoguilánon caáyo, tabían. * Ang masáyon magasáad ug
malisód magatúman.

Palabrimujer. = Ting̃og sa laláqui ng̃a maíng̃on sa ting̃og sa babáye.

Palabrista. V. Palabrero.

Palabrita. = Polong ng̃a ondan, ng̃a may tuyo ug hingtúngdan.

Palabrota. V. Palabrada.

Palaciego. = Ang nahatong̃ód sa palasio. * Ang nagasílbi sa palasio.

Palacio. = Baláy ng̃a guimpóy-an sa mg̃a hari, sa mg̃a Obispo, ug sa obán
ng̃a mg̃a dagcóng táuo.

Palacra. = Tipac ng̃a boláoan ng̃a olay ug baol pa, ng̃a maquíta usáhay sa
mg̃a mina.

Palada. = Bisan onsa ng̃a macóha sa pala, sa macaúsa, sa tagsa ca
pagcóha.

Paladar. = Lang̃ágng̃ag. * Pagcalamí. * Caíbog sa bisan onsang
espirituhánon.

Paladear. = Pagbótang, pagtóng̃ad sa lang̃ágng̃ag sa bag-ong guiánac, sa
dogós con sa lain ng̃a matám-is, arón mahagálam ug magasóso ug maáyo. *
Pagcóha sa caíbog sa bisan onsang botang tong̃ód sa lain ng̃a botang ng̃a
ihátag, ng̃a macalípat ug macalímbong sa lamí. * Paghógas sa bába con sa
lang̃ágng̃ag sa mg̃a mananáp, arón macacáon sila ug maáyo. * Pagbóhat sa
timáan sa báta ng̃a bag-ong guiánac, sa iang bába, ng̃a boot magsóso. *
Pagdímdim, pagtagámtam, sa mahínay, sa bisan onsa.

Paladeo. = Pagcadímdim, pagcatagámtam.

Paladin. = Táuo ng̃a bantógon ug cásing casíng̃an, ng̃a nahímo sia ug
banságon tong̃ód sa iang mg̃a bohat ng̃a cating̃aláhan ug hibólng̃an.

Paladinamente. = Sa pagcabántog, sa pagcaháyag, sa pagcadayág.

Paladino. = Ang nabántog, ang nadayág, ang naháyag.

Palafren. = Cabayo ng̃a aghop, ng̃a guicabayóan, sa canhing tiempo, sa
mg̃a dama, sa mg̃a señora. * Ang cabayo ng̃a pagacabayóan sa mg̃a sologóon
con managobán sila sa ilang mg̃a agálon.

Palafrenero. = Ang sologóon ng̃a magagóyor sa cabayo ug magabótad sa
preno.

Palahierro. = Ang pothao ng̃a guibótang sa bató sa obos, sa mg̃a lilígsan
sa duhá ca bató.

Palamenta. = Cadaghánan sa mg̃a gayóng, sa mg̃a gaod sa tagsa ca sacayán
ng̃a pagagaóran.

Palanca. = Lig-oat, icalíg-oat. * Pisi ng̃a dagcó ng̃a icaósoag sa mg̃a
layág sa mg̃a sacayán.

Palancada. = Pocpoc ng̃a guipócpoc sa lig-oat, sa espeque.

Palancana. V. Palangana.

Palangana. = Honáoan, panghunáoan.

Palanquera. = Bolobóngtod ng̃a hatáas.

Palanquero. = Ang magalíg-oat.

Palanqueta. = Lig-oat, icalíg-oat ng̃a diótay.

Palanquin. V. Ganapan. * Pisi ng̃a pagagamíton sa mg̃a sacayán, sa
paglólos sa mg̃a layág.

Palatina. = Bisti sa mg̃a babáye sa pagtábon sa liog ug sa doghan sa
tiempo sa tugnao.

Palatinado. = Cahímtang sa mg̃a caobánan sa hari sa Alemania, ug ang
yota sa mg̃a príncipes sa maong Guinharían.

Palatino. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a palasio, ug onay sa mg̃a táuo ng̃a
nagasílbi sa palasio. * Cahímtang sa mg̃a dagcóng táuo sa Guinharían sa
Alemania, sa Francia ug sa Polonia.

Palazo. = Paglámbos, pagbónal sa cahoy, con sa pala.

Palazon. = Cadaghánan sa mg̃a cahoy sa bisan onsang buhat.

Palco. = Lugar ng̃a pagalingcódan sa mg̃a táuo sa pagsolóng sa mg̃a dola.
* Solód solód ng̃a may balcon, talambóan, sa mg̃a teatro.

Paleador. = Ang mogámit sa pala sa iang pagbúhat.

Palenque. = Dingding sa mg̃a papán con sa mg̃a bogsoc, ng̃a magalibót sa
bisan onsang lugar.

Paleografía. = Quinaárman ng̃a magatórlo sa pagbása, sa mg̃a sulat ng̃a
caráan.

Paleográfico. = Ang nahatong̃ód sa paleografía.

Paleógrafo. = Ang nagaestudio sa quinaádman sa paleografía.

Palería. = Opicio sa pagbóhat sa mg̃a balaháan ug mg̃a alaguían sa tubig.

Palero. = Ang magabúhat ug magabalígya sa mg̃a pala. * Ang magaháoan, sa
pala, sa mg̃a alaguían sa tubig, sa mg̃a lugar ng̃a tubígan caáyo.

Palestra. = Lugar ng̃a pagaaoáyan, ng̃a pagapinongpóng̃an. * Lugar ng̃a
pagaíndig indígan sa mg̃a táuo, arón suláyon nila ang ilang quinaárman.

Palestrico. = Ang nahatong̃ód sa palestra.

Paleta. = Papán ng̃a diótay ug haláoig ng̃a pagabotáng̃an sa mg̃a pintor sa
mg̃a color, sa pagcasonód sonód, sa pagpíntal nila. * Capandáyan sa
puthao, ng̃a malíng̃in, ng̃a may iang caogalíng̃on ng̃a tugdánan, ng̃a
guinagámit sa mg̃a caparían, sa pagpáhat sa mg̃a sod-an. * Capandáyan sa
pagcólcog sa caláyo.

Paletilla. = Bocó bocó. * Bocóg sa cotó cotó.

Paleto. = Mananáp sa opát ca tiil, maíng̃on ing̃on sa osa. * Táuo ng̃a
boquídnon, borong.

Paleton. = Ang bahin sa yaoe ng̃a mosolód sa yaoíhan.

Paletoque. = Capote ng̃a moábot hasta sa tohod.

Palia. = Cortina, tabil sa sagrario, ng̃a magasalípod sa Santísimo
Sacramento. * Panápton ng̃a diótay ug laro ng̃a igatábon sa cális sa
pagmisa sa mg̃a Pare, ug ang malíng̃in ng̃a igatábon sa hostia ng̃a
guibótang sa patena ng̃a guiibábao sa cális, sa oalá pa macóha ang paño
ng̃a guitábon sa maong cális.

Paliacion. = Pagcalimód, pagcatábon sa bisan onsa.

Paliadamente. = Sa pagcatinágo, sa pagcahílom.

Paliar. = Paglimór, pagsománg̃il.

Paliativo. = Tambal ng̃a ibótang sa mg̃a masaquét ng̃a díli na matámbal,
arón mamahínay hinay lamang ang mg̃a maól-ol.

Paliatorio. = Ang macatábon, ug macalimód sa bisan onsa.

Palidez. = Pagcalálag, pagcalospád, pagcalopsád.

Pálido. = Malospád, malopsád, malálag, madálag.

Palillero. = Ang magabóhat ug magabalígya sa mg̃a palíyo, sa mg̃a gung̃i
ng̃a icóhit sa mg̃a ng̃ipon. * Hopot hopot ug bisan onsa ng̃a pagasórlan ug
pagabotáng̃an sa mg̃a palíyo.

Palillo. = Palíyo, gong̃i ng̃a icolóhit sa mg̃a ng̃ipon. * Cahoy ng̃a
icabásal sa tambol. * Bisan onsa ng̃a oaláy bale ug polós. * Ang
tolománon ng̃a ona ug tolotagídyot sa mg̃a quinaárman ug mang̃a opicio.

Palinodia. = Pagcasíbog ng̃a bantog sa guiíng̃on ng̃a daan.

Pálio. = Timáan ng̃a guihátag sa santos ng̃a Papa sa mg̃a Arzobispo ug sa
obán ng̃a mg̃a Obispo, ng̃a mao ang usá ca bacus ng̃a putíon, ng̃a
guibotáng̃an sa onóm ca crus ng̃a maítom, ng̃a guisáblay sa mg̃a abága ug
mobítay sa doghan. * Panápton ng̃a dagcó ng̃a guibótang sa onóm con oaló
ca cohoy ng̃a hatáas, ng̃a guidála sa mg̃a procesion arón masílbi ug dao
atóp ng̃a pagasilóng̃an sa Padre ng̃a magabítbit sa Santísimo Sacramento,
sa mg̃a reliquia, &c., ug sa Padre ng̃a magasonód sa bisan onsang santos:
pagagamíton opod sa Santos ng̃a Papa, sa mg̃a hari ug sa obán pang mang̃a
ponóan sa Singbahán, sa mg̃a piesta ug sa ilang pagsolód ng̃a bantog sa
mg̃a longsod. * Bisan onsa ng̃a may dagoay sa lambong, sa sambong.

Palique. = Suguílon ng̃a caoang, ng̃a oaláy polós ug cahológan.

Paliza. = Pagcabónal, castigo sa daghan ng̃a mang̃a paglátos, paglámbos.

Palizada. = Alad, lugar ng̃a guilibótan sa mg̃a bogsoc.

Palma. = Lubí, sacsac, nipa, bolí, saguísi, &c. * Cahoy ng̃a mobóng̃a sa
bong̃a ng̃a guing̃álan ug datil. * Timáan sa pagdáog ug ang maong pagdáog.
* De la mano. = Palad sa camót. * De los pies. = Lapa lapa, itolónob.

Palmacristi. = Tanóm.

Palmada. = Dapi, pagcadápi dapi, pagcadágpi. * Pagcabásal basal sa mg̃a
camót.

Palmadica. = Sayáo, pagsabáy.

Palmar. = Lugar ng̃a guinatórcan sa daghánan ng̃a mg̃a lobí, &c. * Ang
nahatong̃ód sa dang̃áo. * Ang socod sa usá ca dang̃áo. * Ang madayág, ang
maháyag, ang nabántog.

Palmario. = Idem desde ang madayág.

Palmatoria. = Palmeta, capandáyan ng̃a guinagámit sa mg̃a magtotóon sa
pagbárlong ug pagcastigo sa mg̃a báta ng̃a tinón-an nila: mao ang usá ca
papán ng̃a diótay ug malíng̃in ng̃a guinabohó bohóan sa pila ca bohó, ng̃a
icadápi dapi sa mg̃a palad sa mg̃a camót sa maong mg̃a báta, ug sa luyong
tomóy guitaólan sa mg̃a tinábas ng̃a panit ng̃a igahámpac opód caníla. *
Sanggáan sa mg̃a candela, sa pothao, tombága, &c.

Palmeado. = Mg̃a tiil sa mg̃a gaquét, mg̃a itic, &c., ng̃a guicalang̃aquítan
sa mg̃a torlo ug mg̃a cocó sa usá ca panit.

Palmear. = Pagdápi dapi, pagdágpi sa mg̃a camót, pagbásal sa mg̃a palad.

Palmejea. = Cahoy ng̃a guitáod cutub sa dolong hasta sa olín, sa solód
sa mg̃a sacayán, ug ng̃a guipahaáng̃ay sa tagsa tagsa ca ligason.

Palmentera. = Coreo, ang magadála sa mg̃a sulat.

Palmeo. = Socod sa mg̃a dang̃áo, sa mg̃a tocáo.

Palmera. V. Palma hasta timáan.

Palmero. = Táuo ng̃a magabántay sa mg̃a palma. * Táuo ng̃a nagaádto sa
yotang santos, sa yota sa Jerusalém, cay sa pagpaúli nia nanagdála sa
mg̃a lucay, sa mg̃a dahon sa mg̃a palma.

Palmeta. V. Palmatoria hasta sanggáan. * Pagcadágpi sa palad sa camót
sa palmeta, pagcadolápi.

Palmífero. = Ang guidaghánan sa mg̃a palma.

Palmilla. = Calaínan sa panápton ng̃a hinábol sa longsod sa Cuenca.

Palmitieso. = Cabayo ng̃a may cocó ng̃a tindog dapit sa atubáng̃an, ug
magáhi.

Palmito. = Obód. * Tanóm.

Palmo. = Dang̃áo. * Dula sa mg̃a báta.

Palmotear. V. Palmear.

Palmoteo. = Pagcadágpi, pagcadápi dapi, pagcabásal sa mg̃a palad sa
camót. * Pagcadápi sa palmeta.

Palo. = Cahoy, bonal. * Pagcalátos, pagcabónal sa cahoy. * Ang pagpatáy
sa mang̃a saláan, guican sa sentencia sa mg̃a hocom. * Bisan onsang
dagoay sa mg̃a dahon sa baraja, oros, copas, &c. * Pong̃a, quinapónghan,
sa mg̃a bong̃a. * Talároc sa mg̃a sacayán.

Polomadoras. = Tinahían sa mg̃a layág sa mg̃a sacayán, ng̃a pagasinambágan
sa relinga.

Palomar. = Lobir, pisi ng̃a magamáy ng̃a binílic caáyo. * Salapatíhan,
baláyan sa mg̃a salapáti.

Polomariego. = Salapáti ng̃a guibatónan sa baláy, ng̃a magalúpad lupad sa
banua.

Palomear. = Pagdácop, pagpusil sa mg̃a salapáti. * Pagbáton sa
pagcadúgay sa mg̃a salapáti.

Palomera. = Lugar ng̃a maháoan caáyo, ng̃a oaláy salípdan ng̃a guihámpac
uyámut sa mg̃a hang̃in ng̃atanán. * Salapatíhan.

Palomería. V. Palomear.

Palomero. = Ang magapatigáyon sa pagpálit ug sa pagbalígya sa mg̃a
salapáti. * Ang mahagógma magbáton sa mg̃a salapáti.

Palómico. V. Mariposa. * Bocó bocó sa mg̃a cabayo, &c.

Palomina. = Iti sa mg̃a salapáti. * Tanóm.

Palomino. = Cayóbog, coyóbog, pisó sa mg̃a salapáti. * Timáan sa tae ng̃a
mahabílin usáhay sa mang̃a sinína ug sa mg̃a calson.

Palomo. = Salapáting laqui. * Táuo ng̃a boang boang, hong̃og, coláng̃an sa
boot. * Balod.

Palon. = Bandela ng̃a hatáas ug ng̃a may opát ca tomóy.

Palor. V. Palidez.

Palotada. = Pagcabónal sa cahoy ng̃a díli dagcó. * Barlis ng̃a
guinabárlis sa papel, sa papán, &c., ng̃a silbi sa panigíngnan arón
magatóon sa pagsúlat ang mg̃a báta.

Paloteado. = Pagsabáy sa mg̃a táuo ng̃a nanagsigbásal basal sila sa mg̃a
cahoy hamóbo ng̃a guinabítbit nila sa ilang mg̃a camót, sa pagbánha nila
ug pagsádsad sa maáyong pagcompás. * Pagcabónal, pagcalátos sa mg̃a táuo
ng̃a nanagsigáoay.

Palotear. = Pagbásal sa mg̃a cahoy. * Pagsuguílon sa mg̃a hatáas ng̃a
polong.

Palpable. = Ang arang hicápon, cobílon, capcápon. * Ang maháyag, ang
madayág, ang oaláy duha duha.

Palpablemente. = Sa pagcadayág caáyo, sa pagcaoaláy duha duha, ug
maíng̃on sa pagahicápon onta sa camót.

Palpadura. = Como el siguiente.

Palpamiento. = Pagcahícap, pagcacóbil, pagcacápcap.

Palpar. = Hicap, capcap, cobil. * Pagíla sa bisan onsa sa pagcadayág
caáyo.

Pálpebra. V. Párpado.

Palpitacion. = Pagcalóbcob, pagcaólpot, pagcaguíap ng̃a masóbsob caáyo
sa cásing cásing, sa pulso ug mg̃a caogátan sa mg̃a táuo ug sa mg̃a
mananáp.

Palpitante. = Ang magacalóbcob, ang magaólpot, ang magaguíap.

Palpitar. = Olpot, guiap, calóbcob.

Palpo. = Ihilícap sa mg̃a mananáp.

Palta. = Bong̃a sa cahoy sa maong ng̃alan.

Palto. = Idem.

Paludamento. = Lambong ng̃a mapóla ug binoldáhan sa buláoan ng̃a
guibisti, niádtong tiempo, sa mg̃a romanos.

Paludoso. = Yota ng̃a tubígan, danáoan, pisácan caáyo.

Palumbrario. = Langgam ng̃a manágit sa mg̃a balod.

Palurdo. = Táuo ng̃a borong, boquírnon.

Palustre. = Ang nahatong̃ód sa danao. * Capandáyan sa pothao ng̃a
guigámit sa mg̃a panday sa cota sa pagcóha sa apog.

Pallar. = Pagpíli sa salapí, buláoan, &c., ng̃a labíng mahál, sa nasácot
pa sa yota.

Pallon. = Pagcadághan sa buláoan, sa salapí, &c., ng̃a macóha sa tagsa
ca pagólay, sa guiláin na sa yota.

Pamema. = Bisan onsa ng̃a oaláy bale ug polós.

Pámpana. = Dahon sa mg̃a paras.

Pampanador. = Ang dogá ng̃a guipíga sa mg̃a oloódlot sa mg̃a paras.

Pampanaje. = Cadaghánan sa mg̃a orlot sa mg̃a paras. * Pagdáyan dayan ng̃a
guilabíhan sa mg̃a bótang ng̃a oaláy polós caáyo.

Pampanilla. = Solosáyang diótay ng̃a guibísti sa mang̃a indio, sa
pagtábon sa ilang laoas.

Pámpano. = Orlot sa mg̃a balágon sa mg̃a paras.

Pampanoso. = Ang may daghánan ng̃a mg̃a pámpano.

Pampirolada. = Sabáo, salsa ng̃a magáma sa ajos, sa tinápay ug sa tubig.
* Polong con bohat ng̃a oaláy hingtóngdan.

Pamplina. = Tanóm. * V. el anterior desde polong.

Pamporcino. = Tanóm.

Pamposado. = Tapólan.

Pampringada. = Bisan onsa ng̃a oaláy polós ug hingtóngdan. * Pagcahílog
sa tinápay sa bisan onsa.

Pan. = Tinápay. * Bisan onsang minása sa binócboc, sa dagoay sa
tinápay. * Bisan onsa ng̃a can-on sa matagádlao.

Pana. = Panápton ng̃a bolobalabibóon, sa igagáma.

Panace. = Tanóm.

Panadear. = Pagbóhat sa tinápay ng̃a ibalígya.

Panadería. = Opicio sa pagbóhat sa tinápay, lugar ng̃a pagabohátan ug
pagabaligyáan sa tinápay.

Panadero. = Magbobóhat, ang magabóhat sa tinápay.

Panadizo. = Hobág ng̃a motoróc sa mg̃a torlo, basol. * Táuo ng̃a
masaquéton, salaquétan, malospálon.

Panal. = Orlan sa mg̃a potiócan.

Panarra. = Táuo ng̃a hong̃og, coliró, boang boang, coláng̃an sa boot.

Panática. = Cadaghánan, balon sa tinápay.

Pancada. = Pocpoc ng̃a guipócpoc sa tiil. * Pagcapáquiao.

Pancarpia. = Porong porong ng̃a nagáma sa mang̃a bulac ng̃a nagacaláin
lain.

Pandar. = Pagtápoc, pagtíp-oc sa mg̃a dahon sa baraja sa nanagsugál, sa
paglímbong sa obán.

Pandear. = Pagbalíquig, paglicó, paglíad sa bisan onsa.

Pandectas. = Cadaghánan sa mg̃a leyes ng̃a guipating̃ób ug guipatígom sa
hari ng̃a si Justiniano.

Pandeo. = Pagcabalíquig, pagcabalicó, pagcabóyoc, pagcalíad sa bisan
onsa.

Panderada. = Cadaghánan sa mg̃a pandero. * Polong, con buhat ng̃a díli
macaígo, ng̃a oaláy hingtúngdan.

Panderete. = Limbong sa nagasugál sa baraja. * Dingding, bongbong sa
mg̃a ladriyo, sa mg̃a bató.

Panderetear. = Pagbásal sa pandero ug pasayáo sa iang compas.

Pandereteo. = Pagcabásal sa pandero.

Panderetero. = Ang magabásal, ang magabúhat ug ang magabalígya sa mg̃a
pandero.

Pandero. = Tolotámbol ng̃a diótay ug manípis ng̃a guigámit sa mg̃a longsod
ng̃a obos, ug ng̃a pagabáslan sa mg̃a camót sa mg̃a tagilóngsod, sa ilang
mg̃a pagsabáy, mg̃a piesta ug mg̃a calípay. * Táuo ng̃a mamólong sa oaláy
hingtóngdan ug cahológan.

Pandilla. = Pagcahiósa, pagcaáng̃ay sa pila ca táuo, sa paglímbong sa
ilang isigcaíng̃on. * Catilíngban, cadaghánan sa mg̃a táuo ng̃a naning̃ób
sila sa pagdúla ug sa pagsóroy soroy.

Pandillista. = Ang magapatígom sa obán ng̃a mg̃a táuo.

Pando. = Balíquig, balicó, ang nalíad sa tong̃á tong̃á, talioála. * Ang
mahináyon caáyo sa iang mg̃a paglíhoc. * Ang tubig sa sobá sa mg̃a
capatágan ng̃a hapit díli magabahá.

Pandorga. = Babáyeng matámboc caáyo, ng̃a mahináyon sa iang mg̃a
paglíhoc, ug ng̃a oaláy caang̃áyan. * Talabánog.

Panecico, llo, to. = Ang may dagoay sa tinápay.

Panegírico. = Ang nahatong̃ód sa suguílon, oáli, &c., sa pagdáyeg sa
lain, ug sa pagbántog sa iang mg̃a bohat ng̃a maáyo. * Oáli, pagdáyeg sa
mang̃a santos ug sa obán ng̃a mg̃a táuo ng̃a matárong.

Panegirista. = Palaoáli. * Malaoáli, maoaoáli. * Ang magadáyeg sa lain.

Panera. = Tangcal, panonórlan, sorlánan sa trigo, sa humáy, sa maís,
&c., con sa binócboc.

Panetelas. = Sopas ng̃a matín-ao, ng̃a magáma sa tinápay ng̃a quinórcod,
sa sabáo ug sa asúcar, ng̃a ipacáon sa mg̃a táuo ng̃a maloyáhon.

Panetería. = Solód ng̃a guitagána sa mg̃a baláy sa mg̃a hari sa pagtípig
ug sa pagpáhat sa tinápay.

Pánfilo. = Táuo ng̃a mahináyon, maláng̃an lang̃ánon, malúya caáyo. * Dula
sa mg̃a báta ng̃a mahamótang sa pagpálong sa usá ca candela, ug
quinahánglan ng̃a sangpóton ang maong polong sa maong paghoyóp.

Pangelin. = Cahoy ng̃a dagcó.

Paniaguado. = Ang guilabánan ug guipacáon sa lain. * Abian, higála.

Pánico. = Cahárloc, calísang, cacógmat ng̃a dagcó.

Paniego. = Ang hing̃áoan caáyo sa tinápay. * Yota ng̃a mobóng̃a caáyo. *
Poyo poyo, puntél ng̃a pagasórlan sa olíng.

Panificar. = Pagbóhat pagbág-o sa mg̃a solóp, sa pagpógas sa trigo, sa
humáy, sa maís, &c.

Panizo. = Maís.

Panoja. = Poso.

Pantalon. = Calson, salooál ng̃a hatáas.

Pantalla. = Oja de lata. * Tombága ng̃a binácbac sa pagcanípis, &c., ng̃a
icaatúbang sa mg̃a sugá sa belon, &c., arón salípdan ang siga, ug díli
onta magapasoláo ug magadáot sa mg̃a matá. * Bisan onsa ng̃a ibútang sa
atubáng̃an sa mg̃a matá, sa pagsalípod sa sugá con sa caláyo. * Bisan
onsa ug bisan quinsa ng̃a magasalipód sa lain.

Pantano. = Danao, yota ng̃a tobígan. * Caculían. * Caoláng̃an,
cabilínggan, casámoc ng̃a dagcó.

Pantanoso. = Yota ng̃a guidanáoan caáyo. * Bisan onsa ng̃a guibotáng̃an sa
mg̃a cabilínggan, mg̃a caculían, mg̃a caoláng̃an, mg̃a casámoc.

Panteon. = Singbahán, sa canhing tiempo, ng̃a guibóhat sa longsod sa
Roma, ng̃a guisingbáhan sa mg̃a dioatáhan sa mg̃a dios dios ng̃atanán:
carón tiempoha nahímo Singbahán ng̃a pagasingbáhan cang María Santísima.
* Lugar ng̃a guibohátan pagtúyo sa mg̃a lang̃ob lang̃ob con mg̃a bohó, sa
paglobóng sa mg̃a minatáy, ug labi pa sa mg̃a hari ug mg̃a príncipe.

Pantera. = Mananáp sa opát ca tiil ng̃a maísog caáyo. * Bató ng̃a pino,
salamín ng̃a guing̃álan de roca, sa bató.

Pantómetra. = Capandáyan sa pagsócod socod sa bisan onsa, ug sa
pagbárlis.

Pantomima. = Dula sa puro, sa lonlon timáan, sa oaláy polong.

Pantomímico. = Ang nahatong̃ód sa pantomima.

Pantomimo. = Ang táuo ng̃a magapanigíng̃on ing̃on sa mg̃a buhat ug sa mg̃a
polong sa mg̃a táuo ng̃a nanagápil sa mg̃a dula.

Pantoque. = Ang tian, ug ang loang sa sacayán.

Pantorrilla. = Bagtac.

Pantorrillera. = Panápton ng̃a ilócloc sa ilálom sa mg̃a medias arón
pagaíngnon ng̃a dagcó ang mg̃a bagtac. * Medias ng̃a mabága.

Pantorrilludo. = Ang may dagcóng bagtac.

Pantuflazo. = Pagpócpoc sa sapín.

Pantuflo. = Sapín ng̃a maíng̃on ing̃on sa sinelas.

Panza. = Tian.

Panzada. = Pagdóso sa tian. * Pagcabósog.

Panzon. = Ang may dagcóng tian.

Panzudo. = Idem.

Pañal. = Hapín, postánan sa mg̃a batang diótay. * Ang mg̃a bahin sa
sinína, dapit sa obus. * Pagcabáta.

Pañero. = Ang magabalígya sa mg̃a panápton.

Pañetes. = Salooál, calsonsillos sa mg̃a mananágat. * Ang paño, ang
panápton con bagcos ng̃a guibácos sa mg̃a laráoan sa atong Guinóong
Jesucristo.

Paño. = Panápton ng̃a hinábol sa mg̃a balahíbo sa mg̃a carnero. * Bisan
onsang panápton. * Tabil. * Panápton ng̃a magámit sa pagtámbal sa mg̃a
samad. * Aláp-ap sa nauong ug sa láoas. * Pagcalágom sa mg̃a matá, ug
pagcapolá. * Boling sa mg̃a salamín, sa mg̃a baso, &c., landong ng̃a
macaólang sa ilang pagcasíga. * Layág sa mg̃a sacayán.

Pañol. = Tagsa ca junta junta con solód solód sa mg̃a sacayán.

Pañoso. = Táuo ng̃a bolíng̃on, ng̃a guibistíhan sa mg̃a noog.

Pañuelo. = Paño, panyo.

Papa. = Ang Santos ng̃a Papa, pang̃ólo ng̃a maquíta sa calibútan sa mg̃a
binuñágan ng̃atanán, ilis ni Jesucristo sa iyang Iglesia. * Sopas ng̃a
mahómoc ng̃a ipacáon sa mg̃a báta. * Bisan onsang calán-on.

Papá. = Polong ng̃a igatáuag sa mg̃a báta sa ilang amahán.

Papacete. = Talabánog.

Papada. = Ogoc, lagung lagung.

Papadilla. = Ang onód ng̃a anáa sa ilálom sa solang.

Papado. = Pagcahímtang sa Santos ng̃a Papa ug ang túig ng̃a pagadugáyan
nia.

Papafico. = Langgam.

Papagayo. = Perico, loro. * Tanóm. * Isda. * Bolac.

Papahigo. = Panápton sa mg̃a calo calo, sa panápton opód, ng̃a igatábon
sa liog ug sa nauong gauas ang mg̃a matá. * Layág sa mg̃a sacayán.

Papal. = Ang nahatong̃ód sa Santos ng̃a Papa.

Papalina. = Calo calo sa panápton, &c., ng̃a magatábon sa mg̃a dalónggan.

Papalmente. = Ing̃on sa Papa. * Ing̃on sa gahóm sa Santos ng̃a Papa.

Papamoscas. = Langgam. * Táuo ng̃a magabang̃áng̃a sa masóbsob sa bába.

Papanatas. = Táuo ng̃a masáyon motóo sa bisan onsa, ng̃a masáyon
pagalimbóng̃an ug pagaólo olóhon.

Papandujo. = Ang mahínog caáyo, ang mahómoc sa pagahínog, ang nadóboc.

Papar. = Pagcáon sa bisan onsang mahómoc sa díli quinahánglan ng̃a
osápon, paglámoy. * Díli pagtágad sa bisan onsa ng̃a tacós onta ng̃a
pagatágdan.

Páparo. = Táuo ng̃a borong, boquídnon, cabos sa oaláy quinaárman, ng̃a
mating̃ála sa bisan onsa.

Paparrabias. = Ang masáyon masocó, mabaláca, manoyó.

Paparrolla. = Polong ng̃a igacahárloc sa mg̃a báta, arón magahílom sila
con managhílac.

Paparrucha. = Balíta, suguílon ng̃a bacácon.

Papasal. = Dula sa mg̃a báta. * Bisan onsa sa diótay ng̃a bale, ang oaláy
polós.

Papaz. = Ng̃alan ng̃a guicahing̃álan sa África sa mg̃a Padreng cristianos.
* Polong ng̃a guicahing̃álan usáb sa mg̃a cristianos sa mg̃a Padre sa mg̃a
moros.

Papazgo. V. Papado.

Papel. = Papel. * Papel ng̃a sinolátan sa bisan onsa. * Ang bahin sa
dula, ng̃a ihátag ng̃a sinúlat sa papel sa tagsa ca táuo ng̃a apil sa
dula, arón saolóhon nia. * Ang táuo ng̃a mahilábot con may catongdánan
sa bisan onsa.

Papelear. = Pagbólong sa usá ca papel sa talioála sa obán.

Papelera. = Panonórlan sa mg̃a papel. * Honos honos ng̃a sorlánan sa
papel. * Cadaghánan sa mg̃a papel ng̃a sinolátan.

Papelería. = Cadaghánan sa mg̃a papel ng̃a nang̃obót ug nasácot, ug ang
mg̃a papel ng̃a guisi ug oaláy polós.

Papelero. = Ang magbobóhat, ang magabóhat ug magabalígya sa papel.

Papeleta. = Papel ng̃a diótay, sinolátan sa bisan onsa, balisóngsong ng̃a
papel ng̃a pagasórlan sa bisan onsa.

Papelina. = Copa, baso ng̃a halagpád dapit sa itáas ug diótay dapit sa
obus. * Panápton ng̃a manípis caáyo.

Papelista. = Ang mahilábot sa mg̃a papel.

Papelon. = Papel ng̃a sinolátan sa bisan onsa ng̃a oaláy polós. * Papel
ng̃a mabága ng̃a nagáma sa daghan ng̃a mg̃a papel ng̃a guipílit pilit sa
atóle. * Táuo ng̃a maandácon, ng̃a magapacadagcó.

Papelonear. = Pagpacadagcó, pagándac sa bisan cansa.

Papelote. = Papel ng̃a sinolátan ng̃a oaláy polós.

Papera. = Bocol, bogon sa liog.

Papero. = Colon ng̃a pagabohátan sa sopas ng̃a mahómoc sa mg̃a báta.

Papiabillo. = Mananáp sa opát ca tiil.

Papilla. = Sopas ng̃a mahómoc ng̃a ipacáon sa mg̃a báta. * Pagcalaláng sa
paglímbong sa isigcatáuo.

Papion. = Calaínan sa amó.

Papiro. = Tanóm.

Papirotada. = Pagcalític, pagcalábtic.

Papirotazo. = Como el siguiente.

Papirote. = Lític, labtic, pitic.

Papista. = Ng̃alan ng̃a guicahing̃álan sa mg̃a táuo ng̃a díli mutóo sa
Santos ng̃a Papa sa mg̃a cristianos ng̃a nanógot canía.

Papo. = Balónan, pabalónan.

Papudo. = Ang may dagcóng balónan.

Papujado. = Langgam ng̃a balahibóan caáyo sa balónan.

Papulá. = Hobág ng̃a motóbo sa liog sa obos sa solang.

Paquebot. = Sacayán ng̃a guitagána sa padála dala sa mg̃a sulat.

Paquete. = Idem. * Pardong diótay. * Cadaghánan sa mg̃a sulat ng̃a
guipailálom sa usá lamang ca papel ng̃a guipílit.

Par. = Pares. * Magsáma, maíng̃on.

Para. = Arón. * Dapit. * Sa.

Parabien. = Pagcalípay, pagpasábot sa calípay sa bisan cansa, tong̃ód sa
maáyong palad sa lain.

Parábola. V. Enigma. * Suguílon ng̃a halálom, ng̃a díli matúquib, ng̃a
malisód pagatogcálon, gaday, tigmo.

Parabolano. = Ang mamólong sa malisód ng̃a pagasabóton ug tuquíbon.

Parabólico. = Ang soguílon ng̃a malisód pagatuquíbon ug tugcálon, ang
guibotáng̃an sa baláybay.

Paracaídas. = Máquina, capandáyan ng̃a guinagámit sa mg̃a táuo ng̃a
magalupád sa mg̃a globo, ng̃a guitagána nila sa ilang pagcahólog.

Parácleto ó Paráclito. = Ang Espíritu Santo.

Paracronismo. = Pagcasayóp sa pagísip sa mg̃a catuígan.

Parada. = Pagcahonóng, pagcapoyó. * Lugar ng̃a pagatigúman sa mg̃a
hayúpan. * Ting̃ób, pagcatígom sa mg̃a soldados. * Ang salapí ng̃a
guisugál sa macaúsa.

Paradero. = Lugar ng̃a pagahunúng̃an. * Catapúsan sa bisan onsa.

Paradeta. = Sayáo, pagsabáy, sa España.

Paradigma. V. Ejemplar hasta catalágman.

Paradilla. V. Parada.

Paradislero. = Mang̃ang̃áyam ng̃a nagahúlat sa mg̃a mananáp. * Ang
mahagógma sa mg̃a balíta, ug magagáma, macamáo mao sa mg̃a suguílon.

Parado. = Táuo ng̃a oaláy cacúgui sa iang mg̃a buhat ng̃a caugalíng̃on, ng̃a
mahináyon sa iang mg̃a paglíhoc.

Paradoja. = Bisan onsa ng̃a cating̃aláhan, ng̃a díli maíng̃on sa guihúna
húna sa mg̃a táuo.

Paradójico. V. Paradoja.

Paradojo. = Cating̃aláhan, hibólng̃an. * Ang magaláin caáyo sa paghúna
húna.

Parador. = Ang magapoyó, ang magahonóng. * Ang magaposta sa mabáscog sa
sugál. * Halapítan ng̃a pagasórlan sa mg̃a coche, mg̃a caró, mg̃a galíng̃an,
&c.

Parafrasear. = Pagásoy, pagsáyor sa magacaláin lain sa bisan onsa.

Paráfrasis. = Casayóran sa pagcaláin lain sa bisan onsa. * Casayóran sa
usá ca polong con suguílon ng̃a halálom sa lain polong con suguílon ng̃a
masáyon pagasabóton.

Paraguay. = Calaínan sa perico, sa loro.

Paraguas. = Payong.

Parahuto. = Calaínan sa barena, sa locob, sa taladro.

Paraiso. = Tanáman ng̃a matahóm caáyo, ng̃a ponó sa mg̃a bong̃ang tanán ng̃a
matám-is ug malalím oyámot, ng̃a guibotáng̃an ug guipapóy-an sa Dios cang
Adán sa human na ang pagbóhat canía. * Pahimayáan, padoláan, calipáyan
sa mg̃a buláhan, sa Lang̃it. * Bisan onsa ng̃a maníndot.

Paraje. = Lugar, bolotáng̃an. * Pagcabótang sa bisan onsa.

Paral. = Cahoy ng̃a guitongtóng̃an sa quilla sa sacayán ug ng̃a
pagadihógon sa sebo, sa tamboc, arón pagadanglógan ug pagdalagánan sa
maong sacayán con ibótang ug ipalotáo sa tubig.

Paralelo. = Ang guibótang sa pagcahalayó ng̃a magsáma. * Ang maíng̃on,
ang mahatong̃ód sa pacamagsáma. * Pagcatándi, pagcatándig sa bisan onsa,
sa lain ng̃a butang.

Paralisis. V. Perlesía.

Paraliticado. = Ang nabacól.

Paralítico. = Bacól.

Paralogismo. = Soguílon ng̃a díli matúod, ng̃a nahamútang sa mg̃a polong
ng̃a malaláng̃on.

Paralogizar. = Pagsámbag sa mg̃a soguílon ng̃a may camatóod sa
salingcápao lamang.

Paramento. = Dayan dayan sa bisan onsa. * Panápton ng̃a itábon sa bocó
bocó sa mg̃a cabayo. * Ng̃atanán ng̃a quinahánglan sa pagmisa sa mg̃a
Padre.

Páramo. = Caming̃áoan, cahaoánan. * Bisan onsang lugar ng̃a mabúgnao
caáyo ug ng̃a ualá pagapúy-an.

Parancero. = Mang̃ang̃áyam ng̃a may mg̃a capandáyan sa pagdácop sa mg̃a
langgam ug sa mg̃a mananáp.

Parangon. = Pagcatándi, pagcatándig. * Pagcasáma, pagcaíng̃on.

Parangonar. = Pagtándig, pagtándi.

Paraninfo. = Ang amáon sa mg̃a pagcasál.

Paranza. = Ogdo, bolobóngtod ca yota ng̃a pagsalípdan sa boot magposíl
sa mg̃a mananáp.

Parao. = Sacayán ng̃a diótay ng̃a pagalayágan ug pagagaóran.

Parapetarse. = Pagsalípod sa bisan diin. * Pagándam, pagtagána,
paglícay sa mg̃a icaráut.

Parapeto. = Ogdo, bolobóngtod ng̃a binóhat pagtúyo ng̃a pagasalípdan sa
mg̃a soldados, arón díli onta pagadaóton sila sa mg̃a bala sa ilang mg̃a
caáoay. * Cota, bongbong, &c., ng̃a pagasandígan, ug ng̃a guibótang arón
díli onta mahólog ang magalacáo sa mg̃a tuláy, ang manáog sa mg̃a hagdan,
&c.

Parar. = Poyó, honóng. * Pagábot sa catapúsan. * Pagbálhin sa usá ca
botang sa lain ng̃a butang. * Pagpogóng, pagságang. * Pagtagána,
pagándam. * Pagtóg-an sa salapí ng̃a iposta sa sugál. * Pagárang,
pagóndang.

Pararayo. = Máquina, capandáyan ng̃a ibútang sa bisan diin arón moánha
dihá ang mg̃a linti.

Parasceve. = Viernes ng̃a santos, arlao ng̃a guicamátyan sa atong
Guinóong Jesucristo, ng̃a parasceve sa mg̃a judíos, con pagcaándam sa
pasco.

Paraselene. = Laráoan sa bolan ng̃a maquíta sa mg̃a dag-om.

Parasismo. = Pagcapógdao ng̃a dagcó, pagcaoalá sa mg̃a balatían, sa boot,
sa húna húna, sa pagcadúgay.

Parásito. = Ang boot magcáon, ug ang mucáon, sa oaláy paggasto, sa mg̃a
calán-on sa lain. * Tanóm ng̃a macóyot ug magacoyátot, magacápot sa lain
ng̃a tanóm con cahoy ug motóbo sa dugá sa guigácos ug guicoyatótan.

Parasol. V. Paraguas.

Parastado. = Halígueng cota, columna ng̃a guipadápat sa lain ng̃a columna
ug ng̃a guihonóng̃an sa sinógdan sa mg̃a arco.

Parazonio. = Espada ng̃a halagpád ug ng̃a oaláy tomóy.

Parca. = Camatáyon.

Parcamente. = Sa tolotagídyot, sa mahínay hinay, sa pagcahícao.

Parce. = Papel ng̃a guihátag sa mg̃a magtotóon sa mg̃a tinón-an ng̃a may
pahanóngdan, ng̃a sinolátan sa mg̃a pagpasaílo caníla, con masayóp sila
ogáling sa oláhing adlao.

Parcial. = Ang nahatong̃ód sa bisan onsang bahin sa usá ca tibúoc. * Ang
magabóyoc sa bisan onsang dapig, ug ang magalában guihápon sa bisan
cansa. * V. Afable.

Parcialidad. = Pagcaáng̃ay, pagcahiósa sa pila ca táuo, sa pagbúhat sa
bisan onsa. * Cadaghánan sa mg̃a táuo ng̃a nanaghiósa sila ug nanagbúlag
sa obán. * Pagcahigála, pagcaábian. * Pagcalómo, pagcaáyo sa gaui. *
Pagcapíli sa mg̃a táuo sa pagtábang sa obán bisan ng̃a díli tacós, ug sa
pagáyad sa obán bisan ng̃a tacós sila.

Parcialmente. = Sa pagcahigála.

Parcidad. = Casaráng̃an ng̃a nahamútang sa pagcasabót sa paghátag ug sa
pagpáhat sa bisan onsa.

Parco. = Ang magaápas ug maganonót sa casaráng̃an sa paghátag, sa
paggámit ug sa pagbóhat sa bisan onsa, ug sa pagcáon ug pagínom.

Parchazo. = Pagcayóbit, pagcatíao ng̃a mabóg-at.

Parche. = Haclop, hampol. * Ang panit sa mg̃a tambol. * Bisan onsa ng̃a
guibótang lamang sa ibábao sa lain ng̃a botang, sa salingcápao ug sa
díli ang̃ay.

Pardal. = Táuo sa mg̃a longsod ng̃a diótay. * Táuo ng̃a malaláng̃on,
tolotampalásan. * Mananáp sa opát ca tiil. * Langgam.

Pardear. = Paglabáo, paglabí sa color ng̃a molomaítom.

Par diez. = Sa pagcamatúod.

Pardilla. = Langgam.

Pardillo. = Panápton sa balahíbo sa mg̃a carnero ng̃a molomaítom. *
Langgam.

Pardo. = Color ng̃a molomaítom, mabóloc boloc. * Cang̃ít ng̃it sa mg̃a
pang̃ánod.

Pardusco. = Color ng̃a mabóloc boloc.

Parear. = Pagpares, pagpárang, pagtopóng, pagpaáng̃ay sa dohá ca botang.
* Pagtinagórha, pagtagórha sa mg̃a butang.

Parecer. = Húna húna, pagcasábot. * Pagcabótang sa baihon sa nauong. *
Pagtóngha, pagpaquíta sa bisan onsa. * Pagcaáng̃ay, pagcabótang ng̃a
maáyo, pagcahúsay sa mg̃a butang.

Parecido (bien ó mal). = Bisan onsa sa maáyo con sa daótan ng̃a dagoay
con baihon.

Pareciente. = Ang maíng̃on, ang magsáma, ang topóng sa lain. * Ang
motóngha ang mapaquíta.

Pared. = Pared, bongbong, dingding ng̃a cota. * Baláy ng̃a caogalíng̃on sa
tagsa tagsa.

Paredaño. = Ang anáa sa talioála sa mg̃a bongbong.

Paredon. = Pared, bongbong ng̃a dagcó. * Ang potol ng̃a pared ng̃a
mahabílin sa pagcatíndog sa mg̃a baláy, mg̃a cota, &c., ng̃a nagubá,
nabóncag, napócan.

Pareja. = Pares, duhá ca botang ng̃a magtopóng, magsáma, maíng̃on.

Parejo. = Ang maíng̃on ug magsáma sa lain ng̃a botang.

Parejura. = Pagcaíng̃on, pagcasáma, pagcatopóng.

Parénesis. = Sambag, tambag, pagágda.

Parenético. = Ang magasámbag, ang magatámbag, ang magaágda, somalámbag,
tigsámbag.

Parentacion. = Piesta sa Singbahán ng̃a masolóbon, tong̃ód sa mg̃a
minatáy.

Parentela. = Pagcacaobánan, cadaghánan sa mang̃a caubánan.

Parentesco. = Pagcacaobánan. * Pagcaáng̃ay, pagcahiósa sa mg̃a butang.

Paréntesis. = Pagcasácot sa pila ca polong ng̃a díli onta quinahánglan
sa usá ca suguílon. * Pagcaárang, pagcaóndang sa bisan onsa.

Pareo. V. Parejura.

Parérgon. = Pagcasómpay, pagcadógang sa bisan onsa, sa lain. * Ang
guisómpay ug guidógang sa bisan onsang botang.

Pares y Nones (jugar, echar á). = Pagsogál sa pares lones, pagsómbol,
paghánip. * Secundinas. = Inónlan.

Parias. = Ang bohis ng̃a guinabáyad sa usá ca hari sa lain ng̃a hari, ng̃a
igacaíla sa iang pagcaponóan canía.

Paricion. = Túig, tiempo ng̃a igaánac sa mg̃a mananáp, sa mg̃a hayúpan,
tangánac sa mg̃a guimbúhi.

Paridad. = Pagcatándig, pagcatándi sa mg̃a butang, pagcasáma,
pagcatopóng, pagcaíng̃on nila.

Paridera. = Babáye con baye ng̃a tigánac. * Lugar ng̃a pagaáncan sa mg̃a
hayúpan. * Pagcaánac sa mg̃a hayúpan, ug ang túig ng̃a igaánac nila.

Parida. = Ang bag-o nagaánac.

Pariente. = Caubánan. * Maíng̃on, magsáma. * Dapig. * Ang bana, ang
asáoa.

Parietal. = Tagsa ca bocóg ng̃a labíng dagcó sa olo.

Parietaria. = Tanóm.

Parificar. = Pagmatúod sa guiíng̃on, sa guisoguílon, sa mg̃a pananglétan.

Parihuela. = Tarabón, orimón.

Parir. = Pagánac. * Pagítlog sa mg̃a langgam, &c. * Pagbíhod sa mg̃a
isda. * Pagásoy, pasáyor ug maáyo sa anáa sa húna húna. * Pagtóngha,
pagpaquíta sa bisan onsa.

Parla. = Ting̃og, pagpamólong, pagcasáyon sa pagsuguílon. * Pagcatábi sa
oaláy hingtóngdan.

Parladillo. = Soguílon ng̃a palábi labíhon, maandácon.

Parlador. V. Hablador.

Parladuría. V. Habladuría.

Parlaembalde. = Ang tigsoguílon caáyo sa oaláy cahológan, sa caoang.

Parlamental. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a soguílon sa mg̃a catilíngban sa mg̃a
dagcóng táuo.

Parlamentar. = Pagsigsoguílon sa mg̃a táuo, pagsoguílon sa mg̃a táuo sa
ubán ng̃a isigcaíng̃on. * Pagsábot sa bisan onsa.

Parlamentario. = Bisan quinsa sa mg̃a dagcóng táuo sa mg̃a catilíngban sa
pagsábot sa mg̃a holosáyon sa Guinharían.

Parlamento. = Pagsoguílon sa mg̃a catilíngban sa mg̃a dagcóng táuo. *
Catilíngban sa mg̃a dagcóng táuo sa Guinharían, ng̃a nanígom sila sa
pagsábot sa mg̃a holosáyon ng̃a labíng mahál.

Parlanchin. V. Parlaembalde.

Parlante. V. Hablador.

Parlar. V. Hablar.

Parlatorio. = Idem. * Lugar ng̃a pagasoguilánan.

Parlería. V. Habladuría. * Suguílon ng̃a bacácon. * Pagcatíng̃og sa mg̃a
langgam. * V. Murmurio.

Parlero. V. Hablador. * Hinoguilánon caáyo, tabían. * Ang magadála dala
sa mg̃a suguílon ng̃a bacácon. * Langgam ng̃a tigtíng̃og. * Bahá sa tubig
ng̃a mobánha. * Bisan onsa ng̃a magapasábot sa anáa ng̃a tinágo sa húna
húna.

Parleron. = Como el anterior hasta ang magadála.

Parleta. = Solte. * Cagóla, soguílon sa caling̃áoan lamang.

Parlon. = Ang hinólte, hinoguilánon caáyo sa oaláy polós ug
hingtóngdan.

Parlotear. = Pagsoguílon caáyo sa oaláy lamí, hingtóngdan ug cahológan.

Parnaso. = Ang buquid ng̃a guinapóy-an sa mg̃a musa, ing̃on sa guihúna
húna sa mg̃a caráan ng̃a táuo. * Cadaghánan sa mg̃a sulat ng̃a guibutáng̃an
sa mg̃a berso, sa mg̃a garay, sa mg̃a balac.

Parodia. = Hinóad sa bisan onsang sulat ng̃a maáyo sa pagyúbit canía.

Parola. = Pagcatábi, soguílon, solte ng̃a oaláy polós cagúla ng̃a hatáas
sa oaláy cahológan.

Paroximal. = Ang nahatong̃ód sa pagcapógdao.

Paroxismo. V. Parasismo.

Parpadear. = Pagpamíloc sa masóbsob.

Párpado. = Tabon tabon sa mg̃a matá, alobáob.

Parpar. = Ang ting̃og sa gaquít, sa itic.

Parque. = Lugar ng̃a pagadoláan, ng̃a guilibótan sa cota ug harúul sa mg̃a
baláy sa mg̃a hari. * Lugar ng̃a pagabotáng̃an sa pólvora, sa mg̃a bala,
&c., ug sa balon, sa mg̃a calán-on sa guihonóng̃an sa mg̃a pang̃obátan.

Parquedad. V. Parcidad.

Parra. = Paras, tanóm ng̃a mobóng̃a sa ubas. * Sorlánan sa yota sa duhá
ca caláptan, coloptánan.

Parrado. = Tanóm con cahoy sa hatáas ng̃a sang̃á, masámba caáyo.

Párrafo. = Bahin, pagcalináin lain sa mg̃a sulat.

Parral. = Paras ng̃a guibótang sa dalámba. * Paras ng̃a oalá capónan. *
Baso, sorlánan ng̃a dagcó sa yota.

Parrar. = Pagsámba sa mg̃a cahoy ug mg̃a tanóm, pagtáas caáyo sa mg̃a
sang̃á nila.

Parricida. = Ang nagapatáy sa iang amahán con sa inahán nia.

Parricidio. = Pagpatáy sa bisan cansa sa iang amahán con inahán.

Parrillas. = Taláphan, salárang. * Tinghoy ng̃a diótay dapit sa bába ug
dagcó dapit sa sampot.

Parrizo. = Paras ng̃a ihálas.

Parro. = Gaquít, itic.

Párroco. = Ang cura sa usá ca longsod.

Parron. V. Parrizo.

Parroquia. = Singbahán ng̃a ponóan sa tagsa ca longsod ng̃a pagapaambítan
sa mg̃a sacramentos ug sa mg̃a caposlánan ng̃a calágnon sa mg̃a sacop ng̃a
hingtóngdan. * Cadaghánan sa mg̃a sacop ug ang yota ng̃a hingsácpan sa
tagsa ca parroquia. * Ang mg̃a Padre ng̃a nanagsílbi sa tagsa ca
parroquia.

Parroquial. = Ang nahatong̃ód sa parroquia.

Parroquialidad. = Yota, &c., ng̃a guitórlo sa pagcasácop sa tagsa ca
parroquia.

Parroquiano. = Sacop sa tagsa ca parroquia. * Ang táuo ng̃a magapálit
guihápon sa iang mg̃a quinahánglan sa usá lamang ca tiendáhan.

Parsimonia. = Casaráng̃an sa ng̃atanán.

Parte. = Bahin sa bisan onsa. * Ang guipáhat sa bisan onsa. * Táuo ng̃a
may gahúm. * Tagsa sa mg̃a táuo ng̃a may capolong̃ánan. * Ang luyo, dapig,
&c., ng̃a guibóyocan ug guilabánan sa bisan cansa. * Bisan onsang
pagpahibaló con balíta ng̃a guihátag sa bisan cansa.

Partear. = Pagpanábang sa nagaánac.

Partero. = Mananábang.

Partería. = Opicio sa pagcamananábang.

Partero. = Mananábang ng̃a laláqui.

Partesana. = Hing̃aníban ng̃a maíng̃on ing̃on sa dagoay sa bangcao.

Particion. = Pagcabáhin, pagcabólag.

Particionero. V. Partícipe.

Participacion. = Pagcaámbit. * Pagpahibaló, balíta ng̃a ipasábot.

Participante. V. Partícipe.

Participar. = Pagpahibaló, pagsáyod, pagásoy. * Pagámbit.

Partícipe. = Ang moámbit sa bisan onsa.

Partícula. = Bahin ng̃a diótay.

Particular. = Ang ang̃ay ug onay sa bisan onsa, ang quinaía, ang
caogalíng̃on. * Tagsa ca buoc. * Mahál, cating̃aláhan, hibólng̃an. * Táuo
ng̃a oaláy opicio, con pagcahímtang ng̃a magapaláin canía sa obán. * Tuyo
ng̃a hingtúngdan sa suguílon.

Particularidad. = Pagcatinágsa, pagcatágsa, pagcaláin sa bisan onsa. *
Pagcapalángga. * Tagsa ca bahin con bisan onsa ng̃a nagapaláin sa usá ca
botang sa lain ng̃a botang.

Particularizar. = Pagásoy, pagsáyor sa bisan onsa sa macúti cuti. *
Pagpalángga sa bisan cansa labí ng̃a sa obán ng̃a mg̃a táuo. * Paglabáo,
paglábi sa bisan onsa.

Particularmente. = Labí pa. * Sa pagcapiníli. * Pagcatinágsa tagsa.

Partida. = Pagcaguícan. * Ang camatáyon. * Ang sulat sa mg̃a libro sa
mg̃a Singbahán, sa mg̃a táuo ng̃a natáuo ug guibuñágan, sa mg̃a quinasál ug
sa mg̃a guipirmáhan, ug ang hinóad niána. * Tapoc sa mg̃a soldados ng̃a
may ilang hingtúngdan ng̃a cabo sa pagcaponóan, ng̃a guipaádto sa bisan
diin. * Ang isip sa mg̃a cuenta ng̃a guitigóman sa obán ng̃a mg̃a ihap ng̃a
tolotagídyot ug nagacaláin lain. * Cadaghánan, tapoc sa bisan onsa, sa
mg̃a táuo, sa mg̃a manggad, sa hamáy, &c. * Tagsa ca pagsugál. *
Caogalíng̃on ng̃a gaoi con batásan ng̃a maáyo sa tagsa tagsa ca táuo.

Partidamente. = Sa pagcalináin lain, sa pagcabáhin.

Partidario. = Ang mananámbal ng̃a magasóroy soroy sa mg̃a lugar. * Ang
magalában, mapasácop con magaápil sa bisan onsa ng̃a dapig.

Partido. = Dapig. * Pagcahiósa, pagcasábot sa pila ca táuo sa pagbóhat
sa bisan onsa. * Polós, caposlánan, pagcalában, pagcatábang. * Obán,
caobánan sa táuo ng̃a nagasugál. * Bisan onsang alaguían con
pagpatigáyon ng̃a guihúna húna sa pagbóhat con sa pagdáng̃at sa bisan
onsa. * Guinhócman ng̃a nagasácop sa mg̃a longsod ng̃atanán sa tagsa ca
cabecera con hocmánan. * Longsod ng̃a quinahánglan ng̃a pagapóy-an con
pagaduáuan sa mg̃a masaquét sa caogalíng̃on ng̃a mananámbal, tong̃ód sa
sohol ng̃a guisabótan. * Cadaghánan sa mg̃a táuo ng̃a apil sa usá ca
dapig.

Partidor. = Ang magabáhin, ang magalápa, ang magabúlag sa bisan onsa. *
Ang magapáhat. * Ang capandáyan ng̃a icabáhin ug icalápa.

Partimiento. V. Particion.

Partir. = Pagbáhin, pagbólag, paglápa. * Pagbóoac, paglíqui, pagbalána,
pagbásag. * Pagpáhat. * Pagláin lain. * Pagdámag, pagdósmog. *
Pagguícan.

Partitivo. = Ang arang bahínon, bolágon, lapáon. * Ang arang paháton.

Parto. = Pagcaánac. * Ang guiánac. * Bisan onsang buhat ng̃a guibóhat ug
nahúman na. * Bisan onsang húna húna.

Parturiente. = Babáye ng̃a mugalánac, ialánac.

Parulis. = Hobág ng̃a mutóbo sa ilálom sa dila con sa mg̃a lagos.

Parva. = Humáy, daoa, &c., ng̃a guicátag sa yota arón guiócon. * Tapoc,
ogdo ng̃a dagcó.

Parvedad ó Parvidad. = Pagcadiótay, pagcadíot, diríot. * Ang calán-on
ng̃a diótay ng̃a icapaínit sa adlao ng̃a pagapoasáhan, sa pagpoása.

Parvo. = Diótay, diot.

Parvulez. V. Pequeñez.

Párvulo. = Diot, diótay. * Ang bátang diótay caáyo. * Ang táuo ng̃a
masáyon pagaólo olóhon ug pagalimbóng̃an. * Táuo ng̃a mapaobsánon.

Pasa. = Ubas ng̃a namalá. * Pagcaágui sa mg̃a langgam cutub sa usá ca
banua sa lain ng̃a banua.

Pasacaballo. = Sacayán sa canhing tiempo.

Pasacalle. = Sones ng̃a guisónes sa sesta ug sa obán pang mg̃a tolónggon.

Pasada. = Pagcaágui. * Pohónan ng̃a igo sa pagcabóhi. * Bohat ng̃a daótan
sa pagdáot sa isigcatáuo.

Pasadera. = Tagsa ca bató ng̃a ibótang sa pagtáytay ug pagágui sa mg̃a
balaháan sa tubig, sa mg̃a cayanáng̃an, &c.

Pasaderamente. = Sa pagcaárang arang.

Pasadero. = Ang maáyo ayo, ang arang arang. * Ang masáyon pagaaguían ug
pagalabáng̃an. * Ang arang pagaantóson ug pagailóbon.

Pasadillo. = Pagborda sa duhá ca nauong.

Pasadizo. = Alaguían ng̃a haíctin, taytáyan ng̃a talapónan cutub sa usá
ca lugar sa lain ug lugar.

Pasador. = Ang muágui, ang matápon, ang magatáytay. * Paná ng̃a
matalínis uyámot. * Tranca ng̃a pothao, ng̃a itralanca sa mg̃a pultahán ug
mg̃a talambúan. * Sab-it, cao-it, dagom sa bohóc, ng̃a icapogóng,
igahípus ug icadáyan dayan sa bohóc. * Capandáyan sa mg̃a sacayán, sa
puthao, sa pagsómpay ug sa pagcólat sa mg̃a pisi.

Pasados. = Mg̃a tigúlang, mg̃a catiguláng̃an, guinicánan.

Pasagonzalo. = Pocpoc sa dinalí ug sa pagcalágmit caáyo.

Pasaje. = Pagcaágui, pagcatápon, salapí ng̃a icabáyad tong̃ód sa pagágui
sa bisan diin ng̃a lugar ng̃a pagaaguían ug pagatapónan. * Abang, bayad
ng̃a icabáyad tong̃ód sa táuo ng̃a musacáy sa sacayán sa lain, ug tong̃ód
sa mg̃a manggad, &c., ng̃a ilúlan. * Saláng̃an, alaguían sa talioála sa
duhá ca polo. * Pagcaábi abi sa bisan cansa.

Pasajero. = Lugar, dalan, &c., ng̃a pagaaguían sa masóbsob sa daghánan
ng̃a mg̃a táuo. * Ang madalí ug malágmit moágui, ang dilí mudúgay. *
Langgam ng̃a magabálhin sa pinoyánan ug sa banua, somála sa pagcaláin sa
tiempo, sa tugnao con sa init. * Ang muágui sa usá ca lugar sa lain ng̃a
lugar.

Pasamanar. = Pagbóhat, paglála sa mg̃a galon con mg̃a sintas.

Pasamanería. = Galon con sintas ng̃a linála. * Ang opicio sa paglála sa
mg̃a sintas con mg̃a galon, ug ang baláy ng̃a pagabohátan niána.

Pasamanero. = Ang magabóhat ug magalála sa mg̃a sintas con mg̃a galon.

Pasamano. = Ang catapúsan dapit sa itáas sa mg̃a sandígan ug hambóyan,
sa mg̃a hagdanán, &c., sa pothao, sa bató, &c. * Ang alaguían sa luyo ug
sa luyo sa mg̃a sacayán ng̃a harúul sa bongbong. * Galon con sintas sa
hilo, igagáma, &c.

Pasamiento. V. Tránsito.

Pasante. = Ang moágui. * Ang muubán obán sa mg̃a magtotóon sa bisan
onsang quinaárman, arón magahíngpit sa iang caálam, arón masáyor sia ug
maáyo. * Magtotóon sa bisan onsang quinaárman.

Pasantía. = Opicio, cahímtang sa pagcamagtotóon.

Pasapan. V. Gargüero.

Pasaporte. = Pagtógot, lisensia ng̃a sinólat ng̃a guican sa mg̃a ponóan,
arón muádto bisan quinsang táuo cutub sa usá ca longsod sa lain ng̃a
longsod. * Pagtógot, lisensia sa pagbóhat sa bisan onsa.

Pasar. = Pagdála. * Paghátud. * Pagbálhin, pagláin, pagtápon. *
Pagágui, paglabáng. * Pagdócot, pagtacód. * Paglában, paglabí. *
Pagtóhog. * Pagsolód, pagsóol. * Pagágag, pagáyag. * Pagtólon. *
Paghílom sa bisan onsa ng̃a tacós unta ng̃a ipamólong. * Pagbása sa
salingcápao lamang sa oalá húna hunáon ug pamatng̃ónon ug maáyo. *
Pagsúmay sumay sa pagtolón-an. * Pagpaláya, pagpamalá, pagbólad sa
bisan onsa. Paghápit sa bisan diin sa magalacát. * Paghaágom sa ing̃ong
catigayónan sa pagcabóhi, sa cabuhían. * Pagóyon, pagáng̃ay sa
cabobót-on sa lain.

Pasatiempo. = Dula, caling̃áoan.

Pasavolante. = Bisan onsang buhat ng̃a guibúhat sa madalí caáyo, sa
pagcalágmit. * Luthang ng̃a diótay.

Pascasio. = Ang estudiante ng̃a muádto sa iang longsod sa tiempo sa
pasco.

Páscua. = Pasco.

Pascual. = Ang nahatong̃ód sa pasco.

Pascuilla. = Ang nahoónang domingo sa lioas sa pagcabúhi usáb sa atong
Guinóong Jesucristo.

Pase. = Pagtógot sa mg̃a ponóan arón buháton sa bisan cansa sa guitógot
ng̃a daan canía. * V. Pasaporte.

Paseadero. = Lugar ng̃a maáyo ng̃a pagalácuan.

Paseador. = Ang mahagógma maglacát, magpasear, maglacáo.

Paseante. = Idem. * Ang oaláy opicio.

Pasear. = Paglacát, paglacáo lacáo, pagpascar. * Paghúna húna sa
salingcápao lamang. * Pagsóroy soroy sa oaláy opicio ug buhat. *
Caling̃áoan.

Paseo. = Pagcalacát, pagcalacáo. * Lugar ng̃a guitagána sa paglacáo
lacáo ug paglíng̃ao sa mg̃a táuo. * Dalan ng̃a guilácuan sa mg̃a saláan ng̃a
guihócman sa catarúng̃an sa pagpatáy caníla con sa lain ng̃a castigo.

Pasera. = Lugar ng̃a pagabulálan sa mg̃a bong̃a arón mamalá ug maláya.

Pasero. = Ang cabayo, &c., ng̃a maálam maglacát sa pagcapináso.

Pasibilidad. = Pagcasáquet, pagacasaquét.

Pasible. = Ang arang masáquet ug masaquét. * Ang mahímo ng̃a
panagsaquíton.

Pasicorto. = Ang magalácang ug hamóbo.

Pasilargo. = Ang magalácang ug hatáas.

Pasillo. = Solód ng̃a diótay ug haíctin, ug alaguían sa obán ng̃a mg̃a
solód sa mg̃a baláy.

Pasion. = Pagpasáquit. * Ang santos ng̃a pagpasáquit ng̃a guiaguían sa
atong Guinóong Jesucristo. * Cabóloc, pagcaláin sa húna húna. *
Paghigógma, pagpalángga ng̃a guilabíhan. * Caíbog, pagpanghináot ng̃a
labí sa casaráng̃an sa bisan onsa. * Oáli sa tong̃ód sa santos ng̃a
pagpasáquet sa atong Guinóong Jesucristo, ng̃a ioáli sa jueves ng̃a
santos. * Ang bahin sa opát ca Evangelio ng̃a nagaásoy sa pagpasáquit sa
atong Guinóong Jesucristo.

Pasionaría. = Tanóm sa color ng̃a asul ug matahóm.

Pasionario. = Libro ng̃a guisolátan sa pasion ng̃a guibótang sa punto.

Pasionero. = Ang magacánta sa pasion sa semana santa.

Pasionista. = Idem.

Pasito. = Sa mahínay hínay, sa pagcahalaoáhao, sa pagcahínay.

Pasitrote. = Pagcalacát sa mg̃a cabayo, &c., sa pagcaoloólpoc.

Pasivamente. = Sa pagcasáquet. * Sa pagcapaságad.

Pasivo. = Ang guisáquet, ang guinasáquet. * Ang nagapaságad.

Pasmado. = Táuo ng̃a guicolocabórcan sa buot, ng̃a nabolobang̃áng̃a lamang
guican sa pagcating̃ála nia.

Pasmar. = Pagbóloc, pagoalá sa mg̃a balatían ug sa buot. * Pagbúgnao
caáyo. * Pagláya, pagpacamalá sa mg̃a tanóm, guican sa dagcóng tugnao. *
Pagábot sa hilánat ng̃a dagcó, guican sa paglacát sa maínit, con sa
pagcalígo sa maínit caáyo ang laoas, &c.

Pasmarota. = Timáan ng̃a nagapaíla sa saquét sa pasmo. * Bisan onsang
timáan ng̃a guipaquíta sa táuo ng̃a nating̃ála sa bisan onsa.

Pasmo. = Saquét ng̃a nahamútang sa pagcabacól con pagcagáhi sa bisan
onsang bahin sa laoas. * V. Pasmar desde pagábot. * Pagcating̃álang
dagcó. * Pagcabóloc sa boot, pagcaoalá sa mg̃a balatían. * Bisan onsang
cating̃aláhan ug hibólng̃an.

Pasmosamente. = Sa pagcating̃ála.

Pasmoso. = Cating̃aláhan. * Hibólng̃an.

Paso. = Bong̃a ng̃a naláya ug namalá sa tinúyo, bong̃a ng̃a guibólad arón
mamalá, arón pagacuháan sa dugá. * Lacang, pagcaágui, pagcatápon,
pagcalálin. * Pagcalacát ng̃a caugalíng̃on sa tagsa tagsa. * Lugar ng̃a
pagalácuan, pagaaguían. * Cacúgui, pagpatigáyon sa pagdáng̃at ug pagcúha
sa guipanghináot ug guitúyo. * Tonób, timáan sa bisan onsa ng̃a miágui
sa bisan diin. * Pagcabálhin sa gahóm, opicio, &c., sa usá ca táuo, sa
lain ng̃a táuo. * Pagcasáyod sa magtotóon, sa iang mg̃a guintón-an, sa
hingtóngdan ng̃a pagtolón-an. * Pagcasálang sa pagsogál sa mg̃a sogaról.
* Paglacát ng̃a caogalíng̃on sa mg̃a soldados. * Ang camatáyon ug bisan
onsa ng̃a moábot sa táuo ng̃a malisód caáyo. * Tagsa sa mg̃a paghonóng sa
pagsómay sa guiaguían sa atong Guinóong Jesucristo, sa iang santos ng̃a
pagpasáquet. * Pagcasádsad, mudansa sa mg̃a pagsabáy. * Pagsólte sa
mahínay hinay, sa pagcahalaoáhao. * Pagtúlpoc ng̃a hatáas sa mg̃a
tinahían, pagcadoláhot, pagcahalóghog. * Caugalíng̃on ng̃a pagpoyó, ug
batásan sa quinabóhi sa tagsa tagsa ca táuo. * Soguílon ng̃a guibótang
sa bisan onsang libro con sulat.

Paspié. = Pagsabáy, pagsayáo.

Pasquin. = Papel ng̃a sinolátan sa mg̃a polong ng̃a contra sa dong̃og sa
bisan cansang táuo, ng̃a guipílit, guitápot sa cadaigánan arón basáhon
sa cadaghánan.

Pasquinada. = Polong ng̃a mabántog contra sa isigcatáuo.

Pasquinar. = Pagdáot sa dong̃og sa isigcatáuo sa mg̃a polong ng̃a guisúlat
sa mg̃a pasquin.

Pasta. = Minása, quinómos ng̃a magáma sa bisan onsa ng̃a dinócdoc. *
Minása, quinúmus sa binócboc, sa asúcar, lana, &c., ng̃a icabóhat sa mg̃a
ojaldre, sa mg̃a pastel, &c. * Minása sa binócboc ug sa tubig ng̃a
igabúhat sa fideos, sa tinápay, &c. * Buláoan, salapí, &c., ng̃a tinúnao
ug baol pa. * Minása sa panápton ng̃a dinócdoc, dinógmoc, ng̃a igabúhat
sa papel. * Minása sa papel ng̃a dinócdoc ng̃a icabúhat sa mg̃a carton. *
Pagcahínay sa pagbúhat ug sa pagpamólong. * Pagcalómo, pagcaáyo sa
gaoi, sa cagaoían.

Pastar. = Paghátud sa mg̃a mananáp, sa mg̃a hayúpan, arón maning̃áon. *
Pagpaning̃áon, pagcáon sa mg̃a mananáp, sa mg̃a hayúpan.

Pasteca. = Moton ng̃a magámit sa mg̃a sacayán.

Pastel. = Calán-on ng̃a magáma sa binócboc ug sa manteca, ng̃a
guibotáng̃an sa sulúd sa carne, sa isda, &c., ug pagalotóon sa horno. *
Tanóm. * Pagcapóg-oc sa mg̃a dahon sa baraja sa bisan cansa ng̃a mosogál,
sa paglímbong sa obán. * Cadaghánan sa mg̃a letra sa imprenta ng̃a oalá
nay bale, ug ng̃a quinahánglan ng̃a pagatunáuon ug boháton pagopód. *
Pagsábot sa tinágo sa pila ca táuo, sa pagbóhat sa bisan onsa ng̃a díli
maáyo, sa daútan ng̃a tuyo. * Táuo ng̃a hamóbo ug matámboc caáyo.

Pastelera. = Asáoa sa pastelero.

Pastelería. = Baláy ng̃a pagabuhátan ug pagabaligyáan sa mg̃a pastel. *
Quinaárman sa pagbóhat sa mg̃a pastel.

Pastelero. = Táuo ng̃a magabúhat ug magabalígya sa mg̃a pastel.

Pastelillo. = Calaínan sa matám-is.

Pastelon. = Pastel ng̃a dagcó ng̃a guisórlan sa mg̃a pisó, sa mg̃a cayóbog
sa salapáti, &c.

Pastilla. = Minása ng̃a magáhi, ng̃a magacaláin lain sa dagoay ug sa
hilimóon, ng̃a silbi sa pagpalína, sa pagtámbal, sa pagcáon, somála sa
mg̃a sacót nia.

Pasto. = Pagcapaning̃áon, pagcapanípsip sa mg̃a hayúpan, sa mg̃a mananáp.
* Calán-on sa mg̃a mananáp. * Lugar ng̃a calán-an sa mg̃a mananáp. *
Calán-on ng̃a ihátag sa macaúsa sa mg̃a langgam.

Pastoforio. = Pinuyánan ng̃a guibúhat sa mg̃a Singbahán, sa mg̃a alampóan
sa mg̃a dioatáhan, ng̃a guimpúy-an sa ilang mg̃a Padre.

Pastor. = Baquero, magbalántay. * Ang moátang, ang magabántay sa mg̃a
hayúpan, sa mg̃a mananáp. * Ponóan sa Singbahán, ug ang Padreng
saserdote ng̃a may sacop ug catongdánan sa pagbántay caníla.

Pastoral. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a ponóan sa santa Iglesia, ug hasta
ng̃ani sa mg̃a baquero.

Pastoralmente. = Ing̃on sa batásan sa mg̃a ponóan sa santa Iglesia. *
Ing̃on sa ang̃ay sa mg̃a baquero.

Pastorear. V. Pastar hasta pagpaning̃áon. * Pagbántay, pagalíma ug maáyo
sa mg̃a ponóan sa Singbahán sa ilang mg̃a sacop.

Pastorela. = Pagcanta ng̃a ang̃ay sa mg̃a baquero.

Pastoreo. = Opicio sa pagcabaquero, sa pagbántay ug pagátang sa mg̃a
hayúpan.

Pastoría. = Idem. * Cadaghánan sa mg̃a baquero.

Pastoril. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a baquero ug ang̃ay niána.

Pastorilmente. = Ing̃on sa batásan sa mg̃a baquero, ug maíng̃on sa ang̃ay
caníla.

Pastoso. = Bisan onsa ng̃a mahómoc ug mahínlo sa itilílao ug sa
ihilícap. * Ang piníntal sa mg̃a color ng̃a maáyo.

Pastura. = Calán-on, dagámi, &c., ng̃a guipacáon sa mg̃a mananáp. * Lugar
ng̃a calán-an sa mg̃a mananáp, sa mg̃a hayúpan. * Calán-on ng̃a guipacáon
sa macaúsa sa mg̃a cabayo, mg̃a baca, &c.

Pasturaje. = Lugar ng̃a calán-an sa mg̃a mananáp, sa cadaghánan, ng̃a
oaláy tagía ng̃a caugalíng̃on.

Pata. = Tiil sa mg̃a mananáp.

Pataca. = Salapí ng̃a bale ug duhá ca cuarta. * Tanóm.

Patacon. = Salapí ng̃a timbang ug usá ca onsa.

Patache. = Sacayán.

Patada. = Pagcatíndac, pagtíndac.

Patagon. = Indio ng̃a loog caáyo, ihálas.

Patagorrillo. = Guinisál sa atáy sa baboy con sa lain ng̃a mananáp.

Patagua. = Cahoy.

Patalear. = Pagpanícay sicay, paglíhoc sa mg̃a paa ug mg̃a tiil sa
masóbsob ug mabáscog caáyo.

Pata leo. = Pagcapanícay sicay. * Ang banha sa mg̃a tiil sa pagpanícay
sicay.

Pataleta. = Pagcapúgdao, pagcaoalá sa buot ug sa mg̃a balatían, ng̃a
magapasícay sicay ug magapaláin lain sa mg̃a paglíhoc sa lauas.

Pataletilla. = Pagsabáy, pagsayáo ng̃a caráan.

Patan. = Táuo ng̃a borong, molópio sa longsod ng̃a diótay, boquídnon,
coláng̃an sa quinaárman, cabos.

Patanería. = Pagcabórong, pagcaboquídnon. * Pagcacábus, pagcaoaláy
quinaárman.

Patarata. = Bisan onsa ng̃a tacós ng̃a pasipád-an, ng̃a talamáyon, ng̃a
oaláy polós. * Polong con bohat ng̃a guilabíhan sa pagcacúti cuti, sa
pagcaábi abi, sa salingcápao.

Pataratero. = Ang cuti cutíhan sa pagcalácad na. * Ang tabían,
hinoguilánon sa caoang lamang, sa oaláy cahológan.

Patarraez. = Pisi, lubid ng̃a dagcó, ng̃a magámit sa mg̃a sacayán sa
pagtaquílid caníla.

Patata. = Tanóm, gamót ng̃a maíng̃on ing̃on sa camote: magacaláin lain ug
dagoay.

Patatús. = Pagcapúgdao, capógdao ng̃a diótay.

Patax ó Pataje. = Sacayán.

Pateadura. = Pagcasícay sicay. * Pagcatíndac.

Pateamiento. = Idem.

Patear. V. Patalear. * Pagtíndac, pagsíndol. * Pagpatigáyon sa
pagdáng̃at sa bisan onsa, sa paglacát ug maáyo. * Pagsocó ug dagcó,
pagpong̃ót.

Patena. = Polopínggan sa buláoan con sa salapí ng̃a binoláoan ng̃a
pagabotáng̃an ug pagatongtóng̃an sa hostia, sa pagmisa sa mg̃a Padre. *
Pilit ng̃a dagcó, ng̃a isáb-ong sa doghan sa obán ng̃a mg̃a babáye.

Patente. = Dayág, ang atúbang, ang naháyag, ang napaquíta. * Papel ng̃a
sinolátan sa pagtógot ug pagbóot sa hari sa paghátag sa opicio con sa
cahímtang sa bisan cansa ng̃a táuo. * Papel ng̃a sinolátan sa pagbóot sa
mg̃a ponóan sa mg̃a caparían, arón malálin ug bisan quinsang paría cutub
sa usá ca conbento sa lain ng̃a conbento. * Papel ng̃a ihátag sa ponóan
sa mg̃a cofradía sa mg̃a sacop, sa pagcamatúod sa ilang pagcahermanos. *
Amot, silot ng̃a guipabáyad sa mg̃a táuo ng̃a daan na sa bisan onsang
opicio, niádtong mg̃a táuo ng̃a bag-o minsolód sila.

Patentemente. = Sa pagcadayág, sa pagcaoaláy casámoc, cacolían,
cabilínggan ug caoláng̃an.

Patentizar. = Pagpaháyag, pagpadayág.

Patera. = Baso ng̃a halagpád sa bába ug haíctin dapit sa sampótan, ng̃a
guinagámit sa canhing tiempo sa mg̃a paghálad sa mg̃a dioatáhan.

Paternal. = Ang nahatong̃ód ug ang ang̃ay sa amahán, ang tacós sa amahán.

Paternidad. = Pagcaamahán, cahímtang sa amahán. * Polong ng̃a
icahing̃álan sa obán ng̃a mg̃a Padre sa mg̃a caparían.

Paterno. V. Paternal.

Paternoster. = Polong ng̃a linatín: amahán namo. * Cuentas sa rosario,
ang icapúlo sa cuentas sa mg̃a rosario. * Balígtos, balíghot ng̃a dagcó.

Pateta. = Táuo ng̃a may cabilínggan sa mg̃a tiil ug sa mg̃a paa.

Patéticamente. = Sa pagcamíng̃ao. * Sa minatúod uyámot, sa guican sa
cásing cásing.

Patético. = Bisan onsa ng̃a mamíng̃ao caáyo, ng̃a guibóbat con guipamólong
sa guican sa cásing cásing.

Patiabierto. = Bacang, bacáang.

Patialbillo. = Mananáp sa opát ca tiil.

Patíbulo. = Bitáyan, palátyan sa mg̃a táuo ng̃a guihócman sa camatáyon.

Paticojo. = Piáng.

Patihendido. = Mananáp ng̃a guibooácan sa iang mg̃a cocó.

Patilla. = Puthao ng̃a hatáas ng̃a guitaólan sa timon, sa bansálan sa mg̃a
sacayán. * Bong̃ot ng̃a paságdan arón tumóbo cutub sa mg̃a dong̃an dong̃an
ng̃adto sa obus. * Ang yaoa.

Patin. = Saoang ng̃a diótay. * Langgam. * Capandáyan sa puthao ng̃a
masínao caáyo, ng̃a ipahaáng̃ay sa itolonób sa mg̃a sapín, sa paglacát ug
pagdalágan sa pagcatólin uyámot sa ibábao sa tubig sa mg̃a subá, sa mg̃a
danao, &c., ng̃a natibúoc ug migáhi caáyo, guican sa dagcóng tugnao.

Pátina. = Tayá ng̃a magáma sa mg̃a casangcápan ug capandáyan sa tumbága.

Patio. = Saoang ng̃a linibótan sa mg̃a cotang hamóbo. * Caláng̃an sa mg̃a
cahoy.

Patitieso. = Bacól sa mg̃a paa, ang díli macaglíhoc sa iang mg̃a paa. *
Ang nating̃ála sa bisan onsa. * Ang parayégon.

Patituerto. = Táuo con mananáp ng̃a guibalíqgan sa iang mg̃a paa. * Bisan
onsa ng̃a balíquig, ng̃a díli matúl-id.

Patizambo. = Ang magabiláca sa iang paglacát, bacang, bacáang.

Pato. = Gaquít, itic.

Patochada. = Polong ng̃a díli macaígo sa suguílon, ng̃a caoang, ng̃a oaláy
hingtúngdan ug cahológan.

Patojo. V. Patituerto. * Ang magalacáo maíng̃on sa paglacát sa gaquít.

Patología. = Quinaárman ng̃a nahatong̃ód sa pagíla sa mg̃a saquét ug sa
ilang guinicánan.

Paton. = Ang may dagcóng mg̃a paa ug mg̃a tiil.

Patraña. = Balítang bacácon, bacac.

Pátria. = Lugar longsod ng̃a guinicánan ug guicatauóhan sa bisan cansa.
* Celestial. = Ang Lang̃it, ang pahimáya sa Lang̃it.

Patriarca. = Dagcóng táuo sa batásan ng̃a caráan, ng̃a guinicánan ug
pang̃ólo sa mg̃a banay. * Ng̃alan ng̃a banságon ng̃a guitógot sa obán ng̃a
mg̃a Obispo. * Ang santos ug pang̃ólo ng̃a nagapatíndog sa bisan onsang
caparían.

Patriarcado. = Cahímtang sa pagcapatriarca, ug ang yota ng̃a hingsácpan
sa iang gahóm. * Túig ng̃a cadugáyan sa opicio sa pagcapatriarca.

Patriarcal. = Ang nahatong̃ód sa patriarca.

Patricio. = Ang natáuo sa bisan onsang longsod.

Patrimonial. = Ang nahatong̃ód sa patrimonio. * Ang macaígo sa bisan
cansa, tong̃ód sa iang longsod con sa iang amahán.

Patrimonialidad. = Gahóm ng̃a nahatong̃ód sa bisan cansa, cay natáuo ug
guican sia sa bisan onsang longsod, sa pagdáoat sa bisan onsang opicio
con cahímtang.

Patrimonio. = Puhónan, catigayónan sa bisan cansa, ng̃a guican sa iang
amahán con sa iang mg̃a apóhan.

Patrimonio real. = Pohónan, catigayónan ng̃a hariánon.

Pátrio. = Ang nahatong̃ód sa longsod ng̃a guicatauóhan sa bisan cansa. *
Ang nahatong̃ód ug guican sa amahán.

Patriota. = Ang mahagógma sa longsor, provincia con Guinharían ng̃a
guicatauóhan nia.

Patriótico. V. Pátrio hasta cansa.

Patriotismo. = Ang gugma sa hingtúngdan ng̃a Guinharían, provincia con
longsod.

Patrocinar. = Paglában, pagtábang, pagpadang̃óp.

Patrocinio. = Pagcatábang, pagcalában. * Ang usá sa mg̃a piesta sa santa
Iglesia ng̃a nahatong̃ód cang María Santísima. * Ang usá sa mg̃a piesta
usáb ng̃a nahatong̃ód can San José.

Patron. = Manlalában, tomalábang. * Ang magbóot ug magahópot sa bisan
onsang sacayán. * Ang santos ng̃a patron sa bisan onsang Singbahán ug
longsod. * Ang tagía sa baláy ng̃a halapítan sa bisan cansang táuo, ug
labí pa sa mg̃a soldados. * Ang magapaóli sa ila sa iang bihag, con
moóndang sa pagolípon canía. * Panigíngnan ng̃a ihóad.

Patrona. = Ang sacayán ng̃a sonód sa capitána.

Patronato. = Gahóm ug pagbóot sa mg̃a patrono. * Cadaghánan sa mg̃a
patrono.

Patronazgo. = Idem. * Gahóm sa Guinóong hari, sa pagtógot sa Santos ng̃a
Papa, sa pagpíli sa mg̃a táuo ng̃a tacós, arón domáoat sila sa cahímtang
sa pagcaobispo con sa pagcacura sa mg̃a Catedral ug sa obán pang mg̃a
parroquia.

Patronear. = Pagtúman sa catungdánan sa pagcapatron, sa pagcaponóan sa
mg̃a sacayán.

Patronímico. = Ang ng̃alan ng̃a nagáma sa ng̃alan sa amahán, sa apóhan con
sa obán ng̃a mg̃a tigúlang. * Ang anac ug bisan quinsa sa mg̃a lioat. *
Ang icadúhang ng̃alan sa mg̃a táuo ng̃a nagáma, sa canhing tiempo, sa
ng̃alan sa mg̃a amahán.

Patrono. V. Patron hasta panigíngnan. * Ang may gahóm, cay guitogótan
sa Santos ng̃a Papa, sa pagpíli sa mg̃a Padre ng̃a tocós sila sa pagdáoat
sa pagcaobispo sa pagcacanónigo, sa pagcacura, &c.

Patrulla. = Tapoc sa pila ca buoc ng̃a soldados, ug bisan ng̃a díli
soldados, ng̃a nanagsóroy soroy sila sa mg̃a longsod ug mg̃a cadalánan,
arón oaláy ug mg̃a pagáoay ug mg̃a buhat ng̃a daótan. * Pila ca buoc ng̃a
táuo ng̃a may ilang hingtúngdan ng̃a ponóan.

Patrullar. = Pagsóroy sa longsod con sa mg̃a cadalánan, arón mahósay ang
mg̃a táuo.

Patudo. = Ang may dagcó ng̃a mg̃a paa ug mg̃a tiil.

Patullar. = Pagtonób sa mabáscog. * Paglacáo ug maáyo, arón macóha ang
tuyo ng̃a guipanghináot.

Paul. = Lugar ng̃a mabasá ng̃a pagatórcan sa balíli ug sa mg̃a dagámi.

Paulatinamente. = Sa pagcaánam anam, sa mahínay hinay.

Paulatino. = Ang mamólong ug magabúhat sa mahínay hinay, sa pagcaánam
anam.

Paulina. = Casabáng dagcó ug maháit. * Sulat ng̃a guican sa mg̃a hocmánan
sa Santos ng̃a Papa ug guibotáng̃an sa excomunion, arón hiquít-an onta
ang guipang̃áoat.

Paulo. = Ng̃alan ng̃a guing̃álan sa ubán ng̃a mg̃a Papa ug mg̃a hari.

Pausa. = Pagcaóndang, pagcahonóng, sa macadiót lamang, sa bisan onsang
buhat.

Pausadamente. = Sa pagcahínay, sa pagcadúgay, sa pagcaánam anam.

Pausado. V. Paulatino.

Pausar. = Paghonóng, pagárang, pagóndang.

Pauta. = Papán ng̃a mahínlo caáyo ug binarlísan, ng̃a may silbi sa
pagbárlis sa papel sa mg̃a báta ng̃a nanagtóon sa pagsúlat. * Bisan onsa
ng̃a capandáyan ng̃a may silbi sa pagbúhat sa bisan onsa panigíngnan,
pananglétan, sangletánan, sanglet.

Pautador. = Ang magabárlis ug magabúhat sa mang̃a pauta.

Pautar. = Pagbárlis sa papel ng̃a guiibábao sa pauta, ug bisan ng̃a oaláy
pauta. * Pagtórlo, pagtóon sa bisan cansa, sa pagbúhat sa bisan onsa.

Pava. = Pabong baye.

Pavada. = Panón sa mg̃a pabo.

Pavana. = Pagsayáo, pagsabáy sa España.

Pavero. = Baquero, ang muátang, ang magabántay sa mg̃a pabo.

Pavesa. = Agbon, alipáloc, aligáto, agueu. * Ang pabílo ng̃a sinónog sa
candela, sa lamparahán, &c.

Pavía. = Bong̃a sa España.

Pávido. = Maharlócon, taláoan.

Pavilon. = Ang gapas, &c., ng̃a nabólag sa luli ug maúsic usáhay.

Pavimento. = Tagsa ca salog sa mg̃a baláy, mg̃a Singbahán, &c.

Paviota. = Langgam.

Pavipollo. = Ang pisó sa pabo.

Pavo. = Pabo, langgam ng̃a nagacaláin sa pagcadagcó, sa dagoay ug sa
color.

Pavon. = Langgam. * Tapoc sa mg̃a bitóon.

Pavonada. = Paglacát ng̃a hamóbo, con lain ng̃a caling̃áoan ba sa macariót
lamang. * Pagcaámbong ng̃a ipaquíta sa bisan cansa.

Pavonar. = Pagpíntal sa puthao sa color ng̃a oloasul.

Pavonazo. = Color ng̃a mapolá.

Pavonear. = Pagparáyeg, pagpaquíta sa bisan cansa sa iang maáyong
pagcatíndog, &c. * Pagólo olo sa bisan cansa, pagpaíbog canía sa bisan
onsa.

Pavor. = Cahárloc, calísang, cacólba, cacógmat.

Pavorde. = Ponóan sa bisan onsang caparían, magtotóon sa teología ug sa
cánones, sa ubán ng̃a mg̃a Catedral.

Pavordía. = Cahímtang sa pavorde.

Pavorido. = Ang mahárloc, ang guicalisáng̃an, ang nacógmat.

Pavorosamente. = Sa cahárloc, sa calísang, sa cacógmat, sa cacólba.

Pavura. V. Pavor.

Payaso. = Táuo ng̃a macalípat ug macalípay sa mg̃a táuo, sa iang
pagcatístis ug pagcaláin lain sa iang pagatúbang, sa mg̃a dula.

Payo. = Burong, buquírnon, cabos.

Paz. = Cadáet, pagcadáit. * Ang usá sa mg̃a hatag sa Dios ng̃a Espíritu
Santo. * Pagcahúsay sa mg̃a Guinharían ug sa mg̃a caubánan, sa oaláy
pagpang̃óbat ug pagbíquil biquil sa mg̃a cabobót-on. * Pagcasábot sa mg̃a
hari, arón mahúsay ang ilang mg̃a Guinharían. * Gaoi ng̃a maáyo, mahúsay.
* Pagsigháloc sa mg̃a táuo, sa nauong, sa timáan sa maáyong búot. *
Pagcabálos sa mg̃a búhat ug mg̃a polong ng̃a maáyo con daótan. * Pagcabáoi
sa nagapíldi sa sugál. * Pagcabáyad sa mg̃a otang. * Tolománon sa mg̃a
pagmísa, sa pagháloc sa nagamisa sa patena, sa paggácos sa diácono, sa
paggácos usáb sa diácono sa subdiácono, sa pagpaháloc sa mg̃a táuo ng̃a
anáa sa coro sa usá ca laráuan con reliquia, ug sa mg̃a táuo opód, ng̃a
mg̃a ponóan, ng̃a nanagatúbang sa Singbahán.

Pazguato. = Táuo ng̃a mating̃ála dayon caáyo sa bisan onsa ng̃a guidóng̃og
ug guinatán-ao nia.

Pazote. = Tanóm ng̃a mahomót.



PE

Pe á Pa (de). = Cutub sa sinógdan hasta sa catapósan.

Peaje. = Ang salapí ng̃a guibáyad tong̃ód sa pagágui sa mg̃a manggad ug sa
mg̃a mananáp sa bisan diin, con sa bisan onsang yotáa.

Peajero. = Ang mudáoat sa salapí ng̃a peaje.

Peal. = Ang bahin sa medias con sa lain ng̃a panápton ng̃a icapótus ug
igatábon sa mg̃a tiil. * Medias sa oaláy sorlánan sa tiil. * Táuo ng̃a
holohúng̃og, ng̃a oaláy polós.

Peana. = Bolotáng̃an, tilindúgan sa bisan onsa, sa laráuan, sa táuo
táuo. * Ang papán ng̃a tonbánan ng̃a guidóol ug guipadápat sa tiílan sa
mg̃a altal.

Peaña. = Idem.

Pebete. = Dagoay sa cahoy ng̃a hamóbo, ng̃a nagacaláin lain ug color, ng̃a
binóhat sa mg̃a binócboc ng̃a dinócdoc ug minása, ug ng̃a pagadagcótan sa
pagpalína sa bisan diin sa iang asó. * Hopot hopot ng̃a diótay ng̃a
sinórlan sa pólvora sa pagsílsil sa bisan onsang buhat sa maong
pólvora.

Pebetero. = Bolotáng̃an sa mg̃a pebete. * Magbobóhat sa mg̃a pebete.

Pebrada. = Como el siguiente.

Pebre. = Sabáo, salsa ng̃a magáma sa asafran, pimienta, cabos ug sa obán
ng̃a mg̃a panácot.

Peca. = Talómtom.

Pecable. = Ang arang macasalá ug ang maong salá. * Ang buhat ng̃a daótan
ng̃a arang buháton.

Pecado. = Salá. * Polong, buhat ug húna húna ng̃a díli ang̃ay sa batásan
sa Dios y sa mg̃a sugo nia. * Ang díli motaláy sa cataróng̃an. * Ang
yaoa. * Pagsogál sa baraja.

Pecador. = Macasasála.

Pecaminoso. = Ang nahatong̃ód sa salá.

Pecante. = Ang nacasalá.

Pecar. = Pagpacasalá, pagbóhat sa salá. * Pagándac. * Pagíbog con
pagbóhat sa masóbsob sa bisan onsa. * Pagcápin con pagcólang sa bisan
onsa.

Pece. = Ang yota ng̃a mabasá ug ng̃a napísac. * Ang ogdo sa talioála sa
mg̃a turling.

Peceño. = Ang may color sa salong, sa pez. * Ang may lalím sa salong.

Pecera. = Sorlánan ng̃a ponó sa tubig, ng̃a pagabotáng̃an sa mg̃a isda ng̃a
nagacaláin lain ug dagoay ug color, ug mahímo ng̃a caling̃áoan sa mg̃a
táuo.

Pecezuela. = Bahin ng̃a diótay.

Pecezuelo. = Tiil ng̃a diótay. * Isdang magamáy, diótay.

Peciento. = Ang may color ug ang maíng̃on sa salong, sa pez.

Peciluengo. = Bong̃a ng̃a may hatáas ng̃a pong̃á.

Pecina. = Danao ng̃a diótay ng̃a guitobóan ug guibatónan sa mg̃a isda.

Pecinal. = Tubígan, danao ng̃a may daghan ng̃a yánang ng̃a guidaghánan sa
lapoc, sa pisac.

Pécora. = Hayúpan ng̃a may balahíbo ng̃a guing̃álan ug lana. * Táuo ng̃a
batir, malaláng̃on, malipáyon, matístis, cundátan.

Pecorea. = Pagpang̃áoat sa mg̃a soldados ng̃a nanagsigcolocalágueu sa
ilang ubán.

Pecoso. = Talomtómon.

Pectoral. = Ang nahatong̃ód sa doghan. * Ang cruz ng̃a guinacuentas, ng̃a
guisáb-ong sa abága ug nabítay dapit sa dughan, ng̃a timáan sa
pagcaobispo, ug ng̃a guidála opód sa ubán ng̃a mg̃a ponóan sa Singbahán.

Pecuario. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a hayúpan.

Peculado. = Pagpang̃áoat sa caban ng̃a guisórlan sa salapí sa hari con sa
Guinharían.

Peculiar. = Ang onay ug caugalíng̃on sa bisan onsa.

Peculiarmente. = Sa labí pa.

Peculio. = Ang puhónan ng̃a guipanógot sa mg̃a amahán ug sa mg̃a agálon sa
ilang mg̃a anac ug mg̃a olípon. * Ang salapí ng̃a caogalíng̃on sa tagsa
tagsa.

Pecunia. = Salapí sa salapíng tuod, sa buláoan con sa tumbága.

Pecuniariamente. = Sa salapíng tuod.

Pecuniario. = Ang nahatong̃ód sa salapí ng̃a tuod.

Pecha. = Buhis, amot, tampa, tampo.

Pechar. = Pagbúhis. * Pagbáyad sa mg̃a amot, sa mg̃a tampo ug mg̃a tampa.

Pechardigno de manga. = Ang limbong ng̃a guibúhat sa usá ca táuo sa lain
ng̃a táuo, sa paglúgos canía arón magbáyad sa otang sa durúha.

Pechazo. = Dughan ng̃a dagcó. * Táuo sa dagcóng cásing cásing, sa
calig-ónan, sa maháoan ng̃a boot.

Pechera. = Panápton ng̃a itábon sa doghan. * Dayan dayan sa
pagcaquinonót conót ng̃a itápot sa mg̃a sinína, sa dapit sa dughan. * Ang
bahin sa sinína ng̃a dapit sa goa sa dughan sa mg̃a babáye. * Ang panit
ng̃a ibútang sa mg̃a dughan sa mg̃a mananáp, ng̃a pagahíctan sa mg̃a pisi
con mg̃a corea ng̃a icagóyod nila sa bisan onsa.

Pechería. = Cadaghánan sa mg̃a pagbóhis, sa mg̃a amot, mg̃a tampa ug mg̃a
tampo. * Padron, listáhan, casayóran sa mg̃a baláiron sa mg̃a táuo ng̃a
bomulúhis.

Pechero. = Táuo ng̃a magabúhis. * Bomolóhis. * Táuo ng̃a díli dato.

Pechiblanco. = Mananáp ng̃a guitórcan sa dughan sa balahíbo ng̃a maputí.

Pechicolorada. = Langgam.

Pechicolorado. = Idem.

Pechigonga. = Sogál sa baraja.

Pechina. = Calaínan sa quinháson, tooay.

Pechirojo. = Langgam.

Pecho. = Dughan. * Húna húna ng̃a caugalíng̃on sa mg̃a táuo. * Paghigógma,
pagpalángga. * Paghimóot. * Calig-ónan sa buut, caísog sa cásing
cásing. * Ting̃ug ng̃a caugalíng̃on sa pagcanta ug sa pagoáli. * Bohis,
amot, tampa, tampo.

Pechuga. = Abá. * Dughan sa laláqui ug sa babáye.

Pechugon. = Pagpócpoc sa camót ng̃a guicómcom sa dughan sa lain. *
Pagcadámag sa mg̃a táuo sa ilang mg̃a dughan.

Pechuguera. = Obo ng̃a guican sa doghan, mabáscog ug halálom.

Pedagogía. = Ang catongdánan sa pagtórlo ug pagtóon sa mg̃a báta, ug ang
maong pagtórlo ug pagtóon caníla.

Pedagogo. = Ang magaobán guihápon sa lain, ug magatórlo canía sa iang
pagaboháton.

Pedáneo. = Hocom, capitan, gobernadorcillo sa longsod ng̃a diótay.

Pedante. = Magtotóon sa gramática ng̃a muádto sa mg̃a baláy sa iang mg̃a
guintón-an sa pagtórlo caníla. * Ang magapacaálam, labon ng̃a díli sia
maálam ng̃a tuod.

Pedantear. = Pagpamólong sa mg̃a polong ng̃a caoang, pagpacaálam sa oaláy
hingtúngdan.

Pedantería. = Pagcaoaláy quinaárman, pagcahóng̃og, pagcasámoc, pagcasalí
sa pagcapamólong sa bisan onsang pinamólong sa oaláy quinaárman.

Pedantesco. = Pagpamólong ng̃a binóang, ng̃a díli macaígo. * Ang
nahatong̃ód sa táuo ng̃a nagapacaálam, labon ng̃a hong̃og sia ug cabos.

Pedazo. = Bahin, tipic, tipac sa bisan onsa, hioa, golot. * Tinábas,
pinótol.

Pedernal. = Tiltil, tiltílan, sactícan, batóng magáhi caáyo, lag-it.

Pedestal. = Bungsálan, lingcorán, tilindúgan sa columna, sa laráoan, sa
táuo táuo, &c. * Bolotáng̃an sa bisan onsa.

Pedestre. = Ang nagalacát, ang nagalacáo.

Pedicoj. = Pagcalógso logso sa pagcataquíngquing.

Pedicolar. = Saquét ng̃a nahamótang sa paghigóa sa daghánan ng̃a mg̃a toma
sa laoas sa masaquét.

Pedido. = Ang hatag ng̃a guipang̃áyo sa mg̃a hari sa ilang mg̃a sacop.

Pedidor. = Ang mang̃áyo, tigpang̃áyo, hing̃áyo.

Pedidura. = Pagcapang̃áyo.

Pedigon. V. Pedidor.

Pedigüeño. = Hing̃áyo caáyo, tigpang̃áyo uyámot, ang mang̃áyo sa masóbsob,
sa canúnay, sa díli macaígo.

Pediluvios. = Pagpahamitíis, pagcahúgas sa mg̃a tiil ug sa mg̃a paa agui
sa pagcatámbal.

Pedimento (á). = Sa pagcacáyo, sa pagcapang̃áyo, sa pagcaháng̃io.

Pedir. = Cayo, hang̃io, pagpang̃amóyo, pagpang̃aliópo. * Pagbíng̃at sa
bisan onsa ng̃a ibalígya. * Pagíbog, pagpanghináot. * Pagtalóctoc,
pagpang̃áyo sa mg̃a tigúlang sa bisan cansang babáye ng̃a ipanógot onta
nila ang maong babáye, arón mamána sa bisan cansang laláqui. * Paglógos
sa mg̃a nanagsugál sa baraja arón ibútang onta nila ang dahon sa
magsámang dagoay sa guibútang na.

Pedo. = Otót.

Pedorrera. = Cadaghánan, pagcadághan sa mg̃a otót. * Calsones ng̃a hagóot
caáyo.

Pedorrero. = Tigotót. * Ang muotót sa masóbsob.

Pedorreta. = Banha, ting̃og ng̃a guibúhat sa báta sa pagpogóng sa
pagguinháoa.

Pedorro. V. Pedorrero.

Pedrada. = Pagcabalítoc, pagcabonó sa bató.

Pedrea. = Idem. * Pagcasángcay. * Pagcaúlan sa mg̃a tolo ng̃a tibúoc
ing̃on sa dagoay sa mg̃a bató, guican sa dagcóng tugnao.

Pedregal. = Cabatóhan, cabatóan, lugar ng̃a ponó sa mg̃a batóng diótay.

Pedregoso. = Lugar sa daghánan ng̃a mg̃a bató, cabatóhan, cabatóan. *
Táuo ng̃a mobáti sa saquét ng̃a guing̃álan sa bató, cay may bató sa
alaguían sa ihi.

Pedrejon. = Batóng dagcó.

Pedreñal. = Pasil ng̃a diótay, hamóbo.

Pedrera. = Lugar ng̃a pagacoháan sa mg̃a bató.

Pedrería. = Cadaghánan, pagcadághan sa mg̃a batóng mahál.

Pedrero. = Tigsápsap, ang magasápsap sa mg̃a bató. * Luthang ng̃a diótay.

Pedrisco. = Mg̃a tolo sa ulan ng̃a mang̃ahólog sa dagoay sa pagcabató ng̃a
dolodagcó, guican sa dagcóng tugnao. * Cadaghánan sa mg̃a bató ng̃a
guibalíbag, guisalibáy, guibonó. * Pagcadághan sa mg̃a bató.

Pedrisquero. V. Pedrisco hasta cadaghánan.

Pedriza. = Idem desde cadaghánan.

Peer. = Pagotót.

Pega. = Pagcapílit, pagcadocót. * Pagcadíhog sa bisan onsa, pagbólit sa
salong, sa pez.

Pegadizo. = Ang masáyon mapílit, matápot, madocót. * Ang matacód. * Ang
modóol caáyo.

Pegado. = Hampol, haclop ng̃a guibotáng̃an sa bisan onsa ng̃a mahágcot,
mapílit ug matápot.

Pegadura. V. Pega hasta Pagcadíhog.

Pegajoso. = Mahágcot. * V. Pegadizo. * Ang mahómoc, malómo. * Opicio,
cahímtang con catundánan sa paghilábot sa salapí.

Pegamiento. V. Pega hasta Pagcadíhog.

Pegante. V. Pegajoso.

Pegar. = Tapot, pilit, docót. * Pagpahiósa, paglang̃áquit. * Pagdóol,
pagsígpit. * Pagbónal, pagpasáquet, pagcastigo. * Pagtacód. *
Paghigógma, pagpalángga. * Pagíbog, pagpanghináot. * Pagdámag,
pagdósmog.

Pegaso. = Cabayo ng̃a guihúna húna sa mg̃a dioatáhan sa canhing tiempo
ng̃a pac-an sia. * Tapoc sa mg̃a bitóon.

Pegata. = Limbong. * Pagcayóbit, pagcatíao ng̃a mabóg-at.

Pegote. V. Pegado. * Bisan onsang guinisál, calán-on con bisan onsa pa
ng̃a mahágcot caáyo. * Bisan quinsa ng̃a díli mabólag sa lain, ug labí sa
horas sa pagcáon. * Bisan onsa ng̃a guibótang sa salingcápao lamang, ug
ng̃a díli ang̃ay, díli mahiósa sa guibutáng̃an.

Pegotear. = Pagsolód sa bisan cansa sa mg̃a cabaláyan sa horas ng̃a
igacáon, sa díli sia pagdapíton, sa oalá taogon.

Peguera. = Tapoc sa mg̃a cahoy ng̃a pagacoháan sa pez, sa sinónog na.

Peguero. = Ang magapatigáyon sa pagpálit ug sa pagbalígya sa pez, sa
salong, ug ang magabúhat niána.

Pegujal. V. Peculio. * Puhónan ng̃a diótay sa salapí, sa mg̃a hayúpan con
sa mg̃a cabalánan.

Pegujalero. = Táuo ng̃a may diótay ng̃a baol, con diótay ng̃a panón sa mg̃a
hayúpan.

Pegujon. = Cadaghánan sa mg̃a bohóc con mg̃a balahíbo ng̃a nang̃apílit,
nang̃atápot.

Pegunta. = Timáan, marca ng̃a guibútang sa mang̃a carnero, sa salong.

Peguntar. = Pagmarca, pagtimáan sa salong, sa pez, sa mg̃a carnero.

Peinada. V. Peinadura.

Peinado. = Laláqui ng̃a nagadáyan dayan sa iang bisti ing̃on sa mg̃a
pagdáyan dayan sa mg̃a babáye, laláquing babayénon sa iang pagbísti. *
Pagcasóhay, pagcadáyan dayan sa bohóc.

Peinador. = Tigsórlay, ang magasórlay. * Pamahíran, panápton ng̃a
ibótang sa liog sa napaálot ug nagapagónting sa bohóc.

Peinadura. = Pagcasórlay. * Ang mg̃a bohóc ng̃a guiíbot ug guidála sa
sodlay.

Peinar. = Sorlay, solod. * Pagsóhay sa bohóc sa surlay. * Pagcóbil,
pagdósdos sa mahínay hinay sa bisan onsa. * Pagcóha, sa obán ng̃a yota
sa bisan diin, con pagtábas sa obán ng̃a mg̃a bató sa mg̃a caboquílan. *
Paglíhoc, pagbálhin sa mahínay hinay sa bisan onsa.

Peinazo. = Cahoy ng̃a nabalábag sa mg̃a marco ng̃a tindog sa mg̃a tacop ug
sa mg̃a talambóan, ug ng̃a macagáma sa mg̃a hunta hunta nila.

Peine. = Surlay, sulud. * Bool bool sa mang̃a tiil.

Peinería. = Baláy ng̃a pagabohátan ug pagbaligyáan sa mg̃a sudlay ug mg̃a
solod.

Peinero. = Magbobóhat, tigbúhat, ang macagáma ug magabúhat sa mg̃a
surlay ug mg̃a sulud.

Peineta. = Surlay ng̃a dagcó sa sisic, &c., ng̃a icadáyan dayan sa mg̃a
señora sa ilang bohóc.

Peje. = Isda. * Táuo ng̃a batid, malaláng̃on ng̃a maálam mang̃íta ug
magpatigáyon. * Mulier. = Isda, duyon.

Pejepalo. = Isda, talaóng̃an.

Pejerey. = Isda ng̃a molomasíhag, ug ng̃a guitolotolpócan sa iang laoas
sa mg̃a mansa ng̃a maítom.

Pejesapo. = Isda.

Pejira. = Bisan onsa ng̃a macasámoc ug macaólang sa oaláy polós.

Pelada. = Panit sa cornero ng̃a guicoháan sa balahíbo.

Peladero. = Lugar ng̃a pagalapoáhan sa mg̃a langgam ug mg̃a baboy, sa
paghibólbol caníla ug sa pagquías sa balahíbo.

Peladilla. = Bong̃a ng̃a guing̃álan ug almendra, talísay ng̃a pinótos sa
matám-is. * Batóng diótay, magáhi ug mahínlo.

Peladura. = Pagcapánit, pagcapácpac sa bisan onsa.

Pelafustan. = Tapólan, táuo ng̃a pobres, hang̃ol, tong̃ód sa batásan niang
daútan.

Pelagallos. = Polong ng̃a icahing̃álan sa táuo ng̃a oaláy opicio, sa
mang̃íl-ad ng̃a batásan.

Pelagatos. = Polong ng̃a icahing̃álan sa táuong pobres, hang̃ol.

Pelagianismo. = Catilíngban sa mg̃a táuo ng̃a nanagpanonót sa pagtolón-an
ng̃a inherejes ni Pelagio.

Pelagiano. = Ang nahatong̃ód cang Pelagio ng̃a herejes.

Pelaire. = Táuo ng̃a mamomóo sa baláy ng̃a pagaháblan sa mg̃a panápton, ug
magahaláyhay caníla.

Pelairía. = Opicio sa pagcapelaire.

Pelaje. = Calaínan, quinaía sa bohóc, sa balahíbo. * Pagcabútang sa
bisan onsa, ug labí pa sa mg̃a bisti.

Pelambre. = Cadaghánan sa mg̃a panit. * Mang̃a anit ng̃a pagacoháan sa
balahíbo. * Cadaghánan sa bohóc ug sa balahíbo, ug labí pa ang naíbot.
* Ang sacót sa apog ug túbig ng̃a igacurti sa mg̃a anit. * Pagcaoalá sa
bohóc con sa balahíbo sa mg̃a bahin sa laoas ng̃a bohócan ug balahibóon
unta.

Pelambrera. = Lugar ng̃a pagaquiásan sa balahíbo sa mg̃a panit. * Tapoc,
pagcadághan sa bohóc con balahíbo ng̃a masónson ug hatáas.

Pelambrero. = Táuo ng̃a magaquías sa balahíbo sa mg̃a anit.

Pelamen. V. Pelambre.

Pelamesa. = Pagcaáoay, aoay sa pagsiggúnit sa bohóc ug sa bong̃ot. *
Bohóc con bong̃ot ng̃a arang captan ug guníton.

Pelandusca. = Babáyeng bigáon.

Pelantrin. = Magbabáol, palaóma sa diótay ng̃a puhónan.

Pelar. = Pagálot, pagónting, pagquías, pagcóha, pagíbot sa bohóc, sa
balahíbo ug sa bong̃ot. * Pagbólbol sa mg̃a langgam, pagpánit, pagpácpac
sa mang̃a bong̃a ng̃a may panit, pacpac. * Pagdáog sa mang̃a pagsugál. *
Pagcóha, pagcáoat, pagticás, pagcáhas, sa pagcalaláng, sa bisan onsa sa
isigcatáuo. * Pagúpao, pagnónho, paglórot, paglógdot, paghólog sa bohóc
ug sa balahíbo. * Pagpang̃aról sa mang̃a langgam.

Pelaruecas. = Babáyeng pobres, ng̃a mang̃íta sa pagcabúhi sa paggáling.

Peleza. = Dagámi sa humáy, &c. * Pagcaáoay, pagcalális.

Peldaño. = Ang ang sa hagdanán.

Peldefebre. = Calaínan sa panápton ng̃a caráan.

Pelea. = Pagpang̃óbat, pagcadámag, pagcadósmog, pagcaáoay. * Pagcógui sa
pagdáog ug pagpogóng sa mg̃a cailíbgon ng̃a daótan. * Cabórlay, cahágo,
calisód sa pagbóhat sa bisan onsa.

Peleador. = Ang nagaáoay, ang nang̃óbot.

Peleante. = Idem.

Pelear. = Gobat, aoay, damag, dosmog. * Pagbátoc. * Paglális, pagsócol
sa mg̃a cailíbgon ng̃a daótan. * Pagcógui, pagpatigáyon sa masingcámot,
sa minatúod, sa pagdáng̃at sa bisan onsa.

Pelechar. = Pagtoróc sa bohóc, sa balahíbo, cay nalógdot ang nahaóna. *
Pagsógod sa maáyong dong̃og.

Pelele. = Táuo táuo ng̃a magáma sa doláan sa mg̃a táuo. * Táuo ng̃a
holohóng̃og, ng̃a oaláy polós.

Peleona. = Aoay, pagáoay, pagcalális lalis, pagcadámag.

Pelete. = Pobres, hang̃ol.

Peletería. = Opicio sa pagcúrti sa mang̃a anit ng̃a manípis ug maníndot.
* Baláy ng̃a pagabaligyáan sa mg̃a panit.

Peletero. = Ang nagacúrti sa mg̃a panit ng̃a pino ug magabalígya niána.

Pelgar. V. Pelagallos.

Peliagudo. = Mananáp ng̃a may balahíbo ng̃a hatáas ug manípis. * Bisan
onsa ng̃a may dagcóng cacolían, cabilínggan. * Táuo ng̃a batid.

Peliblanco. = Ang bohóc con balahíbo ng̃a maputí.

Peliblando. = Ang may balahíbo con bohóc ng̃a mahómoc.

Pelicano. = Táuo ng̃a ubánon.

Pelícano. = Langgam.

Pelico. = Hingtúngdan sa pagáoay, ng̃a diótay ug tacós ng̃a pasipád-an ug
díli unta tagdan.

Pelicorto. = Ang may bohóc con balahíbo ng̃a hamóbo.

Película. = Panit ng̃a diótay ug pino.

Peliforra. = Babáyeng maláo-ay, bigáon.

Peligrar. = Tahap, pagpoyó sa may catáhap sa pagcadaótan, sa icadáot.

Peligro. = Cadáot, icadáot, catáhap sa icadáot.

Peligrosamente. = Sa pagcatáhap, sa may catáhap.

Peligroso. = Ang guicatahápan, ang may catáhap ng̃a macadáot. * Táuo sa
maísog ug madalíon ng̃a gaoi.

Pelilargo. = Ang may balahíbo con bohóc ng̃a hatáas.

Pelilloso. = Táuo ng̃a cuti cutíhan, ng̃a madalí sasaquétan.

Pelinegro. = Ang may balahíbo con bohóc ng̃a maítom.

Pelirojo. = Ang may bohóc con balahíbo ng̃a bulágao.

Pelirubio. = Idem. * Ang may balahíbo con bohóc ng̃a molomapolá.

Pelitieso. = Ang may bohóc con balahíbo ng̃a magáhi, colóng̃on.

Pelitre. = Tanóm.

Pelitrique. = Bisan onsa ng̃a oaláy polós, dayan dayan ng̃a caoang, sa
bisti ug sa bohóc.

Pelma. V. Pelmazo.

Pelmacería. = Pagcadúgay, pagcaláng̃an lang̃an, pagcahínay, pagcabóg-at
sa mg̃a paglíhoc.

Pelmazo. = Bisan onsa ng̃a nadásoc caáyo. * Calán-on ng̃a díli mahílis sa
cotó cotó. * Mahináyon, maláng̃an lang̃ánon, madugáyon.

Pelo. = Bohóc, balahíbo. * Lugás ng̃a manípis caáyo sa bisan onsa. * Ang
color sa panit sa mg̃a mananáp. * Barlis sa bisan onsang color, ng̃a díli
ang̃ay, sa mg̃a batóng mahál. * Lotac, balána, sa boláoan, sa tombága,
&c. * Saquét ng̃a guinabáti sa mg̃a babáye sa ilang mg̃a soso, ug guican
sa pagcahágcot ug pagcatibúoc sa gatas. * Bisan onsa sa diótay ng̃a
bale.

Pelon. = Ang oaláy bohóc, ang guigontíng̃an sa bohóc. * Ang pobres, ang
coláng̃an sa catigayónan.

Pelonería. = Pagcapobres, Pagcacólang sa mg̃a quinahánglan, pagcaháng̃ol.

Pelosilla. = Tanóm.

Peloso. = Bohócan, balahíboan, bochan.

Pelota. = Malíng̃in ng̃a diótay sa balahíbo sa mg̃a carnero con sa mg̃a
canding, ng̃a bináat sa pagcahógot sa mg̃a quilís con sa hilo, ug sinápao
sa panit con sa panápton. * Bisan onsang malíng̃in sa bisan onsang
hilimóon ng̃a mahómoc, ug masáyon pagamasáhon ug pagacómos comóson. *
Ang bala ng̃a igacarga ug isolód sa mg̃a lothang ug sa mg̃a pusil.

Pelotazo. = Pocpoc, pagcabonó sa pelota.

Pelote. = Balahíbo sa mg̃a canding.

Pelotear. = Pagágui, pagsúmay sa mg̃a cuenta ug pagtándig sa mg̃a isip sa
ilang caugalíng̃on ug hingtúngdan ng̃a camatuódan. * Pagdúla sa pelota. *
Pagtúbag tubag, paglális lalis, pagíndig indig. * Pagbalíbag sa bisan
onsa, sa pagcabálic balic, sa pagcaósob osob. * Pagcaáoay.

Pelotera. = Pagcaáoay, pagcalális lalis, ug labí pa sa mg̃a babáye.

Pelotería. = Pagcadághan sa mg̃a pelota, cadaghánan sa balahíbo sa mg̃a
canding.

Pelotero. = Tigbúhat, magbubúhat, ang magabóhat sa mg̃a pelota.

Pelotica. = Malíng̃in sa talo ng̃a tinolpócan ug linansáng̃an sa mg̃a tipic
sa lamín, ng̃a guicahámpac ug guicasáquet, niádtong tiempo, sa laoas,
ng̃a guibútang sa tomóy sa mg̃a saplina, sa mg̃a ihalámpac.

Peloton. = Cadaghánan sa bohóc con sa balahíbo ng̃a nangdocót,
nanagpílit, nanagtápot, nanápot. * Tapoc sa mg̃a táuo ng̃a nanagbóloc ug
nang̃óbot.

Peltre. = Tombága ng̃a magáma sa tingga ug sa estaño.

Peltrero. = Ang magabúhat sa bisan onsa, sa peltre.

Peluca. = Bohócan, tagbong, tagalábong. * Táuo ng̃a may bohócan,
tagbong. * Casabá, pagcabárlong, pagcasáoay sa ponóan sa mg̃a sacop.

Peludo. = Ang guidaghánan sa bohóc con sa balahíbo.

Peluquera. = Asáoa sa peluquero.

Peluquería. = Baláy ng̃a pagabuhátan ug pagabaligyáan sa mg̃a bohócan, sa
mang̃a tagbong.

Peluquero. = Ang may opicio sa pagsórlay sa mg̃a táuo, ug sa pagbúhat ug
pagbalígya sa mg̃a bohócan, sa mg̃a tagbong, sa mg̃a tagalábong.

Peluquin. = Bohócan, tagbong ng̃a diótay.

Pelusa. = Bolobalahíbo ng̃a mahómoc ug magamáy sa ubán ng̃a mg̃a tanóm ug
mg̃a bong̃a. * Ang balahíbo ng̃a natáctac sa mg̃a hablon ug sa mg̃a bisti
ng̃a nadúgay dugay na.

Pelusila. = Idem.

Pella. = Minása ng̃a magáma sa pagcalíng̃in. * Langgam. * Mg̃a tombága ng̃a
baol pa, boláoan, salapí, &c. * Cadaghánan sa salapíng tuod.

Pellada. = Ang apog con yeso ng̃a guicóha sa panday sa cota, sa tagsa ca
pagcábo, sa pagbúlit sa bongbong, sa pared, &c.

Pellejas. = Ang panit, ang anit ng̃a inócal na sa laoas sa mananáp.

Pellejería. = Baláy ng̃a pagacurtíhan ug ng̃a pagabaligyáan sa mg̃a panit,
ang opicio sa pagcúrti sa mg̃a anit. * Cadaghánan sa mg̃a panit.

Pellejero. = Ang magacúrti ug magabalígya sa mg̃a panit.

Pellejina. = Panit ng̃a diótay.

Pellejo. = Panit, anit. * Hobgánon, hobóg, palailínom.

Pellejudo. = Ang may dagcóng panit.

Pelleta. V. Pelleja.

Pelletería. V. Pellejeria.

Pellica. = Haboc, tabon sa higdáan sa mg̃a panit ng̃a pino, magamáy. * V.
Pellico. * Panit, anit ng̃a diótay.

Pellico. = Solosupa ng̃a dagcó sa panit, ng̃a guibísti sa mg̃a baquero sa
mg̃a canding ug sa mg̃a carnero.

Pelliquero. = Ang magabúhat ug magabalígya sa mg̃a pellica.

Pelliza. = Bisti ng̃a guisápao sa mg̃a panit.

Pellizcador. = Ang magacotól, hing̃otól, tigcotól.

Pellizcar. = Cotól, pagquiliquíti, paglósi, pagquímpit, pagcómpit. *
Pagcúha sa tolotagídyot sa bisan diin. * Pagpanghináot sa bisan onsa,
sa dagcóng caíbog.

Pellizco. = Cotól, quiliquíti, losi. * Ang tolotagídyot ng̃a macúha sa
bisan diin.

Pellon. = Bisti ng̃a caráan, ng̃a guigáma sa mg̃a panit.

Pellote. = Idem.

Pelluzgon. V. Mechon.

Pena. = Castigo, pagpasáquet tung̃ód sa salá. * Casáquet, cayógot,
calisód, cagóol. * Caculían, cabilínggan. * Ang bahin ng̃a dapit sa
itáas sa mg̃a berga sa mesana sa mg̃a sacayán.

Penacho. V. Copete. * Dayan dayan sa mg̃a balahíbo sa mg̃a langgam, ng̃a
ibútang sa bisan diin, sa mg̃a calo, &c. * Ang may dagoay sa lambóng̃ay.

Penado. = Ang ponó sa mg̃a casáquet sa mg̃a cagóol, sa mg̃a calisód. *
Sorlánan ng̃a cadáan, sa España, sa diótay caáyo ng̃a bába. * Bisan onsa
ng̃a malisód, macúli.

Penal. = Ang nagatong̃ód sa castigo, sa pagpasáquet.

Penalidad. = Calisód, cagóol. * Casaquét.

Penante. = Ang mobáti sa saquét, ang guicasaquétan, guicalísdan,
guicayógtan.

Penar. = Pagcastigo, pagpasáquet. * Pagsaquét, pagántos, pagílob. *
Paglisód, pagyógot, paggóol. * Pagting̃á, paghing̃ótas sa pagcadúgay.

Penates. = Mg̃a dios dios ng̃a guisíngba sa mang̃a dioatáhan: guipacaíng̃on
nila ng̃a nanagbántay sa mg̃a cabaláyan.

Penca. = Dahon sa obán ng̃a mg̃a tanóm. * Ang tinábas ng̃a panit ng̃a
icahámpac sa mg̃a saláan.

Pencar. = Paghámpac sa berdugo sa mg̃a saláan.

Pencazo. = Hampac ng̃a guihámpac sa penca.

Pencudo. = Ang may dahon ng̃a guing̃álan ug penca.

Pencuria. = Babáyeng bigáon.

Penchicarda. = Pagcalaláng sa ubán ng̃a mg̃a táuo, arón mahamísic sila sa
oaláy bayad sa mg̃a calán-on ng̃a guipang̃áon nila sa mg̃a halapítan, sa
paggáma nila pagtúyo sa mg̃a paglális lalis, arón pagaíngnon ng̃a
nagaáoay sila ng̃a tuod.

Pendanga. = Babáyeng bigáon.

Pendejo. = Balahíbo ng̃a mutoróc sa poson ug sa bolog. * Táuo ng̃a
taláuan, maharlócon.

Pendencia. = Pagcaáoay, aoay, pagcalális lalis.

Pendenciar. = Pagáoay, paglális lalis.

Pendenciero. = Ang magatúyo ug mahagúgma sa mg̃a pagáoay ug mg̃a
paglális.

Pender. = Pagbítay sa bisan onsa. * V. Depender. * Paghúsay pa sa
capolong̃ánan.

Pendiente. = Pagcahándig, pagcahanáyhay. * Bitay bitay sa mg̃a
dolónggan, ariyos, aretes. * Ang nabítay sa bisan diin. * Ang bahin ng̃a
dapit sa obus sa mg̃a bandela ug sa mg̃a estandarte.

Pendil. = Pandong sa mg̃a babáye.

Pendingue (tomar el). = Pagoalá, pagpaháoa, paglacát.

Péndol. = Buhat ng̃a guibúhat sa mg̃a grumete, sa pagnósnos sa mg̃a bahin
sa mg̃a sacayán ng̃a anáa sa ilálom sa tubig, sa pagbótang sa mg̃a
mabóg-at sa luyo arón mataquílid.

Péndola. = Capandáyan ng̃a magáma sa usá ca puthao, caoat, &c., ng̃a
guitaólan sa tomóy ng̃a dapit sa obus sa bisan onsang mabóg-at, arón
magapalacát sa horasan sa iang mg̃a pagtábiog tabiog.

Pendolaje. = Gahóm sa pagángcon sa nagadácop sa bisan onsang sacayána
ng̃a caáoay, sa ng̃atanán ng̃a mg̃a manggad ng̃a hiquít-an sa ibábao sa
cubierta.

Pendolario. = Como el siguiente.

Pendolista. = Ang maálam magsúlat sa pagcaáyo ug sa pagcatúlin.

Pendon. = Timáan sa mg̃a soldados: mao ang usá ca bandela ng̃a diótay ng̃a
magapaláin lain sa mg̃a tapoc sa maong mg̃a soldados. * Timáan sa mg̃a
cofradía ug mg̃a Singbahán, ng̃a magáma sa usá ca tinábas ng̃a panápton
ng̃a guitáod sa usá ca cahoy ng̃a hatáas, ug may silvi sa pagóna sa mg̃a
procesion. * Ang sang̃á ng̃a guican sa maong ponóan sa mg̃a cahoy. * Táuo
ng̃a hatáas uyámot, ng̃a oaláy caang̃áyan sa iang laoas.

Péndulo. V. Pendiente y Péndula.

Peneque. = Ang nahobóg.

Penetrabilidad. = Pagcasáyon arón tahóson, lahóson, ang usá sa butang
sa lain ng̃a butang.

Penetrable. = Ang arang lahóson, tahóson.

Penetracion. = Pagcalápos, pagcalahós, pagcatahós. * Pagcasábot,
pagcatóquib sa bisan onsa ng̃a halálom ug macúli. * Pagcasóyop,
pagcayópyop. * Pagcabátid, pagcatalínis sa húna húna.

Penetrador. = Batid, táuo sa matalínis ng̃a húna húna. * Táuo sa gaoi,
cagaoían ng̃a madalíon.

Penetrante. = Ang magalahós, magatahós, magalápos, ang magalágbas. *
Ting̃og ng̃a hatáas ug matágning.

Penetrar. = Lahós, tahós, lapos, solód, lagbas. * Pagól-ol sa pagcaháit
sa mg̃a samad, mg̃a hobág, &c. * Pagbáti sa bisan onsa, sa tugnao, sa mg̃a
pagsínggit, &c., sa pagcabáscog. * Pagsábot, pagtúquib sa mg̃a macóli.

Penetrativo. V. Penetrante.

Penígero. = Ang may mg̃a pacó, ang pac-an.

Península. = Yota ng̃a guilibótan sa dagat gaoas sa usá ca luyo con
bahín lamang ng̃a nanáyon sa lain ng̃a yota.

Peninsular. = Ang nanong̃ód sa península.

Penisla. V. Península.

Penitencia. = Sacramento ng̃a, tong̃ód sa pagdaláng̃in sa Padre ng̃a may
gahóm, sa mg̃a táuo ng̃a managcompisal, ing̃on sa ang̃ay, macaoalá sa mg̃a
saláng tanán. * Casáquet paghinólsol, pagbásol, ng̃a guican sa grasia ug
santos ng̃a pagtábang sa Dios, sa mg̃a salá ng̃a guibúhat sa tagsa ca
táuo, ug ng̃a quinahánglan ng̃a pagaobánan sa matúod ng̃a pagsáad ng̃a díli
na maósob sa pagpacasalá. * Pagcasáquet sa laoas, sa pagbáyad sa
atobáng̃an sa Dios sa mg̃a otang sa mg̃a salá. * Bisan onsang casáquet sa
laoas. * Ang penitensia ng̃a guibótang, guihátag sa Padre ng̃a
guicompisálan sa táuo ng̃a nagatóg-an sa iang mg̃a salá. * Casáquet,
paghinólsol tong̃ód sa bisan onsang cadaótan ng̃a guibúhat. * Ang castigo
ng̃a guibótang sa cadaigánan, sa hocmánan sa Inquisision, sa mg̃a saláan
contra sa Pagtúo sa mang̃a cristianos.

Penitenciado. = Ang guicastigo.

Penitencial. = Ang nahatong̃ód sa penitensia ug ang ang̃ay canía.

Penitenciar. = Pagbótang, paghátag sa castigo, pagpasáquet sa laoas sa
mg̃a saláan, ing̃on sa ilang mg̃a pahanóngdan.

Penitenciaría. = Hocmánan sa Singbahán sa Roma, ng̃a mao ang alaguían sa
mg̃a pagtógot sa Santos ng̃a Papa, somála sa guipang̃áyo canía sa mg̃a
binuñágan, sa paghúsay sa ilang calág ug consiensia. * Cahímtang sa
pagcapenitenciario.

Penitenciario. = Padre ng̃a may catongdánan sa pagpacompisál sa mg̃a
táuo, sa bisan onsang Singbahán ng̃a tinórlo sa Sr. Obispo. * Ang
Padreng cardenal ng̃a ponóan sa hocmánan sa penitenciaría sa Roma.

Penitenta. = Ang babáye ng̃a mocompisál ug magatúg-an sa iang mg̃a salá.

Penitente. = Ang mahatong̃ód sa penitensia. * Táuo ng̃a magabúhat sa
penitensia. * Ang magacompisál ug magatúg-an sa iang mg̃a salá. * Ang
caobán sa pagbóhat sa bisan onsang buhat ng̃a díli maáyo. * Ang maobán
sa mg̃a procesion sa pagbóhat sa bisan onsang penitensia.

Penol. = Ang mg̃a tomóy sa mg̃a berga sa mg̃a layág sa mg̃a sacayán.

Penosamente. = Sa pagcalisód, sa pagcagóol, sa pagcayógot.

Penoso. = Malisód, ang may caculían ug cabilínggan. * Ang guicayógtan,
ang guicasaquétan, ang guicalísdan.

Pensado (de). = Sa tinúyo gayúd, guican sa pagbáot ng̃a caugalíng̃on.

Pensamiento. = Húna húna. * Pagcadalí, pagcalágmit, pagcalágsic. *
Catáhap, catághap.

Pensar. = Paghúna húna, pagpalándong, pagpamátng̃on. * Pagtúyo sa
pagbóhat sa bisan onsa. * Pagpacáon sa mg̃a mananáp.

Pensativo. = Ang magahúna húna, ang magapalándong, ang magapamátng̃on. *
Ang guicabórcan sa boot tong̃ód sa bisan onsa ng̃a guidóng̃og, guitán-ao
con miábot canía.

Penseque. = Abi co, naco.

Pensier. = Tanóm.

Pensil. = Ang nabítay. * Tanáman sa mg̃a bulac ng̃a maníndot.

Pension. = Sohol ng̃a guibáyad sa hari sa mg̃a táuo ng̃a nanagsílbi canía.
* Gahóm sa pagdáoat sa bisan onsang sohol, con sa mg̃a bong̃a sa mg̃a
baol, tong̃ód sa bisan onsang opicio. * Calisód, cabórlay. * Cacógui sa
bisan onsa.

Pensionado. = Ang guitogótan sa bisan onsang sohol.

Pensionar. = Pagbótang sa bisan onsang catungdánan.

Pensionario. = Ang magabáyad sa bisan onsa, tong̃ód sa catongdánan. *
Ang somolosámbag, ang mang̃ialáman sa mg̃a leyes, ang abogado.

Pensionista. V. Pensionado. * Ang magapuyó sa bisan onsang colegio con
baláy, ug may catungdánan sa pagbáyad sa bisan onsa.

Pentatéuco. = Ang nahaónang lilíma ca libro sa santos ng̃a Sulat ng̃a
guisúlat ni Moysés.

Pentecostes. = Pasco sa Pentecostes. * Pagánhi sa Espíritu Santo sa
ibábao sa mg̃a tinón-an ni Jesucristo sa pagcadágoay sa mg̃a dilang
caláyo. * Piesta sa mg̃a Judíos, sa canhing tiempo, sa pagdómdom nila sa
batásan ng̃a guihátag caníla sa Dios, sa buquid ng̃a guing̃álan ug Sinaí.

Penúltimo. = Ang guisóndan sa catapúsan.

Penumbra. = Ang landong ng̃a nahatalioála sa pagcang̃ít ng̃it ug sa
pagcalámdag, sa mg̃a pagbaconáoa.

Peña. = Batóng dagcó ng̃a baol.

Peñarse. = Paglágueu.

Peñascal. = Lugar ng̃a cabatóhan, ng̃a ponó sa mg̃a batóng dagcó, sa mg̃a
pangpang.

Peñasco. = Pangpang, batóng dagcóan caáyo ug hatáas. * Panápton ng̃a
mudúgay caáyo.

Peñascoso. = Capangpáng̃an.

Peñol. V. El siguiente.

Peñon. = Pangpang ng̃a dagcó ug hatáas uyámot, buquid sa lonlon ng̃a mg̃a
bató.

Peon. = Ang nagalacát. * Magbobóhat tong̃ód sa sohol, mamomóo.

Peonada. = Ang buhat ng̃a guibúhat sa tagsa ca adlao sa tagsa ca
mamomóo.

Peonaje. = Cadaghánan sa mg̃a soldados ng̃a oaláy cabayo. * Cadaghánan sa
mg̃a mamomóo.

Peonería. = Yota ng̃a pagabohátan sa tagsa ca táuo, sa tagsa ca adlao.

Peonía. = Tanóm. * V. el anterior.

Peonza. = Cásing. * Táuo ng̃a diótay ug condátan, ng̃a malíhoc caáyo.

Peor. = Ang butang ng̃a labíng daútan sa lain ng̃a butang.

Peoría. = Pagcadúgang sa cadáot, pagcalabíng daútan.

Pepino. = Tanóm ng̃a mobóng̃a sa mg̃a pepino usáb.

Pepion. = Salapí ng̃a caráan, sa España.

Pepita. = Liso. * Ang binhi sa obán ng̃a mg̃a tanóm ug mg̃a bong̃a. *
Saquét ng̃a guibáti sa mg̃a manóc, sa dila. * Ang bató ng̃a lonlon ng̃a
buláoan.

Pepíta de S. Ignacio. = Igásod.

Pepitoria. = Guinisál ng̃a magáma sa mang̃a pacó sa mg̃a tiil, sa atáy, sa
casing casing, &c., sa mg̃a langgam. * Cadaghánan sa mg̃a botang ng̃a
nahasácot, ng̃a oalá mahúsay ug maáyo.

Pepitoso. = Ang guidaghánan sa mg̃a liso. * Ang manóc ng̃a nasaquét sa
saquét sa pepita.

Pepon. V. Sandía.

Pequeñamente. = Sa pagcadiótay, sa pagcadíot.

Pequeñez. = Pagcadíot, sa pagcadiótay. * Pangcabáta, diótay ng̃a edad.

Pequeñito. = Diótay uyámot.

Pequeño. = Diótay. * Hamóbo. * Ang báta pa, ang may diótay ng̃a edad. *
Táuo ng̃a pobres. * Mapaobsánon.

Pequin. = Panápton sa igagáma sa Guinharían sa mg̃a insic.

Pera. = Bong̃a sa España, ng̃a malalím caáyo. * Ang bong̃ot ng̃a guipatóbo
sa tomóy sa sulang con sa maong sulang. * Opicio ng̃a macapolós caáyo ug
díli macacabórlay, díli macasámoc.

Perada. = Matám-is sa pera ng̃a quinílquig, quinódcor.

Peral. = Cahoy ng̃a mobóng̃a sa mg̃a peras.

Peralejo. = Calaínan sa cahoy sa España, ng̃a guing̃álan ug álamo blanco.

Peranton. = Paypay ng̃a dagcóan caáyo, ng̃a guican sa Indias. * Táuo ng̃a
hatáas uyámot.

Perca. = Isda sa sobá.

Percance. = Polós ng̃a macóha sa mg̃a sologóon, labot pa sa ilang sohol.
* Casáquet, calisód, cabórlay, cahágo ng̃a guican sa opicio, sa
pagcahímtang ng̃a caugalíng̃on.

Percatar. = Paghúna húna, pagpalándong.

Percepcion. = Pagcabáti sa mg̃a balatían. * Laráoan ng̃a mahabílin sa mg̃a
húna húna sa mg̃a táuo, sa ilang calág, tong̃ód sa guinatán-ao nila,
guinadóng̃og, guihícap, &c. * Pagcadáoat.

Perceptible. = Ang arang batíon sa mg̃a balatían. * Ang arang daoáton.

Perceptiblemente. = Sa pagcadayág gayód.

Perceptivo. = Ang may gahóm sa pagbáti.

Percibir. = Pagdáoat. * Pagbáti sa mg̃a balatían. * Pagíla, pagsábot,
pagtúquib sa bisan onsa.

Percibo. V. Percepcion.

Percocería. = Mg̃a buhat ng̃a diótay sa salapí, mg̃a singsing, mg̃a
cuentas, &c.

Percuciente. = Ang macabónal, ang macagsámar.

Percudir. = Pagcóha sa casínao sa bisan onsa, paglóm-it.

Percusion. = Pagcapácog, pagcadámag sa duhá ca lauas.

Percusor. = Ang magabúnal, ang magasámar.

Percha. = Cahoy ng̃a hatáas ug manípis ng̃a guibalábag sa lain ng̃a cahoy,
ng̃a pagabotáng̃an sa bisan onsa. * Taólan ng̃a cahoy ng̃a pagabitáyan ug
pagasabláyan sa mg̃a panápton, sa mg̃a bisti. * Isda.

Perchado. = Langgam ng̃a nabátog sa mg̃a sang̃á.

Perchar. = Pagsáblay sa mg̃a panápton.

Perchon. = Ang balágon ng̃a hatáas ng̃a guibílin pagtúyo sa nagacapón sa
mg̃a paras.

Perchonar. = Pagbílin pagtúyo sa balágon sa mg̃a paras, sa pagcapón
caníla.

Perdedero. = Hingtúngdan sa pagcaoalá sa bisan onsa, sa pagpíldi.

Perdedor. = Ang nagapíldi, ang guidáog.

Perder. = Pagcaoalá sa bisan onsa. * Pagósic. * Pagdáot sa bisan onsa.
* Ang guidáog, pagpíldi sa sugál.

Perdicion. = Pagcaoalá. * Pagcapíldi, pagcadáot. * Paghigúgma ng̃a
guilabíhan. * Hingtúngdan sa bisan onsang cadáot.

Pérdida. = Idem. * Ang naoalá. * Ang napíldi.

Perdidamente. = Sa guilabíhan, sa labi sa casaráng̃an, sa pagcaoaláy
húna húna ug pagcatimáan. * Sa pagcaoaláy polós.

Perdidizo. = Ang guipacaoalá bisan ng̃a oalá maoalá.

Perdido. = Ang nagapíldi. * Ang oaláy tuyo ng̃a tuod. * Ang guicaoád-an
sa bisan onsa.

Perdidoso. = Ang guicaoád-an sa bisan onsa, ang nagapíldi, ang guidáog
sa sugál.

Perdigar. = Pagtápa, pagoloíhao, pagbótang sa ibábao sa mg̃a baga sa
caláyo sa macaríot lamang, sa carne, sa isda, &c., arón díli onta
madáot hasta sa dugay. * Pagándam sa bisan onsa, sa bisan onsang tuyo.
* Paghólom sa carne, &c., ng̃a pagaguisálon, sa manteca, arón malalím.

Perdigon. = Ang pisó sa langgam ng̃a guing̃álan ug perdiz. * Ang perdiz
ng̃a laqui. * Olitáo ng̃a maosícon. * Ang magapíldi sa sugál. * Ang liso
ng̃a diótay sa tingga, ng̃a ibótang sa mg̃a pusil sa pagpusíl ug pagpatáy
sa mg̃a langgam.

Perdigonera. = Sudlánan sa mg̃a perdigon.

Perdiguero. = Iró con lain ng̃a mananáp ng̃a magadácop sa mg̃a perdiz.

Perdimiento. V. Perdicion y Pérdida.

Perdiz. = Langgam ng̃a guipoláhan sa mg̃a paa ug mg̃a tiil.

Perdon. = Pagcapasáilo, pagpasaílo sa mg̃a otang ug sa mg̃a salá. * Ang
tolo sa lana, sa talo, &c. ng̃a mahólog sa maínit caáyo.

Perdon (con). = Tabi.

Perdonable. = Ang tacús ng̃a pasailóon.

Perdonador. = Ang magapasáilo.

Perdonante. = Idem.

Perdonar. = Pagpasáilo sa mg̃a otang ug sa mg̃a salá. * Pagpamísic,
pagpagáoas sa bisan cansa sa iang catungdánan.

Perdonavidas. = Maandácon, ang magapacalaláqui, ang magapacaísog.

Perdulario. = Ang díli macúgui sa nahatong̃ód sa iang caogalíng̃on.

Perdurable. = Ang díli matápus, ang díli macóbos, ang oaláy catapúsan.
* Ang madúgay caáyo.

Perdurablemente. = Sa pagcaoaláy catapúsan.

Perecear. = Pagtacá, pagtápol. * Pagbáyan bayan.

Perecedero. = Ang díli madúgay caáyo, ang matápos, ang matibáoas. *
Caháng̃ol, pagcaoalá sa mg̃a quinahánglan.

Perecer. = Pagtápos, pagtibáoas. * Pagbáti sa bisan onsang calisód ng̃a
dagcóan caáyo. * Pagbáti sa mg̃a casaquétan sa impierno. * Pagháng̃ol ng̃a
dagcó, pagoalá sa mg̃a quinahánglan sa pagcabúhi. * Pagíbog,
pagpanghináot sa bisan onsa.

Perecido. = Ang mobáti sa bisan onsang calisód, sa uháo, sa gotom, &c.

Pereciente. = Ang matápus, ang matibáoas.

Perecimiento. = Pagcatibáoas, pagcatápus.

Peregrinacion. = Pagcalacát ng̃a halayó sa caugalíng̃on ng̃a longsod. *
Pagcalacáo sa bisan onsang Singbahán, sa pagtúman sa pagsáad con sa
pagámpo lamang. * Pagcahing̃ílin sa quinabúhi ng̃a calibutánon.

Peregrinaje. = Idem.

Peregrinamente. = Sa pagcating̃ála. * Sa pagcaáyo uyámot.

Peregrinante. = Ang magabiaje ng̃a hatáas.

Peregrinar. = Pagbiaje, paglacát sa mg̃a yota ng̃a halayó sa hintúngdan
ng̃a longsod. * Paglacát sa mg̃a Singbahán sa pagámpo con sa pagtúman sa
bisan onsang pagsáad. * Pagpoyó sa calibútan ng̃a mao ang alaguían sa
pagábot sa quinabóhi ng̃a díli matápos sa Lang̃it.

Peregrinidad. = Pagcamahál, pagcahamíli, pagcabilírhon sa bisan onsa. *
Ang guitán-ao ug guidóng̃og sa talágsa da.

Peregrino. = Ang magabiaje sa mg̃a yota ng̃a halayó sa caogalíng̃on ng̃a
longsod. * Ang magalacáo sa hilit sa pagdóao sa mg̃a Singbahán, sa
pagámpo lamang con sa pagtúman sa bisan onsang pagsáad. * Ang mahál,
bilídhon, hamíli. * Ang talágsa lamang guitán-ao ug guidóng̃og. * Ang
matahóm, maáñag ug maníndot uyámut. * Ang magapuyó sa calibútan ug
magalacát sa pagpaíng̃on sa Lang̃it.

Perejil. = Dagámi, tanóm ng̃a mahomót ug ng̃a silbi sa panácot sa mg̃a
guinisál. * Dayan dayan ng̃a guilabíhan sa mg̃a bisti sa mg̃a babáye. *
Ang mg̃a ng̃alan ng̃a banságon ug bantógon sa bisan cansa.

Perendeca. = Babáyeng bigáon.

Perendengue. = Bitay bitay sa mg̃a dalónggan sa mg̃a babáye, ariyos,
aretes.

Perene. V. Perenne.

Perennal. = Ang boang sa guihápon.

Perenalmente. V. Perennemente.

Perenne. = Canúnay, ang oaláy honóng, ang oaláy ondang.

Perennemente. = Sa canúnay, sa pagcaoaláy honóng.

Perennidad. = Pagcacanúnay, pagcaoaláy honóng.

Perentoriamente. = Sa tagál ng̃a díli maópod. * Sa dinalían.

Perentoriedad. = Pagcatagál. * Pagcadalí.

Perentorio. = Ang catapúsan ng̃a tagál ng̃a guitógot. * Ang dinalían
caáyo. * Ang oaláy duha duha, ang nadayág.

Perero. = Capandáyan ng̃a maíng̃on ing̃on sa cuchiyo.

Pereza. = Catacá, catápol. * Pagcaoalá cacúgui. * Pagcahínay,
pagcadúgay.

Perezosamente. = Sa catacá, sa catápol. * Sa pagcahínay sa pagcadúgay.

Perezoso. = Matalác-on, matác-hon. * Tapólan. * Mahináyon, madugáyon. *
Ang díli mahagúgma magbáng̃on sa higdáan.

Perfeccion. = Pagcahíngpit, pagcatúman. * Pagcaáyo. * Pagcaáng̃ay sa
laoas ug sa pagcatíndog sa bisan cansa. * Catahóm, caáñag, pagcaníndot.
* Pagcahíngpit sa batásan, sa quinabúhi.

Perfeccionar. = Paghíngpit, pagtúman.

Perfectamente. = Sa pagcatúman, sa pagcahíngpit uyámot. * Sa
pagcaníndot. * Sa pagcaoaláy salaoáyon.

Perfectivo. = Ang macahíngpit. * Ang macatahóm, ang magapaníndot.

Perfecto. = Híngpit, tuman. * Ang magatúman sa pagcacristianos sa oaláy
salaoáyon. * Matahóm, maníndot, ang̃áyan. * Quinaarmánon, batid. * Ang
maáyo, mahál, hamíli, bilírhon, halángdon sa isigcaíng̃on.

Perficiente. = Ang macahíngpit.

Pérfidamente. = Sa pagcadaótan caáyo, sa pagcang̃íl-ad uyámot. * Sa
pagcabórhi.

Perfidia. = Pagcabórhi, cadaótan, pagcang̃íl-ad.

Pérfido. = Burhíon, daútan, mang̃íl-ad.

Perfil. = Dayan dayan ng̃a pino ng̃a ibútang sa daplin sa bisan onsa. *
Ang barlis ng̃a manípis, magamáy, ng̃a catapúsan sa mg̃a letra. *
Pagcataquílid, pagcabótang sa bisan onsa sa pagcatinaquílid.

Perfilado. = Ilong ng̃a maáyo, nauong ng̃a hingpit.

Perfiladura. = Pagcataquílid sa bisan onsa.

Perfilar. = Pagbútang sa mg̃a dayan dayan sa mg̃a daplin sa bisan onsa. *
Pagtaquílid sa bisan onsa.

Perfoliata ó Perfoliada. = Tanóm.

Perforar. = Pagbohó sa pagcalápos.

Perfumadero. = Como el siguiente.

Perfumador. = Ang magabúhat ug magabalígya sa mg̃a cahomót. * Sorlánan,
panonódlan ng̃a pagasórlan sa bisan onsa ng̃a igapalína.

Perfumar. = Pagpalína. * Pagpahomót.

Perfume. = Mahomót, cahomót. * Bisan onsa sa maáyong bahó ng̃a
icapalína. * Ang asó ng̃a guican sa mg̃a mahomót ng̃a igapalína. * Bahó
ng̃a maáyo.

Perfumería. = Lugar, baláy ng̃a pagabuhátan ug pagabaligyáan sa mg̃a
cahomót, sa mg̃a butang ng̃a icapalína.

Perfumero. V. Perfumador hasta sorlánan.

Perfumista. = Idem.

Perfunctoriamente. = Sa ibábao, sa salingcápao lamang.

Perfunctorio. = Ang muágui lamang.

Pergaminero. = Ang magabúhat sa mg̃a pergamino.

Pergamino. = Panit sa mananáp ng̃a quinoháan sa balahíbo, ng̃a quinúrti
ug hinínat ug maáyo, ug ng̃a pagagamíton sa mg̃a nagacaláin lain ng̃a mg̃a
hingtúngdan.

Pergenio. V. Pergeño.

Pergeñar. = Pagándam, pagbúhat sa bisan onsa sa quinaárman, sa
pagcabátid.

Pergeño. = Quinaárman, pagcaálam sa pagbúhat sa bisan onsa.

Pericardio. = Panit panit ng̃a magapótus sa cásing cásing.

Pericarpio. = Panit panit ng̃a magapótus sa obán ng̃a mg̃a bong̃a.

Pericia. = Quinaárman, caálam, pagcabátid.

Perico. = Perico, loro. * Mananáp sa opát ca tiil.

Pericon. = Ang magasalíli, magaalíli sa ng̃atanán. * Paypay ng̃a dagcóan
caáyo.

Pericráneo. = Panit panit ng̃a magapótus sa mg̃a otoc.

Periferia. = Pagcalibót.

Perifollo. = Tanóm. * Pagdáyan dayan sa mg̃a babáye.

Perigallo. = Ang panit ng̃a bitay sa sulang con sa tutúnlan sa mg̃a
tigúlang ug sa mg̃a táuo ng̃a maníoang caáyo. * Táuo ng̃a hatáas ug
maníoang. * Pisi ng̃a icabútad dapit sa itáas sa mg̃a toldo sa mg̃a
sacayán, arón mahímo ang dagoay sa atóp atóp.

Perigeo. = Ang lugar ng̃a pagalácuan sa usá ca planeta, ng̃a labíng
hadúul sa yota.

Perihelio. = Lugar ng̃a pagalácuan sa usá ca planeta, ng̃a labíng harúul
sa adlao.

Perilla. = Bisan onsang dayan dayan sa dagoay sa pera. * (De). = Sa
pagcaígo, sa maáyong horas. * Bong̃ot sa sulang sa mg̃a laláqui.

Perillan. = Malaláng̃on, batid. * Tampalásan.

Perillo. = Matám-is ng̃a diótay ug malíng̃in.

Perímetro. = Pagcadagcó sa calíng̃in sa bisan onsa.

Perineo. = Alaguían sa tae ug sa ihi sa laoas sa mg̃a táuo.

Perineumonía. V. Pulmonía.

Perinola. = Cahoy ng̃a diótay ng̃a may opát ca nauong ng̃a magsáma, ug sa
luyo guibotáng̃an sa usá ca tomóy ng̃a icatúyoc sa pagquilíquit canía, sa
pagsugál sa mg̃a táuo. * Babáye ng̃a hamóbo ug sa malágsic ng̃a lauas.

Periódicamente. = Sa hingtúngdan, sa tinórlo, sa guitimaánan ng̃a túig.

Periódico. = Ang nahatong̃ód sa tinórlo ug guitimaánan ng̃a túig. *
Gaseta ug bisan onsang papel ng̃a ibaláod sa tinórlong arlao con túig.

Periodista. = Ang nagasúlat sa bisan onsang periódico con gaseta.

Periodo. = Túig con adlao ng̃a tinórlo ug ng̃a guitimaánan ng̃a pagasúbli,
sublían sa pagbúhat sa bisan onsa. * Pagcadúgay, túig, tiempo ng̃a
nasácop sa cadugáyan sa bisan onsa. * Túig ng̃a pagadugáyan sa mg̃a
bitóon sa paglibót sa ilang pagalácoan.

Perióstio. = Panit panit ng̃a manípis ng̃a magalibót ug magapótus sa mg̃a
bocóg.

Peripatético. = Táuo ng̃a tacús ng̃a pagacatáuan tong̃ód sa mg̃a húna húna
nia ng̃a díli macaígo caáyo.

Peripecia. = Pagcabálhin ng̃a ahat sa usá ca pagcabútang sa lain ng̃a
pagcabútang, sa mg̃a táuo ng̃a nanagápil sa pagbúhat sa mg̃a dula.

Peripuesto. = Ang mahagúgma magdayán dayan sa iang mg̃a bisti sa
guilabíhan ng̃a pagdáyan.

Periquillo. = Calaínan sa matám-is sa lonlon ng̃a asúcar.

Peristilo. = Lugar ng̃a guilibótan sa mg̃a columna.

Perito. = Quinaarmánon, mang̃ialáman. * Batid.

Peritonéo. = Panit panit ng̃a nagasápao ug nagapótus sa tibúoc ng̃a tian,
sa dapit sa solód.

Perjudicador. = Ang magadáot. * Ang magaólang.

Perjudicante. = Idem.

Perjudicar. = Pagdáot.

Perjudicial. V. Perjudicador. * Ang tacós ng̃a pagahusáyon pagóna.

Perjudicialmente. = Sa pagcadáot, sa cadáot.

Perjuicio. = Cadáot. * Pagcaoalá sa bisan onsa, ug labí pa sa dong̃og.

Perjurador. V. Perjuro.

Perjurar. = Pagpanúmpa sa bacac, sa díli matúod. * Pagpanúmpa sa
masóbsob. * Pagtónglo ng̃a caogalíng̃on sa manómpa, arón labí pagatohóan
ang pagpanúmpa nia. * Díli pagtúman sa guisáad sa ilálum sa pagpanúmpa.

Perjurio. = Salá sa pagpanúmpa sa díli matúod, sa bacac.

Perjuro. = Ang manúmpa sa bacac, ang magalápas sa pagpanúmpa.

Perla. = Mutia.

Perlático. = Bacól. * Ang nahatong̃ód sa saquét sa perlesía.

Perlería. = Cadaghánan sa mg̃a mutia.

Perlesía. = Pagcabacól. * Pagcaoláy cosóg, pagcalúya.

Perlino. = Ang may color sa perla, sa mutia.

Perlongar. = Pagsacáy sa pagcasúmay sa baybáyon. * Pagtóyod sa usá ca
lubid, sa pagbútar canía.

Permanecer. = Pagdáyon, pagdúgay sa maong pagcabútang. * Pagpoyó.

Permaneciente. V. Permanente.

Permanencia. = Pagcadáyon, pagcadúgay sa maong pagbútang. * Pagcapoyó,
pagcahonóng.

Permanente. = Ang magadáyon, ang madúgay sa maong pagcabútang. * Ang
díli mabálhin, ang mao da sa guihápon. * Ang magapuyó, ang magahunúng.

Permansion. V. Permanencia.

Permisible. = Ang arang itúgot.

Permision. = Pagcatógot.

Permisivamente. = Sa pagtógot, sa pagcatógot.

Permiso. = Pagtógot, pagcatógot.

Permisor. V. Permitidor.

Permistion. = Pagcasácot. * Pagcasimbóg, pagcasambóg.

Permitente. = Ang magatógot.

Permitidero. = Ang arang itógot, ang arang paságdan. * Ang masáyon
pagailóbon ug antóson.

Permitidor. = Ang magapaságad, ang magaílob ug magaántos.

Permitir. = Pagtógot. * Pagpaságad, díli pagdilí, díli pagólang.

Permuta. = Pagcabáilo, pagcataguílis, pagcaílis, pagcatagáilo.

Permutacion. = Idem.

Permutar. = Ilis, tagílis, tagáilo, bailo.

Perna. = Quinháson.

Pernada. = Pagtíndac sa paa. * Pagtúyod, pagcóngcong, paglíhoc ng̃a ahat
sa paa.

Perneador. = Ang may cosóg sa mg̃a paa ug magalacát sa halayó, sa
hatáas.

Pernear. = Paglíhoc sa mabáscog sa mg̃a paa. * Paglacát ug maáyo ug sa
dagcóng cacúgui sa pagpatigáyon sa bisan onsa ng̃a guitúyo ug
guipanghináot.

Pernería. = Cadaghánan sa mg̃a perno, sa mg̃a lansang.

Pernetas (en). = Mg̃a paa ng̃a oaláy medias.

Perniabierto. = Bacang, bacáang.

Perniciosamente. = Sa pagcadaótan uyámot.

Pernicioso. = Daótan, ang magadáot caáyo.

Pernil. = Paa sa baboy.

Pernio. = Pothao, tumbága, &c., ng̃a guitáod sa mg̃a tacop ug sa mg̃a
marco, ng̃a pagatuyócan sa maong mg̃a tacop ug mg̃a talambóan.

Perniquebrar. = Pagbalí sa mg̃a paa.

Pernituerto. = Ang guibalíqgan sa mg̃a paa, ang may mg̃a paa ng̃a
balíquig.

Perno. = Lansang ng̃a malíng̃in ug sa dagcóng olo.

Pernoctar. = Pagágui sa gabíy sa bisan diin, sa pagcatólog con sa
pagcatúcao.

Pero. = Calaínan sa bong̃a sa España. * Apan.

Perogrullada. = Camatúod, camatoódan ng̃a díli onta quinahánglan ng̃a
ingnon ug asóyon cay dayág na man.

Perol. = Tacho sa tumbága.

Perone. = Bitíis.

Peroracion. = Catapúsan sa mg̃a oáli.

Perorar. = Pagtápus sa mg̃a oáli, sa pagsámbag sa mg̃a táuo ng̃a
nanagpatalínghog. * Pagpang̃áyo, pagpang̃amóyo, pagpang̃aliópo sa minatúod
caáyo.

Perorata. = Suguílon ng̃a díli macaígo, ng̃a masámoc, ng̃a macabórlay.

Perpendicular. = Sa pagcatónton. * Ang natónton, ang natárung.

Perpendicularmente. = Sa pagcatónton, sa pagcatárong.

Perpendículo. V. Péndulo.

Perpetracion. = Pagcabúhat sa bisan onsang saláa.

Perpetrador. = Ang magabúhat sa bisan onsang saláa.

Perpetrar. = Pagbóhat sa bisan onsang saláa.

Perpetua. = Tanóm.

Perpetuacion. = Pagcadáyon, pagcadúgay sa bisan onsa.

Perpetuamente. = Sa oaláy catapúsan, sa guihápon.

Perpetuan. = Calaínan sa panápton.

Perpetuar. = Pagdúgay sa guihápon, sa oaláy catapúsan.

Perpetuidad. = Pagcadúgay sa guihápon, sa oaláy catapúsan.

Perpetuo. = Ang madúgay sa guihápon.

Perpiaño. = Bató ng̃a magalápus sa tibúoc ng̃a cota con pared.

Perplejamente. = Sa pagcadúha duha. * Sa inálang alang ng̃a buot, sa
pagcang̃ólo ng̃olo.

Perplejo. = Ang nagadúha duha, ang guiálang aláng̃an sa buot, ang
nagang̃ólo ng̃olo.

Perrada. = Cadaghánan sa mg̃a iró. * Buhat ng̃a mang̃íl-ad, sa díli
pagbálos sa tacús ng̃a pagabáslan.

Perramente. = Sa pagcadaótan uyámot.

Perrengue. = Ang masáyon masucó, manuyó, mabaláca.

Perrera. = Lugar ng̃a pagabilanggóan sa mg̃a iró sa pagpang̃áyam. * Buhat
ng̃a dagcó, sa diótay ng̃a pulús. * Ang táuo ng̃a díli buot magbáyad sa
mang̃a otang nia.

Perrería. = Cadaghánan sa mg̃a iró. * Catilíngban sa mg̃a táuo ng̃a daútan
ug sa mang̃íl-ad ng̃a batásan. * Polong con buhat ng̃a igapaquíta sa bisan
cansa sa iang casucó ug caligótgot.

Perrero. = Táuo ng̃a may opicio ug catungdánan sa pagpagóa sa Singbahán
ng̃a Catedral sa mg̃a iró ng̃a manolód. * Ang magabántay ug magaalíma sa
mg̃a iró sa pagpang̃áyam, ang mahagógma magbáton sa mg̃a iró. * Ang
magalímbong sa isigcaíng̃on.

Perrezno. = Ang iróng diótay, ang tocóy.

Perrico, llo, lla, to, ta. = Idem.

Perro. = Iró. * Ng̃alan ng̃a talamáyon ng̃a guicahing̃álan sa mg̃a moros ug
mg̃a judíos. * Táuo ng̃a malíg-on sa iang húna húna, ng̃a díli magaópod
opod sa iang pagbúot.

Perroquete. V. Mastelero.

Perruna. = Tinápay ng̃a maítom caáyo ng̃a ipacáon sa mg̃a iró.

Perruno. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a iró.

Persecucion. = Pagcadomót. * Pagtúyo ng̃a masámoc arón tangdóon sa
isigcaíng̃on ang guipanghináot.

Perseguidor. = Ang magadomót. * Mamomógos.

Perseguimiento. V. Persecucion.

Perseguir. = Pagápas sa nalágueu. * Pagdomót. * Paglógos, pagpógos. *
Pagdáot. * Pagpang̃íta sa bisan cansa, sa masingcámot caáyo, sa dagcóng
cacúgui. * Pagtúyo, pagpanghináot sa bisan onsa, sa masóbsob ug sa
minatúod caáyo.

Perseo. = Tapoc sa mg̃a bitóon.

Perseverancia. = Pagcaparáyon, pagcadáyon sa bisan onsa ng̃a guisógdan.
* Pagcadúgay ng̃a canúnay sa bisan onsa.

Perseverante. = Ang macadáyon, ang magaparáyon sa bisan onsang buhat.

Perseverantemente. = Sa pagcadáyon, sa pagcacanúnay.

Perseverar. = Pagdáyon. * Pagdúgay caáyo, sa hatáas ng̃a túig.

Persiana. = Panápton ng̃a guibotáng̃an sa nagacaláin lain ng̃a mg̃a boloc,
ng̃a guinooátan. * Tacop sa talambóan ng̃a honos honos, ng̃a guitaólan sa
mang̃a papán papán ng̃a haíctin ng̃a magacasápao sapao, ng̃a maócab ug
masara, arón omágui ang hang̃in ug díli macaágui ang adlao.

Pérsico. = Cahoy ug ang iang bong̃a.

Persignarse. = Pagpang̃óros. * Pagting̃ála sa bisan onsa. * Pagóna sa
pagbalígya sa bisan onsa.

Pérsigo. = Cahoy ug ang iang bong̃a.

Persistente. = Ang magaparáyon sa bisan onsa.

Persistir. = Pagdáyon, pagparáyon sa bisan onsa. * Pagdúgay sa hatáas
ng̃a túig.

Persona. = Táuo. * Pagcabótang sa lauas. * Táuo sa opicio con cahímtang
ng̃a mahál ug hatáas.

Personado. = Cahímtang sa bisan cansang Padre arón macalíngcod sa coro
sa obán ng̃a mg̃a Catedral, sa hingtúngdan ng̃a sohol ug sa oaláy opicio.
* Ang Padre ng̃a hingtúngdan niíning cahímtang.

Personaje. = Táuo ng̃a mahál, hamíli, bilídhon, ng̃a may hatáas ug
bantógon ng̃a opicio.

Personalidad. = Pagcabótang ng̃a caugalíng̃on ng̃a magaláin sa usá ca táuo
sa ubán ng̃a mg̃a táuo. * Paghigógma, pagpalángga con pagdomót ng̃a
guibótang sa usá ca táuo ng̃a labí ng̃a sa obán. * Polong con sulat
contra sa ubán ng̃a mg̃a táuo.

Personalizar. = Pagpamólong con pagsúlat contra sa isigcatáuo.

Personalmente. = Sa inatubáng̃ay gayúd, sa maong pagatúbang, sa
pagatúbang sa maong táuo, sa atubáng̃an gayúd.

Personería. = Opicio, cahímtang sa pagcapersonero.

Personero. = Ang guitúgyan sa láin sa pagatúbang ug paghilábot sa mg̃a
halusáyon ug mg̃a buhat.

Personificar. = Pagtógot sa bisan onsa ng̃a ang̃ay lamang sa mg̃a táuo, sa
ubán ng̃a mg̃a binúhat ng̃a díli táuo. * V. Personalizar.

Personilla. = Táuo ng̃a hamóbo ug sa malágsot ng̃a dagoay, sa malágsot
ng̃a pagatúbang.

Perspectivo. = Cadaghánan sa mg̃a butang ng̃a madayág sa mg̃a matá sa
nagasolóng cutub sa usá ca lugar. * Pagcabútang ng̃a malimbóng̃on, ng̃a
díli mao, sa mg̃a butang.

Perspicacia. = Pagcabátid, pagcatalínis sa húna húna. * Pagcatalínis sa
mg̃a matá, sa isololóng.

Perspicacidad. = Idem.

Perspicuo. = Matín-ao, masíhag. * Suguílon ng̃a dayág caáyo.

Persuadidor. = Ang nagasámbag, ang nagatámbag, somalámbag.

Persuadir. = Sambag, tambag, laygay, maymay, logpay, lomay.

Persuasible. = Ang arang toóhan tong̃ód sa mang̃a hingtúngdan ng̃a
guisóndan ug guisógdan.

Persuasion. = Pagcaláygag, pagcamaymay, pagcalómay. * Catáhap ug bisan
onsang húna húna ng̃a nahamútang sa matúod ng̃a hingtúngdan ug sa mang̃a
guisóndan.

Persuasiva. = Gahóm sa mg̃a polong sa magasuguílon, arón matúman ang
guiíng̃on nia, ang iang buot.

Persuasivo. = Ang may gahóm sa pagláygay, sa pagmáymay, sa paglógpay,
sa paglómay.

Persuasor. = Idem.

Pertenecer. = Pagtong̃ód, pagpanong̃ód. * Pagpahamútang sa catungdánan sa
bisan cansa. * Pagguícan sa usá ca butang sa lain ng̃a butang.

Perteneciente. = Ang nahatong̃ód, ang nanong̃ód sa bisan onsa. * Ang
maáyo ug ang̃ay sa bisan onsa.

Pertenencia. = Pagcaángcon, pagcaía. * Ang guican sa bisan onsa, cay
iang sacop con bahin nia.

Pértica. = Socod sa yota sa pagcatáas sa duhá ca lacang.

Pértiga. = Cahoy ng̃a magamáy ug hatáas.

Pertigal. = Idem.

Pértigo. = Ang cahoy sa talioála ug sa onáhan sa mg̃a caro, sa mg̃a
galíng̃an, ng̃a icagóyod caníla.

Pertiguería. = Opicio, cahímtang sa pagcapertiguero.

Pertiguero. = Táuo ng̃a sologóon sa mg̃a Singbahán ng̃a Catedral, ng̃a may
catungdánan sa pagubán obán sa mg̃a Padre ng̃a managtúman sa ilang
pagcapadre sa altal, sa coro, sa oalihánan, &c., ug nagabítbit sa usá
ca baras baras ng̃a sinápao sa salapí.

Pertinacia. = Pagcaparáyon, pagcadáyon sa guihúna húna ng̃a daan.

Pertinaz. = Ang magadáyon, ang magaparáyon, ang díli magaópod opod sa
iang húna húna ng̃a nahaóna, ang suquíhan, masinocólon.

Pertinazmente. = Sa casóqui gayód, sa pagcadáyon sa nahaónang húna
húna, sa húna húna ng̃a daan.

Pertinente. V. Perteneciente. * Ang macaígo sa bisan onsa.

Pertinentemente. = Sa pagcaígo.

Pertrechar. = Pagsángcap sa usá ca cota, sa usá ca baluarte, &c., sa
mg̃a quinahánglan sa pagsócol sa mg̃a caáoay. * Pagtagána, pagándam sa
mg̃a quinahánglan sa bisan onsa.

Pertrechos. = Mg̃a bala, pólvora, &c., ng̃a icasángcap sa mg̃a cota, sa
mg̃a baluarte, &c., sa pagsócol sa mg̃a caáoay, ang mg̃a quinahánglan
ng̃atanán sa bisan onsa.

Perturbarle. = Ang arang pagabórcon. * Ang mahímo ng̃a pagagóbot gabóton
ug paglaínon.

Perturbacion. = Pagcabóloc, pagcagobót, pagcaláin sa bisan onsa.

Perturbadamente. = Sa cabóloc, sa pagcagobót, sa pagcaláin.

Perturbador. = Ang magagobót, ang magabóloc, ang magapaláin.

Perturbar. = Gobót, boloc, laín, gobóc pagsámoc, pagólang sa
nagasuguílon.

Peruétano. = Cahoy ug ang iang bong̃a. * Bisan onsa ng̃a magalábi,
magalabáo magatóybo sa ubán.

Perversamente. = Sa pagcadaótan caáyo.

Perversidad. = Pagcadaótan sa batásan.

Perversion. = Idem. * Pagpacadáot sa isigcatáuo.

Perverso. = Daótan, sa malágsot ug mang̃íl-ad ng̃a batásan.

Pervertidor. = Ang magapacadáot sa isigcatáuo.

Pervertimiento. V. Perversion.

Pervertir. V. Perturbar. * Pagpacadáot sa isigcatáuo sa panigíngnan sa
daútan ng̃a batásan ug quinabúhi.

Pervigilio. = Pagcacúlang, pagcaoalá sa pagcatólog. * Pagcatúcao,
pagcahócao.

Pesa. = Bató sa batong tuod, sa puthao, tumbága, &c., sa mg̃a timbáng̃an,
ug sa pagpalacát sa mg̃a horásan.

Pesada. = Ang guitímbang sa tagsa ca pagtímbang.

Pesadamente. = Sa pagcabóg-at. * Sa casáquet. * Sa pagcasóqui, sa
daútan ng̃a húna húna. * Sa pagcahínay, sa pagcadúgay. * Sa guilabíhan.

Pesadez. = Pagcabóg-at, cabóg-at. * Pagcabórong, pagcabóng̃og sa olo. *
Calisód, casáquet. * Pagcahínay, pagcadúgay. * Pagcatámboc.

Pesadilla. = Cadám-ag, pagcadám-ag.

Pesado. = Ang mabóg-at. * Católog ng̃a halálom. * Mahináyon, madugáyon.
* Ang macasáquet, macasámoc, macabórlay, macaaling̃ása. * Ang díli
mahímo ng̃a antóson, ilóbon. * Ang gaui ug bisan onsa ng̃a maháit,
maísog. * Ang macadáot.

Pesador. = Ang magatímbang.

Pesadumbre. V. Pesadez y Gravedad. * Casáquet, calisód, cagóol. *
Pagcaáoay, pagcalális lalis.

Pésame. = Polong ng̃a igapaquíta sa casáquet tung̃ód sa daútan ng̃a palad
ug mg̃a calisdánan sa isigcatáuo.

Pesante. = Ang may timbang ng̃a caugalíng̃on. * Ang mabóg-at.

Pesantez. = Pagcabóg-at sa bisan onsa.

Pesar. = Casáquet, paghinólsul, pagcabásol sa mg̃a salá, polong con
buhat ng̃a macasáquet sa buot, ng̃a macalisód. * Pagbóg-at. * Pagbíli ug
dagcó sa bisan onsa.

Pesaroso. = Ang nasáquet, ang nagahinólsol ug nabásol sa guibúhat ug
guipamólong, ang guicalísdan, guicayógtan.

Pesca. = Pagcapanágat. * Opicio sa pagpanágat. * Mg̃a isda.

Pescada. = Isda. * Pacas sa talaóng̃an ng̃a inasín.

Pescadera. = Babáye ng̃a magabalígya sa mg̃a isda.

Pescadería. = Lugar ng̃a pagabaligyáan sa mg̃a isda.

Pescadero. = Ang magabalígya sa isda.

Pescadilla. = Isdang diótay.

Pescado. = Isda. * Talaóng̃an ng̃a inasín.

Pescador. = Mananágat, tigpanágat. * Isda sa maong ng̃alan.

Pescante. = Capandáyan, taólan ng̃a guibótang sa mg̃a dalámba, sa
pagósoag sa mg̃a hilimóon sa mg̃a bohat: sa mg̃a bató, sa apog, &c. *
Lingcoránan ng̃a pagalingcóran sa cochero ng̃a magaalíma ug magahópot sa
mg̃a cabayo, &c., ng̃a nanaggóyod sa mg̃a coche.

Pescar. = Pagpanágat.

Pescozada. = Como el siguiente.

Pescozon. = Pocpoc ng̃a guipócpoc sa tangcógo.

Pescozudo. = Ang may dagcóng liog, ang guitambócan sa liog.

Pescuezo. = Liog. * Pagpalábi labi, pagparáyeg ng̃a guilabíhan.

Pescuño. = Sisip, badyet ng̃a icalíg-on sa liboy sa daro.

Pesebre. = Cajon cajon ng̃a calán-an sa mg̃a mananáp. * Lugar ng̃a
calán-an sa masóbsob sa bisan cansa.

Pesebrejo. = Ang mg̃a bohó ng̃a guinatórcan sa mg̃a ng̃ipon.

Pesebrera. = Pagcabótang sa pagcataláy sa mg̃a calán-an sa mg̃a cabayo.

Pesebron. = Cajon cajon, sorlánan ng̃a guibútang sa ilálom sa mg̃a salog
sa mg̃a coche.

Peseta. = Caháte.

Pésete. = Calaínan sa pagpanómpa, sa pagpanghináot sa bisan onsang
cadaótan sa isigcatáuo.

Pesga. V. Pesa y Peso.

Pesillo. = Timbáng̃an ng̃a diótay sa pagtímbang sa salapí.

Pésimamente. = Sa pagcadaútan uyámot, sa labíng daótan.

Pésimo. = Ang daótan caáyo, ang labíng mang̃íl-ad.

Peso. V. Pesantez. * Timbáng̃an, sinantánan. * Bisan onsang cabóg-at, ug
ang cabóg-at sa bisan onsa. * Hingtóngdan, cahológan sa bisan onsa. *
Pagcabóg-at sa bisan onsang bahin sa laoas. * Pisos ng̃a bali ug oaló ca
sicápat ug timbang sa usá ca onsa.

Pespunteador. = Ang magatahí sa pagcasiníbog sibog sa mg̃a pagtúlpoc.

Pespuntear. = Pagtahí sa pagsíbog sibog sa mg̃a pagtúlpoc.

Pespunte. = Pagcatahí sa pagcasiníbog sibog sa mg̃a pagtúlpoc.

Pesquera. = Lugar ng̃a panagátan.

Pesquisa. = Pagcasósi, pagcasóquit, pagpaquigsáyod, pagpaquigásoy.

Pesquisante. = Ang magapaquigsáyod, ang magapaquigásoy, ang magasósi,
ang magasóquit.

Pesquisar. = Sosi, soquit, sayod, asoy.

Pesquisidor. V. Pesquisante.

Pestaña. = Piloc sa mg̃a matá. * Dayan dayan sa mg̃a sidsir sa mg̃a bisti.

Pestañear. = Pagpamíloc piloc.

Pestañeo. = Pagcapíloc piloc.

Peste. = Saquét ng̃a matacód, salot. * Camátay. * Bisan onsang daótan
caáyo, ng̃a macadáot. * Pagcadaótan, cadáot sa batásan sa mg̃a táuo, cay
mahímo ug daútan ng̃a panigíngnan sa isigcatáuo. * Daótan bahó. *
Cadaghánan sa bisan onsa.

Pestíferamente. = Sa pagcadaótan oyámot, sa pagcang̃íl-ad.

Pestífero. = Ang arang magdáot. * Ang mang̃íl-ad caáyo. * Ang mabahó
caáyo, ang may malágsot ng̃a bahó.

Pestilencia. V. Peste.

Pestilencial. V. Pestífero.

Pestilencialmente. V. Pestíferamente.

Pestilencioso. = Ang nahatong̃ód sa peste con sa pestilencia.

Pestilente. V. Pestífero.

Pestillo. = Puthao ng̃a itralanca sa mg̃a pultahán, sa mg̃a tacop.

Pestiño. = Calán-on ng̃a magáma sa binócboc ng̃a minása sa mg̃a itlog ug
ng̃a pagalotóon sa caláha.

Pestorejazo. V. Pescozon.

Pestorejon. = Idem.

Pesuña. = Ang cocó sa mg̃a mananáp, sa mg̃a baca, mg̃a calabáo, &c.

Pesuño. = Idem.

Petaca. = Cajon cajon, caban ng̃a guináma sa mg̃a panit, con sinapáoan sa
maong panit. * Sorlánan sa salapí, sa boláoan, sa panit, &c., ng̃a
pagatipígan sa mg̃a tabaco, sa mg̃a tinóstos.

Pétalo. = Dahon sa mg̃a bulac.

Petar. = Pagpahimóot. * Paghímo sa bisan cansa ug pinalángga sa obán.

Petardear. = Paglóngcab, pagbóncag, pagpócan sa mg̃a tacop, sa petardo.
* Paglímbong.

Petardo. = Capandáyan sa paglóngcab, pagbóngcag ug pagpalupád sa mg̃a
tacop sa mg̃a cota, sa mg̃a baluarte, &c. * Limbong.

Petardista. = Ang magalímbong.

Petate. = Baníg. * Bacácon, malilímbong. * Táuo ng̃a talamáyon ng̃a oaláy
polós sa bisan onsa.

Peticion. = Pagpang̃áyo, pagpang̃amóyo, pagpang̃aliópo. * Polong ng̃a
icapang̃áyo.

Petillo. = Dayan dayan ng̃a guibisti sa mg̃a babáye sa atubáng̃an sa ilang
dughan.

Petrimetre. = Ang magabántay caáyo sa pagdáyan dayan sa iang mg̃a bisti,
ug ang magabisti ing̃on sa bag-ong batásan.

Petitoria. V. Peticion.

Petitorio. = Idem. * Ang nahatong̃ód sa mg̃a pagpang̃áyo.

Peto. = Bisti ng̃a guibisti sa doghan.

Pétreo. = Ang naponó sa mg̃a bató.

Petrificacion. = Pagcabálhin sa bisan onsa sa bató.

Petrificante. = Ang macabálhin sa bató sa bisan onsa.

Petrificar. = Pagbálhin sa bató sa bisan onsa, pagbató.

Petrífico. V. Petrificante.

Petróleo. = Bulit ng̃a matín-ao tin-ao, molomaítom ug sa maísog ng̃a
bahó.

Petrus in cunctis. = Mang̃a polong ng̃a linatín, ng̃a icabóyboy sa táuo
ng̃a magapacamaálam, labon ng̃a díli sia maálam tuod.

Petulancia. = Pagcatampalásan, pagcaoaláy caólao, pagtáhod ug catahá.

Petulante. = Tampalásan, táuo ng̃a oaláy caúlao, catahá ug pagtáhor.

Peucédano. = Tanóm.

Pez. = Isda. * Bisan onsa mg̃a guidáng̃at sa mg̃a táuo sa dagcóng calisód,
apan ng̃a may dagcóng polós. * Salong.

Pezolada. = Ang daplin sa mg̃a hablon.

Pezon. = Pong̃á, quinapónghan, capopóngtan sa mg̃a bong̃a ug sa mg̃a bolac.
* Atng̃al sa mg̃a soso sa mg̃a táuo ug sa mg̃a mananáp. * Ang tomóy sa mg̃a
batang batang sa mg̃a coche, sa mg̃a caro, mg̃a galíng̃an, &c., ng̃a
molabáo, sa luyo ug sa luyo, sa mg̃a rueda.

Pezonera. = Ang puthao ng̃a magalápos sa mg̃a tomóy sa mg̃a batang batang
sa mg̃a coche, &c. * Capandáyan sa tingga, &c., ng̃a guibohóan sa
talioála, ug ng̃a ipahaáng̃ay sa mg̃a babáye ng̃a nanagpasóso sa mg̃a báta,
sa ilang soso, arón lomabáo ang atng̃al ug maholohatáas.

Pezpalo. = Isda.

Pezpita ó Pezpitalo. = Langgam.

Pezuelo. = Daplin sa mg̃a hablon.

Pezuña. V. Pesuña.



PI

Piache (tarde). = Díli pagábot sa maáyong horas, pagdúgay sa pagábot sa
bisan diin.

Piada. = Pagcayápyap sa mg̃a langgam.

Piador. = Ang magayápyap.

Piadosamente. = Sa pagpoáng̃od, sa calóoy. * Maíng̃on sa Pagtóo sa mg̃a
cristianos.

Piadoso. = Mapoang̃óron, mang̃iloóyan, mang̃ilóy-an.

Piamater ó Piamadre. = Panit panit ng̃a manípis ng̃a magalípot ug
magapótus sa mg̃a otoc.

Piamente. V. Piadosamente.

Pian pian ó Pian piano. = Sa mahínay hinay.

Piano. = Tolónggon ng̃a quinoldásan ng̃a pagacablíton maíng̃on sa
pagcáblit sa Órgano.

Piante. V. Piador.

Piar. = Pagyápyap sa mg̃a langgam. * Pagtáoag sa bisan cansa. *
Pagpang̃áyo sa bisan onsa sa dagcóng pagcahírlao ug caíbog.

Piara. = Panón sa mg̃a baboy, sa mg̃a carnero, &c.

Piarcon. = Palaínom, hing̃ínom.

Piariego. = Táuo ng̃a tagía sa mg̃a panón sa mg̃a hayúpan.

Pica. = Calaínan sa bangcao.

Picacero. = Langgam ng̃a manáguit.

Picacureba. = Langgam.

Picacho. = Tomóy sa mg̃a buquir.

Picada. = Pagcasóntoc, pagcatólpoc, pagcatonóc. * Pagcatóctoc sa mg̃a
langgam.

Picadero. = Lugar ng̃a pagatoónan sa mg̃a cabayo.

Picadillo. = Guinisál sa onód ng̃a tinártar caáyo, ng̃a pagasáctan sa
baboy ug sa mg̃a panácot.

Picado. = Bisan onsang dagoay ng̃a guibúhat sa lonlon ng̃a mg̃a tolpoc.

Picador. = Ang magatóon sa mg̃a cabayo. * Ang magatólpoc ug pagasóntoc
sa pica sa mg̃a toro. * Tartarán.

Picadura. V. Picada. * Ang samad ng̃a guican sa pagtolpoc, pagsóntoc ug
pagtonóc. * Pinaácan sa mg̃a mananáp.

Picafigo. = Langgam.

Picagallina. = Tanóm.

Picagrega. = Langgam.

Picamaderos. = Langgam.

Picante. = Ang mahálang. * Ang magatonóc. * Polong ng̃a matístis apan
ng̃a may daótan ng̃a tuyo sa pagdáot sa isigcatáuo.

Picantemente. = Sa tuyo sa pagdáot sa isigcatáuo.

Picaño. = Tapólan, matalác-on. * Táuo ng̃a oaláy caólao, sa malágsot ng̃a
bisti.

Picapedrero. = Panday sa bató, ang magasápsap sa mg̃a bató.

Picaporte. = Capandáyan sa pagtranca sa mg̃a tacop, sa pagcacálit.

Picaposte. = Langgam.

Picapuerco. = Langgam.

Picar. = Sontoc, tolpoc, tonóc. * Pagháoid sa mang̃a toro, sa pica. *
Pagtóctoc sa mang̃a langgam. * Pagtártad sa bisan onsa. * Pagcáon sa mg̃a
isda sa paon. * Pagcatól. * Paghálang. * Pagtiláo; pagcáon sa diríot sa
bisan onsa. * Paglacát sa madalí. * Pagcáon sa mg̃a ubas, sa mang̃a
paras, sa tinágsa tagsa. * Pagtóon sa mg̃a cabayo. * Pagágda sa bisan
cansa. * Pagpasocó, pagpanoyó, pagtúyo sa bisan cansa. * Pagápas sa
nalágueu.

Pícaramente. = Sa pagcatampalásan, sa pagcang̃íl-ad uyámot.

Picaraza. = Langgam.

Picarazo. V. Picaro.

Picardear. = Pagpamólong ug pagbóhat sa mg̃a polong ug mg̃a buhat ng̃a
daótan, sa mg̃a tampálas. * Pagdúla, paglíhoc, pagcúndat sa mg̃a báta.

Picardía. = Pagcatampalásan. * Buhat ng̃a daótan, mang̃íl-ad. *
Pagcabátid, Pagcalaláng. * Pagcacúndat, pagcalíhoc sa mg̃a báta. * Buhat
ng̃a maólag, maláo-ay, mg̃a polong ng̃a malágsot, ng̃a macadáot sa
isigcatáuo. * Cadaghánan sa mg̃a tampalásan.

Picardihuela. = Idem.

Picaresca. = Catilíngban ug caling̃áoan sa mg̃a tampalásan.

Picaresco. = Ang nahatong̃ód sa tampalásan.

Picaril. = Idem.

Picarillo. = Como el siguiente.

Pícaro. = Tampalásan, ang oaláy caólao. * Ang may daútan ng̃a tuyo, ang
magadáot. * Ang malaláng̃on, ang batid sa pagdáng̃at sa guitúyo niya. *
Matístis, malipáyon.

Picaron. = Idem.

Picaronazo. = Idem.

Picarote. = Idem.

Picarrelincho. = Langgam.

Picatoste. = Inárlip ng̃a pan ng̃a priníto con tinósta sa lana con sa
manteca.

Picaza. = Langgam. * Saról ng̃a diótay.

Picazon. = Pagcacatól. * Casocó, panoyó, capong̃ót.

Pícea. = Cahoy.

Pico. = Song̃ó, simod, sung̃ad. * Langgam. * Capandáyan sa puthao ng̃a
icasápsap sa mg̃a bató. * Saról ng̃a guibotáng̃an sa usá ca tomóy, sa
pagcále sa yuta, sa pagíbot sa mg̃a bató, &c. * Buquid ng̃a molabáo sa
obán. * Ang isip ng̃a diótay ng̃a icahíngpit sa isip ng̃a dagcó. *
Pagcasáyon sa pagpamólong ug sa pagsuguílon. * Tomóy sa bisan onsa.

Picoa. = Colon.

Picol. = Diótay.

Picolete. = Singsing ng̃a puthao ng̃a pagaaguían sa tranca sa mg̃a tacop.

Picon. = Mananáp sa opát ca tiil ng̃a guitaásan sa mg̃a ng̃ipon sa itáas
ng̃a labí pa ng̃a sa mg̃a ng̃ipon sa obos. * Pagcatíao, pagcayúbit sa
isigcatáuo. * Isdang diótay sa subá. * Oling ng̃a magamáy caáyo.

Piconero. = Ang magabúhat sa oling ng̃a guiíng̃on carón.

Picor. = Pagcacatól. * Pagcahálang.

Picosa. = Dagámi.

Picoso. = Ang may daghánan ng̃a mg̃a timáan sa mg̃a buti.

Picota. = Bitáyan. * Halígueng cota ng̃a guibóhat sa mg̃a solórlan sa mg̃a
longsod, sa pagbítay dihá sa mg̃a olo sa mg̃a táuo ng̃a saláan ng̃a
guipátay sa justicia, ug sa pagbótang sa obán ng̃a mg̃a saláan arón
mang̃aúlao, ug sa paggáer caníla; sa paghámpac. * Tomóy, catapúsan sa
mg̃a caboquíran.

Picotada. = Como el siguiente.

Picotazo. = Pagcatóctoc sa mg̃a langgam.

Picote. = Panápton ng̃a maháit, sa balahíbo sa canding, panápton sa
igagáma ng̃a masínao caáyo.

Picoteado. = Ang may mg̃a tomóy, ang guiguínting guintíng̃an.

Picotear. = Pagtóctoc sa mg̃a langgam. * Pagpamólong sa oaláy polós,
pagsógil sa mg̃a soguílon ng̃a cauang. * Pagtábi. * Pagáoay, paglális
lalis sa mang̃a babáye.

Picotería. = Pagcatábi.

Picotero. = Tabían tigsuguílon, hinoguilánon caáyo, sa oaláy cahológan
ug hingtúngdan.

Picotillo. = Panápton.

Pictórico. = Ang nahatong̃ód sa pagpíntal.

Picudilla. = Langgam.

Picudo. = Ang may song̃ó, song̃ad, simod. * Ang may tomóy, ang tomóyan. *
Isda.

Pichel. = Saro, surlánan sa tubig.

Pichelería. = Opicio sa pagbúhat sa mg̃a pichel.

Pichelero. = Ang magabúhat, magbubúhat sa mg̃a pichel.

Pichon. = Cayóbog, cuyúbog, pispis, pisó sa salapáti.

Pidientero. = Ang maquiglímos.

Pie. = Teel. * Tiílan sa bisan onsa. * Ponó, ponóan, tagsa ca buoc sa
mg̃a tanóm ug mg̃a cahoy. * Lalog sa bisan onsa.

Piedad. = Pagpoáng̃od. * Pagtáhod, pagalágad sa Dios ug sa mg̃a tigúlang.
* Calóoy.

Piedra. = Bató. Tubig ng̃a natibúoc sa pagúlan, maíng̃on sa dagoay sa mg̃a
batóng diótay. * Pagcagáhi sa bisan onsa.

Piel. = Panit. * Anit.

Piélago. = Dagat, dagcóng lauod ng̃a halayó sa yota. * Ang malisód ng̃a
pagaisípon ug pagatagóon, tung̃ód sa pagcadagcó ug pagcadághan.

Pienso. = Ang humáy, &c., ng̃a ipacáon, sa macaúsa, sa mg̃a cabayo, mg̃a
borrico, &c.

Pierna. = Paa. * Tiil sa mg̃a mananáp.

Piernitendido. = Ang guitúyran sa mg̃a paa, ang may mg̃a paa ng̃a tuyód.

Pieza. = Bahin sa bisan onsa. * Salapí sa bisan onsang dagoáya, pisos,
caháte, sicaoálo, &c. * Bulus sa panápton. * Lothang. * Solód sa mg̃a
baláy.

Piezgo. = Ang panit ng̃a hingtúngdan sa mg̃a tiil sa mg̃a mananáp.

Pífano. = Tolónggon sa mg̃a soldados ng̃a muobán sa mg̃a tambol, maíng̃on
ing̃on sa plauta.

Pifar. = Pagágda sa cabayo arón magalacát.

Pifiar. = Díli pagígo ug maáyo sa bolá sa mang̃a táuo ng̃a nanagsugál sa
sugál ng̃a guing̃álan ug billar, sa pagbúnal canía.

Pifo. = Capote, bisti ug itábon sa laoas.

Pigargo. = Calaínan sa manáol. * Langgam.

Pigmeo. = Táuo ng̃a hamóbo caáyo.

Pigre. = Tapólan. * Mahináyon, madugáyon. * Matalác-on.

Pigricia. = Pagcatápol, catacá. * Pagcadógay, pagcahínay.

Pigro. V. Pigre.

Pihuela. = Casámoc, cabilínggan ng̃a macaólang sa pagbúhat na bisan
onsa. * Singsing ng̃a puthao ng̃a pagasuúlan sa mg̃a tiil sa mg̃a saláan,
sa mg̃a preso.

Piísimo. = Mapoang̃úrun caáyo.

Pila. = Batóng dagcó ng̃a quinalían, ng̃a silbi sa benditáhan, sa
buñágan, &c. * Singbahán ng̃a pagabuñágan sa mg̃a táuo. * Tapoc sa bisan
onsa ng̃a guilóngtod longtor.

Pilada. = Ang apog ug ang balás ng̃a pagasacóton ug pagacutáuon sa tagsa
ca pagmása. * Tapoc.

Pilar. V. Pilon. * Halígueng cota. * Timáan sa cota, &c., ng̃a ibótang
sa mg̃a caotlánan sa mg̃a dalan.

Pilastra. = Halígueng cota ng̃a laro.

Pilatero. = Ang mamomóo sa pagbónal sa mg̃a panápton.

Píldora. = Malíng̃in ng̃a maíng̃on ing̃on sa pagcadagcó sa usá ca garbanso,
ug diótay pa, ng̃a magacaláin lain sa mg̃a tambal sa obán ng̃a mg̃a saquét.

Píleo. = Calo sa canhing tiempo.

Pileta. = Benditáhan ng̃a diótay.

Pilon. = Cota ng̃a magacaláin lain ug dagoay, ng̃a hamóbo, ng̃a magalibót
sa mg̃a tobóran, arón sorlan sa tubig, ug arón mahímo ug ilimnánan sa
mang̃a mananáp. * Ang asúcar ng̃a guisulód sa hormáhan. * Bató sa mg̃a
timbáng̃an. * Tapoc, ogdo sa apog ug sa balás ng̃a minása.

Pilonero. = Táuo ng̃a tigdála sa mg̃a balíta.

Pilonga. = Bong̃a ng̃a guing̃álan ug castaña, ng̃a ogá caáyo.

Pilongo. = Táuo ng̃a maníoang, ug malopsád.

Piloso. = Balahibóon.

Pilotaje. = Quinaárman ng̃a nahatong̃ód sa paghópot sa mg̃a sacayán. *
Salapí ng̃a ibáyad tong̃ód sa pagpondo sa mg̃a sacayán sa obán ng̃a mg̃a
laoígan.

Pilote. = Cahoy, bogsoc ng̃a itanóm sa ilálom sa tubig, arón mahímo ug
simiento sa bisan onsang buhat ng̃a buot buháton.

Pilotin. = Báta ng̃a magatóon sa pilotaje ug magalúyo luyo sa piloto.

Piloto. = Piloto, ang magahópot ug magabóot sa mg̃a sacayán ng̃a
nanaglayág.

Piltra. = Higdáan.

Piltrafa. = Onód ng̃a maníoang caáyo, ng̃a lonlon ng̃a panit.

Piltro. = Solód sa mg̃a baláy.

Pillada. = Pagcatampalásan, buhat ng̃a daútan caáyo.

Pillador. = Caoatán.

Pillaje. = Pagpang̃áoat.

Pillar. = Idem. * Pagcóha, pagcobót, pagcópot sa bisan onsa. *
Paggúnit, pagdácop.

Pillería. = Cadaghánan sa mg̃a tampalásan.

Pillo. = Tampalásan.

Pimental. = Yota ng̃a guitámnan sa mg̃a sile.

Pimienta. = Pimienta, malísa.

Pimientero. = Tanóm, cahoy cahoy ng̃a magabóng̃a sa pimienta. * Sodlánan
sa pimienta.

Pimiento. = Ang sile ng̃a mapolá ug dinócdoc sa maáyong pagbócboc. *
Tanóm ug ang iang bong̃a ng̃a ang mg̃a sile, catómbal.

Pímpido. = Isda.

Pimpin. = Dula sa mg̃a báta.

Pimpinela. = Tanóm.

Pimpollecer. = Pagórlot sa mg̃a cahoy.

Pimpollo. = Orlot sa mg̃a cahoy, salíngsing, sabá. * Bolac ng̃a poyós pa.
* Olitáo ng̃a ang̃áyan, sa maáyong baihon ug pagcatíndog.

Pimpolludo. = Ang may daghánan ng̃a mg̃a orlot.

Pina. = Halígueng cota ng̃a hamóbo ng̃a may tomóy sa catapúsan. * Cahoy
ng̃a balicó ng̃a icahímo sa calíng̃in sa mg̃a rueda sa mg̃a coche, &c.

Pinabete. = Cahoy.

Pináculo. = Ang labíng hatáas sa mg̃a Singbahán, sa mg̃a baláy, &c.

Pinar. = Lugar ng̃a guidaghánan sa mg̃a cahoy ng̃a guing̃álan ug pino.

Pinariego. = Ang nahatong̃ód sa cahoy ng̃a guing̃álan ug pino.

Pinasto. = Pino ng̃a ihálas.

Pinaza. = Sacayán ng̃a diótay ng̃a pagagaóran.

Pincarrascal. = Lugar ng̃a guidaghánan sa mg̃a cahoy ng̃a guing̃álan ug
pincarrasco.

Pincarrasco. = Cahoy, calaínan sa pino.

Pincel. = Pincel, ponpon sa mg̃a balahíbo sa mg̃a mananáp, ng̃a icapíntal.
* Ang táuo ng̃a magapíntal. * Bisan onsang piníntal.

Pincelada. = Pagdíhog sa pinsel.

Pincelero. = Ang magabúhat ug magabalígya sa mg̃a pinsel.

Pincerna. = Ang magapaínom sa mg̃a dinápit sa mg̃a combida, sa pagtiláo
pagóna sa mg̃a ilímnon.

Pinchadura. = Pagcasóntoc, pagcotólpoc, pagcadoghó, pagcadóghang.

Pinchar. = Doghó, doghang, tolpoc, sontoc.

Pinchauvas. = Táuo ng̃a talamáyon.

Pinche. = Tanód sa cosina.

Pinchel. = Bisan onsa ng̃a igadóghang, icadoghó, icasóntoc, igatólpoc. *
Bisan onsa ng̃a matalínis, ng̃a tomóyan ng̃a maháit.

Pindonga. = Babáye ng̃a tigsóroy soroy, ng̃a hilacáo caáyo.

Pindonguear. = Pagsóroy soroy.

Pineda. = Sintas ng̃a nagacaláin lain ug color.

Pingajo. = Tinábas ng̃a nagabítay sa bisan diin.

Pinganitos, (en). = Sa maáyong palad, sa maáyong pagcabútang.

Pingorote. = Bisan onsa ng̃a hatáas caáyo, ng̃a molabáo sa obán.

Pingorotado. = Idem.

Pingüe. = Matámboc. * Daghánan. * Calaínan sa sacayán.

Pingüedinoso. = Ang may daghan ng̃a tamboc.

Pigüosidad. = Catámboc.

Pinico, llo, to. = Lacang sa mg̃a bátang diótay sa pagsógod sa palacát.

Pinillo. = Tanóm.

Pino. = Ang nahanáyhay ug nahándig, ang tíndog, caáyo. * Cahoy. * V.
Pinico.

Pinocha. = Dahon sa cahoy ng̃a pino.

Pinole. = Binócboc sa nagacaláin lain ng̃a mg̃a panácot ng̃a mahomót, ng̃a
isácot sa socolate.

Pinoso. = Ang guidaghánan sa mg̃a cahoy ng̃a pino.

Pinta. = Timáan, olat ng̃a mahabílin sa mg̃a samad. * Mg̃a barlis sa mg̃a
dahon sa baraja ng̃a igacaíla sa dagoay sa oalá pa maquíta ang pintal. *
Tagsánan sa bino, aguardiente, &c., sa obán ng̃a mg̃a longsod sa España.
* Timáan ng̃a maquíta sa goa sa bisan onsa.

Pintadera. = Capandáyan sa pagdáyan dayan sa tinápay sa dapit sa goa.

Pintadillo. = Langgam.

Pintado. = Ang guipíntal. * Ang guidíhog sa mg̃a color. * Ang
guibatócan.

Pintado (al mas). = Sa labíng quinaarmánon, sa labíng batid, sa labíng
buútan.

Pintamonas. = Pintor ng̃a díli maálam magpíntal.

Pintar. = Pintal, pagdíhog sa mg̃a color. * Pagbátoc. * Pagsúlat,
paggáma sa mg̃a letras. * Pagpadagcó sa bisan onsa. * V. Finjir.

Pintarojo. = Langgam.

Pintarrajo. = Piníntal ng̃a malágsot.

Pintarroja. = Isda.

Pintiparado. = Magsáma, maíng̃on. * Ang moáng̃ay sa bisan onsa.

Pintiparar. = Pagtándi, pagtándig sa usá ca butang sa lain ug butang.

Pintojo. = Ang may mg̃a timáan, mg̃a mansa, mang̃a buling.

Pintor. = Ang magapíntal.

Pintora. = Asáoa sa pintor.

Pintoresco. = Bisan onsa ng̃a maníndot, maáñag.

Pintorear. = Pagbóling sa bisan onsa sa mg̃a color, sa oaláy caálam ug
caang̃áyan.

Pintura. = Quinaárman sa pagpíntal. * Bisan onsang laráoan, &c., ng̃a
piníntal. * Pagcabóhat sa mg̃a letra. * Casayóran sa bisan onsa.

Pinzas. = Quimpit, cumpit.

Pinzon. = Langgam.

Pinzote. = Cahoy ng̃a guitáor sa tomóy sa caling sa bansálan sa mg̃a
sacayán, sa paghópot sa maong bansálan.

Piña. = Ang bong̃a sa cahoy ng̃a guing̃álan ug pino. * Lain bong̃a sa
Pilipinas ng̃a maíng̃on ing̃on sa dagoay sa piña. * Bong̃a sa cahoy ng̃a
guing̃álan ug ciprés.

Piñon. = Mg̃a liso sa piña. * Ang binhi sa pino. * Ang bocóg ng̃a
catapúsan sa mg̃a pacó sa mg̃a langgam. * Puthao ng̃a diótay ng̃a guibútang
sa mg̃a máquina sa mg̃a horásan. * Puthao ng̃a diótay ng̃a apil sa mg̃a yaoe
sa mg̃a pusil.

Piñonata. = Matám-is ng̃a magáma sa mg̃a almendra ng̃a quinílquig ug sa
asúcar con calámay.

Piñonate. = Calán-on ng̃a magáma sa mg̃a piñon ug sa asúcar.

Piñuela. = Calaínan sa panápton. * Ang bong̃a sa ciprés.

Pio. = Maampóon. * Mapoang̃óron, malolóy-on, mang̃iloóyan. * Cabayo, &c.,
ng̃a guisinambágan sa color sa balahíbo. * Ting̃og sa mg̃a pisó sa mg̃a
langgam.

Piocha. = Dayan dayan, hias ng̃a nagacaláin lain ug dagoay, sa pagdáyan
dayan sa mg̃a babáye sa ilang bohóc. * Bolac ng̃a magáma sa mg̃a balahíbo
ng̃a pino sa mg̃a langgam.

Piojento. = Ang guicóto.

Piojería. = Cadaghánan sa mg̃a coto. * Pagcaháng̃ol. * Pagcadiótay.

Piojillo. = Coto sa mg̃a langgam.

Piojo. = Coto.

Piojoso. = Cot-on, ang may daghánan ng̃a mg̃a coto. * Hicáoan,
daguinótan.

Piojuelo. = Mananáp ng̃a diótay ug maítom, ng̃a managdáot sa mg̃a tanóm.

Piola. = Pisi, lubir ng̃a magamáy.

Piorno. = Tanóm con cahoy ng̃a diótay.

Pipa. V. Cuba.

Pipar. = Pagyópyop sa tabaco, pagtabaco.

Pipería. = Cadaghánan sa mg̃a cuba, sa mg̃a pipa.

Pipí. = Langgam.

Pipian. = Calaínan sa guinísal.

Pipiar. = Pagyápyap sa mg̃a langgam sa diótay pa.

Pipirillo. = Tanóm.

Pipiripao. = Combida ng̃a mahál, bantógon.

Pipiritaña ó Pipitaña. = Tolónggon ng̃a diótay, ng̃a duláan sa mg̃a báta.

Pipo. = Langgam.

Pipote. = Cuba, pipang diótay.

Pique. = Casáquet sa húna húna.

Pique (á). = Sa catáhap.

Piquera. = Bohó sa mg̃a bariles arón gomóa, arón omágui ang bino, tubig,
&c.

Piqueta. = Saról ng̃a guitomóyan.

Piquete. = Pocpoc con samar ng̃a diótay. * Boling ng̃a diótay sa mg̃a
panápton ug sa mg̃a bisti. * Tapoc, isip sa mg̃a soldados ng̃a guiándam sa
bisan onsang quinahánglan.

Piquetilla. = Capandáyan sa mg̃a panday sa cota, sa pagbóhat sa mg̃a bohó
ng̃a diótay.

Pira. = Daob, dilab, diláab.

Piragua. = Sacayán, balóto.

Piramidal. = Ang guibóhat sa dagoay sa haligue sa cota, &c., ng̃a
matápos sa pagcatomóy caáyo. * Usá sa mg̃a bocóg sa popólan sa camót.

Pirámide. = Haligue sa cota, &c., ng̃a mahínay hinay sa pagcanípis cutub
sa obus ng̃adto sa itáas, hasta ng̃a matápus sa pagcatomóy caáyo.

Pirata. = Caoatán ng̃a mang̃áoat sa dagat, ang moádto sa pang̃ayáoan.

Piratear. = Pagpang̃áoat sa dagat, pagpang̃áyao.

Piratería. = Opicio sa pagpang̃áoat sa dagat. * Ang quináoat sa dagat. *
Pagpang̃áoat sa bisan onsa.

Pirático. = Ang nahatong̃ód sa pirata.

Piraústa. = Mananáp ng̃a dolodagcó sa lang̃ao.

Pirita. = Tumbága ng̃a sacót sa asufre.

Pirofilacio. = Lang̃ob ng̃a hatáas sa ilálom sa yota ng̃a ponó sa caláyo.

Piromancía. = Quinaárman ng̃a bacácon sa pagtágna sa bisan onsa tong̃ód
sa mg̃a siga sa caláyo.

Piromántico. = Ang magatágna sa mg̃a omalábot tong̃ód sa caláyo ug sa
iang siga.

Pirómetro. = Capandáyan sa pagíla sa cabáscog sa caínit sa caláyo.

Piropo. = Bató ng̃a mahál. * Mg̃a polong ng̃a piníli caáyo.

Pisa. = Pagcatonób. * Pagcatíndac.

Pisada. = Pagcatonób, tonób.

Pisador. = Ang magatonób. * Ang magapíga sa mang̃a ubas. * Ang cabayo
ng̃a magatonóg caáyo sa iang pagtonób.

Pisadura. V. Pisada.

Pisante. = Tiil. * Sapín.

Pisar. = Pagtonób. * Pagdásoc. * Pagdóol sa bisan diin. * Pagpang̃asáoa
sa mg̃a langgam, ug labí pa sa mg̃a salapáti.

Pisauvas. = Ang magatonób sa mg̃a ubas arón gomóa ang dugá.

Pisaverde. = Táuo ng̃a macúgui caáyo sa pagdáyan dayan sa iang mg̃a
bisti. * Laláquing babayénon. * Ang magasóroy soroy sa pagbólong sa mg̃a
caling̃áoan.

Piscator. = Ilisípan sa túig túig ng̃atanán.

Piscatorio. = Ang nahatong̃ód sa pagpanágat.

Piscina. = Danao ng̃a diótay, tubígan sa mg̃a tanáman, ng̃a pagabohían ug
pagabatónan sa mg̃a isda. * Lugar ng̃a guitagána sa mg̃a singbahán sa
pagyábo sa tubig ng̃a igabóñag, &c.

Piscis. = Tapoc sa mg̃a bitóon.

Piso. V. Pisada. * Salog sa mg̃a baláy, sa mg̃a singbahán, &c.

Pison. = Capandáyan sa pagdásoc, idalásoc.

Pisonear. = Pagdásoc.

Pisotear. = Pagtonób sa masóbsob.

Pisoteo. = Pagcatonób.

Pista. = Tonób, timáan ng̃a mahabílin sa lugar ng̃a guiaguían sa mg̃a táuo
ug sa mg̃a mananáp.

Pistacho. = Bong̃a.

Pistadero. = Pison. * Ipilíga, ipológa.

Pistar. = Pagpíga, pagpúga sa bisan onsa.

Pistero. = Solosáro ng̃a diótay ng̃a may tomóy, sa pagpaínom sa tubig,
&c., sa mg̃a masaquét.

Pistilo. = Ang bahin sa mg̃a bulac ng̃a anáa sa talioála, ng̃a guibotáng̃an
sa binhi.

Pisto. = Ang dugá ng̃a piníga sa mg̃a langgam ng̃a dinócdoc, ng̃a ipacáon
cun ipaínom sa masaquét ng̃a díli na macacáon. * Priníto sa mg̃a sile ng̃a
sináctan sa mg̃a camates.

Pistola. = Pusil ng̃a hamóbo.

Pistolera. = Panunúrlan sa mg̃a pistola, sa mg̃a pusil ng̃a diótay.

Pistolete. = Pusil ng̃a hamóbo pa sa pistola.

Piston. = Cahoy ng̃a isolód sa mg̃a bomba sa pagsóyop sa tubig. *
Tumbágang diótay ng̃a macacaláyo sa mg̃a pusil.

Pistoresa. = Hing̃aníban ng̃a hamóbo, ng̃a maíng̃on ing̃on sa puñal.

Pistraje ó Pistraque. = Ilímnon, sabáo, &c., ng̃a oaláy lamí.

Pistura. = Pagcapíga, pagcapúga.

Pita. = Tanóm, magáy.

Pitaco. = Dahon sa pita.

Pitafio. = Saro.

Pitancería. = Lugar ng̃a pagapahátan sa bisan onsa ng̃a pagapaháton.

Pitancero. = Ang may opicio sa pagpáhat ug pagbáhin sa bisan onsa. *
Ang mayordomo sa mg̃a caparían.

Pitanza. = Pagcapáhat sa mg̃a calán-on con sa salapí. * Ang bayad sa
bisan onsa.

Pitaña. = Mutá.

Pitar. = Pagtáihop sa pito. * Pagbáyad, pagpáhat sa bisan onsa.

Pitarra. = Mutá.

Pitarroso. = Mutáon.

Pítima. = Hampol ng̃a ibótang sa ibábao sa casing casing, con may
quinahánglan pa.

Pito. = Tolónggon ng̃a diótay, plautang hamóbo, sa matágning ng̃a ting̃og.

Piton. = Song̃áy ng̃a diótay ug bag-o sa mg̃a mananáp. * Ogdo sa bisan
onsa, salíngsing, odlot sa mg̃a cahoy. * V. Pitaco.

Pitonisa. = Babáye ng̃a saserdote ng̃a magapadayág sa mg̃a pagtúbag sa
dios dios sa mg̃a dioatáhan, sa Singbahán sa Delfos. * Babáyeng balbal,
onglo, asoang.

Pitpit. = Langgam.

Pituita. = Laoay ng̃a mahágcot, cogmo, sip-on.

Píxide. = Cajang diótay, panonórlan sa bisan onsa. * Copon, cajang
diótay ng̃a pagabotáng̃an sa Santísimo Sacramento.

Pizarra. = Bató ng̃a maítom ng̃a mahómoc homoc ug díli apód mabóg-at
caáyo.

Pizarral. = Lugar ng̃a pagatobóan sa mg̃a pizarra.

Pizarrero. = Ang magasápsap ug magahíngpit sa mg̃a pizarra.

Pizca. = Bahin ng̃a magamáy sa bisan onsa, bisan onsa ng̃a diótay caáyo.

Pizcar. = Pagcotól.

Pizco. = Cotól.

Pizpereta. = Babáye ng̃a malágsic, sa madalíon ng̃a gaui.

Pizpirigaña. = Dula sa mg̃a báta.

Pizpita ó Pizpitillo. = Langgam.



PL

Placar. V. Aplacar.

Placarte. = Papel ng̃a sinólatan sa mg̃a sugo sa mg̃a ponóan, ng̃a ipílit
sa cadaigánan.

Placativo. = Ang macapahínay.

Placel. = Hunásan, tacot.

Pláceme. = Calípay tong̃ód sa maáyong palad sa isigcatáuo, ug tung̃ód ba
sa maáyong balíta.

Placenta. = Minása ng̃a magáma sa tian sa babáyeng mabdos, ng̃a
guinicánan sa posod sa báta.

Placenteramente. = Sa calípay sa himáya.

Placentero. = Maghimayáon, malipáyon.

Placer. = Calípay, himáya. * Pagbóot. * Caling̃áoan, dula.

Placero. = Ang nahatong̃ód sa saoang. * Táuo ng̃a magabalígya sa mg̃a
saoang sa mg̃a otang, sa mg̃a bong̃a, &c.

Placible. = Táuo sa maáyong buot.

Plácidamente. = Sa maáyong pagcabótang, sa tibúoc ng̃a buot.

Plácido. = Ang oalá mabóloc, ang mahamútang sa pagcaoaláy cacólba.

Placiente. V. Placible.

Plaga. = Calisód, hampac ng̃a guibóot sa Dios ng̃a moábot sa mg̃a táuo,
ang dolon, ang camátay, ang gotom, &c. * Cadáot, saquét. * Pagcaoaláy
palad, cayógot, cagóol.

Plagar. = Pagponó sa bisan onsa ng̃a macadáot.

Plagiario. = Ang mang̃áoat sa mg̃a huna huna sa lain, ng̃a guidayág sa mg̃a
sulat, ug pagaíngnon ng̃a sa gayúd.

Plagio. = Pagpang̃áoat sa mg̃a sulat, sa mg̃a libro sa lain.

Plan. V. Plano. * Ang sulat sa bisan onsa ng̃a guisúlat sa iang ng̃alan.
* Listáhan sa mg̃a táuo, sa mg̃a manggad, &c. * Ang cahoy ng̃a mohonóng sa
quilla, sa onáyan sa mg̃a sacayán.

Plana. V. Llana. * Nauong sa papel ng̃a sinolátan. * Yota ng̃a patag,
datág. * Ang guisólat sa mg̃a báta sa escolahán ng̃a nanagtóon, sa
pagsúlat, sa usá ca nauong sa papel. * Cadaghánan sa mg̃a ponóan sa mg̃a
soldados.

Planada. V. Llanada.

Planador. = Pandáy ng̃a magabácbac sa salapí, sa tumbága, &c.

Plancha. = Buláoan, salapí, tumbága, &c., ng̃a binácbac sa pagcanípis. *
Utáo. * Gaquít ng̃a magáma sa mg̃a cahoy ng̃a magáan, sa mg̃a caoáyan, &c.,
ng̃a pagatongtóng̃an sa mg̃a táuo ng̃a nanagsolót sa mg̃a sacayán.

Planchar. V. Aplanchar.

Planchear. = Pagtábon sa bisan onsa sa mg̃a dahon dahon ng̃a tumbága, sa
buláoan, sa salapí, &c., ng̃a binácbac sa pagcapíno, sa pagcanípis.

Planeta. = Bitóon ng̃a nagaámbit sa casúlao, sa siga sa adlao. * Bisti
ng̃a guibísti sa mg̃a Padre sa pagtúman nila sa ilang catungdánan sa
Singbahán, ng̃a holohamóbo, dapít sa atubáng̃an, sa casullang tuod.

Planetario. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a planeta.

Planga. = Calaínan sa manáol.

Planicie. = Patag, datág.

Planisferio. = Casayóran sa tibúoc ng̃a calibútan.

Plano. = Patag, datág, sa oaláy casámoc ug cabilínggan. * Casayóran ng̃a
piníntal sa bisan onsang longsod, sa cota, sa mg̃a dagat, &c.

Planta. = Itolonób sa mg̃a táuo ug sa mg̃a mananáp, lápa lápa sa tiil. *
Tanóm. * Pagcatanóm. * Panigíngnan sa bisan onsa ng̃a pagabuháton, sa
baláy, sa Singbahán, &c. * Pagpatigáyon ng̃a caugalíng̃on sa pagcúha ug
pagdáng̃at sa guipanghináot.

Plantacion. = Pagcatanóm.

Plantador. = Ang magatanóm, tigtanóm. * Capandáyan ng̃a icatanóm sa mg̃a
tanóm.

Plantaje. = Cadaghánan sa mg̃a tanóm.

Plantanal. V. Platanal.

Plántano. V. Plátano.

Plantar. = Pagtanóm. * Pagpatíndog sa bisan onsa. * Pagbótang,
pagpalíngcod.

Plantario. = Lugar ng̃a pagapugásan sa mang̃a binhi sa mg̃a otang, sa
humáy, &c., sa pagtanóm ug paglálin oña sa lain ng̃a yota, con
maholohatáas na.

Plantear. = Paghúna huna sa pagcabútang sa bisan onsa, arón mahímo ng̃a
híngpit sa pagbúhat na.

Plantica, lla, ta. = Ang nahaúnang tinábas sa panit ng̃a ibútang sa
pagbúhat sa mg̃a sapín. * Tinábas ng̃a panápton ng̃a isápao sa tulónban sa
mang̃a medias. * Ang pothao ng̃a dagcó ng̃a pagataólan sa obán ng̃a mg̃a
puthao ng̃a diótay sa mg̃a yaoe sa mg̃a posil. * Panigíngnan sa papán sa
bisan onsa ng̃a buot ng̃a pagbuháton.

Plantificacion. = Pagcabúhat sa bisan onsa.

Plantificar. = Pagbúhat sa bisan onsa ng̃a guihúna huna.

Plantillar. = Pagbútang sa plantilla sa mg̃a sapín ug sa mg̃a medias.

Plantío. = Yota ng̃a guinatámnan. * Pagtanóm. * Yota ng̃a bag-o pa
guitámnan. * Cadaghánan sa mg̃a tanóm ug sa mg̃a cahoy.

Plantista. = Maandácon, ang magapacalaláqui ug magapacaísog.

Planton. = Salíngsing, sahá sa mg̃a cahoy ng̃a maáyo sa pagtanóm. * Ang
soldado ng̃a guicastigo arón magabántay sa bisan diin hasta sa dugay. *
Soldado ng̃a magabántay sa pagcaportero sa bisan diin.

Plantosa. = Baso con panácsan ng̃a ilimnánan, tagayán.

Planudo. = Sacayán ng̃a molotáo sa diótay ng̃a tubig, cay halagpád sa
dapit sa obus, sa dapit sa quilla.

Plañidera. = Babáye ng̃a guiabáng̃an sa pahílac sa mg̃a paglobóng.

Plañido. = Pagcahílac, pagcabachó.

Plañir. = Pagbachó, paghílac, pagagólo.

Plaquin. = Calaínan sa bátong bátong.

Plasma. = Bató.

Plasmador. = Tigbúhat, magbubúhat, ang magabóhat, macagáma ug macahímo
sa bisan onsa, ug labí pa sa yota.

Plasmante. = Idem.

Plasmar. = Pagbúhat, paggáma, paghímo sa bisan onsa, ug labí pa sa
yota.

Plasta. = Bisang onsang mahómoc, maíng̃on sa yánang, sa lapoc. * Bisan
onsa ng̃a guibúhat sa oaláy caang̃áyan.

Plaste. = Minása sa yeso ug sa cola sa pagsóngsong sa mg̃a bohó sa bisan
onsa ng̃a pagapintálan.

Plastecer. = Pagsóngsong sa mg̃a bohó ug mg̃a lutac sa plaste.

Plastecido. = Pagcasóngsong sa mg̃a bohó ug sa mg̃a lutac sa yeso ng̃a
minása sa cola, sa tubig ng̃a liná-ga sa cola.

Plástica. = Quinaárman sa pagbúhat sa bisan onsa sa yota, sa yeso, &c.

Plata. = Salapí. * Ang macapolós sa guihápon.

Plataforma. = Baluarte, lantáon ng̃a guibúhat sa solód sa mg̃a cota. *
Capandáyan, máquina sa pagbúhat sa mg̃a bahin sa mg̃a horasan.

Platanal ó Platanar. = Saguíng̃an.

Plátano. = Saguing, ang tanóm ug ang bong̃a.

Plateado. = Bisan onsa ng̃a may color sa salapí.

Plateador. = Ang táuo ng̃a nagadíhog sa bisan onsa, sa salapí ng̃a
tinúnao.

Plateadura. = Pagcadíhog sa bisan onsa sa salapí ng̃a tinúnao.

Platear. = Pagdíhog sa salapí sa bisan onsa, pagtápot sa salapí sa
bisan diin.

Platería. = Dalan ng̃a pagabotáng̃an sa mg̃a baláy sa mg̃a pandáy sa
salapí; baláy ng̃a pagabuhátan sa salapí. * Quinaárman sa pagbóhat sa
bisan onsa, sa salapí.

Platero. = Pandáy sa salapí.

Plática. = Cagúla, suguílon, solte. * Oáli sa mg̃a ponóan sa ilang mg̃a
sacop.

Platicar. = Pagsúguir, pagsuguílon, pagsólte, pagcagúla.

Platico, llo, to. = Guinisál sa onód ug sa mg̃a otan ng̃a tinártar ug
maáyo; calán-on ng̃a ihátag sa mg̃a religioso, sa mg̃a arlao ng̃a mahál,
ng̃a icadúgang sa mg̃a sod-an sa matagádlao. * Pinggan ng̃a tumbága ng̃a
apil sa mg̃a tolónggon sa mg̃a música.

Platificar. = Pagbálbin sa bisan onsa sa salapí, pagsalapí sa bisan
onsa.

Platija. = Isda.

Platilla. = Panápton.

Platina. = Tumbága ng̃a mahál.

Platino. = Tumbága ng̃a labíng mabóg-at sa ng̃atanán, sa color sa salapí.

Plato. = Pinggan. * Ang calán-on sa matagádlao. * Ang sod-an ng̃a
ibótang ug isúcar sa mg̃a pinggan.

Platónicamente. = Sa pagcaólay. * Sa pagtáhor. * Sa oaláy daótan ng̃a
tuyo ug húna húna.

Plausibilidad. = Pagcamahál, pagcaáyo sa bisan onsa arón tacós ng̃a
pagdayégon.

Plausible. = Dalayégon, ang tacús ng̃a dayégon.

Plausiblemente. = Sa pagcadáyeg, sa pagdáyeg.

Playa. = Piliu, daplin, baybáyon sa dagat con sa mg̃a sobá.

Playado. = Dagat con sobá ng̃a may baybáyon.

Playazo. = Baybáyon ng̃a dagcó, hatáas.

Playero. = Táuo ng̃a magadála sa isda sa baybáyon, sa pagbalígya.

Plaza. = Saoang. * Lugar ng̃a guilibótan sa cota, sa mg̃a baluarte, sa
mg̃a lantáoan, sa pagsócol sa mang̃a caáoay. * Opicio, pagcahímtang sa
bisan cansa. * Dong̃og.

Plazo. = Tagál, tacga. * Arlao ng̃a tinórlo ug guitagána sa pagbóhat sa
bisan onsa.

Ple. = Dula ng̃a guing̃álan de pelota.

Pleamar. = Pagcatáob, taob ng̃a dagcó.

Plebe. = Cadaghánan sa mg̃a táuo ng̃a obus, ng̃a díli dato, ug sa díli
mahál ng̃a guinicánan.

Plebeyo. = Táuo ng̃a díli dato ug díli opód lioat sa maáyo ug mahál ng̃a
guinicánan.

Plectro. = Capandáyan sa pagcáblit sa arpa.

Plegable. = Ang arang pilóon, picóon, locóton.

Plegadamente. = Sa pagcabóloc, sa díli madayág.

Plegadera. = Capandáyan sa garing, sa cahoy, sa bocóg, &c., sa pagpíco
ug pagguísi sa mg̃a papel.

Plegadizo. V. Plegable.

Plegador. = Ang magapiló, ang magapicó.

Plegadura. = Pagcapiló, pagcapicó.

Plegar. = Piló, picó.

Plegaria. = Pagpang̃áyo, pagpang̃amúyo, pagpang̃aliópo. * Pagbágting sa
mg̃a ling̃ánay, sa odto, arón mang̃ádye ang mg̃a cristianos.

Pleita. = Lubid ng̃a sinalápid, esparto ng̃a icabúhat sa mg̃a baníg sa
España, sa mg̃a estara.

Pleiteador. = Ang may capolong̃ánan, ang mahagógma sa capolong̃ánan.

Pleiteante. = Idem.

Pleitear. = Paghilábot sa mg̃a capolong̃ánan.

Pleites. = Manlalában, ang magapahúsay sa mang̃a táuo ng̃a nanaglális
lalis ug nagacaáoay. * Ang magabúhat sa bisan onsa, sa ng̃alan sa lain.

Pleitista. V. Pleiteador. * Táuo ng̃a macagobót.

Pleito. = Capolong̃ánan. * Pagáoay, paglális lalis. * Pagpang̃óbat.

Plenamar. V. Pleamar.

Plenamente. = Sa pagcahíngpit, sa pagcatúman. * Sa pagcaponó.

Plenariamente. = Idem. * Pagcahócom ing̃on sa mang̃a tulumánon sa mg̃a
leyes, sa batásan.

Plenario. = Ponó. * Tuman, hingpit.

Plenilunio. = Pagcatibúoc sa bulan, bulan ng̃a tibúoc.

Plenipotencia. = Gahóm ng̃a dagcó ng̃a itógot sa mg̃a hari ug mg̃a ponóan
sa bisan cansa.

Plenipotenciario. = Táuo ng̃a sinógo sa mg̃a hari, ug ng̃a guitugútan sa
dagcóng gahóm, sa pagsábot ug sa paghúsay sa bisan onsa.

Plenitud. = Pagcaponó, pagcahíngpit, pagcatúman sa bisan onsa. *
Pagcadághan, cadaghánan sa bisan onsa.

Plétora. = Pagcadághan sa dugó ug sa dugá sa lauas.

Pletórico. = Ang guidaghánan sa dugó ug sa dugá.

Pleura. = Panit panit ng̃a manípis, ng̃a magapótus sa tibúoc ng̃a doghan,
sa dapit sa sulód.

Pleuresía. = Saquét sa dughan.

Pleurético. = Ang masaquét, ang mubáti sa doghan.

Plica. = Sulat ng̃a pinicó ug ng̃a guipílit, ng̃a sinolátan sa pagbóot sa
bisan cansa ng̃a nagabúhat sa testamento.

Pliego. = Ang papel ng̃a pagaboháton sa tagsa ca pagcábo sa marca, sa
hormáhan. * Cadaghánan sa mg̃a sulat ng̃a ibútang sa ilálom sa usá ca
sapao.

Pliegue. = Conót. * Pagcapicó.

Plomada. = Tingga ng̃a manípis sa pagbárlis sa bisan onsa, tonton sa
bató, tingga, puthao, &c., sa pagsócod sa cahilarmon sa tubig, sa mg̃a
táuo ng̃a nanagsacáy. * Památo ng̃a tingga sa mg̃a anod, sa mg̃a sahid, &c.

Plomar. = Pagbótang sa marca sa tingga ng̃a binítay sa mg̃a hilo con mg̃a
lubid ng̃a magamáy, sa mg̃a camatoóran, sa mg̃a solat ng̃a guican sa mg̃a
hari, sa Santos ng̃a Papa, &c.

Plomazon. = Olounlánan ng̃a pagatabásan sa buláoan sa dagoay sa mg̃a
dahon ng̃a manípis, ug ng̃a ipanápot sa bisan diin.

Plomería. = Tabon sa bisan diin, sa tingga.

Plomero. = Ang magabúhat sa bisan onsa, sa tingga.

Plomizo. = Ang sináctan sa tingga.

Plomo. = Tingga.

Plomoso. V. Plomizo.

Pluma. = Balahíbo sa mg̃a langgam. * Bisan onsa ng̃a icasúlat. *
Quinaárman sa pagsúlat. * Catigayónan, pohónan, bahándi. * Otót.

Plumada. = Pagsúlat.

Plumado. = Ang balahibóan, ang may balahíbo sa mang̃a langgam.

Plumaje. = Cadaghánan sa mg̃a pluma. * Dayan dayan ng̃a magáma sa mg̃a
pluma.

Plumajería. = Idem. * Cadaghánan sa mg̃a dayan dayan sa mg̃a pluma.

Plumajero. = Ang magabúhat ug magabalígya sa mg̃a pluma ug sa mg̃a dayan
dayan sa mg̃a balahíbo, sa mg̃a pluma.

Plumazo. = Onlánan, cama, ng̃a ponó sa mg̃a pluma.

Plumazon. V. Plumajería y Plumaje.

Plúmbeo. = Bisan onsa sa tingga ug maíng̃on niána.

Plumeado. = Cadaghánan sa mg̃a barlis maíng̃on sa guibúhat sa pluma.

Plumear. = Pagbárlis sa mg̃a pluma con sa lápis, sa mg̃a piníntal.

Plúmeo. = Ang balahibóan, ang may mg̃a pluma.

Plumero. = Baat, bináng̃an sa mg̃a pluma sa pagyábyab ug pagcóha sa
agbon. * Sorlánan sa mg̃a pluma.

Plumífero. V. Plómeo.

Plumion. V. Plumon.

Plumista. V. Escribiente.

Plumon. = Balahíbo, pluma ng̃a magamáy caáyo ug pino. * V. Plumazo.

Plumoso. V. Plúmeo.

Plural. = Ang nahasácop sa daghan.

Pluralidad. = Cadaghánan, pagcadághan.

Plus ultra (ser el non). = Pacamahál, pagcahamíli, pagcabilídhon sa
bisan onsa. * Pagcalabí, pagcalabáo.

Plúteo. = Tagsa ca cajon sa mg̃a sorlánan sa mg̃a libro.

Pluvial. = Tubig ng̃a guican sa olan sa mg̃a pang̃ánod.

Pluvioso. = Taliúlan, tang̃úlan.



PO

Poa. = Pisi, lubid ng̃a magámit sa mg̃a sacayán.

Pobeda. = Lugar ng̃a guidaghánan sa mg̃a cahoy ng̃a guing̃álan ug álamo
blanco.

Poblacion. = Cadaghánan sa mg̃a táuo ng̃a mulópio sa usá ca longsod. *
Longsod.

Poblado. = Longsod.

Poblador. = Ang magapoyó sa bisan diin.

Poblar. = Pagtíndog sa usá ca longsod. * Pagpoyó sa usá ca longsod. *
Pagponó sa bisan onsa.

Pobo. = Cahoy ng̃a guing̃álan ug álamo blanco.

Pobre. = Pobres, hang̃ol, quinahanglánon. * Mapaobsánon. * Bisan onsa sa
diótay ng̃a bale. * Táuo ng̃a ualáy palad, ng̃a guicayógtan, masolóbon,
ming̃ánon. * Táuo sa maáyo ug sa malómong buot. * Aláot, anógon.

Pobremente. = Sa pagcapobres, sa pagcaháng̃ol.

Pobrero. = Ang may catongdánan sa paglímos sa mg̃a pobre.

Pobreta. = Babáyeng bigáon.

Pobrete. = Ang guicayógtan, ang ualáy palad, mapaobsánon. * Táuo ng̃a
díli batid, ng̃a oaláy quinaárman, ng̃a oaláy polós, apan sa maáyong gaoi
ug húna húna.

Pobretería. = Cadaghánan sa mg̃a pobres, sa mg̃a hang̃ol. * Pagcábores,
pagcaháng̃ol, pagcacólang sa mg̃a quinahánglan.

Pobreto. V. Pobrete.

Pobreton. = Pobres, hang̃ol uyámot.

Pobreza. = Pagcabres, pagcaháng̃ol. * Pacabía sa ng̃atanán ng̃a
calibutánon.

Pobrismo. = Cadaghánan sa mg̃a pobres.

Pocero. = Ang magabóhat sa mg̃a atábay.

Pocilga. = Tangcál, sodlánan, alad ng̃a pagahipúsan sa mg̃a baboy. *
Bisang onsang lugar ng̃a mahámos.

Pocillo. = Sorlánan ng̃a linobóng sa yota sa pagbútang sa bino, sa lana,
&c. * Socolatíhan, panácsan, ng̃a pagaímgnan sa socolate.

Pócima. = Tambal ng̃a ipaínom sa mg̃a masaquét. * Bisan onsang ilímnon
ng̃a malágsot, ng̃a oaláy lalím ug lamí.

Pocion. = Ilímnon ng̃a italámbal.

Poco. = Diótay. * Pagcahícao, cahícao. * Sa macariót.

Pocho. = Malupsád.

Poda. = Pagcacapón sa mg̃a cahoy ug ang túig, ang tiempo ng̃a igacapón.

Podadera. = Capandáyan sa pothao ng̃a quinalaháan, ng̃a icacapón sa mg̃a
cahoy ug sa mg̃a paras.

Podador. = Ang magacapón sa mg̃a cahoy ug sa mg̃a paras.

Podagra. = Saquét ng̃a guing̃álan de gota.

Podar. = Pagcapón sa mg̃a paras ug sa mg̃a cahoy.

Podazon. V. Poda.

Podenco. = Calaínan sa iró.

Poder. = Gahóm, cagahúman. * Pagbóot. * Pagcasáyon sa pagbúhat sa bisan
onsa. * Cosóg.

Poderdante. = Ang motógot sa iang gahúm sa lain, arón magabúhat sa
bisan onsa.

Poderhabiente. = Ang guitagáan sa gahúm sa lain, sa pagbúhat sa bisan
onsa.

Poderío. = Gahóm sa pagbúhat sa bisan onsa. * Puhónan, catigayónan,
dona. * Cosóg ng̃a dagcó.

Poderosamente. = Sa gahóm, sa cosóg.

Poderoso. = Ang may gahóm, ang may cosóg. * Salapían, salapiánon,
arunáhan, bahandiánon. * Ang nagabáton sa bisan onsa sa ilálom sa iang
gahóm.

Podio. = Lingcoránan ng̃a hatáas ng̃a guitindúgan sa ubán ng̃a mg̃a
columna.

Podon. V. Podadera.

Podre. = Nana.

Podrecer. V. Pudrir.

Podrecimiento. V. Putrefaccion.

Podredumbre. = Pagcadonót. * Casáquet sa huna huna ng̃a dili ipagóa,
dili ipadayág. * Nana.

Podricion. V. Putrefaccion.

Podridero. V. Pudridero.

Podrimiento. V. Pudrimiento.

Podrir. V. Pudrir.

Poema. = Sulat ng̃a guisólat sa pagcaberso, sa pagcagáray, sa
pagcabálac.

Poesía. = Quinaárman sa pagbúhat sa mg̃a berso, sa mg̃a garay, mg̃a balac.

Poeta. = Ang magabúhat sa mg̃a berso, sa mg̃a garay, sa mg̃a balac.

Poética. V. Poesía.

Poéticamente. = Ing̃on sa ang̃ay sa mg̃a tulumánon sa poesía.

Poético. = Ang nahatong̃ód sa poesía.

Poetisa. = Babáye ng̃a tiggáma sa mg̃a berso, sa mg̃a garay, sa mg̃a balac.

Poetizar. = Pagbúhat sa mg̃a berso, sa mg̃a garay, sa mg̃a balac.

Poino. = Cahoy ng̃a pagalingcóran sa mg̃a cuba ng̃a sinórlan sa bino,
aguardiente, &c.

Polacra. = Sacayán.

Polaina. = Bisti sa mg̃a paa ng̃a magáma sa panápton ng̃a pagabotáng̃an sa
mg̃a botones.

Polea. = Motón.

Poleadas. = Sopas ng̃a mahómoc caáyo.

Poleame. = Cadaghánan sa mg̃a motón.

Polémica. = Quinaárman ng̃a magaásoy sa mg̃a paglaláng sa pagsócol sa mg̃a
caáoay ng̃a nang̃úbat sa mg̃a cota, sa mg̃a longsod, &c. * Pagíndig indig.

Polémico. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a pagíndig indig sa tung̃ód sa bisan
onsa ng̃a quinaárman.

Polemonio. = Tanóm.

Polen. = Oloágbon ng̃a maholohágcot, ng̃a nahamótang sa mg̃a orlot sa mg̃a
bolac ug ng̃a guisórlan sa binhi.

Polenta. V. Poleadas.

Poleo. = Tanóm, dagámi. * Pagparáyeg, pagcaándac. * Hang̃in ng̃a mahorós
ug mabógnao.

Poliantea. = Cadaghánan sa mg̃a balíta ng̃a nagacaláin lain.

Poliarquía. = Pagcahópot, pagbóot ng̃a guican sa daghan ng̃a mg̃a táuo ng̃a
ponóan.

Pólice. = Torlong comalágco.

Policía. = Maáyong pagbántay sa mg̃a longsod, hingpit ng̃a paghúsay arón
matúman ang batásan, ang mg̃a leyes. * Pagcaábi abi, pagtáhor, catahóran
catahá.

Policitacion. = Pagsáar sa Dios sa bisan onsa, con sa mg̃a ponóan.

Poliche. = Baláy ng̃a pagasugálan.

Polidero. V. Pulidero.

Polidor. = Idem. * Caoatán ng̃a nagabalígya sa guicáoat nia.

Polígala. = Dagáming diótay caáyo.

Polígama. = Babáye ng̃a may daghan ng̃a mg̃a bana ng̃a dong̃an, con mg̃a bana
ng̃a nagacasonód sonód.

Poligamia. = Pagcabótang sa usá ca laláqui ng̃a namíño sa daghan ng̃a mg̃a
babáye ng̃a dong̃an, ug ang laláqui ng̃a nang̃asáoa sa daghan ng̃a mg̃a
babáye sa pagcasonód sonód.

Polígamo. = Laláqui ng̃a may daghan ng̃a mg̃a asáoa ng̃a dong̃an, con ng̃a
nang̃asáoa sa daghan ng̃a mg̃a babáye sa pagcasonód sonód.

Poligloto. = Ang guisólat sa mg̃a pinamólong ng̃a nagacaláin lain. * Ang
maálam mamólong sa daghánan ng̃a mg̃a pinamólong. * Ang santos ng̃a Sulat
ng̃a sinólat sa nagacaláin ng̃a mg̃a pinamólong.

Poligrafía. = Quinaárman ng̃a nagatórlo sa pagsólat sa bisan onsa sa mg̃a
cahológan ng̃a tinágo, ug ng̃a díli sasabóton con díli asóyon sa
mahibaló. * Quinaárman ng̃a nagaásoy sa cahológan sa bisan onsa ng̃a
guisúlat sa mg̃a letra ng̃a caráan caáyo, ug ng̃a díli ing̃on sa batásan.

Polilla. = Bocboc, anay. * Ang macadáot sa bisan onsa, sa pagcahínay
hinay.

Polímita. = Panápton ng̃a hinábol sa mg̃a hilo ng̃a nagacaláin lain ug
color.

Polin. = Cahoy ng̃a pagatongtóng̃an sa bisan onsa.

Polinche. = Cagon cagon sa mg̃a caoatán.

Polio. = Dagámi ng̃a italámbal.

Pólipo. = Hobág hobág ng̃a motoróc sa mg̃a bohó sa ilong, ug ng̃a moósob
osob con díli ugáling tambálan ug maáyo.

Polipodio. = Tanóm ng̃a motoróc sa mg̃a ponóan sa mg̃a cahoy, sa mg̃a cota,
&c.

Polispastos. = Motón ng̃a guibotáng̃an sa daghan ng̃a mg̃a rondana.

Politécnico. = Ang nahasácop sa daghánan mg̃a quinaárman.

Politeismo. = Sayóp sa mg̃a táuo ng̃a mutóo sila ng̃a may daghan ng̃a mg̃a
dios.

Política. = Quinaárman sa paghópot sa mang̃a longsod ug sa paghúsay
caníla, arón matúman ang maáyong batásan ug ang guisúgo sa mg̃a
tolománon, sa mg̃a leyes.

Políticamente. = Ing̃on sa mg̃a tulumánon ug sa mg̃a leyes. * Sa maáyong
pagcahúsay.

Político. = Ang nahatong̃ód sa política. * Táuo ng̃a maábi abíhon, ng̃a
tigtáhor. * Ang maálam sa paghósay sa mg̃a holosáyon sa Guinharían.

Politicon. = Ang maábi abíhon caáyo.

Póliza. = Papel ng̃a sinolátan ug ihátag sa lain, arón modáoat sa bisan
onsang salapí. * Camatoódan ug calig-ónan sa pagmatúod ng̃a ang mg̃a
manggad ng̃a guidála sa bisan cansa díli dinilían.

Polizon. = Táuo ng̃a tigsóroy soroy, ng̃a oaláy opicio ng̃a caugalíng̃on. *
Táuo ng̃a musucáy sa tinágo, sa oalá itógot sa mg̃a ponóan, sa oaláy
lisensia.

Polo. = Ang himotáng̃an ug pagalingcóran sa bisan onsa.

Poltron. = Malúya, taláoan, matalác-on.

Poltronería. = Catápol, catacá, calúya, pagcalícay sa pagbúhat.

Poltronizarse. = Paglícay sa mg̃a pagbóhat, sa mg̃a cahágo.

Polucion. = Pagáoas sa dugó sa laoas sa pagcatólog.

Poluto. = Mahúgao, mahámos, maláo-ay.

Polvareda. = Pagcaágbon. * Agbon ng̃a guilíbot, guilupád sa hang̃in.

Polvificar. V. Pulverizar.

Polvo. = Agbon. * Bocboc, binócboc.

Pólvora. = Pólvora, malílang. * Gaui. * Cagauían ng̃a malágsot, maísog.
* Pagcadalí, pagcalágsic, sa bisan onsa.

Polvoramiento. = Pagcabórbor, pagcabilíbod, pagcabitíbot.

Polvorear. = Bitíbot, bilíbor, balíbor, borbor.

Polvoriento. = Ang naponó sa agbon.

Polvorin. = Pólvora ng̃a magamáy caáyo, sorlánan sa pólvora ng̃a magamáy
ng̃a iseleba sa mg̃a luthang.

Polvorista. = Ang magabúhat sa pólvora.

Polvorizable. V. Pulverizable.

Polvorizar. V. Polvorear.

Polvoroso. V. Polvoriento.

Polla. = Domalágang manóc.

Pollada. = Cadaghánan sa mg̃a pisó ng̃a guican sa tagsa ca paglómlom sa
mg̃a langgam, ug labí pa sa mg̃a manóc.

Pollastro. = Pisó ng̃a dolodagcó na. * Táuo ng̃a batir, malaláng̃on.

Pollazon. = Pagcadághan sa mg̃a itlog ng̃a guilúmlom sa tagsa ca
paglúmlom sa mg̃a langgam, ug ang mg̃a pisó ng̃a guican niána.

Pollera. = Lugar ng̃a pagabatónan sa mg̃a pisó. * Capandáyan ng̃a may
silvi sa pagtóon sa paglacát sa mg̃a bátang diótay.

Pollería. = Lugar ng̃a pagabaligyáan sa mg̃a pisó.

Pollero. = Lugar ng̃a pagabatónan sa mg̃a pisó. * Táuo ng̃a magaláming sa
mg̃a pisó sa pagbalígya.

Pollinarmente. = Pagcabayo sa borrico.

Pollino. V. Borrico. * Táuo ng̃a borong, cabos, ng̃a oaláy quinaárman.

Pollito. = Báta sa diótay ng̃a edad.

Pollo. = Pisó. * Anac sa mg̃a putiócan. * Táuo ng̃a malaláng̃on, batid.

Poma. = Bong̃a sa España, mansana. * Malíng̃in ng̃a magáma sa mg̃a cahomót
ng̃a nagacaláin lain.

Pomada. = Tamboc ng̃a maíng̃on ing̃on sa manteca, ng̃a magáma sa mg̃a
nagacaláin lain ng̃a cahomót, ug may silbi sa pagdíhog sa nauong, sa mg̃a
camót ug sa bohóc.

Pomar. = Tanáman ng̃a guibatónan sa mg̃a cahoy ng̃a bong̃áan.

Pómez (piedra). = Buga.

Pomífero. = Cahoy ng̃a mobóng̃a sa mg̃a mansanas.

Pomo. = Cahoy ng̃a mobóng̃a sa mg̃a mansanas. * V. Poma. * Baso ng̃a
maíng̃on sa dagoay sa usá ca mansana, ng̃a pagsórlan sa mg̃a cahomót. *
Ang dayan dayan sa polóan sa espada ng̃a magapogóng sa maong espada.

Pompa. = Cadaghánan sa mg̃a táuo ng̃a manámbong sa mg̃a piesta ug sa mg̃a
combida. * Pagparáyeg, pagcabántog ng̃a ang̃ay sa mg̃a dagcóng táuo. *
Procesion ng̃a dagcó, bantógon. * Labtog, bitlig ng̃a magáma sa tubig,
guican sa hang̃in ng̃a misolód. * Pagcabócad sa mg̃a bisti ng̃a hatáas, sa
mang̃a saya, &c., tong̃ód sa hang̃in ng̃a misolód.

Pompearse. = Pagparáyeg. * Paglacát ng̃a obán sa daghánan ng̃a mg̃a táuo.

Pomponearse. V. Pompearse.

Pomposamente. = Sa paráyeg, sa pagcabántog. * Sa pagcaámbong, sa
pagcalígdong.

Pomposo. = Parayégon, malígdong, maámbong. * Ang mabócad, mabotód.

Poncil. = Sooa, limon ng̃a maáslom.

Ponche. = Ilímnon ng̃a magáma sa aguardiente, sa limon ug asúcar.

Poncho. = Malúya, tapólan.

Ponderable. = Ang arang timbáng̃on. * Ang tacós ng̃a dayégon caáyo, ng̃a
pagdacóon.

Ponderacion. = Pagcamátng̃on, pagcacúgui, pagcapalándong sa pagpamólong
ug sa pagbúhat sa bisan onsa. * Pagpadáyeg caáyo, pagpadagcó sa bisan
onsa. * Pagcatímbang sa bisan onsa.

Ponderado. = Táuo ng̃a parayégon, maandácon, ng̃a magapadagcó sa iang
suguílon.

Ponderador. = Ang magadáyeg caáyo, ang magapacadagcó sa bisan onsa. *
Ang magapamátng̃on ug magapalándong. * Ang magatímbang.

Ponderal. = Ang nahatong̃ód sa timbáng̃an ug sa pagtímbang.

Ponderar. = Pagtímbang. * Pagmátng̃on, pagpalándong paghúna huna ug
maáyo sa bisan onsa.

Ponderativo. V. Ponderador.

Ponderosamente. = Sa dagcóng cacógui, sa maáyong pagpalándong ug
pagmátng̃on.

Ponderosidad. V. Pesadez.

Ponderoso. V. Pesado. * Malígdong, maámbong.

Ponedera. = Langgam ng̃a magaítlog na.

Ponedero. = Ang arang ibútang. * Pugarán. * Alaguían sa mg̃a itlog sa
mg̃a manóc.

Ponedor. = Ang magabótang.

Ponente. = Ponóan, hocom sa hocmánan ng̃a guing̃álan de la Rota.

Poner. = Botang, lingcor. * Pagándam, pagtagána sa bisan onsa. *
Pagpósta sa sugál. * Pagsólat sa guipasúlat sa lain. * Pagítlog sa mg̃a
langgam.

Poniente. = Casobáng̃an. * Hang̃in ng̃a guican sa casubáng̃an.

Ponimiento. = Pagcabótang sa bisan onsa.

Pontazgo. = Salapí ng̃a ibáyad tung̃ód sa pagágui sa mg̃a tuláy.

Pontear. = Pagbúhat sa mg̃a tuláy.

Pontificado. = Cahímtang sa Santos ng̃a Papa. * Tiempo, túig ng̃a
pagadugáyan sa Santos ng̃a Papa ug sa mg̃a Sres. Obispos sa ilang
pagcahímtang.

Pontifical. = Ang nahatong̃ód sa Santos ng̃a Papa. * Mg̃a bisting tanán
ng̃a guibisti sa mg̃a Sres. Obispos sa pagmisa, ug sa ubán ng̃a mg̃a
tulumánon sa ilang pagcaobispo. * Libro ng̃a sinulátan sa mg̃a tulumánon
sa mg̃a Sres. Obispos, sa Singbahán. * Ang salapí ng̃a nahatong̃ód sa
tagsa ca Parroquia.

Pontificalmente. = Ing̃on sa batásan sa Santos ng̃a Papa ug sa mg̃a Sres.
Obispos.

Pontificar. = Pagángcon sa pagcahímtang sa Santos ng̃a Papa.

Pontífice. = Ang Arzobispo con Obispo sa tagsa ca Singbahán. * Ang
Santos ng̃a Papa, pang̃ólo sa mg̃a ponóan sa Singbahán.

Ponton. = Sacayán ng̃a pagabuháton pagtúyo sa pagháoan sa mg̃a pondóhan
ug sa mg̃a subá, sa mg̃a bató, sa balás, &c.

Pontonero. = Ang magabántay ug magahópot sa mg̃a ponton.

Ponzoña. = Hiló, lala, lanag.

Ponzoñosamente. = Sa hiló.

Ponzoñoso. = Ang macahiló, ang malála, macalála, ang ang macalánag. *
Ang macadáot sa mg̃a batásan ng̃a maáyo ug sa mg̃a calág.

Popa. = Olín.

Popamiento. = Pagcaógay ogay, pagcaálam alam.

Popar. = Pagtámay, pagyúbit sa isigcatáuo sa pagdolápi sa iang olo, con
sa pagbúhat sa lain ng̃a buhat ng̃a talamáyon.

Popés. = Lubid ng̃a dagcó ng̃a magámit sa mg̃a sacayán.

Popote. = Dagámi sa Indias.

Populacho. V. Plebe.

Populacion. V. Poblacion.

Popular. = Ang nahatong̃ód sa longsod. * Táuo ng̃a obus, ng̃a díli lioat
sa mahál ng̃a guinicánan. * Ang guihigógma sa mg̃a taguilóngsod tong̃ód sa
iang maáyong buot ug gaui, tong̃ód sa iang maáyong batásan.

Popularidad. = Pagcahigógma sa mg̃a tagilóngsod sa bisan cansang táuo,
ug ang mg̃a pahanóngdan sa táuo ng̃a guihigógma.

Popularmente. = Ing̃on sa pagcadágoay sa longsod.

Popularizar. = Pagcúha sa bisan cansa sa maáyong buot sa mg̃a
isigcataguilóngsod.

Populeon. = Cahomót ng̃a magáma sa mg̃a salinsíng̃an sa mg̃a cahoy ng̃a
guing̃álan ug álamo blanco, sa tamboc sa baboy ug sa obán ng̃a isalácot.

Populoso. = Longsod ng̃a guimpúy-an sa daghánan ng̃a mg̃a tagilóngsod, mg̃a
molópio.

Poquedad. = Pagcadiótay, pagcadíot. * Pagcatálao. * Bisan onsa ng̃a
oaláy bale, ng̃a oaláy polós.

Poquillo, lla, to, ta. = Diótay uyámot. * Macariót caáyo.

Poquísimo. = Idem.

Poquitico, ca, llo, lla, to, ta. = Idem. * Diriót, diriót uyámot.

Poquito. = Idem. * Ang malúya, ang oaláy cosóg ug gahóm.

Por. = Tong̃ód. * Sa.

Porcal. = Calaínan sa mg̃a ciríoelas ng̃a dagcó ug díli maáyo caáyo, sa
España.

Porcel. = Baboy ng̃a diótay.

Porcelana. = Mg̃a pinggan, mg̃a panácsan, &c., ng̃a pino caáyo, masínao ug
masíhag. * Panácsan ng̃a dagcó, ng̃a pagabotáng̃an sa gatas, sa sabáo, sa
matám-is, &c. * Color ng̃a maputí ng̃a sináctan sa asul.

Porcino. = Ang nahatong̃ód sa baboy. * Baboy ng̃a diótay. * Hobág sa olo
cay hingpácng̃an.

Porcion. = Bahin ng̃a macúha ug mabólag sa bisan diin. * Ang sod-an ng̃a
ihátag sa bisan cansa, sa adlao ng̃atanán.

Porcionero. V. Partícipe.

Porcionista. = Ang tacús ng̃a pagatagáan sa bisan onsang bahin.

Porcipelo. = Ang balahíbo ng̃a malíg-on sa baboy.

Porciúncula. = Pagtógot sa pagpasáilo sa mg̃a salá ng̃a macúha sa mg̃a
Singbahán ni S. Francisco, sa icadúha ca adlao sa Agosto.

Porcuno. = Ang ang̃ay ug ang nahatong̃ód ca baboy.

Porche. = Atóp atóp.

Pordiosear. = Pagquilímos.

Pordiosería. = Opicio con cahímtang sa pagquilímos.

Pordiosero. = Pobres, hang̃ol ng̃a maquiglímos tong̃ód sa Dios.

Porfía. = Pagcalális lalis. * Pagcacanúnay, pagcaúsob osob sa pagbúhat
sa bisan onsa sa masingcámot.

Porfiadamente. = Sa tinúyo caáyo, sa masingcámot, sa pagcaósob osob.

Porfiado. = Ang magaósob osob sa bisan onsa. * Ang díli magaópod sa
iang húna húna.

Porfiador. = Idem.

Porfiar. = Paglális lalis, pagíndig indig. * Paópod opod sa pagbúhat
con sa pagpamólong sa bisan onsa. * Pagdáyon sa pagcacanúnay sa bisan
onsang tuyo.

Pórfido. = Batóng mahál.

Porgadero. = Alíg-ig.

Pormenor. = Cadaghánan sa mg̃a tolotagídyot.

Poro. = Bohóng diótay uyámot sa mg̃a laoas.

Porosidad. = Cadaghánan sa mg̃a bohó ng̃a magamáy sa usá ca laoas.

Poroso. = Ang may mg̃a bohó ng̃a magamáy.

Por qué? = Mano? ng̃ano?

Porque. = Cay.

Porquera. = Lugar ng̃a pagahigdáan ug pagahipúsan sa mg̃a baboy.

Porquería. = Hugao, cahámos, sagbot, boling, tae. * Pagcaólag,
pagcaláo-ay. * Buhat ng̃a daótan, maláo-ay, maólag. * Bisan onsa sa
diótay ng̃a bale, ng̃a oaláy polós. * Bong̃a ug bisan onsang calán-on ng̃a
magadáot sa macacáon.

Porqueriza. = Tangcál ng̃a pagalamíng̃an sa mg̃a baboy.

Porquerizo. = Ang magabántay sa mg̃a baboy.

Porquero. = Idem.

Porqueron. = Mananácop ng̃a modácop sa mg̃a saláan ug magadála caníla sa
presóhan.

Porquezuelo. = Baboy ng̃a diótay. * Táuo ng̃a talamáyon.

Porra. V. Cachiporra. * Pagparáyeg, pagcaándac. * Táuo ng̃a magaópod
opod sa iang suguílon, ng̃a magabórlay ug magaaling̃ása.

Porraceo. = Ang may color ng̃a berde maíng̃on sa color sa seboyas ng̃a
guing̃álan ug puerros.

Porrada. = Pagcapócpoc, pagcabúnal sa cahoy ng̃a guing̃álan ug porra. *
Polong ng̃a caoang ng̃a oaláy cahológan.

Porrazo. = Idem hasta polong. * Bisan onsang pocpoc. * Pagcahagpá,
pagcahágbong.

Porrear. V. Porfiar.

Porrería. V. Porrada desde polong.

Porreta. = Dahon ng̃a linhod sa mg̃a seboya, sa trigo, sa humáy, &c.

Porrilla. = Bacbac ng̃a icahíngpit sa mg̃a lansang, sa mg̃a táuo ng̃a
magabúhat sa mg̃a puthao ng̃a ilánsang sa mg̃a itolonób, sa mg̃a cocó sa
mg̃a cabayo. * Hobág ng̃a motoróc sa mg̃a luha luha sa mg̃a cabayo, &c.

Porrillo (a). = Sa pagcadághan.

Porrina. = Ang trigo, ang humáy, &c., con diótay ug malúnghao pa. * V.
Porreta.

Porro. = Táuo ng̃a borong, cabos.

Porron. = Mahináyon, madugáyon. * Sorlánan sa tubig, bino, &c., ng̃a may
usá ca tomóy ng̃a hatáas ng̃a pagaímnan.

Porta. = Talambóan ng̃a pagabotáng̃an sa mg̃a luthang sa mg̃a sacayán. *
Talambóan sa cubierta, sa salog sa mg̃a sacayán.

Portalmízcle. = Mananáp sa Asia, tinggalóng.

Portabandera. = Bacos ng̃a guibotáng̃an sa usá ca puyo puyo sa atubáng̃an
sa pagsolód sa tomóy sa cahoy ng̃a guitaólan sa bandela.

Portacarabina. = Puyo puyo sa panit ng̃a guibítay sa mg̃a siya sa mg̃a
cabayo, ng̃a pagasórlan sa tomóy sa mg̃a pusil.

Portacartas. = Sorlánan sa mg̃a sulat, táuo ng̃a may opicio sa pagdála sa
mg̃a sulat.

Portada. = Atubáng̃an sa mg̃a Singbahán, sa mg̃a baláy, &c., ug sa bisan
onsa. * Ang nahaúnang nauong sa mg̃a libro ng̃a inimprenta.

Portador. = Ang magadála, ang magahátod sa bisan onsa. * Papán ng̃a
halagpád ng̃a pagabotáng̃an sa mg̃a pinggan ng̃a sinórlan sa mg̃a sod-an, sa
pagdála dala sa bisan diin.

Portaestandarte. = Soldado ng̃a magadála sa bandela.

Portafusil. = Gorca, tinábas sa panit sa pagbála sa pusil.

Portaguion. = Soldado ng̃a magadála sa guion.

Portal. = Silong. * Atóp atóp ng̃a pagasilóng̃an.

Portaleña. = Talambóan ng̃a pagabotáng̃an sa mg̃a luthang sa mg̃a sacayán.

Portaleto. = Bantay ng̃a nagaátang sa pultahán ng̃a solórlan sa longsod,
sa paghíling sa mg̃a manggad ng̃a isolód.

Portalon. = Talambóan ng̃a pagabotáng̃an sa mg̃a hagdan sa pagsáca sa mg̃a
sacayán.

Portante. = Paglacát ng̃a caogalíng̃on sa mananáp, sa mg̃a cabayo, &c. *
(Tomar el). = Paglacáo sa madalí.

Portantillo. = Paglacát ng̃a madalí caáyo sa cabayo, &c.

Portañola. V. Portaleña.

Portañuela. = Tinábas ng̃a panápton ng̃a igatábon sa si-si sa mg̃a calson,
dapit sa atubáng̃an.

Portapaz. = Ang laráoan sa salapí, &c., ng̃a icahátag sa pas sa mg̃a
Singbahán.

Portar. = Pagpatigáyon sa bisan onsa, sa pagcaáyo con sa pagcadaótan. *
Pagbísti sa maáyo, pagalíma ug maáyo sa mg̃a casangcápan sa baláy. *
Paglólot con may quinahánglan pa.

Portátil. = Ang masáyon pagadáron sa bisan diin. * Ang masáyon
pagabálhin balhínon.

Portaventanero. = Ang panday ng̃a magabúhat sa mg̃a tacop, sa mg̃a
pultahán ug sa mg̃a talambúan.

Portazgo. = Salapí ng̃a ibáyad tong̃ód sa pagágui sa bisan diin.

Portazo. = Pagcahagpá, pagcahágbong sa mg̃a tacop cay guisara sa hang̃in.
* Pagcasára sa pultahán sa pagpasipála sa bisan cansa, ug arón díli
macasolód.

Porte. = Salapí ng̃a ibáyad tong̃ód sa pagdála sa bisan onsa, sa bisan
diin ng̃a lugála. * Caogalíng̃on ng̃a pagpoyó, pagbatásan ug pagcabóhi sa
bisan cansa. * Pagcahamíli, pagcamahál sa guinicánan sa mg̃a táuo. *
Pagcadagcó, pagcalóang sa bisan onsa.

Portear. = Pagdála sa bisan onsa, sa bisan diin, tong̃ód sa sohol ng̃a
guisabótan. * Paghágbong sa mg̃a tacop. * Pagágui sa bisan onsa sa usá
ca lugar sa lain ng̃a lugar.

Portento. = Bisan onsa ng̃a cating̃aláhan, hibólng̃an. * Macalilísang,
macacógmat.

Portentosamente. = Sa pagcamilagros, sa pagcating̃ála, sa pagcahibólong.

Portentoso. = Cating̃aláhan, hibólng̃an. * Macalilísang, macacógmat,
macahahárloc.

Portería. = Ang pultahán ng̃a dagcó sa mg̃a conbento, sa mg̃a caparían. *
Opicio ug ang solód sa portero. * Cadaghánan sa mg̃a pultahán nagatanán
sa usá ca sacayán.

Portero. = Táuo ng̃a may opicio ug catungdánan sa pagócab, sa pagábli ug
sa pagsára sa mg̃a tacop.

Pórtico. = Sulód ng̃a guiátpan ng̃a guilibótan sa mg̃a columna.

Portillo. = Bohó, alaguían sa mg̃a cota ug sa mg̃a bongbong, sa mg̃a
pared. * Tacop ng̃a diótay ng̃a guipahaáng̃ay sa lain ng̃a pultáhan ng̃a
dagcó. * Ang guibang sa bisan onsa ng̃a natípac. * Pultáhan ng̃a solórlan
sa ubán ng̃a mg̃a longsod, ng̃a díli mahímo ng̃a pagasórlan sa bisan onsa
ng̃a tacós ng̃a hilng̃on.

Porton. = Poltahán ng̃a guibótang sa solód ug tong̃ód sa hagdanán.

Porvenir. = Omalábot.

Porvida. = Pagpanómpa tong̃ód sa quinabóhi sa Dios ug sa iang mg̃a
santos.

Pos (en). = Dayon, sonód.

Posa. = Pagcabágting tong̃ód sa mg̃a minatáy. * Pagcahonóng sa
managyáyong sa mg̃a minatáy ug sa moobán sa lobóng, sa pagcanta sa usá
ca responso.

Posada. = Caogalíng̃on ng̃a baláy sa tagsa tagsa, pinuyánan. * Halapítan.
* Sorlánan sa cuchillo, sa tenedor ug sa cuchara ng̃a guidála sa táuo
ng̃a magabiaje. * Sulód ng̃a pagapúy-an sa mg̃a sologóon ng̃a babáye sa mg̃a
baláy sa mg̃a hari ug sa mg̃a dagcóng táuo.

Posadera. = Sampot, ililíngcod.

Posadero. = Tagía sa halapítan.

Posante. = Sacayán ng̃a díli malíhoc caáyo sa paglayág na.

Posar. = Pagpoyó sa halapítan. * Pagpoyó. * Paglíngcod, pagpahamórlay,
paghóoay. * Pagbátog sa mg̃a langgam. * Pagbótang sa bisan onsa ng̃a
guibála con guipás-an sa paghóoay.

Posdata. = Bisan onsa ng̃a guisúlat pagdógang sa mg̃a sulat, sa human na
ang pagbótang sa pecha ug sa pirma.

Poseedor. = Ang magasácop sa bisan onsa sa ilálom sa iang gahóm. *
Tagía.

Poseer. = Pagtagía sa bisan onsa. * Pagbáton sa bisan onsa sa ilálom sa
gahóm ng̃a caugalíng̃on.

Poseido. V. Poseso. * Ang magabúhat sa mg̃a buhat ng̃a daútan.

Posesion. = Pagcatagía, pagcahaágom sa bisan onsa. * Pagcabótang sa
táuo ng̃a guisórlan sa mg̃a yaoa. * Húna húna ng̃a maáyo con daótan sa
tong̃ód sa isigcatáuo. * Yota, baláy, &c., ng̃a caugalíng̃on sa bisan
cansa.

Posesional. = Ang nahatong̃ód sa pagcatagía sa bisan onsa.

Posesionarse. = Pagdáoat sa bisan onsa, pagsógod sa pagcatagía sa bisan
onsa.

Posesionero. = Ang tagía sa mg̃a hayúpan ng̃a nahímo opód ug tagía sa mg̃a
lugar ng̃a calán-an sa mg̃a mananáp.

Poseso. = Táuo ng̃a guisórlan sa mg̃a yaoa.

Posesor. V. Poseedor.

Posesorio. V. Posesional.

Poseyente. V. Poseedor.

Posfecha. = Pecha, adlao ng̃a sonód sa matúod ng̃a adlao ug pecha.

Posibilidad. = Pagcahímo sa bisan onsa. * Ang bahándi, ang puhónan, ang
catigayónan, ang salapí sa bisan cansa.

Posibilitar. = Pagpatigáyon arón mahímo ug bisan onsa ng̃a díli macúli
onta.

Posible. = Ang arang himóon ug buháton. * V. Posibilidad desde ang
puhónan.

Posiblemente. = Sa pagcahímo.

Posicion. = Pagcabótang sa bisan onsa.

Positivamente. = Pagcamatúod, sa oaláy duha duha.

Positivo. = Matúod, ang dayág caáyo, ang oaláy duha duha.

Pósito. = Baláy ng̃a pagatipígan sa trigo, sa humáy, &c., sa mg̃a
longsod, ng̃a itagána con may quinahánglan pa.

Positura. V. Posicion.

Posma. = Pagcabóg-at, pagcahínay, pagcadúgay. * Táuo ng̃a madugáyon,
mahináyon.

Poso. = Lalog. * Pagpahóoay, pagpahamórlay.

Pospelo (á). = Sa díli ang̃ay, sa pagcabátoc.

Posponer. = Pagbótang sa usá ca botang sa pagcasonód sa laín ng̃a
butang. * Pagpabíli ug paghigúgma sa usá ca butang sa diótay ng̃a bili
sa lain ng̃a butang.

Posta. = Ang mg̃a cabayo ng̃a guibótang botang sa mg̃a cadalánan, sa
pagdáoat daoat sa mg̃a táuo ug sa mg̃a súlat, sa madalí caáyo, sa oaláy
honóng ug lang̃an. * Lugar ng̃a guibutáng̃an sa mg̃a posta. * Cahalayóon
cutub sa usá ca posta sa lain ng̃a posta. * Ang táuo ng̃a magaobán sa
posta, ng̃a magabiaje sa madalí caáyo. * Hioa sa carne, sa isda ug sa
bisan onsa pa. * Balang diótay sa tingga ng̃a dolodagcó sa guing̃álan ug
perdigones.

Poste. = Halígueng bató, sa cahoy con sa tumbága, columna. * Castigo
ng̃a guihátag sa mg̃a magtotóon sa ilang mg̃a guitón-an, sa pagpatíndog
caníla sa pagcadúgay dugay.

Postema. = Hobág ng̃a ponó sa nana. * Táuo ng̃a samócan, ng̃a magabúrlay
ug magaaling̃ása. * Táuo ng̃a magpaháyag ug magapadayág sa iang
isigcatáuo sa casáquet sa iang cásing cásing.

Postemero. = Capandáyan sa mg̃a mananámbal sa pagsí-si sa mg̃a hobág.

Postergacion. = Pagcaoláhi.

Postergar. = Pagoláhi, pagsonód.

Posteridad. = Lioat, calioátan.

Posterior. = Ang nagaoláhi, ang mosonód.

Posterioridad. V. Postergacion.

Posteriormente. = Oña. * Sa oláhi, sa pagcasonód.

Posteta. = Cadaghánan sa mg̃a pliego ng̃a papel ng̃a guisolosócsoc sa mg̃a
impresor, sa paghípos sa mg̃a libro ng̃a inimprenta.

Postigo. = Pultahán ng̃a guibótang sa lugar ng̃a tolotinágo sa mg̃a baláy.
* Tacop sa usá lamang ca dahon. * Tacop ng̃a diótay ng̃a guipahaáng̃ay sa
lain pultahán ng̃a dagcó. * Pultahán ng̃a solórlan sa mg̃a longsod.

Postila. = Pagmátng̃on ng̃a guibótang sa mg̃a daplin sa mg̃a dahon sa mg̃a
libro, arón sabóton ug maáyo ang cahológan sa guisúlat dihá.

Postilador. = Ang nagabótang sa mg̃a pagmátng̃on ng̃a guiíng̃on caron.

Postilla. = Cugan.

Postillon. = Sologóon ng̃a magacabayo pagóna sa mg̃a posta, sa pagtórlo
caníla sa dalan, ug sa pagsíbog, sa pagóli sa mg̃a cabayo.

Postilloso. = Ang may cugan.

Postiza. = Bongbong sa mg̃a sacayán ng̃a guitáod sa ibábao sa cubierta.

Postizo. = Ang guibótang lamang sa ibábao, sa salingcápao. * Bohócan
ng̃a idúgang sa mg̃a táuo ng̃a guihinágan sa bohóc.

Postimeridiano. = Ang nahatong̃ód sa hapon. * Ang tiempo ng̃a sonód, ng̃a
lioas sa odto.

Postor. V. Ponedor.

Posparto. = Pagánac ng̃a sonód sa lain ng̃a pagánac.

Postracion. = Pagcahapá, pagcaóbo, pagcayáob. * Pagcalúya guican sa
saquét con sa casáquet.

Postrador. = Ang magabóncag, ang magaláglag. * Ang magapaóbos. * Papán
ng̃a ibútang sa tiílan sa mg̃a lingcoránan sa coro ng̃a pagatónban sa
hingtúngdan ng̃a religioso.

Postrar. = Pagpaóbos. * Paglóhor. * Pagobó, pagyáob, paghapá. *
Pagbóncang, pagláglag, paggobá. * Paglúya, pagcúha sa gahóm, sa cosóg.
* Pagámpo, pagpang̃amúyo.

Postre. = Ang matám-is, ang mg̃a bong̃a, &c., ng̃a ibútang sa lamesa sa
catapúsan sa mg̃a pagcáon, sa human na ang pagcáon sa mg̃a sod-an.

Postre (á la). = Sa catapúsan.

Postremo. = Ang toa, ang anáa sa oláhi, sa catapúsan.

Postreramente. = Sa pagcatápus, sa catapúsan, sa pagcaoláhi.

Postrero. V. Postremo. * Ang magaoláhi.

Postrimeramente. V. Postreramente.

Postrimería. = Caolahían. * Ang mg̃a túig ng̃a catapúsan sa quinabúhi.

Postrimero. V. Postre y Postrero.

Postulacion. = Pagcahing̃álan sa Obispo sa usá ca Singbahán, ng̃a
guibúhat sa mg̃a Padreng canónigo, ug ng̃a quinahánglan sa pagtógot sa
Santos ng̃a Papa, tung̃ód cay Obispo man sa lain ng̃a Singbahán ang
tinórlo, ug tong̃ód ba sa lain ng̃a cabilínggan.

Postulado. = Ang madayág uyámot, ang díli quinahánglan ng̃a asóyon.

Postulador. = Ang Padreng canónigo ng̃a magatórlo sa pagcaobispo sa táuo
ng̃a díli unta mahímo ng̃a itódlo. * Ang mang̃áyo sa hocmánan sa Roma sa
pagbaláod sa pagcasantos sa bisang cansang táuo ng̃a nagaalágad ug maáyo
sa Dios sa buhi pa sia.

Postular. = Pang̃ang̃áyo sa pagcaponóan sa usá ca Singbahán sa táuo ng̃a
díli onta mahímo ng̃a itórlo ing̃on sa tulumánon sa santa Iglesia, con
díli onta itógot sa Santos ng̃a Papa.

Póstumo. = Ang ipabántog ug ipabaláod sa lioas sa camatáyon, sa obus na
namatáy ang magabúhat.

Postura. V. Posicion. * Pagtanóm sa mg̃a cahoy ug sa mg̃a tanóm. * Ang
bili ng̃a guipabíli sa mang̃a ponóan sa mg̃a calán-on ng̃a ibalígya sa
longsod. * Ang bale ng̃a guipabale sa magapálit sa bisan onsa ng̃a
ibalígya. * Pagcapósta, pagpósta. * Pagcaóyon. * Itlog sa mg̃a langgam.
* Cahoy con tanóm ng̃a ilálin.

Potable. = Ang mahímo, ang arang imnon.

Potado. = Hobóg.

Potador. = Ang moínom.

Potaje. = Sabáo sa laolla, &c. * Mg̃a liso ng̃a calán-on, ng̃a guinisál. *
Ang maong mg̃a liso ng̃a hílao. * Ang ilímnon ng̃a magáma sa daghánan ng̃a
mg̃a sacót. * Catilíngban, cadaghánan sa mg̃a botang ng̃a caoang ug ng̃a
oaláy polós.

Potajería. = Cadaghánan sa mg̃a liso, mg̃a balátong, &c., ng̃a laya, ug
hiláo, ng̃a pagaguisálon. * Solód ng̃a pagatipígan sa mg̃a balátong ng̃a
icabúhat sa mg̃a guisál.

Potajero. = Táuo ng̃a magabántay sa potajería sa mg̃a baláy ng̃a hiriánon.

Potala. = Bató ng̃a tinácgos sa tomóy olín con sa dolong sa mg̃a sacayán,
ng̃a icapondo sa mg̃a bote ug sa mg̃a sacayán ng̃a diótay.

Potar. = Pagsíbo sa mg̃a tacsánan ug sa mg̃a timbáng̃an. * Pagínom.

Pote. = Sorlánan sa yota ng̃a hatáas, ng̃a pagaímnan ug pagabotáng̃an sa
mg̃a ilímnon, tinghoy. * Masetasán ng̃a pagatámnan sa mg̃a tanóm ng̃a
mahomót ug bulácan. * Tacsánan ug timbáng̃an ng̃a pagasibóan sa obán.

Pote. (á). = Sa pagcadaghánan.

Potencia. = Gahóm, galámhan. * Cosóg. * Pagcahópot sa mg̃a Guinharían.

Potencial. = Ang may gahóm, cosóg.

Potencialidad. = Pagcahímo. * Pagcatómbas.

Potencialmente. = Sa pagcatómbas. * Sa pagcahímo.

Potentado. = Hari, príncipe. * Táuo ng̃a gahúman.

Potente. = Ang may gahúm, ang gahúman. * Ang macalíoat. * Salapían,
salapiánon, arunáhan. * Dagcó, dagcóan.

Potentemente. = Sa gahóm. * Sa casóg.

Potenza. = Cahoy ng̃a guibalábag sa tamóy sa lain ng̃a cahoy sa
pagcadágoay sa usá ca T.

Potenzado. = Cahoy ng̃a maíng̃on sa usá ca T.

Poterna. = Poltahán sa mg̃a cota, sa mg̃a longsod, ng̃a guilibótan sa
cota.

Potestad. = Gahóm, pagcabóot. * Hocom, magbolóot. * Mg̃a Ángeles sa
icánom ca ponong ponóng̃an.

Potestativo. = Ang anáa sa gahóm sa bisan cansa.

Potingue. = Bisan onsang ilímnon sa botica.

Potísimo. = Mahál, hamíli caáyo.

Potista. = Ang hing̃ínom sa bino.

Potra. = Dagcóng lagáy, daloac.

Potranca. = Cabayo baye, ng̃a díli mocápin sa toló ca túig.

Potrera. = Bosal ng̃a ibútang sa mg̃a cabayong báta pa.

Potrero. = Ang may dagcóng lagáy. * Ang magabántay sa mg̃a cabayong báta
pa.

Potril. = Solóp ng̃a pagabatónan sa mg̃a cabayong báta, sa guipanagbúlag
na sa mg̃a inahán.

Potrilla. = Tigúlang ng̃a nagapacabáta.

Potro. = Cabayo ng̃a báta pa. * Capandáyan ng̃a guipanagsaquétan niádtong
tiempo sa mg̃a saláan ng̃a oalá boot matúg-an sa ilang mg̃a salá. * V.
Incordio. * Bisan onsa ng̃a macasámoc. * Caihían sa yota.

Potroso. = Ang may dagcóng lagáy, ang daloácan. * Ang paláran.

Poya. = Tinápay ng̃a guibáyad sa tagía sa horno ng̃a pagalótoan.

Poyal. = Panápton ng̃a igatábon sa mg̃a lingcoránan ng̃a guing̃álan ug
poyo.

Poyata. = Alsáhan, lugar ng̃a pagabotáng̃an sa mg̃a baso, &c.

Poyo. = Lincoránan sa cota. * Salapí ng̃a ibáyad sa mg̃a hocom tong̃ód sa
pagtúman sa ilang catongdánan.

Poza. = Bohó ng̃a tubígan, danáoan.

Pozal. = Timba, cabo. * Taryao, &c., ng̃a sinolód ug linobóng sa yota,
sa pagbótang sa bino, sa tubig, &c.

Pozanco. = Oloatábay ng̃a mahabílin sa baybáyon sa paghunás.

Pozo. = Atábay. * Lugar ng̃a labíng halálom.

Pozuelo. V. Pozal. * Taryao, sorlánan sa bisan onsa.



PR

Práctica. = Pagcabóhat sa bisan onsa, pagcaánad.

Practicable. = Ang arang boháton, ang masáyon mobóhat, mahímo, magáma.

Practicador. = Ang nagabúhat, ang maánad sa bisan onsa.

Prácticamente. = Sa pagcaánad, sa pagbúhat gayúd.

Practicante. = Idem. * Ang madúgay sa pila ca túig sa luyo sa maestro,
arón maálam ug maáyo sa bisan onsang opicio. * Ang magaalíma ug
magabántay sa mg̃a hospital, sa mg̃a masaquét.

Practicar. = Pagbúhat. * Pagánad. * Pagbúhat sa bisan cansa sa iang
opicio sa luyo sa iang maestro, sa pila ca túig.

Práctico. = Ang nahatong̃ód sa práctica. * Ang maálam, ang maánad sa
bisan onsa.

Practicon. = Ang maálam sa bisan onsa cay guisúmay sumay nia sa
nacadághan.

Pradera. = Como el siguiente.

Pradería. = Patag, datáy sa daghánan ng̃a mg̃a calán-on sa mg̃a mananáp. *
Compay sa mg̃a mananáp, ng̃a hatáas ug ng̃a mahímo ng̃a galábon.

Praderoso. = Ang nahatong̃ód sa prado.

Prado. = Yota ng̃a datág ng̃a pagatobóan sa dagámi, sa cumpay, sa
calán-on sa mg̃a mananáp. * Lugar ng̃a guitámnan sa mg̃a cahoy ng̃a haróol
sa mg̃a longsod, ng̃a pagduláan sa mg̃a táuo ug pagasóroy soróyan nila.

Pragmática. = Sogo sa mg̃a ponóan, sa mg̃a hari, ng̃a guipabaláod sa
cadaghánan ng̃a hingtúngdan.

Prasio. = Batóng mahál ng̃a berde.

Prasma. = Bató ng̃a berde.

Pravedad. = Pagcadaútan, pagcang̃íl-ad sa batásan.

Pravo. = Daútan, tampalásan, sa malágsot ng̃a batásan.

Praxis. V. Práctica.

Pre. = Sohol ng̃a ihátag sa matagádlao sa mg̃a soldados.

Preámbulo. = Polong ng̃a guisóndan sa bisan onsang suguílon. * Mg̃a
polong ng̃a licó licó sa mg̃a suguílon ng̃a oaláy polós.

Prebenda. = Sohol sa Singbahán ng̃a guican sa pagcacanónigo, sa
pagcucura, &c. * Opicio ng̃a hatáas ug labí sa mg̃a Padreng canónigo sa
mg̃a Catedral. * Salapí ng̃a ihátag arón mamíño ug bisan quinsang babáye
con arón mosolód sa pagcamonja, ug arón magaestudio ug bisan quinsang
laláqui. * Opicio sa diótay ng̃a cabórlay ug sa dagcóng caposlánan.

Prebendado. = Padre ng̃a may dagcóng opicio sa mg̃a Catedral.

Prebendar. = Paghátag sa dagcóng opicio sa mg̃a Padre.

Prebostazgo. = Cahímtang sa pagcaponóan sa mg̃a caparían.

Preboste. = Ponóan sa mg̃a caparían.

Precariamente. = Sa pagcadíli madúgay. * Sa pagcainótang.

Precario. = Ang inótang, ang guiángcon sa bisan cansa hasta sa pagbóot
lamang sa lain. * Ang díli madúgay.

Precaucion. = Pagcatagána, pagcaándam sa pagcóha sa mg̃a casámoc, sa mg̃a
caoláng̃an, sa mg̃a cabilínggan sa bisan onsa.

Precaucionado. = Ang magaándam, ang magatagána.

Precaucionarse. = Pagándam, pagtagána.

Precautelar. = Idem.

Prevenir. = Idem.

Precavido. V. Precaucionado. * Batid.

Precedencia. = Pagcaóna. * Sinógdan. * Pagcaponóan.

Precedente. = Ang moóna, sinógdan, guinsóndan.

Preceder. = Pagóna, pagsógod. * Pagponóan.

Preceptista. = Ang magatóon, ug ang magatódlo sa mg̃a tolománon sa bisan
onsa.

Preceptivo. = Ang guibotáng̃an sa mg̃a tolománon sa bisan onsa, sa mg̃a
sogo.

Precepto. = Sogo, tolománon. * Pagtolón-an. * Ang tagsa sa mg̃a sugo sa
Dios. * Pagcabóot sa mg̃a ponóan sa mg̃a caparían ng̃a tacós pagatománon
sa ilang mg̃a guinsacópan.

Preceptor. = Magtotóon, ang magatóon sa gramática.

Preces. = Mg̃a socna, mg̃a tocso ng̃a nacóha sa santos ng̃a Sulat, ug
magámit sa Singbahán sa pagpang̃áyo sa Dios sa iang mg̃a calóoy, ang
guiobánan sa obán ng̃a mg̃a pagámpo ug pagpang̃ádye. * Mg̃a pagpang̃amúyo sa
Santos ng̃a Papa ug ang mg̃a pagtógot sa maong Papa.

Preciado. = Mahál, hamíli, bilírhon, sa dagcóng bale. * Parayégon,
maandácon.

Preciador. = Ang nagapabíli sa bisan onsa.

Preciar. V. Apreciar. * Pagparáyeg, pagándac.

Precinta. = Tinábas ng̃a panit ng̃a icalíg-on sa mg̃a esquina sa mg̃a
cajon.

Precintar. = Paglíg-on sa mg̃a esquina sa mg̃a cajon ug sa mg̃a lutac sa
mg̃a papán, sa mg̃a tinábas ng̃a panit. * Pagcóros coros, sa mg̃a sinta, sa
mg̃a cajon ng̃a sinórlan sa mg̃a manggad, arón díli boncágon ug hilng̃on
con díli sa lugar lamang ng̃a pagahonóng̃an.

Precio. = Bili sa bisan onsa. * Maáyong dong̃og, maáyong ng̃alan.

Preciosamente = Sa pagcamahál, sa pagcabilírhon, sa pagcadagcóng bale.

Preciosidad. = Pagcamahál, pagcahamíli, pagcabilírhon.

Precioso. = Mahál, hamíli, bilírhon, sa dagcóng bale. * Táuo ng̃a
matístis, malipáyon.

Precipicio. = Ambácan, lugar ng̃a may catáhap sa pagcahólog sa
magalacát, ng̃a catahápan sa pagcahólog. * Pagcapúcan, pagcahólog ng̃a
ahat. * Pagcadáot ng̃a laoásnon ug calágnon.

Precipitacion. = Pagcaámbac, pagcahólog. * Pagcahanáyac, pagcadilí sa
pagbóhat ug sa pagpamólong sa bisan onsa. * Pagcahólog sa obus sa mg̃a
sorlánan, sa labíng mabóg-at.

Precipitadamente. = Sa pagcadilí, sa pagcahanáyac sa oaláy paghúna húna
ug pagmátng̃on, sa oaláy salabótan.

Precipitadero. V. Precipicio.

Precipitado. = Boang boang, ang mahanáyac sa oaláy húna húna ug
pagmátng̃on. * Ang mahólog sa obus sa mg̃a sorlánan. * Lalog.

Precipitante. = Ang magapahanáyac.

Precipitar. = Ambac, holog, pocan. * Pagpahanáyac sa bisan cansa sa mg̃a
icadáot ng̃a laoásnon ug calágnon.

Precípite. = Ang guibótang sa may catáhap sa pagcahólog, sa pagcaámbac.

Precipitosámente. V. Precitadamente.

Precipitoso. = Ang nahándig, ang nahanáyhay, ang madánglog. V.
Precípite, y Precipitado hasta ang mahólog.

Precipuamente. = Ang labí pa.

Precipuo. = Ang ona, ang labí. * Ang guitimaánan ug maáyo.

Precisamente. = Sa pagcaígo, sa pagcatopóng. * Sa quinahánglan gayúd.

Precision. = Quinahánglan. * Pagcatúman, pagcahíngpit. * Pagcabáhin sa
húna húna, ug sa usá ca botang sa lain ng̃a butang.

Preciso. = Quinahánglan gayúd. * Ang mahíngpit. * Ang macatúman. * Ang
madayág. * Ang nabólag, ang mabánin.

Precito. = Pinilían, ang ináiran.

Preclaramente. = Sa pagcamahál, sa pagcahamíli.

Preclaro. = Mahál, hamíli, bilírhon. * Talahóron. * Tacós ng̃a dayégon.

Precocidad. = Pagcaóna, pagcadalí sa mg̃a bong̃a sa yota, sa mg̃a cahoy ug
sa bisan onsa.

Precognicion. = Pagcaíla, húna húna ng̃a daan.

Precognizacion. = Pagcatóg-an, pagcabaláod sa mang̃a pahanóngdan sa
bisan cansa. * Pagcabaláod sa catilíngban sa mg̃a cardenal, ng̃a
pagabotáng̃an sa pagbóot sa Santos ng̃a Papa, sa paghing̃álan sa bisan
cansa sa pagcaobispo, &c.

Preconizar. = Pagdáyeg, pagtóg-an, pagbaláod sa bisan cansa sa mg̃a
pahanóngdan sa lain. * Pagpaháyag, pagdayág sa catilíngban sa mg̃a
cardenales, ng̃a pagatubáng̃an sa santos ng̃a Papa, sa mg̃a pahanóngdan sa
bisan cansa ng̃a táuo ng̃a guitórlo sa mg̃a hari sa pagcaobispo, &c.

Preconocer. = Paghúna huna, pagíla ng̃a daan.

Precoz. = Ang moóna. * Ang madalí. * Bong̃a ng̃a mahínog sa masayó.

Precursor. = Maoóna, ang magaóna sa lain, ang guisóndan sa lain. *
Ng̃alan ng̃a guihátag sa santa Iglesia cang san Juan Bautista, cay
nagaóna sa pagcatáuo cang Jesucristo ug nagaoáli sa iang pagánhi sa
calibútan.

Predecesor. = Ang guisóndan sa lain, ang guiilísan.

Predecir. = Pagtágna, pagtághap.

Predefinicion. = Pagcabóot sa Dios arón magasógod sa tinórlong túig
ng̃atanán ng̃a mg̃a binúhat nia.

Predefinir. = Pagtórlo sa túig ng̃a igasógod sa mg̃a binúhat ng̃atanán.

Predestinacion. = Pagcapíli sa Dios, cutub sa oaláy sinógdan, sa iang
mg̃a piníli. * Pagcapíli ng̃a daan sa bisan onsa, sa bisang onsang tuyo.

Predestinado. = Piníli sa Dios, sa paghiágom sa mg̃a pahimáya sa Lang̃it.

Predestinar. = Pagpíli ng̃a daan sa bisan onsa, sa bisang onsang táuo. *
Pagpíli sa Dios, cutub sa oaláy sinógdan, sa mg̃a táuo ng̃a, tong̃ód sa
iang grasia ug santos ng̃a pagtábang, mahiágom sa mg̃a pahimáya sa
Lang̃it.

Predeterminacion. = Pagcatagána ng̃a daan sa bisan onsa. * Paghúna húna
ng̃a daan.

Predeterminar. = Paghúna huna, pagtagána ng̃a daan sa bisan onsa.

Predial. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a cabalánan.

Prédica. = Oáli sa mg̃a herejes sa ilang mg̃a guinsacópan.

Predicable. = Dalayégon, ang tacús ng̃a ioáli.

Predicacion. = Pagcaoáli. * Pagtólon-an ng̃a maáyo ng̃a hingtúngdan sa
mg̃a oáli.

Predicadera. = Oalihánan. * Ang ting̃og ng̃a maáyo, maáyong pagatúbang,
&c., sa mg̃a palaoáli.

Predicador. = Palaoáli, ang magaoáli. * Ang magadáyeg sa bisan cansa,
ang magaológ.

Predicamental. = Ang nahatong̃ód sa bisan onsa ng̃a maoy guinicánan sa
lain ng̃a butang.

Predicamento. = Pagcadagcó con pagcadiótay sa dong̃og, sa maáyong ng̃alan
sa bisan cansa, ng̃a macaígo sa iang mg̃a pahanóngdan.

Predicante. = Padreng palaoáli, ng̃a magaoáli sa mg̃a pagtolón-an sa mg̃a
herejes.

Predicar. = Pagoáli, pagbántog sa mg̃a pahanóngdan sa bisan cansa. *
Pagdáyeg.

Prediccion. = Pagcatágna, pagcatághap.

Predileccion. = Paghigúgma, pagpalángga.

Predilecto. = Hinigúgma uyámot, pinalángga.

Predio. = Baol, cabalánan.

Predisposicion. = Pagcabótang.

Predominante. = Ang magabóot, ang may gahóm sa bisan onsa.

Predominar. = Pagbóot, pagángcon sa gahóm sa bisan onsa. * Pagsácop. *
Paglabí, paglabáo sa catáson sa usá ca butang.

Predominio. = Gahóm sa ibábao sa bisan onsa. * Pagcabóot, pagsácop.

Preeminencia. = Pagtógot, ng̃a caogalíng̃on sa mang̃a ponóan, sa bisan
cansang táuo tong̃ód sa iang pahanóngdan.

Preeminente. = Hatáas, dagcó. * Donggánon. * Dagcóan sa lain.

Preexcelso. = Mahál uyámot, hamíli caáyo, bilírhon, halángdon.

Preexistencia. = Pagcamáo ng̃a daan.

Preexistir. = Pagmáo ng̃a daan.

Prefacio. = Ang bahin sa misa ng̃a guinsóndan sa sanctus, sa cánon.

Prefacion. V. Prólogo.

Prefecto. = Cahímtang ng̃a mahál caáyo. * Ang ponóan sa mg̃a catilíngban
sa Singbahán, ponóan ng̃a magabántay sa pagcatúman sa bisan onsa.

Prefectura. = Pagcahímtang sa pagcaprefecto.

Preferencia. = Pagcaóna sa bisan onsa.

Preferente. = Ang moóna.

Preferible. = Ang tacós ng̃a ióna.

Preferir. = Pagóna.

Prefiguracion. = Pagcahúna huna ng̃a daan sa bisan onsa.

Prefigurar. = Paghúna huna, pagpalángdong ng̃a daan sa bisan onsa.

Prefijar. = Pagtagána ng̃a daan.

Prefinicion. = Pagcatagál sa bisan onsa.

Prefinir. = Pagtagál sa bisan onsa.

Prefulgente. = Masíhag, maguíla gila caáyo.

Pregon. = Pagcabaláod, pagcamantalá. * Pagcabántog.

Pregonar. = Pagmantalá, pagbaláod. * Pagbántog.

Pregonería. = Opicio sa pagcamagbabaláod.

Pregonero. = Magbabaláod, ang magamantalá, ang magabántog.

Pregunta. = Socna, tocso, pagpang̃otána.

Preguntador. = Ang nagatócso, ang magasócna, ang mang̃otána.

Preguntante. = Idem.

Preguntar. = Pagtócso, pagsócna, pagpang̃otána.

Pregunton. = Ang macasámoc ug macaaling̃ásan sa iang pagpang̃otána.

Preinserto. = Ang nahaláquip na ng̃a daan.

Prejudicial. = Ang quinahánglan ng̃a husáyon sa díli pa hológan sa
pagcahócom ng̃a catapúsan.

Prejuzgar. = Paghúna huna ng̃a daan, sa oála pa hiílhan caáyo ng̃a
guihonóng̃an sa húna húna.

Prelacía. = Cahímtang sa pagcaponóan.

Prelacion. = Pagcaóna sa usá ca butang sa lain ng̃a butang.

Prelada. = Babáyeng ponóan sa mg̃a binócot, sa mg̃a monja.

Prelado. = Ponóan sa Singbahán, Obispo, Arzobispo, &c. * Ponóan sa mg̃a
caparían.

Preliminar. V. Preámbulo. * Tagsa ca tolománon sa mg̃a pagsábot sa mg̃a
hari.

Preliminarmente. = Sa pagcaóna.

Prelucir. = Pagsíga ng̃a daan.

Preludiar. = Pagsuláy sa mg̃a tolónggon sa música con sa ting̃og, sa oalá
pa sogdon ang pagcanta sa cacantáhon.

Preludio. = Ang sinógdan sa bisan onsa.

Prelusion. = Idem. * Timáan ng̃a magapadayág sa mg̃a mosonód.

Prematuramente. = Sa pagcasayó caáyo, sa díli pa tiempo. * Sa oalá
macaígo.

Prematuro. = Ang oalá pa mahínog. * Ang nasayó, ang díli macaígo sa
maáyong tiempo. * Babáye ng̃a oalá pa omábot sa edad ng̃a quinahánglan
arón mamána.

Premeditacion. = Pagcahúna húna, pagcapalándong sa pagcaboótan.

Premeditar. = Pagpalándong, paghúna huna sa maáyo, sa mahínay, sa bisan
onsa, sa oalá pa boháton.

Premiador. = Magbabálos sa balos ng̃a maáyo.

Premiar. = Pagbálos ug maáyo sa mg̃a pahanóngdan.

Premio. = Balus ng̃a maáyo tong̃ód sa mg̃a pahanóngdan. * Ang hias ug
bisan onsa ng̃a guiponó, guitóngtong sa mg̃a pagbáilo, arón matómbas ang
guibáilo.

Premiosamente. = Sa pagcacúli, sa pagcalisód. * Sa pagcahagóot, sa
pagcagóot, sa pagcasígpit. * Sa linogsánay.

Premioso. = Ang nahagóot, ang nagóot uyámot. * Ang malisód. * Ang
macasámoc. * Ang macalúgus, ang macapúgus. * Matinumánon.

Premisa. = Timáan sa bisan onsa.

Premiso. V. Prevenido. * Ang sinógo ng̃a daan, ang guitagána pagóna.

Premocion. = Pagcalíhoc ng̃a daan.

Premonstratense. = Caparían ni San Norberto, ug ang mg̃a religiosos sa
maong caparían.

Premoriencia. = Camatáyon ng̃a daan, ng̃a ona sa lain ng̃a pagcamatáy.

Premoriente. = Ang magaóna sa lain, sa pagcamatáy.

Premorir. = Pagcamatáy sa usá ca táuo ng̃a ona sa lain ng̃a táuo.

Premura. = Pagcadalí, bisan onsa ng̃a mahímo ng̃a dinalían caáyo.

Prenda. = Hias ug bisan onsa ng̃a ihátag sa otáng̃an sa guiotáng̃an nia,
ug ng̃a díli mabáoi hasta sa pagbáyad sa otang. * Bisan onsang
casangcápan sa baláy. * Ang ihátag sa pagcatimáan sa bisan onsa. * Ang
guihigúgma caáyo, maíng̃on ng̃a ang asáoa, ang mg̃a anac, &c. * Ang
maáyong pagcabótang sa laoas. * Ang pagcabátir, pagcaquinaarmánon. *
Pagcaábi abi sa mg̃a táuo.

Prendador. = Ang mang̃áyo sa prenda.

Prendamiento. = Pagbótang sa bisan onsa sa pagcaprenda. * Pagcaprenda.

Prendar. = Pagpang̃áyo sa bisan onsang hias hastang díli baidan ang
otang. * Pagcóha sa maáyong bóot, sa pagcapalángga sa bisan cansa. *
Paghigógma, pagpalángga.

Prendedero. = Bisan onsang capandáyan sa paggónit ug pagcáo-it sa bisan
onsa. * Italácgos sa bohóc.

Prendedor. = Ang magadácop, mananácop.

Prender. = Coha, cabot, copot, gonit, dacop. * Pagbilánggo, pagpreso. *
Pagdáyan dayan, pagpaníndot, pagpaáñag, pagtahóm sa bisan onsa.

Prenderia. = Tiendahán ng̃a pagabaligyáan sa mg̃a bisti, mg̃a casangcápan
ng̃a dolodáan na.

Prendido. = Dayan dayan sa mg̃a babáye, ug labí pa sa olo, sa bahóc.

Prendimiento. = Pagcagónit, pagcadácop, pagcacóha.

Prenocion. = Nahaónang pagíla sa bisan onsa.

Prenotar. = Pagtimáan ng̃a daan.

Prensa. = Pigsánan, ipítan, máquina sa pagimprenta sa mg̃a libro, &c.

Prensado. = Casínao sa mg̃a panápton ng̃a guilígis.

Prensador. = Ang magapígos magaípit.

Prensadura. = Pagcapígos, pagcaípit.

Prensar. = Pagpígos, pagípit.

Prensista. = Ang táuo ng̃a magabóhat sa mg̃a pigsánan sa imprenta.

Preñado. = Pagcasámcon, pagcamábdos. * Bongbong, pared ng̃a díli tonton,
ng̃a may mg̃a lison lison. * Ang naponó. * Ang nagasácop sa bisan onsang
tinágo.

Preñez. = Pagcamábdos, pagcasámcon. * Pagcabótang sa bisan onsa ng̃a
oalá hibalóan con onsa bay cahá catapúsan nia, con maáyo con daótan ba
cahá. * Cabóloc, caoláng̃an, cabilínggan sa bisan onsa.

Preocupacion. = Pagcaángcon ng̃a daan sa bisan onsa. * Ang nahaónang
húna húna ng̃a malíg-on ug ng̃a díli maósob osob. * Pagcabóloc sa húna
húna.

Preocupadamente. = Sa húna húna ng̃a díli macaígo.

Preocupado. = Ang napadáog sa mg̃a húna húna ng̃a díli onta macaígo
caáyo.

Preocupar. = Pagángcon ng̃a daan sa bisan onsa, pagóna sa lain sa
pagángcon sa bisan onsa. * Pagándam ng̃a daan sa lain, sa pagpahibaló
canía sa bisan onsa arón díli onta sia magahúna húna sa lain. *
Pagpalángga con paghigógma sa bisan cansa.

Preopinante. = Ang mamólong pagóna sa mg̃a catilíngban sa mg̃a táuo ng̃a
nanagsábot sila sa bisan onsa.

Preordinacion. = Ang santos ng̃a cabobót-on sa Dios ng̃a guibúot nia,
cutub ng̃a oaláy sinógdan, ng̃a mahímo ng̃atanán ng̃a mg̃a binúhat nia sa
ílang hingtúngdan ng̃a túig.

Preordinadamente. = Sa pagbóot ng̃a daan.

Preordinar. = Pagbóot sa Dios, cutub sa oaláy sinógdan, sa ng̃atanán,
arón mahímo unta sa oláhi ug hingtúngdan ng̃a tiempo.

Preparacion. = Pagcaándam, pagcatagána.

Preparamiento. = Idem.

Preparar. = Pagcaándam, pagcatagána. * Pagpahibaló sa bisan cansa, sa
bisan onsa na moábot con mosonód. * Pagpatigáyon sa bisan onsang
quinahánglan.

Preparativo. = Bisan onsa ng̃a guiándam ug guitagána. * V. Preparatorio.

Preparatoriamente. = Sa pagcaándam, sa pagcatagána.

Preparatorio. = Ang magaándam ang magatagána.

Preponderancia. = Pagcalabí, pagcalabáo sa timbang sa usá ca butang sa
lain ng̃a butang. * Pagcalabí, pagcalabáo sa pagbóot, sa pagcaboótan, sa
pagcaarunáhan, &c.

Preponderar. = Paglabí sa timbang sa usá ca butang sa lain ng̃a butang.
* Paglabí sa cosóg, sa gahóm, &c., sa usá ca botang sa lain ng̃a butang
ng̃a pagatandían.

Preponer. = Paglabí sa usá ca butang sa lain ng̃a butang. * Pagbótang sa
ona.

Prepositivo. = Ang guibútang pagóna, sa ona.

Prepósito. = Ponóan sa mg̃a caparían ug sa mg̃a catilíngban.

Prepositura. = Cahímtang sa pagcaponóan.

Preposteracion. = Pagcasinóhi sa mg̃a botang.

Prepósteramente. = Sa díli macaígo, sa pagcasinóhi.

Preposterar. = Pagsóhi sa bisan onsa. * Pagbótang sa ona ang ibótang
onta sa oláhi.

Prepóstero. = Ang guisóhi. * Ang guibóhat sa díli onta macaígo.

Prepotencia. = Gahóm ng̃a labí ug dagcó. * Gahóm ng̃a palábi labíhon.

Prepotente. = Ang macagagáhom caáyo. * Ang palábi labíhon sa iang gahóm
ug sa pagbóot sa iang mg̃a sacop.

Prepucio. = Panit ng̃a magatábon sa olo sa quinatáuo sa mg̃a laláqui.

Prerogativa. = Pagcagáoas, pagcamísic sa bisan onsa, ng̃a guitógot sa
mg̃a ponóan sa bisan cansa.

Presa. = Pagcadácop, pagcagónit, pagcacóha, pagcacóbot, pagcacúpot. *
Ang guicúha sa mg̃a soldados ng̃a nang̃adáog sa ilang pagáoay ug
pagpang̃óbat, sa guibílin ug guibiáan sa mg̃a guidáog ug napadáog. *
Alaguían, balaháan sa mg̃a tubig. * Ang cota ng̃a pagaboháton sa mg̃a subá
sa pagpogóng sa cabahá sa tubig, ug arón mobahá sa lain ng̃a lugar. *
Pinótol sa bisan onsa ng̃a calán-on, hioa sa carne, sa isda, &c. *
Ng̃ipon, tang̃ó ng̃a dagcó ug hatáas sa ubán ng̃a mg̃a mananáp. * Ang
langgam ug bisan onsang mananáp ng̃a guidágit, guidácop ug guisúbad sa
lain ng̃a mananáp con langgam.

Presada. = Color ng̃a berde ng̃a molomaputí.

Presagiar. = Pagtágna, pagtághap, tong̃ód sa mang̃a timáan.

Presagio. = Timáan ng̃a magapasábot sa bisan onsa. * Pagcatágna,
pagcatághap tong̃ód sa mg̃a timáan.

Presagioso. = Ang magatágna ug magatághap sa omalábot, sa mosonód.

Présago. = Idem.

Presbiterado. = Ang Padreng sacerdote ug ang cahímtang con pagorden sa
pagcasacerdote.

Presbiteral. = Ang nahatong̃ód sa sacerdote.

Presbiterato. V. Presbiterado.

Presbiterio. = Pagcadatág sa mg̃a Singbahán ng̃a guibotáng̃an sa altal ng̃a
dagcó con mayor.

Presbítero. = Ang Padre ng̃a guioldenáhan sa pagcasacerdote.

Presciencia. = Pagcaíla, caálam sa bisan onsa ng̃a omalábot.

Prescindible. = Bisan onsa ng̃a arang biáan, ang mahímo ng̃a díli
pagatágdon.

Prescindir. = Pagbía sa bisan onsa sa húna húna, díli pagtagád sa obán.

Prescito. = Pinilían.

Prescribir. = Pagtórlo. * Pagángcon sa bisan onsa, tong̃ód cay dogay na
sa ilálom sa gahóm sa bisan cansa.

Prescripcion. = Pagcatórlo. * Pagcaángcon sa bisan cansa, sa bisan
onsa, cay dugay na caáyo sa ilálom sa iang gahóm.

Presea. = Hias ng̃a mahál.

Presencia. = Pagcaatóbang. * Bayhon, dagoay sa laoas. * Pagcahándom sa
bisan cansa, pagcadómdom sa bisan onsa.

Presencial. = Ang nahatong̃ód sa pagcaatúbang.

Presencialmente. = Sa pagcaatúbang gayúd.

Presenciar. = Pagatúbang.

Presentacion. = Pagpaquíta, pagpacatóngha. * Piesta ng̃a guipiesta sa
mg̃a cristianos, sa pagsíngba ug pagdómdom sa pagpaquíta ug paghátor
cang María Santísima sa iang mg̃a tigúlang sa Singbahán sa Jerusalém, ug
sa paghálad canía sa Dios. * Pagcahing̃álan, sa may caogalíng̃on, ng̃a
gahóm, sa obán ng̃a mg̃a táuo, sa pagcaobispo, sa pagcacura, &c.

Presentador. = Ang nagapaquíta, ang nagapatúngha.

Presentalla. = Paghálad, hatag ng̃a guipanghálad sa mg̃a binuñágan sa
Dios ug sa mg̃a santos, tong̃ód sa mg̃a calóoy ng̃a guipanáoat nila. *
Hatag ng̃a guipanghálad sa mg̃a dioatáhan sa ilang mg̃a dios dios ng̃a
bacácon.

Presentante. V. Presentador.

Presentar. = Pagpaquíta, pagpatóngha. * Paghátag, paggása, pagregalo sa
bisan onsa. * Paghing̃álan sa bisan cansa ng̃a may gahóm ng̃a hinátag sa
santos ng̃a Papa, sa pagcaobispo, sa pagcacura, &c. * Pagsácop sa
pagbóot sa lain.

Presente. = Ang atúbang, ang anáa sa atubáng̃an. * Hatag, gasa, regalo.

Presentemente. = Sa pagcaatúbang gayúd.

Presentero. = Ang magahing̃álan ug magatórlo sa bisan cansa, sa
pagcaobispo, sa pagcacura, &c.

Presentimiento. = Pagcatándog sa húna húna sa pagtágna sa omalábot.

Presentir. = Pagtágna sa mg̃a omalábot guican sa pagcatándog sa huna
huna.

Presero. = Ang magabántay sa mg̃a presa sa mg̃a sobá.

Preservacion. = Pagcatípig, pagacaalíma, pacaáyo ng̃a daan sa bisan
onsa, arón díli unta madáot.

Preservador. = Ang magatípig, magaáyo, magaalíma, magahópot sa bisan
onsa.

Preservar. = Ayo, tipig, alíma, hopot.

Preservativo. V. Preservador.

Presidario. V. Presidiario.

Presidencia. = Cahímtang sa pagcaponóan, sa pagcabóot sa mg̃a
catilíngban sa mg̃a táuo.

Presidenta. = Asáoa sa presidente. * Ang babáyeng ponóan sa mg̃a monja.

Presidente. = Ang pang̃ólo, ang magasúgo ug magabóot sa obán. * Ang ilis
sa ponóan.

Presidiar. = Pagbótang sa mg̃a soldados arón managbántay sila sa bisan
díin ng̃a lugar.

Presidiario. = Táuo ng̃a guihócman, tong̃ód sa iang mg̃a salá, sa mg̃a
buhat ng̃a mabúg-at sa longsor, ug guihíctan sa tiil sa talicaláng
puthao.

Presidio. = Tapoc, cadaghánan sa mg̃a soldados ng̃a guipapuyó sa bisan
díin ng̃a lugar, cota, &c., sa pagbántay niána. * Lugar ng̃a pagapúy-an
sa mg̃a saláan ng̃a guihócman sa mg̃a buhat ng̃a mabóg-at sa longsod, ug
ng̃a guihíctan sa tiil sa mg̃a talicaláng puthao. * Ang maong castigo sa
mg̃a saláan. * Tabang, pagcalában.

Presidir. = Paglíngcod sa nahaónang lingcoránan sa mg̃a catilíngban sa
mg̃a táuo.

Presilla. = Sagioálo, icalíg-on sa bisan onsa.

Presion. = Pagcapigós, pagcahagóot, pagcagóot. * Pagcapíga, pagcapóga.

Preso. = Binilánggo, ang guipreso.

Prest. V. Pre.

Prestacion. = Pagcabáilo, pagcaólos.

Prestadizo. = Ang arang ipaólos, ang arang ipabáilo.

Prestado. = Ang magapaólos, ang magapabáilo.

Prestamente. = Sa pagcalágmit, sa pagcadalí, sa madalí, sa pagcatólin.

Prestamera. = Sohol ng̃a guican sa salapí sa Singbahán, ng̃a icasóhol sa
mg̃a táuo ng̃a nanagsílbi sa maong Singbahán.

Prestamería. = Pagcahaágom sa guibáilo, sa guiólos.

Prestamero. = Ang mahaágom sa bisan onsa ng̃a guibáilo, guiólos.

Prestamista. = Ang magabáilo, magaólos, ug ang magapaólos, ug
magapabáilo.

Préstamo. V. Empréstito y Prestamera.

Prestancia. V. Excelencia.

Prestante. V. Excelente.

Prestar. = Bailo, olos. * Pagtábang sa pagdáng̃at sa bisan onsa. *
Pagpolós sa bisan onsa.

Preste. = Sacerdote ng̃a magacanta sa misa sa tolólo ca Padre. * Ang
Padre ng̃a magadála ug magabísti sa capa sa mg̃a tolománon sa Singbahán.

Prester. V. Huracan.

Presteza. V. Prestamente.

Prestigiador. = Malimbóng̃on, ang magalímbong sa mg̃a táuo sa mg̃a
tanghága ug sa ubán ng̃a mg̃a buhat.

Prestigio. = Limbong ng̃a guican sa mg̃a tanghága. * Maáyo con daótan ng̃a
húna húna ng̃a guibótang sa usá ca táuo sa lain ng̃a táuo.

Prestigioso. V. Prestigiador.

Prestimonio. V. Empréstito y Prestamera.

Prestito. V. Prestamente.

Presto. = Madalíon, malágmit. * Ang guitagána ug guiándam. * V.
Prestamente.

Presumible. = Ang arang taghápon, ang arang húna hunáon.

Presumido. = Parayégon, maandácon.

Presumir. = Pagtághap, pagtáhap tong̃ód sa mg̃a timáan. * Pagparáyeg,
pagándac.

Presuncion. = Catáhap. * Pagcatághap. * Paráyeg, pagcaándac.

Presunta. = Idem.

Presuntamente. = Sa catáhap.

Presuntivamente. = Idem.

Presuntivo. = Ang arang pagtahápan, ang arang taghápon.

Presuntuosamente. = Sa paráyeg, sa pagcaándac.

Presuntuosidad. V. Presuncion.

Presuntuoso. = Ponó sa paráyeg, sa pagcaándac.

Presuponer. = Pagmatúod ng̃a daan sa bisan onsa.

Presuposicion. = Idem.

Presupuesto. = Tong̃ód, hingtúndan sa bisan onsa. * Isip ng̃a daan sa mg̃a
gasto sa bisan onsang buhat ng̃a buot ng̃a buháton.

Presura. = Pagcadalí, pagcalágmit.

Presurosamente. V. Prestamente.

Presuroso. V. Presto hasta ang guitagána.

Pretal. = Corea ng̃a guican sa atubáng̃an sa tian sa mg̃a cabayo ug
magalícos sa ilang liog.

Pretender. = Pagting̃óha, pagíbog sa bisan onsa.

Pretendienta. = Babáye ng̃a magating̃úha sa bisan onsa.

Pretendiente. = Ang magapanghináot, ang magating̃óha, ang magaíbog sa
bisan onsa.

Pretension. = Pagcapanghináot, pagcating̃óha, pagcaíbog sa bisan onsa.

Pretenso. = Idem.

Pretensor. V. Pretendiente.

Pretericion. = Bisan onsa sa canhing tiempo. * Ang oalá sa túig ng̃a
atúbang apan dihá sa canhi. * Pagcaoalá na. * Pagcadíli paghing̃álan sa
testamento, ng̃a guibúhat sa bisan cansa, sa mg̃a táuo ng̃a tacós ng̃a
pagabínlan sa cabílin.

Preterir. = Díli paghing̃álan, sa nagabúhat sa testamento, sa mg̃a
manononód ng̃a tacús unta ng̃a pagabínlan sa cabílin.

Pretérito. = Ang nahúman na, ang miágui na.

Pretermitir. V. Omitir.

Preternatural. = Ang díli mahímo sa gahóm ng̃a calibutánon.

Preternaturalizar. = Paglálin, pagbóloc sa bisan onsa, arón díli onta
mahamótang sa caogalíng̃on ug onay ng̃a pagcabótang.

Pretexta. = Bisti ng̃a guibisti sa mg̃a hocom sa mg̃a romano.

Pretextar. = Pagsománg̃il, pagbalíbad.

Pretexto. = Balíbad, pagcasománg̃il.

Pretil. = Sandígan, hambóyan.

Pretina. = Italácgos sa mg̃a bisti dihá sa haoac. * Haoac ng̃a talacgósan
sa pretina. * Ang daplin sa mg̃a calsones, salooál, saya, &c., ng̃a
itácgos sa haoac. * Ang magalícos ug magalibót sa bisan onsa.

Pretinilla. = Dayan dayan ng̃a guibisti sa mg̃a babáye, sa canhi, ug
guitácgos sa haoac.

Pretor. = Hocom, ponóan sa mg̃a romano, ng̃a nagahópot ug nagabóot sa
hingtúngdan ng̃a provincia.

Pretorial. = Ang nahatong̃ód sa pretor.

Pretoriano. = Idem. * Soldado ng̃a nagabántay sa mg̃a hari sa mg̃a romano.

Pretoriense. = Ang nahatong̃ód sa pretorio.

Pretorio. V. Pretorial. * Hocmánan sa mg̃a pretor.

Pretura. = Cahímtang sa pagcapretor.

Prevalecer. = Paglabí, paglabáo sa usá sa butang sa lain ng̃a butang. *
Pagdáng̃at sa bisan onsa ng̃a guiilógan sa daghan. * Paggamót, pagbúhi sa
mg̃a tanóm ug pagtóbo sa mahínay hinay: pagdághan, pagtóbo sa bisan
onsa.

Prevaleciente. = Ang magalabí sa obán, sa bisan onsa.

Prevaler. = Paggámit sa bisan onsa.

Prevaricacion. = Pagcasálang sa mg̃a catongdánan. * Pagcabórhi.

Prevaricador. = Ang magasálang, ang díli macatúman sa catugdánan,
matalapáson, malipáson. * Burhíon. * Ang magahópo, ang magaágda sa
lain, arón díli magatúman sa catungdánan.

Prevaricar. = Pagtalápas, paglípas, pagalápas sa catongdánan. *
Pagbórhi. * Pagbóloc, pagsóhi sa bisan onsa.

Prevaricato. = Pagcabórhi. * Salá sa díli magatúman sa catungdánan.

Prevencion. = Pagcaándam, pagcatagána. * Pagcaíla ng̃a daan sa omalábot,
pagcamátng̃on, pagcabaláod, paghibaló sa bisan onsa, arón buháton con
díli pagaboháton ug bisan onsa usáb. * Ang bantay sa mg̃a baláy ng̃a
guimpúy-an sa mg̃a soldados.

Prevenidamente. = Sa daan na, sa pagcadáan, sa pagcatagána sa
pagcaándam.

Prevenído. = Ang naándam, ang natagána. * Ponó. * Táuo ng̃a cacuguíhan,
mabantáyon.

Preveniente. = Ang magatagána, ang magaándam.

Prevenir. = Andan, tagána. * Pagíla ng̃a daan sa omalábot. * Pagóna sa
lain. * Pagáhat, pagcálit. * Pagságang. * Pagólang. * Pagmátng̃on,
pagbaláod, pagpahibaló sa lain sa bisan onsa. * Pagsámbag, pagágda,
paghópo.

Preventivamente. = Sa pagcaándam, sa pagcatagána.

Preventivo. = Ang magaóna sa lain.

Prever. = Pagtágna, pagtághap ng̃a daan sa omalábot, tong̃ód sa mg̃a
timáan.

Prévio. = Ang nagaóna.

Prevision. = Pagcatágna, pagcatághap, pagcaíla, paghúna húna sa
omalábot.

Previsor. = Ang magatágna, ang moíla, ang magahúna húna ang magatághap
sa omalábot.

Prez. = Dong̃og ng̃a maáyo, maáyong ng̃alan, pagcabánsag, pagcabántog ng̃a
macóha tong̃ód sa bisan onsang buhat ng̃a cating̃aláhan.

Priapismo. = Saquét ng̃a nahamótang sa pagcagáhi ng̃a canúnay sa
quinatáuo.

Priesa. V. Prisa.

Prieto. = Color ng̃a molomaítom. * Ang nahagóot, ang nagóot, ang
nasígpit. * Hicáoan, daguinótan.

Prima. = Ang usá ca bahín sa arlao, sa tiempo sa mg̃a romano, ng̃a
nagacaígo sa totólo ca horas ng̃a nahaóna sa buntag. * Ang nahaóna sa
mg̃a pagpang̃ádye ng̃a guipang̃ádye sa mg̃a Padre, ng̃a sonód sa mg̃a
maitines. * Ang nahaónang coldas ug ang labíng magamáy sa mg̃a tolónggon
ng̃a guicoldásan. * Ang bahin sa gabíy cutub sa las ocho hasta sa las
dose.

Primacía. = Pagcalabí, pagcalabáo, pagcamahál sa usá ca butang sa lain
ng̃a botang. * Cahímtang sa pagcaprimado.

Primacial. = Ang nagatong̃ód sa primacía ug sa primado.

Primado. = Ang nahaónang lugar. * Pagcaóna, pagcaponóan, pagcalabí sa
usá ca Obispo sa obán ng̃a mang̃a Obispo sa provincia.

Primal. = Saguioálo, cordon sa igagáma.

Primariamente. = Sa nahaóna, sa labí.

Primario. = Ang labí, ang nagaóna.

Primavera. = Ang usá sa opát ca bahin sa túig. * Tanóm. * Bisan onsa
ng̃a guisinambágan sa mg̃a color ng̃a nagacaláin lain ug maníndot. *
Panápton sa igagáma ng̃a guinooátan, ng̃a guibolácan. * Túig tiempo sa
pagcaáng̃ay sa bisan onsa.

Primazgo. = Pagcamagágao, pagcacaubánan sa mg̃a igágao.

Primearse. = Pagtáoag sa usá ca táuo sa lain ng̃a táuo sa ng̃alan sa
igágao.

Primer. V. Primero.

Primera. = Sugál sa baraja.

Primeramente. V. Primariamente.

Primerizo. = Ang mióna sa laín. * Ang nahaóna. * Babáye con baye ng̃a
nasámcon ug nagaánac sa nahaóna pa.

Primero. = Ang nahaóna. * Ang dagcó, ang mahál sa isigcaíng̃on. * Ang
daan, ang guihiagúman ng̃a daan. * V. Primariamente. * Labí pa.

Primecerio. = Ang nahaóna, ang labí, ang dagcó, ang mahál sa
isigcaíng̃on. * Padre ng̃a may catongdánan sa pagátang ug paghúsay sa mg̃a
cacantáhon, sa obán ng̃a mg̃a Singbahán ng̃a Catedral.

Primicia. = Inonáhan sa bisan onsa.

Primicial. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a inonáhan.

Primiclerio. V. Primicerio.

Primichon. = Palós sa igagáma ng̃a binílic caáyo, ng̃a guibotáng̃an sa mg̃a
color ng̃atanán.

Primigenio. = Pang̃ánay. * Ang guibúhat pagóna.

Primilla. = Pagpasáilo sa nahaónang salá, sayóp.

Primitivo. = Ang nahaóna, ang oaláy guinicánan.

Primo. = Nahaóna, mahál, hamíli, halángdon. * Batir. * Bisan onsa ng̃a
guibúhat sa pagcaáyo, sa pagcahíngpit. * Igágao.

Primogénito. = Pang̃ánay, ang nahaóna sa mg̃a anac, ang magúlang.

Primogenitura. = Gahóm ng̃a ang̃ay sa pang̃ánay.

Primor. = Pagcaálam, quinaárman sa pagbóhat ug sa pagpamólong sa bisan
onsa, pagcabátir. * Pagcaníndot, pagcaáñag, pagcatahóm sa bisan onsa.

Primordial. V. Primitivo. * Guinicánan sa bisan onsa.

Primorear. = Pagbúhat sa bisan onsa sa pagcaáyo, sa pagcaníndot.

Primorosamente. = Sa pagcatahóm, sa pagcaníndot, sa pagcaáñag, sa
pagcaáyo, sa pagcamahál. * Sa pagcabátir, sa caálam. * Sa pagcatúman,
sa pagcahíngpit.

Primoroso. = Mahál, bilírhon, maáyo uyámot. * Batir, maálam,
quinaarmánon. * Hingpit, tuman, maáyo.

Princesa. = Asáoa sa príncipe. * Ang babáye ng̃a anac sa hari ng̃a
manononód sa pagcahári.

Principada. = Buhat ng̃a ang̃ay sa ponóan, ng̃a guibúhat sa táuo ng̃a díli
onta tacós, ng̃a díli ponóan.

Principado. = Cahímtang sa pagcapríncipe. * Yota ng̃a nahasácop sa
ilálom sa gahóm sa príncipe. * Pagcamahál, pagcalabí, pagcabilírhon sa
usá ca butang ng̃a labíng dagcó sa lain ng̃a butang ng̃a pagatandían. *
Ang icatólo sa mg̃a capónong ponóng̃an sa mg̃a Ángeles.

Principal. = Ang nahaóna. * Ang labíng mahál. * Ang tacós ng̃a ióna sa
lain. * Hamíli, bilírhon, dato, sa maáyong guinicánan. * Lugar ng̃a
pagabantáyan sa canúnay sa mg̃a soldados, sa mg̃a longsod ng̃a dagcó. *
Puhónan ng̃a guihátag arón mohátag sa tobo ang midáoat.

Principalidad. = Pagcahímtang sa pagcadáto, sa pagcamahál, sa
pagcahamíli.

Principalmente. = Sa labí pa, sa ona, sa pagcaóna.

Príncipe. = Ang nahaóna. * Ang labíng mahál ug bilírhon sa bisan onsa.
* Ang anac ng̃a pang̃ánay sa hari ng̃a manononód sa pagcahári. * Hari. *
Ng̃alan ng̃a guicahing̃álan sa mg̃a hari. * Dagcóng táuo sa Guinharían.

Principela. = Panápton ng̃a hinábol sa mg̃a balahíbo sa mg̃a carnero.

Principiador. = Ang magasógod, ang magaóna sa bisan onsa.

Principiar. = Pagsógod, pagóna.

Principio. = Sinógdan, guinicánan. * Tong̃ód, hingtóngdan. * Ang mg̃a
sod-an ng̃a ibótang sa lamesa ng̃a calán-an labot pa sa laolla.

Principote. = Ang magapacadagcóng táuo sa iang batásan, sa iang bisti,
&c.

Pringada. = Inárlip ng̃a pan ng̃a hinolóman, ng̃a diníhog sa tamboc.

Pringar. = Pagtónlob, pagtósnob sa tamboc. * Pagmánsa sa tamboc. *
Pagsámad. * Paghilábot sa bisan onsa.

Pringon. = Mahámos, hugáoan, ponó sa tamboc, sa boling, sa hugao. *
Pagcamánsa ug ang maong mansa.

Pringoso. = Ang may tamboc.

Pringue. = Tamboc sa baboy, tamboc, sebo sa ubán ng̃a mg̃a mananáp. *
Hugao, buling ng̃a matápot sa mg̃a bisti ug sa laoas.

Prior. = Ponóan sa mg̃a caparían. * Padre cura. * Pang̃ólo sa ubán ng̃a
mg̃a catilíngban sa mg̃a táuo.

Priora. = Ponóan sa mg̃a binócot, sa mg̃a monja.

Prioral. = Ang nahatong̃ód sa prior con sa priora, sa ponóan.

Priorato. = Pagcahímtang sa pagcaprior ug sa pagcapriora. * Yota ng̃a
nahasácop sa gahóm sa prior.

Prioridad. = Pagcaóna sa usá ca butang sa lain ng̃a botang.

Prioste. = Mayordomo, maghohópot sa mg̃a cofradía.

Prisa. = Pagcadalí pagcalágmit.

Priscilianismo. = Pagcaherejes ni Prisciliano.

Priscilianista. = Ang maganonót sa pagtolón-an ng̃a inherejes ni
Prisciliano.

Prisco. = Bong̃a sa España.

Prision. = Bilanggóan, presóhan. * Pagcabílanggo, pagcapreso.

Prisionero. = Ang táuo ng̃a guidácop sa mg̃a soldado ng̃a nang̃adáog sa mg̃a
caáoay níla ng̃a napadáog. * Ang napadáog sa mg̃a cailíbgon.

Prisma. = Capandáyan ng̃a pagagamíton sa quinahánglan ng̃a hingtúngdan.

Priste. = Isdang dagcó maíng̃on ing̃on sa ambohótan.

Privacion. = Pagcacóha, pagcaágao, pagcasámnit. * Pagcaoalá sa bisan
onsa.

Privada. = Calibáng̃an. * Oloógdo sa hugao, sa tae.

Privadamente. = Sa pagcaláin. * Pagcahigála.

Privadero. = Ang magaháoan sa mg̃a cahogáoan.

Privado. = Ang guibóhat sa atubáng̃an lamang sa mg̃a abian, sa sacop sa
baláy, sa oaláy cuti cuti. * Ang onay, ang caogalíng̃on ug hingtúngdan
sa tagsa tagsa. * Hinigúgma, pinalángga.

Privanza. = Pagcapalángga, pagcahigúgma, pagcalában, pagcatábang sa
bisan cansa. * Pagcahigála, pagcaábian.

Privar. = Coha, agao, samnit. * Pagpógdao, pagoalá sa boot, sa mg̃a
balatían. * Paghigála sa mg̃a ponóan, sa mg̃a hari, &c. * Pagdáoat sa mg̃a
paglában, sa mg̃a pagtábang. * Pagáyad, pagdíli sa bisan onsa.

Privativamente. = Sa pagcaláin gayúd, sa oaláy labut ang obán.

Privativo. = Ang hingtúngdan sa pagcaoalá. * Ang hingtúngdan, ang
caogalíng̃on, ang onay sa bisan onsa.

Privilegiadamente. = Sa pagcatógot ng̃a caugalíng̃on. * Sa gahóm sa
pagcagáoas.

Privilegiar. = Pagmísic, paggáoas, pagtógot.

Privilegiativo. = Ang magapagáoas, magapamísic. * Ang magasácop sa mg̃a
pagtógot.

Privilegio. = Pagcagáoas, pagcamísic, pagcatógot.

Proa. = Olín sa mg̃a sacayán.

Probabilidad. = Timáan sa pagcamatúod.

Probabilísimo. = Ang may timáan caáyo sa pagcamatúod.

Probable. = Ang may mg̃a timáan sa matúod, sa pagcamatúod. * Ang masáyon
pagmatuóron.

Probablemente. = Sa mg̃a timáan sa mg̃a matúod, sa pagcamatúod.

Probacion. V. Prueba. * Pagcasuláy sa mg̃a táuo ng̃a monolód sa
pagcareligioso, sa cadugáyan sa usá ca túig, sa oalá pa sila managbóhat
sa mg̃a pagsáad sa pagsógot, sa pagcapobres ug sa pagcacastos.

Probador. = Ang magatiláo. * Ang nagatagámtam, ang nagadímdim.

Probadura. = Pagcatiláo, pagcatagámtam, pagcadímdim.

Probanza. = Pagcasósi, pagcaásoy, pagcasáyod.

Probar. = Sosi, sayod, asoy. * Pasoláy. * Pagpamatúod sa bisan onsa. *
Pagdímdim, pagtiláo, pagtagámtam.

Probática. = Danao, tubígan sa longsad sa Jerusalém ng̃a harúul sa
Singbahán, ng̃a paghugásan sa mg̃a mananáp ng̃a guipanghálad sa mg̃a
judíos.

Probatorio. = Ang may silbi sa pagsósi sa bisan onsa ng̃a buot susíhon.
* Icasúsi.

Probatura. = Pagcasuláy.

Probidad. = Caáyo, pagcaáyo, pagcaháoan sa buot, sa casing casing.

Problema. = Baláybay, polong con suguílon ng̃a icapaquigsáyod ug
icapaquigásoy sa bisan onsa ng̃a dili madayág, ug ng̃a malisód ng̃a
pagatuquíbon.

Problemáticamente. = Sa pagcaálang alang, sa may pagcabóyoc sa huna
huna sa luyo ug sa luyo, sa duha duha.

Problemático. = Ang guibotáng̃an sa mg̃a duha duha, ang guidúha duháan.

Procacidad. = Pagcaoaláy caúlao.

Procaz. = Ang ualáy caúlao, tampalásan.

Procedencia. = Guinicánan, sinógdan.

Procedente. = Ang guican sa bisan onsa, sa bisan cansa ug sa bisan
diin.

Proceder. = Caugalíng̃on ng̃a batásan ng̃a maáyo con daútan sa bisan
cansa. * Pagguícan ug bisan quinsa sa lain, con sa usá ca botang sa
lain ng̃a butang. * Pagpatigáyon sa pagbúhat sa bisan onsa. * Pagguícan
sa Dios ng̃a Anac, sa Dios ng̃a Amahán, ug sa Dios ng̃a Espíritu Santo, sa
Dios ng̃a Amahán ug sa Dios ng̃a Anac.

Procedimiento. V. Proceder hasta pagguícan.

Proceloso. = Dagat ng̃a barlan uyámot, ng̃a nagobót, nalisód caáyo.

Prócer. = Táuo sa hatáas ng̃a cahímtang, hamíli, bilírhon. * Bisan onsa
ng̃a guibútang sa lugar ng̃a hatáas.

Proceridad. = Pagcatáas. * Pagcatóbo, pagcasópang ng̃a nasayó sa mg̃a
táuo, sa mg̃a tanóm ug sa mg̃a cahoy.

Prócero. V. Prócer.

Procesado. = Ang guisúlat ug ang letra sa proceso.

Procesal. = Ang nahatong̃ód sa proceso.

Procesar. = Paggáma sa mg̃a proceso.

Procesion. = Pagcaguícan sa usa ca butang sa lain ng̃a butang. *
Pagcaguícan sa Dios ng̃a Anac, sa iang Dios ng̃a Amahán, ug sa Dios ng̃a
Espíritu Santo, sa Dios ng̃a Amahán ug sa Dios ng̃a Anac. * Pagtaláy sa
daghánan ng̃a mg̃a táuo sa pagtúman nila sa mg̃a tulumánon sa mg̃a
cristianos, sa pagcóyog ug pagobán sa mg̃a laráoan ng̃a guiprocesion
nila.

Procesional. = Ang mahatong̃ód sa procesion.

Procesionalmente. = Sa pagcataláy.

Procesionario. = Ang libro ng̃a guidála sa mg̃a procesion, ng̃a
pagabasáhan sa pagpang̃ádye ug sa mg̃a pagámpo.

Proceso. = Cadaghánan sa mg̃a papel ug mg̃a comatuódan ng̃a sinolátan sa
tong̃ód sa bisan onsang holosáyon.

Procinto. = Pagcahápit sa pagbúhat sa bisan onsa.

Procio. = Bitóon ng̃a dagcóan caáyo.

Proclama. = Pagcatáoag, pagcabaláod, pagcamantalá. * Pagcatáoag sa
Singbahán sa mg̃a táuo ng̃a calásnon. * Oáli sa mang̃a ponóan sa ilang mg̃a
guinsacópan.

Proclamacion. = Idem hasta oáli. * Pagdáyeg sa dayág, sa pagcabántog.

Proclamar. = Pagtáoag sa Singbahán sa mg̃a calásnon. * Pagbaláod,
pagmantalá sa bisan onsa, arón hibalóan sa cadaghánan. * Pagdáyeg sa
dayág, sa pagcabántog.

Proclive. = Ang masáyon mabóyoc sa bisan onsa, ug labí pa sa mg̃a buhat
ng̃a daútan.

Proclividad. = Pagcasáyon sa pagbóyoc sa mg̃a daútan ng̃a buhat.

Procónsul. = Maghohópot, ponóan sa usá ca provincia, sa tiempo sa mg̃a
romanos.

Proconsulado. = Opicio, cahímtang sa pagcaprocónsul. * Tiempo ng̃a
pagadugáyan sa opicio sa mg̃a ponóan sa mg̃a provincia, sa tiempo sa mg̃a
romanos.

Proconsular. = Ang nahatong̃ód sa procónsul.

Procreacion. = Pagcalíoat. * Pagcadághan. * Pagcahópot, pagcaalíma sa
bisan onsa.

Procreador. = Ang magalíoat.

Procreante. = Idem.

Procrear. = Paglíoat.

Procura. = Como el siguiente.

Procuracion. = Pagcacógui, cacúgui sa pagbántay ug paghópot sa bisan
onsa. * Gahóm ng̃a guihátag sa usá ca táuo sa lain ng̃a táuo, arón
magabúhat sa bisan onsa sa iang ng̃alan. * Cahímtang, catungdánan sa
pagcaprocurador.

Procurador. = Ang magacúgui, ang magabántay. * Manlalában. * Ang
magabúbat sa bisan onsa sa ng̃alan sa lain ug tong̃ód sa gabúm ng̃a
guidáoat nia. * Ang mahilábot sa mg̃a pagpálit sa ng̃atanán ng̃a
quinahánglan sa usá ca baláy, sa pagcáon, sa pagbisti, &c.

Procuraduría. = Ang opicio ug cahímtang sa pagcaprocurador. * Baláy con
solód ng̃a pagapúy-an sa procurador.

Procurante. = Ang magapatigáyon sa pagdáng̃at sa bisan onsa.

Procurar. = Pagcúgui, pagpatigáyon sa pagdáng̃at sa bisan onsa. *
Pagtúman sa opicio sa pagcaprocurador.

Procurente. = Catar mán sa yota ng̃a mogóa caáyo dapit sa dagat.

Prodicion. = Pagcabórhi.

Prodigalidad. = Pagcaúsic. * Pagcadághan, cadaghánan.

Pródigamente. = Sa pagcadághan. * Sa pagcaúsic.

Prodigar. = Pagúsic.

Prodigiador. = Ang magatágna sa omalábot tong̃ód sa mg̃a cating̃aláhan ng̃a
guitán-ao ug guidóng̃og nia.

Prodigio. V. Milagro. * Bisan onsa ng̃a mahál caáyo ug cating̃aláhan.

Prodigiosamente. V. Milagrosamente. * Sa pagcaáyo uyámot, sa
pagcaníndot, sa pagcaáñag.

Prodigioso. = Cating̃aláng̃an, hibólng̃an. * Mahál, hamíli, maáyo uyámot.

Pródigo. = Maosícon. * Ang malólot uyámot.

Produccion. = Pagcabóhat sa bisan onsa, pagcaásoy sa mamólong ug sa
magasúlat.

Producente. = Ang macabúhat, macagáma ug macahímo sa bisan onsa.

Producibilidad. = Pagcasáyon sa bisan onsa arón buháton.

Producible. = Ang arang buháton.

Producidor. V. Producente.

Producir. = Pagbúhat, paggáma, paghímo. * Paglíoat, pagbóng̃a sa yota,
sa mg̃a tanóm ug sa mg̃a cahoy. * Paghímo sa guinicánan sa mg̃a caayóhan
con sa mg̃a cadaótan. * Pagpaquíta, pagdayág sa bisan cansa sa mg̃a
camatoóran, sa mg̃a testigos, &c., ng̃a quinahánglan, arón pagmatoóron ug
bisan onsa. * Pagásoy, pagsáyor.

Productivo. V. Producente.

Producto. = Ang puhónan, ang bili sa bisan onsa ng̃a guibalígya. * Ang
abang sa guipaabáng̃an.

Proejar. = Paggáod, pagbúgsay contra sa sológ ug sa hang̃in.

Proel. = Táuo, grumete ng̃a magabántay sa dolong sa sacayán.

Proemial. = Ang mahatong̃ód sa prólogo.

Proemio. V. Prólogo.

Proeza. = Buhat ng̃a bantógon, cating̃aláhan, banságon, hibólng̃an.

Profanacion. = Pagcapasipála sa mg̃a botang ng̃a sinagrado.

Profanador. = Ang magapasipála sa bisan onsang sinagrado.

Profanamente. = Sa dagcóng pagparáyeg ug pagcabántog ng̃a díli ang̃ay.

Profanamiento. V. Profanacion.

Profanar. = Pagpasipála sa bisan onsa ng̃a sinagrado ng̃a nahatong̃ód sa
singbahán, paggámit niána sa pagcadíli ang̃ay. * Pagcóha sa dong̃og ug sa
maáyong ng̃alan sa mg̃a táuo ng̃a maáyo.

Profanidad. V. Lujo. * Pagparáyeg ng̃a lacád na, ng̃a guilabíhan.

Profano. = Ang díli na mahatong̃ód sa singbahán. * Buhat con polong ng̃a
icapasipála sa bisan onsa ng̃a nahatong̃ód sa Singbahán. * Táuo ng̃a
calibutánon caáyo.

Profecía. = Pagcatágna. * Hatag ng̃a guilólot sa Dios sa ubán ng̃a mg̃a
táuo, arón omíla síla sa omalábot. * Pagcaíla, pagcasáyod, pagcaásoy sa
bisan onsa ng̃a mosonód ug omalábot, guican sa quinaárman sa
pagcamanalágna, con guican ba sa mg̃a timáan ng̃a napaquíta.

Profecticio. V. Peculio.

Proferente. = Ang mamólong.

Proferir. = Pagpamólong, pagsángpot sa mg̃a polong.

Profesar. = Pagbúhat, pagtúman sa bisan onsang opicio, &c. * Pagtóon,
pagtórlo sa bisan onsang quinaárman. * Pagsolód sa pagcareligioso hasta
sa camatáyon ug pagtúman sa mg̃a pasáar ng̃a hingtúngdan.

Profesion. = Opicio, pagcahímtang sa tagsa tagsa. * Pagsáad sa Dios sa
totólo ca pagsáad sa pagcasógot, sa pagcapobres ug sa pagcacastos,
hasta sa camatáyon, sa táuo ng̃a misolód sa pagcareligioso sa bisan diin
ng̃a caparían. * Pagásoy, pagsáyor, pagtúg-an sa bisan onsa, sa dayág,
sa cadaigánan.

Profeso. = Ang religioso ng̃a nacatúman sa totólo ca pagsáad sa
pagcasógot, sa pagcapobres ug sa pagcacastos.

Profesor. = Ang magabóhat sa bisan onsang opicio, magtotóon.

Profeta. = Magtatágna, manalágna, tomalágna, ang magatágna.

Profetal. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a manalágna ug sa mg̃a pagtágna.

Profetante. V. Profeta.

Proféticamente. = Ing̃on sa pagtágna sa mg̃a manalágna.

Profético. V. Profetal.

Profetisa. = Babáyeng manalágna.

Profetizador. V. Profeta.

Profetizante. = Idem.

Profetizar. = Pagtágna. * Pagtághap tong̃ód sa mang̃a timáan.

Proficiente. = Ang maálam alam, ang magatóon sa mahínay hínay sa bisan
onsa.

Proficuo. = Ang may polós, ang macapolós.

Prófugo. = Lumalágueu, ang malágueu. * Ang micágueu.

Profundamente. = Sa pagcahalálom. * Sa ilálom, sa cailalóman sa búot,
sa húna húna, sa casing casing.

Profundar. V. Profundizar.

Profundidad. = Cahalármon, cahilárman, pagcahalálom. * Pagcatáas,
pagcabátir, pagcatalínis sa húna húna.

Profundizar. = Pagcále sa pagcahalálom. * Paghúna húna, pagpalándong sa
dagcóng cacúgui, sa bisan onsa, arón hiílhan caáyo.

Profundo. = Halálom.

Profusamente. = Sa pagcatáas, sa pagcadagcó, sa pagcadághan. * Sa
pagcalólot.

Profusion. = Pagcalólot ng̃a dagcó, pagcaúsic.

Profuso. = Ang guidaghánan, ang guidagcóan. * Maosícon, malólot ng̃a
guilabíhan.

Progenie. = Lioat, calioátan.

Progenitor. = Guinicánan, guilioátan, tigúlang, catiguláng̃an.

Progenitura. V. Progenie. * Cahímtang sa pagcapang̃ánay ug ang iang
gahóm.

Programa. = Pagbaláod, pagmantalá sa cadaghánan. * Hingtóndan sa mg̃a
oáli.

Progresar. = Pagcóha sa mahínay hinay sa mg̃a quinaárman, pagálam alam.

Progresion. = Pagcacóha sa bisan onsang quinaárman sa maánam anam, sa
mahínay. * Pagdáyon, pagparáyon sa bisan onsa.

Progresivamente. = Sa pagcaánam anam, sa pagcahínay hinay.

Progresivo. = Ang magparáyon.

Progreso. V. Progresion.

Prohibir. = Pagdíli. * Pagólang.

Prohibitivo. = Como el siguiente.

Prohibitorio. = Ang magadilí, ang macaólang.

Prohijacion. V. Prohijamiento.

Prohijador. = Ang magaángcon, ang modáoat sa pagcaánac sa díli mao iang
anac.

Prohijamiento. = Pagcadáoat, pagcaángcon sa bisan cansa sa anac sa
lain, sa pagcaánac nia.

Prohijar. = Pagángcon, pagdáoat sa usá ca táuo sa anac sa lain, sa
pagcaánac nia. * Pagsáng̃il sa lain sa salá ng̃a oalá nia buháton.

Prohombre. = Táuo ng̃a bantógon, banságon, dalayégon, ng̃a guipanáhod sa
ubán.

Proíza. = Pisi ng̃a dagcó, cable sa pagpóndo sa mg̃a sacayán.

Prójimo. = Isigcatáuo, isigcaíng̃on.

Prolacion. = Pagcasángpot.

Prolé. = Lioat, calioátan, mg̃a anac.

Prologómeno. = Sulat sa sinógdan sa mg̃a libro ng̃a maoy casayóran sa
ng̃atanán ng̃a nahamútang sa maong mg̃a libro.

Proletario. = Táuo ng̃a oaláy puhónan ug catigayónan, ug ng̃a guiíla sa
padron sa longsod tong̃úd lamang sa iang ng̃alan.

Prolífico. = Ang may gahóm sa paglíoat, ang macalíoat.

Prolijamente. = Sa mg̃a hatáas ng̃a polong. * Sa pagcadúgay. * Sa
pagcacúti cuti.

Prolijo. = Ang cuti cutíhan sa iang suguílon, ang magaásoy sa hatáas
ng̃a polong. * Cacuguíhan, mabantáyon ng̃a guilabíhan. * Ang macasámoc,
magabórlay ug magaaling̃ása.

Prólogo. = Sulat ng̃a guibútang sa sinógdan sa mg̃a libro, arón masáyod
ang magabása sa hingtóngdan ng̃a casayóran sa maong mg̃a libro, con sa
pagmátng̃on sa bisan onsa. * Ang sinógdan sa bisan onsa.

Prologuista. = Ang magasúlat sa mg̃a prólogo.

Prolongacion. = Pagcacadógay sa bisan onsa. * Pagcatáas.

Prolongadamente. = Sa pagcatáas. * Sa pagcadúgay.

Prolongado. = Ang hatáas ug haíctin.

Prolongador. = Ang magapatáas. * Ang magapadúgay.

Prolongar. = Pagtáas, pagpatóbo sa bisan onsa. * Pagpadúgay.

Proloquio. = Suguílon sa diótay ng̃a mg̃a polong, ug sa dagcóng
cahológan.

Promediar. = Pagbáhin sa bisan onsa sa duhá ca bahin ng̃a magsáma,
topóng. * Paghilábot sa mg̃a holosáyon sa doróha con capin ba ca táuo,
sa pagpaáng̃ay caníla.

Promedio. = Tong̃á tong̃á, talioála sa bisan onsa.

Promesa. = Saad, pagsáad, pagcasáad.

Prometedor. = Ang magasáad.

Prometer. = Pagsáad.

Prometido. V. Promesa.

Prometiente. V. Prometedor.

Prometimiento. V. Promesa.

Prominencia. = Pagcaógdo, pagcatáas sa usá ca butang ng̃a labí sa
pagcatáas sa lain ng̃a butang.

Prominente. = Ogdo, ang butang ng̃a labíng hatáas sa ubán ng̃a mg̃a butang
ng̃a anáa sa caduúlan.

Promiscuamente. = Sa pagcasácot, sa oaláy pagpíli.

Promiscuar. = Pagsácot sa carne ug sa isda, sa pagcáon.

Promiscuo. = Ang sináctan. * Ang nabóloc, ang guigóbtan.

Promisorio. = Ang may saad.

Promocion. = Pagcapatigáyon sa pagcóha ug pagdáng̃at sa bisan onsa. *
Pagcacóha, pagcadáoat sa bisan cansa sa opicio con pagcahímtang ng̃a
labíng dagcó ug bantógon sa iang opicio ng̃a daan.

Promontorio. = Ogdo, pangpang ng̃a hatáas caáyo. * Bisan onsa ng̃a
magántong caáyo. * Bisan onsa ng̃a macasámoc, ng̃a macaólang.

Promotor. = Ang magapatigáyon sa pagcóha ug sa pagdáng̃at sa bisan onsa.
* Piscal sa mg̃a hocmánan.

Promovedor. = Idem.

Promover. = Pagpatigáyon sa pagcóha ug sa pagdáng̃at sa bisan onsa. *
Pagtógot, paghátag sa bisan cansa sa labíng dagcóng opicio sa iang
opicio ng̃a daan. * Pagósoag sa cahímtang sa bisan cansa.

Promulgacion. = Pagbaláod, pagcamantalá.

Promulgador. = Ang magabaláod ug magapabaláod, ang magamantalá ug
magapamantalá sa bisan onsa.

Promulgar. = Pagbaláod, pagmantalá sa bisan onsa arón hibalóan sa
ng̃atanán, sa cadaghánan, pagbántog sa bisan onsang suguílon.

Prono. = Ang masáyon magabóyoc sa iang húna húna sa bisan onsa.

Pronosticacion. = Pagcatágna, pagcatághap sa omalábot tong̃ód sa mg̃a
timáan.

Pronosticador. = Ang magatágna ug magatághap sa omalábot.

Ponosticar. = Pagtágna, pagtághap sa omalábot tong̃ód sa mg̃a timáan ng̃a
napaquíta.

Pronóstico. = Timáan ng̃a nadayág sa pagtágna ug pagtághap sa mg̃a
omalábot. * V. Pronosticacion. * Ilisípan sa tagsa ca túig. * Ang húna
húna sa mg̃a mananámbal sa tong̃ód sa guibáti sa mg̃a masaquét, guican sa
mg̃a timáan ng̃a guitán-ao nila.

Prontamente. = Sa madalí, sa pagcalágmit.

Prontitud. = Pagcadalí, pagcalágmit. * Pagcabátid, pagcatalínis sa húna
húna.

Pronto. = Madalíon, malágmit, malágsic. * Ang naándam sa pagbúhat sa
bisan onsa. * Pagcaáhat, pagcacálit sa húna húna sa pagbúhat sa bisan
onsa. * Sa madalí caáyo, sa oalá húna hunáon.

Prontuario. = Libro ng̃a sinulátan sa mg̃a hamóbong polong sa bisan onsa
arón díli hicalímtan.

Prónuba. = Ináon sa mg̃a pagcasál.

Pronunciacion. = Pagcasángpot. * V. Publicacion.

Pronunciador. = Ang magasángpot. * V. Pronosticador. * Ang magapahibaló
sa mg̃a pagsentencia sa mg̃a hocom.

Pronunciamiento. V. Publicacion.

Pronunciar. = Pagsángpot sa mg̃a polong. * V. Pronosticar. * Pagpahibaló
sa sentencia sa hocom.

Propagacion. = Pagcalíoat, lioat, calioátan. * Cadaghánan, pagcadághan.
* Pagcatacód.

Propagador. = Ang magalíoat. * Ang magapadághan. * Ang magatacód.

Propagante. = Idem.

Propaganda. = Catilíngban sa mg̃a Padreng cardenal, sa Roma, ng̃a
nahilábot sila sa pagbántog sa santos ng̃a Pagtóo cang Jesucristo.

Propagar. = Pagpadághan, paglíoat. * Pagtacód.

Propagativo. = Ang may gahóm sa paglíoat, sa pagdághan, sa pagtacód.

Propalar. = Pagsoguílon, pagbaláod sa ibútang, onta sa pagcahílom.

Propao. = Hambóyan, sandígan sa obán ng̃a mg̃a sacayán.

Propartida. = Tiempo, túig ng̃a harúul sa pagguícan.

Propasar. = Pagágui sa onáhan. * Pagágui sa labí sa pagaaguían onta. *
Pagpamólong sa díli mao, pagtalápas sa catahóran.

Propender. = Paghigógma, pagpalángga sa bisan cansa.

Propensamente. = Sa pagcahigógma, sa pagcapalángga.

Propension. = Pagcahigógma, pagcapalángga sa bisan cansa, sa bisan
onsa.

Propenso. V. Propension.

Propiamente. = Sa pagcamáo gayúd.

Propiciacion. = Buhat ng̃a maáyo, ng̃a guihigúgma sa Dios, arón malóoy ug
magapoáng̃od sia. * Paghálad ng̃a guihálad sa batásan ng̃a caráan, sa
pagpahínay sa catarúng̃an sa Dios, ug sa pagcúha sa iang santos ng̃a
pagcalóoy.

Propiciador. = Ang magacúha sa mang̃a calóoy.

Propiciamemte. = Sa pagpoáng̃od, sa calóoy.

Propiciar. = Pagpahínay sa caligótgot sa bisan cansa, sa pagcóha sa
iang pagpoáng̃od ug pagcalóoy.

Propiciatorio. = Ang may gahóm sa pagcóha sa calóoy. * Ang Singbahán,
ang mg̃a reliquias ug ang mg̃a santos, cay tong̃ód sa ilang alaguían
mahímo ng̃a coháon ang mg̃a calóoy sa Dios.

Propicio. = Mapoang̃óron, malolóy-on, ang masáyon malóoy.

Propiedad. V. Dominio. * Puhónan, catigayónan ng̃a caugalíng̃on sa tagsa
tagsa. * Pagcaúnay sa bisan onsa. * Cahológan ng̃a caugalíng̃on sa tagsa
ca polong. * Gaui, cagaoían, batásan. * Pagcaíng̃on, pagcasáma.

Propietariamente. = Sa pagcaquinaía.

Propietario. = Ang tagía sa bisan onsa. * Ang religioso ng̃a nacasalá
ng̃a contra sa iang pagcahímtang, cay nahímo sia ug tagía sa bisan onsa,
sa oaláy pagtógot con licencia.

Propina. = Gala. * Sohol tong̃ód sa bisan onsang buhat.

Propinar. = Pagpaínom.

Propincuidad. = Pagcadóol, pagpaharúul, pagcadápit. * Pagcacaobánan.

Propincuo. = Ang harúul, ang nadóol. * Ang caubánan.

Propio. = Bisan onsa ng̃a caogalíng̃on sa tagsa tagsa. * Quinaía, ang
unay sa bisan onsa. * Ang oyon ug ang̃ay sa bisan onsa. * Ang magsáma,
ang maíng̃on. * Ang mamólong ug magasúlat ing̃on ng̃a ang̃ay. * Ng̃alan ng̃a
caugalíng̃on sa tagsa tagsa. * Correo, táuo ng̃a sinógo sa paghátod sa
mg̃a sulat ng̃a mahál, sa dagcóng hingtúngdan ug dinalían.

Propóleos. = Bulit ng̃a guidíhog sa mg̃a putiócan sa ilang mg̃a baláyan,
dapit sa sulód.

Proponedor. = Ang magapaháyag sa bisan onsa.

Proponer. = Pagpaháyag sa bisan onsa arón hibalóan sa ubán. * Pagsáad
sa pagbóhat con sa díli pagbúhat sa bisan onsa. * Pagpaquíta sa bisan
cansa, arón pagatogótan sa bisan onsang opicio con cahímtang.

Proporcion. = Pagcaáng̃ay sa mg̃a bahin sa bisan onsa. * Pagcasáyon sa
pagbúhat sa bisan onsa.

Proporcionable. = Ang arang buháton, ang masáyon ng̃a pagadang̃áton.

Proporcionablemente. = Como el siguiente.

Proporcionadamente. = Sa pagcaáng̃ay.

Proporcionado. = Ang ang̃ay, ang oyon sa quinahánglan.

Proporcionalidad. V. Proporcion.

Proporcionalmente. V. Proporcionadamente.

Proporcionar. = Pagtagána, pagándam sa bisan onsa. * Pagpaáng̃ay sa
bisan onsa arón gamíton con may quinahánglan.

Proposicion. = Pagpacaháyag. * Suguílon ng̃a hamóbo sa pagtángdo ug sa
pagdíli sa bisan onsa.

Propósito. = Tuyo, paghúna húna sa pagbúhat con sa díli pagbúhat sa
bisan onsa.

Propretor. = Hocom, ponóan sa mg̃a romano.

Propuesta. V. Proposicion, y Proponer desde pagpaquíta. *
Pagquigsámbag.

Propugnáculo. = Baluarte, lantáoan, cota ng̃a malíg-on ng̃a pagasóclan sa
mg̃a caáoay. * Bisan onsa ng̃a magalában, magaságang sa lain.

Propulsa. V. Repulsa.

Propulsar. V. Repulsar.

Propulsion. V. Repulsa.

Prorata. = Hingtúngdan ng̃a pahat ng̃a macaígo sa tagsa tagsa, ng̃a
nahamútang sa maáyo ug matárong ng̃a paghúsay.

Proratear. = Pagpáhat sa bisan onsa ng̃a pagapaháton, sa tagsa tagsa,
ing̃on sa pagcaígo sa matúod ng̃a catarúng̃an.

Prorateo. = Idem.

Próroga. V. Prorogacion.

Prorogable. = Ang arang parayónon, iparáyon.

Prorogacion. = Pagcapadáyon sa bisan onsa sa pila ca arlao ng̃a tinórlo.
* Pagcatagál.

Prorogar. = Pagdáyon, pagparáyon sa bisan onsa, sa pila ca arlao ng̃a
tinórlo, pagtagál.

Prorumpir. = Paggóa sa bisan onsa sa ahat, sa calit, sa mabáscog. *
Pagpomólong sa mg̃a polong ng̃a icadayág sa cusacó, sa capong̃ót, &c. *
Pagpanghupáo, paghílac, pagcatáoa, &c., sa mabáscog, sa minatúod.

Prosa. = Suguílon con sulat ng̃a díli garay, díli balac.

Prosapía. = Guinacánan. * Guilioátan, tigúlang, catiguláng̃an.

Proscribir. = Pagíla sa bisan cansa, sa cadaigánan, sa pagcadaótan ng̃a
táuo, ug pagtógon arón patyon sa isigcatáuo.

Proscripcion. = Pagcabaláod sa mg̃a ponóan arón hiílhan ug bisan quinsa
sa pagcadaótan ng̃a táuo, ug arón patyon con dácpon ug ientregal sa
justicia sa bisan cansa, buhi con patáy ba.

Prosecucion. = Pagcaparáyon.

Proseguible. = Ang arang parayónon.

Proseguimiento. V. Prosecucion.

Proseguir. = Pagdáyon, pagparáyon.

Prosélito. = Ang dioatáhan con moros ng̃a mibálic ug napasácop sa
religion ug Pagtóo ni Jesucristo. * Táuo ng̃a guihópo, ng̃a guicóha, arón
magalában sa bisan onsang dapig.

Prosista. = Ang hinoguilánon sa oaláy hingtúngdan, tabían.

Prosodia. = Quinaárman ng̃a magatórlo sa maáyong pagsángpot. *
Pagpamólong ng̃a caoang.

Prosopopeya. = Pagparáyeg ng̃a guilabíhan.

Prospecto. = Casayóran sa mg̃a hamóbong polong ng̃a guipabaláod sa
cadaghánan, arón hibalóan ang tuyo ug ang hingtóngdan sa bisan onsang
libro ng̃a guisúlat.

Prósperamente. = Sa pagcaárang arang, sa tong̃ód sa puhónan, sa
quinabúhi, &c.

Prosperar. = Pagtóbo sa puhónan, sa mg̃a guinamíton ug sa maáyong
pagcabótang sa pagcabóhi.

Prosperidad. = Maáyong palar. * Maáyong pagcabótang sa puhónan, sa mg̃a
guinamíton ug sa bisan onsa ng̃a guipanghináot.

Próspero. = Paláran, buláhan.

Prostitucion. = Pagcaólag, pagcaláo-ay ng̃a guilabíhan, sa pagcaoaláy
caúlao bisan diriót.

Prostituir. = Pagpacasalá sa salá sa pagcaólag, sa pagcaláo-ay, sa
cadaigánan ug sa oaláy caólao bisan diriót. * Pagbalígya sa hingtúngdan
ng̃a opicio, sa paglában sa díli onta tacós ug sa paglápas sa
catarúng̃an.

Prostituto. = Táuo ng̃a mang̃íl-ad, maólag, maláo-ay. * Ang magalápas sa
catarúng̃an tong̃ód sa salapí, sa pagcahigála, &c.

Protagonista. = Ang táuo ng̃a ona sa bisan onsang buhat.

Proteccion. = Pagcalában, pagcatábang, pagcahópot, pagcaalíma.

Protector. = Manlalában, ang magatábang, ang magahópot, ang magaalíma,
ang magapanílong, ang magapadang̃óp.

Protectoría. = Cahímtang sa pagcamanábang, sa pagcamanlalában.

Protectriz. = Babáyeng mananábang, manlalában.

Proteger. = Tabang, laban, pagpadang̃óp.

Protegido. = Ang guilabánan, ang guitabáng̃an, pinalángga, ang guitagáan
sa dalángpan.

Protervamente. = Sa Pagcadaótan ng̃a huna huna, sa pagcaparáyon sa
mang̃íl-ad ng̃a tuyo.

Protervia. = Pagcaparáyon sa pagcadaótan sa tinóyo sa buot.

Protervidad. = Idem.

Protesta. = Pagcasáar sa pagbúhat con sa díli pagbúhat sa bisan onsa.

Protestacion. = Idem.

Protestante. = Ang magapamatúod ug magatúg-an sa bisan onsa. * Ang
maganonót sa obán ng̃a mg̃a religion ng̃a batoc sa religion ni Jesucristo
ug sa mg̃a binuñágan.

Protestar. = Pagásoy, pagsáyor, pagtúg-an, pagmatúod sa bisan onsa.

Protestativo. V. Protestante hasta ang maganonót.

Protesto. V. Protesta.

Proto. = Ang nahaúna sa isigcaíng̃on.

Protoalbéitar. = Ang nahaónang sa mg̃a mananámbal sa mg̃a mananáp.

Protocolar. = Pagláquip, pagbótang sa tapoc sa mg̃a papel, sa mg̃a sulat.

Protocolo. = Libro ng̃a pagahoálan sa mg̃a escribano sa mg̃a camatoódan,
arón hicaplágan con bolóng̃on ugáling sa oláhing adlao.

Protomártir. = Ang nahaóna sa mg̃a mártir. * Si san Estéban.

Protomedicato. = Hocmánan ng̃a pagatambóng̃an sa mg̃a mananámbal arón
pagaexamináhon sila.

Protomédico. = Ang ponóan sa mg̃a mananámbal. * Bisan quinsa sa mg̃a
mananámbal sa hari.

Protonotario. = Ang ponóan sa mg̃a notario, sa mg̃a escribano.

Prototipo. = Panigíngnan, nahaónang pananglétan sa bisan onsang buhat.

Protuberancia. = Ogdo ng̃a quinaía sa mg̃a bocóg.

Provecto. = Ang maálam sa bisan onsang quinaárman. * Tolotigúlang.

Provecho. = Polós, caposlánan.

Provechosamente. = Sa polós.

Provechoso. = Ang magapolós, ang macapolós.

Proveedor. = Ang may catongdánan sa pagsángcap sa mg̃a quinahánglan
ng̃atanán sa mg̃a soldados, sa mg̃a sacayán sa hari, sa mg̃a caparían, &c.

Proveeduría. = Baláy ng̃a pagatipígan sa ng̃atanán ng̃a mg̃a quinahánglan
sa pagcáon, &c.

Proveer. = Pagípon, pagtígom, pagtápoc sa mg̃a quinahánglan sa bisan
onsa. * Pagtibáoas sa mg̃a holosáyon. * Paghátag, pagtógot sa bisan
onsang opicio, con cahímtang. * Pagsángcap, sa bisan cansa, sa mg̃a
quinahánglan. * Pagcalíbang, pagcaólo.

Proveido. = Sogo ng̃a guican sa hocom.

Proveimiento. = Pagcasógo sa hocom.

Proveniente. = Ang guican sa bisan onsa.

Provenir. = Pagguícan.

Provento. = Polós ng̃a guican sa bisan onsa, sohol.

Proverbiador. = Libro ng̃a sinolátan sa mg̃a casangputánan ng̃a tacús ng̃a
timaánan ug pagadomdóman.

Proverbial. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a casangputánan.

Proverbialmente. = Sa pagcasangputánan.

Proverbio. = Sangputánan. * Casangputánan. * Toloóhan ng̃a bacácon sa
pagtóo ng̃a ang ubán ng̃a mang̃a polong ng̃a guidóng̃og maoy casayóran sa
maáyo con sa daótan ng̃a palad.

Proverbista. = Ang nahagógma sa pagpamólong ug sa pagsúlat sa mg̃a
casangputánan.

Próvidamente. = Sa cacúgui, sa pagcamasingcámot.

Providencia. = Pagpatigáyon sa pagdáng̃at sa bisan onsa. * Pagcatagána,
pagcaándam. * Pagbóot, pagsógo sa hocom, sa oalá matápus ang
capolong̃ánan. * Pagbóot sa Dios.

Providencial. = Ang nahatong̃ód sa providencia.

Providencialmente. = Sa tong̃ód sa niáron. * Sa díli madúgay. * Hasta sa
lain ng̃a pagbúot, sa lain ng̃a sugo.

Providenciar. = Pagsógo, pagbúot.

Providente. = Batid, ang may salabútan.

Próvido. = Ang nagatagána, ang nagaándam.

Provincia. = Ang bahin sa usá ca Guinharían ng̃a nagasácop sa pila ca
longsod, ug ng̃a guibotáng̃an sa caogalíng̃on ng̃a maghohópot, alcalde,
gobernador con ponóan, ng̃a magabóot sa ng̃alan sa hari. * Ang mg̃a
convento ng̃a nasácop sa gahúm sa provincial.

Provincial. = Ang nahatong̃ód sa provincia. * Ang Padreng religioso ng̃a
magabóot sa sa mg̃a sacop ng̃atanán sa mg̃a convento, sa usá ca provincia.

Provincialato. = Opicio, cahímtang sa pagcaprovincial. * Túig ng̃a
pagdugáyan sa provincial sa iang catungdánan.

Provisión. = Ang mg̃a quinahánglan sa pagcáon, sa pagbisti, &c., ng̃a
guibútang sa bisang diin, arón gamíton sa tiempo ng̃a igagámit. *
Pagsógo, pagbóot sa mg̃a hocom, sa ng̃álan sa hari, arón matúman ang
guisógo nila, pagcatógot, pagcahátag sa bisan onsang opicio con
cahímtang.

Provisional. = Ang guisógo sa pila lamang ca adlao.

Provisionalmente. V. Providencialmente.

Proviso (al). = Dihá dihá, guiláyon, carón carón, gayúd.

Provisor. V. Proveedor. * Padre ng̃a guitugútan sa Obispo sa iang gahúm
sa paghúsay sa ubán ng̃a mg̃a hulusáyon ng̃a nahatong̃ód sa iang
pagcaobispo.

Provisora. = Ang monja mg̃a magabántay, sa mg̃a convento sa mg̃a binócot,
sa quinahánglan ng̃atanán sa pagcáon, sa pagbisti, &c.

Provisorato. = Opicio, pagcahímtang sa pagcaprovisor.

Provisoría. = Idem. * Baláy, lugar ng̃a pagatipígan sa ng̃atanán ng̃a mg̃a
quinahánglan sa pagcáon, sa pagbísti, &c.

Provisto. = Sangcap, ang guisancápan sa mg̃a quinahánglan ng̃atanán.

Provocacion. = Pagcaágda, pagcatúyo, pagcasámbag.

Provocador. = Ang magasámbag, ang magaágda, ang magtúyo, arón managáoay
ang ubán, ang maquiáoay.

Provocante. = Idem.

Provocar. = Pagsámbag, pagágda, pagtúyo sa bisan cansa, arón magabúhat
ug bisan onsa. * Pagpapong̃ót, pagpasucó. * Pagquigáoay.

Provocativo. V. Provocador.

Próximamente. = Carón bag-o. * Díli pa dugay. * Harúul ra, díli haláyo.

Proximidad. = Pagcadóol, pagcaharúul. * Pagcacaobánan, ng̃a harúul.

Próximo. = Harúul, duul caáyo, hapit, caubánan.

Proyeccion. = Pagcabalíbag, pagcasalibáy.

Proyectar. = Pagpatigáyon sa bisan onsa arón macóha ang tuyo ng̃a
guipanghináot.

Proyectil. = Bisan onsa ng̃a ibalíbag, isalibáy. * Bala, odyong, paná,
&c.

Proyectista. = Táuo ng̃a mahagógma maghúna húna sa mg̃a pagpatigáyon sa
pagdáng̃at sa bisan onsa ng̃a guitúyo.

Proyecto. = Hatáas ug halagpád. * Bisan onsang húna húna con
pagpatigáyon sa pagcóha sa bisan onsa ng̃a guitúyo ug guipanghináot.

Proyectura. = Ang bahin sa mg̃a baláy, mg̃a Singbahán, &c., ng̃a mogóa,
maíng̃on ng̃a ang mg̃a coredor, mg̃a balisbísan, &c.

Prudencia. = Pagcaboótan, caboótan, salabútan sa pagbúhat ug sa
pagpamólong.

Prudencial. = Ang nahatong̃ód sa caboótan, sa salabótan.

Prudencialmente. = Sa pagcaboótan, ing̃on sa batásan sa mg̃a boótan.

Prudente. = Boótan, ang may salabótan.

Prudentemente. = Sa boot, sa salabótan, sa pagcaboótan.

Prueba. = Pagcasuláy. * Polong, camatoódan, &c., ng̃a igapamatúod sa
bisan onsa. * Timáan sa bisan onsa. * Tipac, tipic ng̃a diótay sa mg̃a
calán-on, ng̃a ihátag arón tiláuon. * Ang nahaónang nauong sa bisan onsa
ng̃a inimprenta, ng̃a pagasaoáyan sa mg̃a sayóp.

Prurito. = Pagcacatól. * Caíbog ng̃a dagcó.



PU

Pua. = Tonóc, bisan onsa ng̃a magamáy ng̃a may tomóy. * Mg̃a ng̃ipon sa mg̃a
solod sa olo ug sa haláblan. * Ang hingtúngdan sa casáquet sa húna
húna.

Pubertad. = Pagcaolitáuo sa mg̃a laláqui ug pagcadalága sa mg̃a babáye.

Pubes ó Pubis. = Pos-on.

Pubescencia. V. Pubertad.

Pubescer. = Pagábot sa pagcadalága ug sa pagcaolitáuo, sa edad sa
icapúlo ug opát ca túig sa mg̃a laláqui, ug sa icapólo ug duhá sa mg̃a
babáye.

Publicacion. = Pagcabaláod, pagcamantalá. * V. Amonestacion.

Publicador. = Pagcabaláod, pagcamantalá.

Públicamente. = Sa dayág, sa maháyag, sa atubáng̃an sa cadaghánan.

Publicano. = Ang naníng̃il sa mg̃a abang sa tiempo sa mg̃a romano.

Publicar. = Pagbaláod, pagmantalá, pagpabántog. * Pagháyag, pagdayág. *
Pagsógil sa bisan onsa ng̃a tacós unta ng̃a díli itúg-an, ng̃a tacús unta
ng̃a hilúmun. * Pagtáoag sa mg̃a caláslon.

Publicata. = Papel ng̃a sinolátan arón ibaláod ang ng̃alan sa táuo ng̃a
pagaoldenáhan, ug ang camatuóran sa pagcamatúod ng̃a guioldenáhan na.

Publicidad. = Pagcabántog. * Lugar ng̃a pagatambóng̃an sa daghánan ng̃a
mg̃a táuo.

Publicista. = Ang maálam sa mg̃a leyes, ug ang magasúlat sa tong̃ód
niána.

Público. = Ang nadayág, ang anáa sa cadaigánan, sa atubáng̃an sa
ng̃atanán. * Ang pagagamíton sa cadaghánan. * Babáyeng bigáon, ng̃a
magatógot sa iang laoas sa daghan ng̃a mg̃a laláqui. * Cadaghánan sa mg̃a
taguilóngsod.

Pucelana. = Bulit, yota ng̃a mahágcot caáyo.

Pucia. = Baso, sorlánan ng̃a pagabuhátan ug pagalotóan sa mg̃a boticario
sa mg̃a tambal.

Puchada. = Hampol, haclop ng̃a diníhog sa binócboc ng̃a inónao, ináhog sa
tubig.

Puchero. = Colon.

Pucherico, llo, to. = Timáan ng̃a napaquíta sa bába sa mg̃a báta, sa
pagpicót nila sa mg̃a ng̃abil con mahilácon sila ugáling, pagcacolimáuon.

Puchero. = Colon. * V. Olla. * Ang calán-on sa matagádlao.

Puches. V. Gachas.

Pudendas. = Quinatáuo, boto.

Pudendo. = Maólag, maláo-ay, mang̃íl-ad, ng̃a macaúlao.

Pudicicia. = Pagcaólay, pagcacastos. * Pagpamólong ug pagbóhat ing̃on sa
ang̃ay sa mg̃a táuo ng̃a potli.

Púdico. = Moólay, potli. * Mang̃iuláoan.

Pudiente. = Arunáhan, salapían, salapiánon, dato.

Pudor. V. Pudicicia.

Pudredumbre. = Pagcadonót.

Pudricion. = Idem.

Pudridero. = Lugar ng̃a pagabotáng̃an sa bisan onsa arón madonót. * Lugar
ng̃a pagabotáng̃an sa mg̃a laoas ng̃a minatáy sa mg̃a hari ug sa mg̃a
caubánan sa mg̃a hari, sa obos na sila guidíhog sa mg̃a cahomót, sa
convento ni S. Lorenzo del Escorial.

Pudridor. = Ang losóng ng̃a bató ng̃a pagabotáng̃an sa panápton ng̃a
icabúhat sa papel.

Pudrigorio. = Táuo ng̃a salaquétan caáyo.

Pudrimiento. = Pagcadonót.

Pudrir. = Pagdonót. * Pagsámoc, pagbórlay, pagpapong̃ót; pagaling̃ása.

Puebla. = Longsod. * Pagcapúgas sa mg̃a ortelano sa tagsa ca calaínan sa
mg̃a otan.

Pueblo. = Longsod. * Cadaghánan sa mg̃a táuo, sa mg̃a mulópio ng̃a
nanagpuyó sa longsod. * Ang mg̃a táuo ng̃a obus sa mg̃a longsod, mg̃a táuo
ng̃a díli dato.

Puente. = Tuláy, taytáy, taytáyan. * Salog sa mg̃a sacayán. * Cahoy ng̃a
hamóbo ug binohóan, sa mg̃a guitara, sa mg̃a sesta ug sa ubán pang mg̃a
tolónggon ng̃a may coldas, sa pagtácgos ug pagbalígtos dihá sa maong mg̃a
coldas sa usá ca tomóy.

Puerca. = Baboy ng̃a baye, anáyon. * Calaínan sa hubág. * Mananáp ng̃a
diótay ug ng̃a mutóbo sa mg̃a lugar ng̃a tubígan.

Puercamente. = Sa pagcahámus, sa pagcahúgao. * Sa oaláy pagtáhod ug
catahá.

Puerco. = Baboy. * Hugáoan, mahámos, bulíng̃on. * Táuo ng̃a coláng̃an sa
maáyong pagtórlo, ng̃a oaláy pagtáhod ug catahá.

Puericia. = Pagcabáta sa mg̃a táuo, edad cutub sa icapíto ca túig hasta
sa icapólo ug opát.

Pueril. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a báta, sa puericia. * Buhat ng̃a bináta,
ng̃a ang̃ay sa mg̃a báta.

Puerilidad. = Idem desde buhat. * Bisan onsa sa diótay ng̃a bale, ng̃a
oaláy polós caáyo.

Puerilmente. = Ing̃on sa ang̃ay sa mg̃a báta, sa pagcabináta.

Puerro. = Calaínan sa seboya.

Puerta. = Tacop, pultahán. * Bohó ng̃a mahímo ng̃a pagasórlan sa bisan
diin. * Alaguían sa pagpatigáyon sa bisan onsa ng̃a guitúyo ug
guipanghináot.

Puerto. = Laoígan, pondóhan, donggoánan sa mg̃a sacayán. * Alaguían sa
talioála sa mg̃a caboquílan. * Bába sa mg̃a pagoáncan sa mg̃a babáye. *
Dalángpan.

Pues. = Nan, dan.

Puesta. = Ang guipilde sa mg̃a táuo ng̃a nanagsugál sa obán ng̃a mg̃a
pagsogál sa baraja.

Puestecico, llo, to. = Tiendahán ng̃a pagabaligyáan sa mg̃a tolotagídyot.

Puesto. = Bolotáng̃an sa bisan onsa. * Lugar ng̃a guitagána ug tinórlo sa
pagbóhat sa bisan onsa. * Lugar ng̃a pagabaligyáan sa mg̃a tolotagídyot
ug sa mg̃a calán-on. * Lugar ng̃a pagaáncan sa mg̃a babáye. * Baláy sa
pagahóptan sa mg̃a cabayo, &c., ng̃a guitagána sa paglíoat. * Pagcabótang
sa bisan onsa. * Cay, ing̃on niána. * Nan, dan.

Puf. = Polong ng̃a icaásoy sa pagcabahó sa bisan onsa.

Pugilar. = Librong diótay ng̃a guibatónan sa mg̃a hebreo, sa mg̃a judío,
ng̃a sinolátan sa mg̃a pagtolón-an sa santos ng̃a Sulat.

Pugilato. = Pagáoay sa mg̃a táuo, sa lonlon ng̃a mg̃a pagpócpoc sa mg̃a
camót. * Pagcaáoay sa camót lamang.

Pugna. = Pagcapang̃óbat, pagcaáoay. * Pagcabátoc.

Pugnacidad. = Caínit, caísog sa pagáoay.

Pugnante. = Aoay, caáoay. * Batoc, maquigaoáyon.

Pugnar. = Pagpang̃óbat, pagáoay. * Pagpatigáyon sa masingcámot sa
pagdáng̃at sa bisan onsa ng̃a guipanghináot.

Puja. = Pagcadagcó, pagcadógang sa bale sa bisan onsa ng̃a guibalígya
con guipaabáng̃an.

Pujador. = Ang magapujál, ang magapaósoag, ang magadógang sa bale sa
bisan onsa ng̃a guibalígya.

Pujame. = Como el siguiente.

Pujámen. = Ang icatólo ca bahin sa dapit sa obus sa mg̃a layág sa mg̃a
sacayán.

Pujamiento. = Pagcadághan sa dogó ug sa dugá sa laoas sa mg̃a táuo.

Pujante. = Matámboc, supang. * Macosóg. * Ang may gahóm sa pagdáng̃at sa
bisan onsa ng̃a guipanghináot, ug sa pagbóhat sa bisan onsa.

Pujar. = Pagpujál, pagpadagcó, pagdógang sa bili sa bisan onsa ng̃a
ibalígya con ng̃a guipaabáng̃an. * Pagpang̃osóg sa pagdáng̃at sa
guipanghináot, ug sa pagcóha sa mg̃a caculían, &c. * Paglisód sa
pagpamólong. * Pagálang alang sa pagbúhat sa bisan onsa. * Pagculíot sa
paghílac.

Pujavante. = Capandáyan ng̃a puthao ng̃a quinalaháan, sa pagpótol sa mg̃a
cocó sa mg̃a cabayo, &c.

Pujo. = Hibólos. * Caíbog, paghigógma ng̃a dagcó sa paghílac, sa
pagcatáoa, &c. * Caíbog sa bisan onsa.

Pulcritud. = Cocóguing dagcó sa pagbántay ug pagalíma sa caogalíng̃on
ng̃a laoas ug sa mg̃a bisti.

Pulcro. = Matahóm, maníndot. * Sa maáyong baihon ug pagcatíndog. * Ang
magaalíma ug maáyo sa iang bisti.

Pulga. = Pulgas.

Pulgada. = Socod, ang icapólo ug duhá ca bahin sa cahitáson sa usá ca
tiil.

Pulgar. = Comalágco. * Ang sang̃áng diótay ng̃a ibílin sa mg̃a balágon sa
mg̃a paras, sa pagcapón caníla.

Pulgarada. = Pocpoc ng̃a guipócpoc sa tórlong comalágco. * Bisan onsa
ng̃a magamáy, dogmoc caáyo.

Pulgon. = Mananáp ng̃a diótay caáyo ng̃a magadáot sa mg̃a tanóm, ug labí
pa sa mg̃a paras.

Pulgoso. = Ang guipulgásan, ang may pulgas.

Pulguera. = Pulgasán, lugar ng̃a guitigúman sa daghan ng̃a mg̃a pulgas. *
Tanóm.

Pulguica. = Táuo ng̃a cuti cutíhan, ng̃a madalí sasaquétan.

Pulican. = Capandáyan sa pagíbot sa mg̃a bag-ang.

Pulidamente. = Sa pagcaníndot, sa pagcatahóm, sa maáyong pagdáyan
dayan.

Pulidez. = Pagcadáyan dayan, pagcaníndot, pagcaáñag.

Pulido. = Pulido, matahóm, maníndot, sa maáyong baihon ug pagcaatúbang.

Pulidor. = Ang magapatahóm, ang magadáyan dayan sa bisan onsa. *
Capandáyan ng̃a icahínlo, icasínao sa bisan onsa. * Panápton ng̃a diótay
ng̃a icalugpit sa lugás sa hilo, sa igagáma, &c., sa pagbórbor, arón
díli masámad ang torlo sa nagabórbor sa maong lugás.

Pulimento. = Pagcahínlo, pagcasínao.

Pulimentar. = Pagsínao, paghínlo. * Pagdáyan, pagáyo, pagpatahóm sa
bisan onsa, pagcóha sa pagcabórong.

Pulmon. = Bagá. * Hobág ng̃a notóbo sa ibábao sa mg̃a bocóg ug sa mg̃a
luha luha sa laoas.

Pulmonar. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a pulmon.

Pulmonaria. = Tanóm ng̃a motoróc ug mabóhi sa mg̃a ponóan sa obán ng̃a mg̃a
cahoy.

Pulmonía. = Saquét ng̃a nahamótang sa pagcahobág sa pulmon.

Pulmoniaco. V. Pulmonar.

Pulpa. = Onód ng̃a oaláy bocóg. * Onód sa mg̃a bong̃a ug sa obán ng̃a mg̃a
cahoy.

Pulpejo. = Onód sa mg̃a bahin ng̃a diótay sa mg̃a laoas. * Quinatórcan sa
torlo ng̃a comalágco.

Pulpería. = Tiendáhan sa Indias, ng̃a pagabaligyáan sa bino,
aguardiente, suca, &c.

Pulpero. = Ang tagía sa tiendáhan ng̃a pulpería. * Mananágat sa coguíta,
sa colabótan.

Pulpeta. = Híoa sa onór ng̃a oaláy bocóg.

Púlpito. = Oalihánan. * Cahímtang sa pagcamalaoáli sa mg̃a caparían.

Pulpo. = Coguita, colabótan, tabógoc.

Pulposo. = Ang may onód sa oaláy bocóg.

Pulque. = Tubá, dugá ng̃a guican sa tanóm ng̃a guing̃álan ug pita.

Pulquería. = Tiendáhan ng̃a pagabaligyáan sa pulque.

Pulsacion. = Pagcaólpot, pagcalábtic, pagcaquíbot, quibot sa pulso. *
Pagcatimáan sa pulso.

Pulsada. = Idem hasta pagcatimáan.

Pulsador. = Ang magatimáan sa pulso.

Pulsante. = Idem.

Pulsar. = Pagtimáan sa pulso. * Pagcablit sa mg̃a tolónggon. * Pagsoláy
sa pagpatigáyon sa pagcóha sa bisan onsa ng̃a guipanghináot. * Pagólpot,
pagquíbot quibot, paglábtic sa pulso.

Pulsativo. = Ang magacáblit, ang magaólpot.

Pulsear. = Pagsoláy sa dohá ca táuo sa cosóg sa ilang pulso, sa
pagsigcóbot nila sa ilang mg̃a camót sa pagpang̃osóg.

Pulsera. = Ang panápton ng̃a ibútang sa popólan, sa pulso sa masaquét,
sa pagtámbal canía. * Quinatórcan sa apapáng̃ig sa dapit sa solang. *
Bocála.

Pulsista. = Mananámbal ng̃a macaíla sa mg̃a saquít sa pagtimáan sa pulso.

Pulso. = Pulso. * Pagcaólpot, pagcaquíbot quibot, pagcalábtic sa pulso.
* Calig-ónan sa camót sa pagbóhat sa bisan onsa. * Cacógui ug
pagcatóltol sa pagbóhat sa bisan onsa.

Pululante. = Ang magaguítib, ang motoróc.

Pulular. = Pagtoróc, pagguítib sa mg̃a tanóm ug mg̃a cahoy, paggamót. *
Pagguícan sa usá ca butang sa lain ng̃a butang.

Pulverizable. = Ang masáyon pagabocbócon, buháton ug bocboc. * Ang
maíng̃on sa bocboc, sa binócboc.

Pulverizacion. = Pagcabócboc, pagcabinócboc, pagcahímo sa bisan onsa ug
binócboc.

Pulverizar. = Paggáma ug binócboc sa bisan onsa, pagbócboc sa bisan
onsa.

Pulla. = Polong ng̃a mang̃íl-ad ng̃a guipamólong sa mg̃a táuo sa pagsigtíao
tiao nila. * Polong ng̃a ondan ng̃a ipamólong sa pagcaígo. * Calaínan sa
manáol.

Pullista. = Táuo ng̃a mahagúgma mamólong sa mg̃a polong ng̃a pulla.

Pumente. = Calaínan sa saya sa babáye.

Puna. = Yota ng̃a díli mahímo ng̃a pagapúy-an, ng̃a díli capúy-an, tong̃ód
cay guilabíhan ang tugnao.

Puncha. = Tonóc, bisan onsa ng̃a diótay ug matalínis uyámot.

Punchar. V. Punzar.

Pundonor. = Dong̃og ng̃a maáyo, caólao.

Pundonorosamente. = Sa maáyong dong̃og.

Pundonoroso. = Mang̃iuláuan, ang may dong̃og ng̃a maáyo.

Pungente. V. Punzante.

Pungir. V. Punzar.

Punible. = Ang tacús sa castigo.

Punicion. = Castigo, pagpasáquet.

Punta. = Tomóy ng̃a matalínis, ug bisan ng̃a díli matalínis, sa bisan
onsa. * Panón ng̃a diótay sa mg̃a hayúpan ng̃a nabúlag sa panón ng̃a dagcó.
* Song̃áy sa mg̃a mananáp. * Cutarmán, yota ng̃a mogóa dapit sa dagat. *
Pagcaoloáslom sa bisan onsa.

Puntacion. = Pagcabótang sa mg̃a punto sa ibábao sa mg̃a letra.

Puntada. = Pagcatúlpoc sa dagom ng̃a tinohógan sa hilo, &c., sa panápton
ng̃a guitahí. * Pagpamólong sa bisan onsang polong ng̃a pagaíngnon ng̃a
oalá tuyóon, arón pagahisgótan ug bisan onsa.

Puntal. = Tocó, salagúnting. * Pagcatáas sa mg̃a sacayán cutub sa
quilla, sa onáyan, hasta sa salog sa ibábao. * Sandígan. * Tong̃úd,
hingtóngdan.

Puntapié. = Pagcasíndol.

Puntar. = Pagtimáan sa mg̃a pagsálang sa mg̃a Padre sa pagcaátang nila sa
coro. * Pagbútang sa mg̃a puntos sa ibábao sa mg̃a letras.

Puntear. = Pagcáblit sa sesta, sa pagcúbil sa tagsa ca coldas sa tagsa
ca torlo. * Pagbúhat sa mang̃a puntos sa bisan diin. * Pagtahí,
pagtúlpoc sa dagom. * Pagoloatúbang sa dolong sa sacayán sa guinicánan
sa hang̃in, pagbíloc sa sacayán ing̃on sa arang, arón pagapóslan ang
hang̃in.

Puntel. = Capandáyan, hopot hopot ng̃a pothao ug hatáas, ng̃a icagóa ug
icóhit sa salamín ng̃a tinónao sa horno, sa pagbúhat sa bisan onsa.

Puntera. = Tanóm.

Puntería. = Pagcapunta sa pagbúhi sa mg̃a luthang ug mg̃a pusil.

Puntero. = Ang maálam magpúnta sa magbúhi sa mg̃a luthang ug sa mg̃a
pusil. * Ang balahíbo con gong̃i ng̃a icatórlo sa mg̃a letra, sa mg̃a báta
ng̃a nanagtóon sa pagbása. * Bisan onsa ng̃a itolórlo, ng̃a silbi sa
pagtórlo. * Ang salapí, &c., ang gung̃i ng̃a icadíhog sa santos ng̃a lana
sa mg̃a masaquét. * Puthao ng̃a matalínis, ng̃a icasápsap sa mg̃a bató.

Puntiagudo. = Ang may tomóy ng̃a matalínis.

Puntilla. = Puntíyas, panápton ng̃a haíctin ng̃a ponó sa mg̃a bohó ng̃a
diótay. * Capandáyan ng̃a maíng̃on sa usá ca cuchillong diótay sa oaláy
polóan, ng̃a silbi sa pagbárlis.

Puntillazo. = Pagcasíndol.

Puntillo. = Bisan onsa ng̃a oaláy polós ng̃a pagahonóng̃an sa maáyong
dong̃og sa mg̃a mang̃iuláoan.

Puntillon. V. Puntilloso.

Punto. = Catapúsan sa usá ca barlis. * Punto, culit, tulpoc sa tinta,
&c., ng̃a diótay caáyo ug malíng̃in. * Bisan onsa ng̃a guihisgótan. *
Catapúsan ng̃a tuyo ng̃a hingtóngdan sa bisan onsang buhat. * Pagcabótang
sa bisan onsa. * Pagcabótang ng̃a híngpit sa bisan onsa ng̃a nabúhat sa
caláyo, sa tinápay, sa caramelo, &c. * Bisan onsa ng̃a diótay uyámot. *
V. Momento. * Caang̃áyan sa mg̃a tolónggon sa música. * Pagcatólpoc sa
dagom, ng̃a tinohógan sa hilo, sa mg̃a ng̃abil sa mg̃a samad, arón mapílot
ug mamaáyo. * Tagsa ca tomóy sa pluma ng̃a icasúlat. * Ang isip sa tagsa
ca dahon sa baraja. * Tagsa ca sayóp sa pagleccion sa mg̃a báta ng̃a
nanagtóon sa pagbása. * Ang timáan sa padalóman ng̃a casayóran sa
pagcabótang sa mg̃a sacayán sa dagcóng lauod. * Ang bató ng̃a guidáog sa
nanagsogál sa bisan onsang sugála.

Puntoso. = Ang may daghan ng̃a mg̃a tomóy. * Ang may maáyong dong̃og, ang
mang̃iuláoan. * Ang cuti cutíhan sa tong̃ód sa mg̃a pagábi abi.

Puntuacion. = Pagcabótang sa mg̃a timáan sa mg̃a sulat, arón paglaínon
ang mg̃a polong ug macahímo sa maáyong cahológan ug casayóran.

Puntual. = Matinumánon. * Madalíon.

Puntualidad. = Pagcacógui, pagcatúman. * Pagcaóyon. * Pagcaáng̃ay sa mg̃a
butang.

Puntualizar. = Pagbílin ug maáyo ug sa pagcahíngpit sa bisan onsa sa
panumdúman. * Pagsuguílon sa bisan onsa sa pagcacúti cuti. * Paghíngpit
sa bisan onsang buhat.

Puntuar. = Pagbútang sa mg̃a timáan sa mg̃a sulat, arón paglaínon ang mg̃a
polong, ug arón macóha ang maáyong casayóran ug cahológan.

Puntuoso. V. Puntoso.

Puntura. = Samad ng̃a guibúhat sa capandáyan ng̃a may tomóy ng̃a
matalínis. * Tagsa ca tomóy ng̃a puthao ng̃a macatólpoc ug macalíg-on sa
papel ng̃a pagamarcáhan sa imprenta.

Punzada. = Pagcasóntoc, pagcatonóc. * Pagcang̃ót ng̃ot sa mg̃a maól-ol. *
Casáquet ng̃a matalínis sa húna húna ng̃a macayógot sa casing casing.

Punzador. = Ang magasóntoc, ang magatólpoc.

Punzadura. V. Punzada hasta pagng̃ót ng̃ot.

Punzante. V. Punzador.

Punzar. = Pagsóntoc, pagtólpoc, pagsámar sa bisan onsa ng̃a may tomóy. *
Pagól-ol caáyo usáhay sa mg̃a samar, pagsáquet sa húna húna, sa casing
casing.

Punzon. = Hilihód, quilícot. * Marca.

Punzonería. = Cadaghánan sa mg̃a hilíhod.

Puñada. = Pocpoc ng̃a guipócpoc sa camót ng̃a quinómcom.

Puñado. = Halop. * Pagcadiótay sa bisan onsa, sa mg̃a táuo, sa mg̃a
mananáp, &c. * Quinómcom.

Puñal. = Punyal, hing̃aníban ng̃a hamóbo, bolo.

Puñalada. = Pagsóntoc sa punyal. * Casáquet ng̃a ahat, calit.

Puñalero. = Ang magabúhat sa mg̃a punyal, sa mg̃a bolo.

Puñetazo. V. Puñada.

Puñete. = Idem. * Bocála.

Puño. = Comcom, ang camót ng̃a quinómcom. * Pagcadiótay sa bisan onsa,
sa baláy, sa humáy, &c. * Ang tinábas ng̃a panápton ng̃a guitápot sa mg̃a
bába sa mg̃a mangas sa mg̃a sinína. * Dayan dayan ng̃a guibútang sa bába
sa mg̃a bocton sa mg̃a sinína, ng̃a magalibót ug magahálog sa mg̃a popólan.
* Polóan sa mg̃a hing̃aníban ug sa mg̃a capandáyan. * Caláptan sa mg̃a
bastón, sa mg̃a sogcod, tomóy sa mg̃a layág sa mg̃a sacayán, ng̃a
pagatohógan ug pagahóctan sa mg̃a escota.

Pupa. = Cogan sa mg̃a hobág. * Ting̃og sa mg̃a báta con magaagólo sila.

Pupila. = Báta báta sa mg̃a matá, táuo táuo. * Babáyeng báta ng̃a oalá pa
omábot sa icapólo ug duhá ca túig. * Babáyeng ilo ng̃a oalá pa omábot sa
icacaluháan ug lima ca túig ug ng̃a guitagáan sa hocom sa usá ca táuo
ng̃a magahópot canía.

Pupilaje. = Pagcabótang sa pupilo, sa báta ng̃a anáa sa ilálom sa gahóm
sa táuo ng̃a tinórlo, arón pagahóptan ug pagaalimáhan sia. * Pagcabótang
sa táuo ng̃a guipacáon ug guialimáhan sia sa bisan diin ng̃a baláya,
tong̃ód sa bayad con sohol ng̃a sinabótan. * Pagcabótang sa anáa sa
ilálom sa gahóm sa lain, cay guipacáon sia. * Baláy ng̃a pagadaoátan sa
mg̃a pupilo.

Pupilar. = Ang nahatong̃ód sa pupilo.

Pupilero. = Ang magdáoat ug magabáton sa iang baláy sa mg̃a pupilo.

Pupilo. = Laláqui ng̃a ilo ng̃a oalá pa omábot sa icapólo ug opat ca
túig, ng̃a guibantáyan ug guihóptan sa táuo ng̃a tinórlo sa amahán con sa
hocom. * Ang magapuyó sa bisan diin ng̃a baláya arón pagaalimáhan sia ug
pacánon tong̃ód sa bayad con sohol ng̃a guisabótan.

Puposo. = Ang may cugan.

Puramente. = Sa pagcaólay. * Sa oaláy sacót sa bisan onsa, sa oaláy
cabilínggan.

Pureza. = Pagcaólay, pagcaoaláy sacót. * Pagcabóg-os, pagcacastos. *
Pagcaoaláy salá, pagcaáyo sa batásan. * Pagcahíngpit sa pagpíli sa mg̃a
polong ng̃a icapamólong.

Purga. = Tambal ng̃a iímnon sa pagcalíbang.

Purgable. = Ang arang pagoláyon.

Purgacion. = Pagcaólay. * Pagcagóa sa daótan ng̃a dugá, tong̃ód sa gahóm
sa tambal ng̃a guiínom. * Saquét sa bulan bulan ng̃atanán sa mg̃a babáye.
* Nana con dogá ng̃a magóa sa alaguían sa ihi, sa mg̃a laláqui ug sa mg̃a
babáye. * Pagcaoalá sa catáhap contra sa bisan cansang táuo, sa tong̃ód
sa mg̃a daótan ng̃a buhat ng̃a guisolosuguílon ng̃a guibúhat nia.

Purgador. = Ang magapaólay. * Ang muhátag sa tambal sa pagcalíbang.

Purgamiento. V. Purgacion.

Purgante. V. Purga.

Purgar. = Pagólay, paghínis, pagnósnos, pagquías. * Pagbáyad sa mg̃a
salá. * Pagbáti sa mg̃a casaquétan sa purgatorio, arón maólay ang mg̃a
calág ug macasolód sa Lang̃it. * Paggóa sa mg̃a dogang daótan, guican sa
gahóm sa tambal. * Pagoalá sa mg̃a catáhap sa mg̃a daótan ng̃a buhat ng̃a
guibántog ng̃a guibúhat sa bisan cansang táuo. * Pagpogóng sa mg̃a
cailíbgon ng̃a daótan. * Paglícay sa mg̃a icadáot.

Purgativo. V. Purga.

Purgatorio. = Lugar ng̃a pagasaquétan sa mg̃a calág sa mg̃a táuo ng̃a
nang̃amatáy sila sa camatáyon sa mg̃a matárong, apan sa oalá pa sila
managbáyad sa igo sa mg̃a baláydon tong̃ód sa ilang mang̃a salá, arón
maólay sila caáyo sa pagsáca sa Lang̃it. * Bisan onsang lugar ng̃a
malisód ng̃a pagapúy-an.

Purificacion. = Pagcaólay. * Piesta ng̃a guipiesta sa santa Iglesia sa
pagsíngba ug pagdúmdum sa pagpaquíta ni María Santísima sa iang santos
ng̃a Anac sa Singbahán sa Jerusalém, sa icacapat-án ca adlao sa iang
pagánac. * Pagcahógas sa cális sa mang̃a Padre ng̃a nanagmísa sa obos na
sila nanagcaláoat sa mahál ng̃a laoas ug dugó sa atong Guinóong
Jesucristo.

Purificadero. = Ang magapaólay, ang magahínis, ang maganósnos.

Purificador. = Idem. * Pañong diótay ng̃a icapáhid sa cális, sa obos na
micaláoat ang Padre ng̃a nagamisa, ug ang icapáhid sa mg̃a torlo.

Purificante. V. Purificadero.

Purificar. = Olay, nosnos, pahid, quias. * Pagpasáquet sa Dios sa mg̃a
calág, sa purgatorio ug sa calibútan.

Purificatorio. V. Purificadero.

Purísimo. = Olay oyámot.

Puro. = Olay, ang oaláy mansa. * Ang magatúman sa iang catongdánan
ing̃on sa cataróng̃an.

Púrpura. = Quinháson. * Panápton ng̃a tinína sa pagcapolá. * Color ng̃a
mapolá caáyo. * Cahímtang sa pagcahári ug sa pagcacardenal.

Purpurado. = Padreng cardenal.

Purpurante. = Ang may color ng̃a mapolá, ug ang icatína sa pagcapolá.

Purpurar. = Pagtína sa pagcapolá.

Purpúrea. = Tanóm.

Purpurear. = Pagpolá.

Purpúreo. = Ang may color ng̃a mapolá caáyo. * Ang nahatong̃ód sa mg̃a
cardenal.

Purrela. = Bino ng̃a matáb-an caáyo.

Purriela. = Bisan onsa ng̃a oaláy polós caáyo, talamáyon.

Purulento. = Ang may nana.

Pus. = Nana.

Pusilánime. = Táuo ng̃a taláoan, sa diótay ng̃a cásing cásing.

Pusilanimidad. = Catálao, pagcatálao, pagcalúya sa cásing cásing.

Pústula. = Cugan.

Puta. = Bigáon, babáyeng maólag, sa mang̃íl-ad ng̃a batásan, sandil.

Putaismo. = Batásan, quinabóhi sa mg̃a bigáon, sa mg̃a babáye sa
cadaghánan. * Cadaghánan, catilíngban sa mg̃a bigáon. * Baláy ng̃a
guimpóy-an sa mang̃a babáyeng daótan.

Putañear. = Pagólag, pagpang̃íta sa mg̃a babáyeng bigáoan, paghiláoas.

Putañero. = Laláqui ng̃a maólag, ang maquigbabáye, ang macasalá sa mg̃a
babáye, maquighilaoáson.

Putativo. = Ang táuo ng̃a guipacaamahán, guipacaigsúon, &c., bisan ng̃a
díli amahán, díli igsúon, &c.

Putear. V. Putañear.

Putería. V. Putaismo. * Pagcaógay ogay sa mg̃a babáye, pagcahang̃álo
nila.

Putero. V. Putañero.

Putesco. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a bigáon.

Puto. = Laláqui ng̃a pagapasipád-an sa ubán ng̃a mg̃a laláqui.

Putrefaccion. = Pagcadonót sa bisan onsa.

Putrefactivo. = Ang macadonót.

Putridez. V. Putrefaccion.

Pútrido. = Ang nadonót.

Puzolana. = Balás ng̃a maáyo sa pagsácot sa apog.








Q


QUE

Que. = Ng̃a, ug.

Que? = Onsa?

Quebrada. = Yotang díli patag, ng̃a guibotáng̃an sa mg̃a bolobóngtod, sa
mg̃a sapa sapa.

Quebradera. V. Quebrador.

Quebradizo. = Ang masáyon mabóong, mabalí. * Masaquéton, salaquétan. *
Pagcalírog lirog sa ting̃og.

Quebrado. = Ang comerciante ng̃a nagapaquíta sa hocom sa pagcadáot sa
iang pagpatigáyon, ug ng̃a díli sia macagbáyad sa iang mg̃a guiotáng̃an. *
Ang táuo ng̃a daluácan, ng̃a may dacóng lagáy. * Maluspár, malopsád. *
Ang díli maáyo caáyo. * Ang bahin sa bisan onsa ng̃a tibúoc.

Quebrador. = Ang macabóong, ang macabalí. * Ang magalípas, ang
magalápas, ang díli macatóman, malipáson, matalapáson.

Quebradura. = Pagcabóong, pagcabalí, pagcabalána, pagcalótac,
pagcabóoac.

Quebraja. = Lutac sa mg̃a cahoy.

Quebrajoso. V. Quebradizo.

Quebramiento. V. Quebrantamiento.

Quebrantable. = Ang masáyon pagaboóng̃on, pagabalíon.

Quebrantador. V. Quebrador. * Ang magapalúya sa cosóg, sa gahóm.

Quebrantadura. V. Quebradura.

Quebrantahuesos. = Langgam. * Táuo ng̃a samócan, ng̃a maca sámoc, ng̃a
magabórlay ug magaaling̃ása. * Dula sa mg̃a báta.

Quebrantamiento. V. Quebradura. * Pagcabórlay, cahágo. * Pagcatalápas,
pagcalípas, pagcasálang. * Pagcaópod sa mg̃a testamento.

Quebrantante. V. Quebrantador.

Quebrantar. V. Quebrar. * Pagdógmoc, pagdócdoc, pagtalápas, paglípas,
pagsálang. * Pagcóha sa mg̃a cabilínggan, sa mg̃a caoláng̃an. * Pagpalóya
sa mg̃a cosóg, sa gahóm. * Pagcóha sa pagcaísog sa bisan onsa. *
Pagcalóoy, pagpoáng̃od. * Pagágda, pagsámbag sa pagcamalaláng̃on. *
Pagópod sa nahaónang testamento.

Quebrante. V. Quebrantador.

Quebranto. V. Quebradura. * Pagcaoaláy gahóm ug cosóg, pagcalóya. *
Calóoy, pagcalóoy, pagcapoáng̃od. * Casáquet, calisód, cayógot, cagóol.

Quebrar. = Pagbóong, pagbalí. * Pagbalíquig, pagbalicó. * Pagsámoc,
pagólang sa pagparáyon sa bisan onsa. * Pagpahínay sa cosóg sa bisan
onsa, sa caísog. * Pagcóha sa maáyong color sa nauong, paglopsád,
pagpaluspád. * Pagóndang sa pagcomersio, sa pagpatigáyon, tong̃ód cay
oaláy salapí ng̃a icabáyad sa mg̃a guiotáng̃an. * Pagoalá sa pagcaamigos,
sa pagcaábian, sa pagcahigála.

Queda. = Tiempo, horas sa gabíy ng̃a igabágting sa ling̃ánay arón mahípos
ang mg̃a táuo. * Ang ling̃ánay sa pagbágting sa queda.

Quedada. = Pagcabílin sa bisan diin.

Quedar. = Pagbílin, paghonóng, pagpoyó. * Pagcólang sa bisan onsa ng̃a
pagaboháton pa.

Quedo. V. Quieto. * Sa mahínay ng̃a ting̃og, sa pagcahalaoáhao, sa
pagcahónghong. * Sa pagcahínay hinay.

Quehacer. = Libang, buhat.

Queja. = Pagcagáoad, pagcahanólsol, pagcahang̃álo. * Casáquet sa húna
húna. * Pagcaagólo, pagcaagó, pagcaagoróy.

Quejarse. = Agólo, agólon, pagagoróy. * Pagpaquíta sa casáquet sa húna
húna. * Paggáoad, paghang̃álo paghanósol.

Quejicoso. = Ang magaagólo, ang magaagó. * Ang masáquet sa oaláy
hingtúngdan ug cahológan.

Quejido. = Pagcaagólo, pagcaagólon, pagcaagó, pagcaagoróy.

Quejigo. = Cahoy.

Quejosamente. = Sa casáquet sa húna húna.

Quejoso. = Ang masáquet sa lain, ang guicasaquétan sa isigcaíng̃on.

Quejumbroso. V. Quejicoso.

Quema. = Pagcasónog.

Quemadero. = Lugar ng̃a guitagána sa pagsónog sa mg̃a táuo ng̃a saláan ng̃a
guihócman sa caláyo.

Quemado. = Maítom.

Quemador. = Ang magapasónog, ang magabótang sa caláyo.

Quemadura. V. Quema. * Bit-lig, libótoy, samad ng̃a guican sa caláyo. *
Saquét sa mg̃a tanóm.

Quemajoso. = Ang mahápdos caáyo.

Quemante. V. Quemador. * Ang matá.

Quemar. = Sonog, daob, dilab, diláab. * Pagpáso. * Pagínit caáyo sa
adlao. * Pagláya sa mg̃a tanóm, guican sa dagcóng init con sa tugnao ng̃a
guilabíhan. * Pagcatól, paghálang caáyo. * Pagínit caáyo. *
Pagligótgot, pagpong̃ót. * Pagbáti sa mg̃a caísog, sa mg̃a cosóg sa mg̃a
cailíbgon. * Paghápit sa pagcáplag sa bisan onsa.

Quemazon. V. Quema. * Caínit ng̃a dagcó. * Polong ng̃a ondan ng̃a
icabóyboy sa isigcaíng̃on. * Casáquet tong̃ód sa mg̃a polong ng̃a guidóng̃og
ng̃a maháit ug mabóg-at.

Querella. = Casáquet. * Pagcasáca sa isigcatáuo sa hocom, tong̃ód sa
bisan onsang salá ng̃a guibúhat nia. * Pagcasúmbong. * Pagpaópod sa mg̃a
anac sa testamento sa ilang mg̃a tigúlang, sa atubáng̃an sa hocom.

Querellador. = Como el siguiente.

Querellante. = Ang magapasáca sa hocom sa isigcatáuo. * V. Quejoso. *
Ang magasómbong.

Querellarse. V. Quejarse. * Pagsáca sa hocom sa isigcatáuo. * Ang
magasómbong.

Querellosamente. V. Quejosamente.

Querelloso. V. Quejicoso, Quejoso y Querellante.

Querencia. = Lugar ng̃a pagaadtóan sa mg̃a mananáp, sa masóbsob, sa
pagpaning̃áon. * Lugar ng̃a pagaadtóan sa masócot sa mg̃a táuo, tong̃ód cay
dihá guialimáhan sila ug maáyo, con guican ba sa ilang paghigúgma.

Querencioso. = Lugar, yota ng̃a guihigúgma sa mg̃a mananáp.

Querer. = Paghigúgma, pagíbog, pagpanghináot. * Pagbóot sa pagbúhat sa
bisan onsa. * Pagsógo, pagbúot.

Querido. = Pinalángga, hinigúgma.

Queriente. = Ang magabúot, ang mahagúgma.

Querocha. V. Cresa.

Querochar. = Pagbínhi sa mg̃a putiócan ug sa mg̃a olor.

Querubin. = Ángeles sa icadúhang punong punóng̃an.

Querva. = Tanóm.

Quesadilla. = Calán-on ng̃a magáma sa queso ug sa binócboc. * Calaínan
sa matám-is.

Quesear. = Pagbúhat sa queso.

Quesera. = Lugar ng̃a pagabuhátan sa mg̃a queso.

Quesería. = Túig ng̃a igabúhat sa queso.

Quesero. = Ang magabúhat ug magabalígya sa mg̃a queso.

Queso. = Queso. * Minása sa gatas ng̃a tibúoc.

Quetzale. = Langgam.



QUI

Quibey. = Tanóm.

Quicial. = Cahoy ng̃a macalíg-on sa mg̃a tacop, ng̃a pagatoyócan nila sa
pagable ug sa pagsara.

Quicialera. = Idem. * Quisióhan.

Quicio. = Ang bahin sa mg̃a tacop ng̃a pagabotáng̃an sa puthao, tumbága,
&c., arón masáyon managtúyoc ug managlíso sa quisióhan, sa pagsara ug
pagabli caníla.

Quidam. = Bisan quinsa.

Quid pro quo. = Mg̃a polong ng̃a linatín ng̃a magámit sa pagásoy ng̃a
guitaguilísan ang usá ca butang sa lain ng̃a butang ng̃a maíng̃on ing̃on sa
guitúyo.

Quiebra. V. Quebradura. * Pagcaoalá, pagcacóbos, pagcadáot sa bisan
onsa. * Pagcadáot sa mg̃a pagpatigáyon sa mg̃a comerciante, ug pagcadayág
nila ng̃a díli na sila macagbáyad sa ilang mg̃a guiotáng̃an.

Quiebro. = Pagcalírog lirog sa ting̃og.

Quién? = Quinsa?

Quietacion. = Pagcapuyó. * Pagcahínay hinay sa buot.

Quietador. = Ang magapapuyó, ang magapahonóng. * Ang magapahínay hinay.

Quietamente. = Sa pagcapuyó.

Quiete. = Pagcapuyó, pagcahonóng. * Horas ng̃a igalíng̃ao ug
igasolosuguílon sa mg̃a sacop sa mang̃a caparían.

Quieto. = Ang mopoyó, ang muhunóng, ang díli malíhoc. * Ang mahináyon
sa buot, ang díli macólba, díli malísang.

Quietud. = Pagcaoaláy pagcalíhoc, pagcapuyó, pagcahonóng.

Quijada. = Apapáng̃ig, bocóg ng̃a hingsórlan sa mang̃a ng̃ipon ug sa mg̃a
bag-ang.

Quijal ó Quijar. = Ng̃ipon ng̃a labíng dagcó.

Quijarudo. = Ang may dagcóng apapáng̃ig.

Quijo. = Bató ng̃a magáhi caáyo.

Quijones. = Tanóm.

Quijotada. = Buhat ng̃a hing̃alatáoan. * Ang tuyo ng̃a díli macaígo.

Quijote. = Táuo ng̃a hing̃alatáoan. * Ang mahilábot sa díli iang
catungdánan.

Quijotería. = Batásan ng̃a tinóntos, ng̃a hing̃alatáoan.

Quijotesco. = Idem. * V. Quijote.

Quilatador. = Ang magasoláy sa buláoan ug sa mg̃a bató ng̃a mahál sa
pagíla sa iang bale ug sa ilang pagcamahál.

Quilatar. V. Aquilatar hasta pagsósi.

Quilate. = Pagcamahál sa buláoan ug sa mg̃a batóng mahál. * Pagcaáyo,
pagcahíngpit sa bisan onsa.

Quilatera. = Capandáyan sa pagíla sa pagcamahál sa buláoan ug sa mg̃a
batóng mahál.

Quilificacion. = Pagcabálhin sa mg̃a quináon sa quilo.

Quilificar. = Pagbálhin sa quilo sa quináon.

Quilo. = Dogá ng̃a magáma sa mg̃a quináon, sa cotó cotó.

Quiloso. = Ang may quilo.

Quilla. = Onáyan sa mg̃a sacayán.

Quimera. = Pagcaáoay. * Bisan onsa ng̃a moábot sa húna húna ng̃a
pagaíngnon ng̃a pagaboháton, labon ng̃a malisód caáyo.

Quimérigo. = Ang oaláy himotáng̃an ug cahológan ng̃a tuod, ang nagáma ug
guipacamáo mao sa húna húna lamang.

Quimerino. V. Quimérico.

Quimerista. = Maquigaoáyon.

Quimerizar. = Pagmáo mao sa húna húna lamang sa bisan onsa.

Química. = Quinaárman ng̃a magaásoy sa paghiósa sa mg̃a láoas ug sa ilang
caogalíng̃on ng̃a gahóm.

Químicamente. = Ing̃on sa mg̃a tolománon sa química.

Químico. = Ang maálam sa química.

Quina ó Quinaquina. = Tambal sa hilánat, panit sa usá ca cahoy.

Quinario. = Número ng̃a bale ug lilíma.

Quincalla. = Cadaghánan sa mg̃a balígya sa diótay ng̃a bale, maíng̃on ng̃a
ang mg̃a gunting, mang̃a dagom, mg̃a labaja, &c.

Quince. = Napólo ug limá. * Sogál sa baraja.

Quincena. = Ang usá sa mg̃a tolónggon sa órgano.

Quinceno. = Ang macahíngpit sa isip sa napólo ug limá, ang icapólo ug
limá.

Quincuagenario. = Ang macahíngpit sa isip sa calím-an.

Quincuagésima. = Ang domingo ng̃a guinsóndon sa nahaúna sa cuaresma.

Quincuagésimo. = Ang macahímo ug macatúman sa isip sa calím-an.

Quindécima. = Ang usá sa mg̃a bahin ng̃a macatúman sa isip sa napúlo ug
limá, ang icapólo ug limá.

Quindenio. = Cadugáyan, pagcadúgay sa napúlo ug limá ca túig.

Quinete. = Panápton ng̃a bastos sa mg̃a balahíbo sa mg̃a carnero.

Quingentésimo. = Ang macatúman sa isip sa limá ca gatús.

Quinientos. = Limá ca gatús.

Quinina. = Quina ng̃a inólay, ang labíng mahál sa quina.

Quínolas. = Sugál sa baraja.

Quinquenal. = Mg̃a sugál, mg̃a hocom, &c., ng̃a guibúhat ug guihing̃álan,
sa tiempo sa mg̃a romano, sa tagsa ca icalíma ca túig.

Quinquenervia. = Tanóm.

Quinquenio. = Pagcadúgay, cadogáyan sa lilíma ca túig.

Quincallería. V. Buhonería.

Quincallero. V. Buhonero.

Quinta. = Baláy sa banua ng̃a pagaling̃áoan. * Pagcapíli sa mg̃a icalíma.
* Pagcaripa sa mg̃a táuo ng̃a manolód sa pagcasoldados.

Quintador. = Ang magapaláin, ang magapíli sa mg̃a icalíma.

Quintal. = Timbang ng̃a mahímo sa usá ca gatús ca libra. * Ang icalíma
ca bahin sa usá ca gatús.

Quintaleño. = Ang magasácop sa usá ca quintal.

Quintalero. = Timbang sa usá ca quintal. * V. el anterior.

Quintante. = Capandáyan sa pagíla sa cahitáson sa adlao.

Quintañon. = Táuo ng̃a may edad sa usá ca gatús ca túig.

Quintar. = Papíli, pagripa sa mg̃a icalíma, sa usá sa tagsa ca lilíma. *
Pagripa sa mg̃a táuo ng̃a manolód sa pagcasoldados. * Pagábot sa isip sa
usá ca gatús.

Quintería. V. Quinta hasta pagcapíli.

Quinterno. = Libro, cuaderno sa lilíma ca pliego. * Pagcaígo sa lilíma
ca número sa lotería.

Quintero. = Ang nagaábang sa baláy sa banua ug nagabúhat sa mg̃a yota
ng̃a hingtúngdan sa maong baláy.

Quintil. = Ang bulan sa Julio, ang icapíto ca bulan sa túig.

Quintilla. = Berso, garay, balac sa limá ca dalan.

Quintin. = Calaínan sa panápton ng̃a maputí.

Quinto. = Ang macatúman sa isip sa lilíma. * Ang táuo ng̃a guicaígan sa
palad, sa pagripa na, sa pagcasoldado. * Icalíma.

Quintúplo. = Ang isip ng̃a magasácop sa lain ng̃a isip sa macalíma.

Quiñon. = Ang bahin ng̃a guibútang sa bisan cansa sa puhónan sa lain,
arón tagáan sa hingtúngdan ng̃a tobo con ganancia. * Socod sa mg̃a yota
ng̃a ipaábang arón tamnan ug pugásan.

Quiñonero. = Ang magaámbit sa bisan onsa sa obán.

Quipos. = Mg̃a pisi ng̃a binotáng̃an sa mg̃a balígtos ng̃a nagacaláin lain
ug color, ng̃a nasílbi sa sulat sa mg̃a indio sa Perú, ug nahímo
casayóran sa ilang historia, sa mg̃a cuenta, &c.

Quiragra. = Saquít sa mg̃a camót. * V. Gota desde saquít.

Quirie. = Pagpang̃ádye, pagámpo sa Dios, sa paghing̃álan canía niíning
polong sa mg̃a griego, sa sinógdan sa mg̃a misa.

Quirieleison. = Idem. * Pagcanta ng̃a caugalíng̃on tung̃ód sa mg̃a minatáy
ug sa paglobóng.

Quiromancía. = Quinaárman ng̃a bacácon mg̃a nahamótang sa pagtágna sa
maáyo con daótan ng̃a palad sa táuo, tong̃ód sa mg̃a barlis sa palad sa
mg̃a camót.

Quiromántico. = Ang nahatong̃ód sa quiromancía, ug ang magatágna tong̃ód
sa niíning quinaárman.

Quiroteca. V. Guantes.

Quirúrgico. = Ang nahatong̃ód sa quinaárman sa pagtámbal.

Quirurgo. = Mananámbal.

Quisicosa. = Tigmo ng̃a malisód ng̃a pagabarbáron ug pagataghápon.

Quisquilla. = Cuti cuti ng̃a oaláy hingtóngdan.

Quisquilloso. = Cuti cutíhan, táuo ng̃a madalí sasaquétan.

Quistidos. = Cahoy cahoy.

Quisto (bien ó mal). = Táuo sa maáyo con sa díli maáyong dong̃og.

Quita. = Pagcapasáilo sa otang, con sa bahin sa otang, sa guiotáng̃an,
sa iang otáng̃an. * Paháoa, irog didto. * Díli pagbóot.

Quitacion. = Idem hasta paháoa. * Sohol.

Quitador. = Ang magacóha.

Quitaguas. = Payong.

Quitamiento. V. Quita.

Quitante. V. Quitador.

Quitapelillos. = Ang magaálam alam, ang modóga dogá, ang magaógay ogay.

Quitapesares. = Calípay sa mg̃a casáquet.

Quitapon. = Dayan dayan ng̃a ibútang sa mg̃a olo sa cabayo, &c.

Quitar. = Coha. * Caoat, ticás, cahas. * Pagólang. * Pagbía sa bisan
onsa. * Pagpaháoa, paglacát, pagoalá sa bisan diin.

Quitasol. = Payong.

Quito. = Pacaságang, pagcaólang.

Quizá ó Quizás. = Cahá, ting̃áli.








R


RA

Rabadan. V. Mayorál.

Rabadilla. = Igot igot, quigol. * Ipos. * Isol.

Rabanal. = Lugar ng̃a guitámnam sa mg̃a rábanos.

Rabanero. = Bisti ng̃a hamóbo, ug labí pa ang mg̃a saya sa mg̃a babáye. *
Ang magabalígya sa mg̃a rábanos.

Rabanico. = Pagcaoloáslom, pagcaquísom sa vino. * Pagcaháit, pagcaísog
sa gaui. * Caíbog ng̃a dagcó sa pagbúhat sa bisan onsa.

Rabaniza. = Binhi sa rábano.

Rábano. = Tanóm ug ang iang gamót ng̃a macáon.

Rabazuz. = Dugá sa tanóm ng̃a guing̃álan ug regalíza.

Rabear. = Paglíhoc sa icog.

Rabel. = Tolónggon ng̃a guibotáng̃an sa toló lamang ca coldas. * Sampot,
ug labí pa sa mg̃a báta.

Rabera. = Sampótan ug licód sa bisan onsa.

Rabí. = Quinaarmánon sa mg̃a judíos.

Rabia. = Cabóang ng̃a matacód, saquét cabóang, capong̃ót, caligótgot,
casucóng dagcó.

Rabiar. = Pagbáti sa saquét sa cabóang, pagbáti sa caól-ol ng̃a mabáscog
ug maháit. * Pagíbog sa dagcóng pagpanghináot sa bisan onsa,
pagligótgot, pagsucó, pagpong̃ót.

Rabiatar. = Pagbáat, paghocót sa icog.

Rabican ó Rabicano. = Cabayo ng̃a may balahíbo ng̃a maputí sa icog.

Rabico, llo, to. = Icog ng̃a diótay, hamóbo. * Ang mansa ng̃a maítom sa
mg̃a liso sa trigo, humáy, &c., cay managdápat sa lain ng̃a mg̃a liso ng̃a
itúmon.

Rabicorto. = Mananáp sa hamóbong icog. * Táuo ng̃a magabisti sa mg̃a
saya, &c., ng̃a hamóbo.

Rabido. V. Rabioso.

Rabieta. = Casucó. * Caaligótgot, capong̃ót.

Rabihorcado. = Langgam.

Rabilargo. = Mananáp ng̃a may icog ng̃a hatáas. * Táuo ng̃a magabisti sa
mg̃a bisti ng̃a hatáas ug ng̃a managgóyod. * Langgam.

Rabínico. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a rabino ug sa ilang pagtolón-an.

Rabinismo. = Pagtolón-an sa mg̃a rabino.

Rabinista. = Ang maganonót sa pagtolón-an sa mang̃a rabino.

Rabino. = Quinaarmánon sa mg̃a hebreo, sa mang̃a judío.

Rabiosamente. = Sa caaligótgot, sa capong̃ót, sa casucóng dagcó.

Rabioso. = Mananáp con táuo ng̃a mobáti sa saquét sa cabóang. * Ang
nasocó, ang naligótgot, ang guicapóngtan.

Rabisalsera. = Babáye ng̃a malágsic caáyo, cundátan, malipáyon ng̃a
guilabíhan.

Rabiza. = Ang tomóy sa bagácay ng̃a icapanágat. * Tomóy sa bisan onsa. *
Babáye ng̃a talamáyon.

Rabo. = Icog. * Bisan onsa ng̃a nabítay sa dapit sa licód.

Rabon. = Mananáp ng̃a otód, ng̃a guipótlan sa icog.

Raboseada. = Mansa, boling sa bisan onsa, ug guican cay midápat sa lain
ng̃a butang.

Rabosear. = Pagmansa, pagbúling sa bisan onsa.

Raboso. = Ang may mg̃a bitay bitay. * Bisti ng̃a guicascásan sa sirsir.

Rabotear. = Pagotód, pagpótol sa mg̃a icog sa mg̃a carnero ng̃a diótay.

Raboteo. = Pagcaotód, pagcapótol sa mg̃a icog sa mg̃a carnerong diótay.

Rabudo. = Ang may icog ng̃a hatáas.

Racimo. = Bulig. * Cadaghánan sa mg̃a butang ng̃a magamáy ng̃a nahamútang
sa pagcadágoay sa bulig. * Ang binítay. * Táuo ng̃a guibítay.

Racimoso. = Ang magabúlig.

Raciocinacion. = Pagcahúna húna.

Raciocinio. = Húna húna, ang guihúna húna.

Racion. = Pahat, bahin. * Ang guihátag sa mg̃a sologóon sa pagcáon sa
adlao adlao ng̃atanán. * Opicio sa obán ng̃a mg̃a Padre canónigo sa mg̃a
Catedral.

Racionabilidad. = Gahóm sa calág sa paghúna húna.

Racional. = Ang nahatong̃ód sa húna húna, ang may húna húna. * Táuo. *
Ang usá sa mg̃a bisti sa dagcóng Padre sa mg̃a judíos, sa batásan ng̃a
caráan.

Racionalidad. = Pagcaáng̃ay sa mg̃a butang ug sa húna húna. * V.
Racionabilidad.

Racionalmente. = Ing̃on sa ang̃ay sa maáyong húna húna ug salabótan.

Racionero. = Padre ng̃a may opicio ng̃a holohatáas sa mg̃a Catedral. * Ang
magapáhat sa calán-on sa mg̃a caparían.

Racionista. = Idem. * Ang may sohol, ang guisohólan.

Rada. = Looc ng̃a pagasalipdan sa hang̃in.

Radiacion. = Pagcaguícan sa mg̃a casuláo, casílao sa adlao, sa bulan,
&c.

Radiante. = Ang magapasuláo, ang magasílao.

Radiar. = Pagsílao, pagsoláo, pagguíla guila.

Radicacion. = Pagcagamót. * Pagcapuyó sa bisan diin, pagcalópio sa
bisan diin ng̃a longsod. * Pagcadúgay sa bisan onsang batásan.

Radical. = Ang nahatong̃ód sa gamót. * Sinógdan, guinicánan.

Radicar. V. Arraigar. * Pagánar sa bisan onsang buhat ng̃a maáyo con
daótan, con sa bisan onsang batásan.

Radicoso. = Ang maíng̃on sa mg̃a gamót.

Radio. = Barlis cutub sa talioála sa usá ca malíng̃in hasta sa iang
daplin.

Radioso. V. Radiante.

Raedera. = Capandáyan sa pagquías, sa pagcórcor, sa pagcágod.

Raedizo. = Ang masáyon pagacagólon, pagaquiáson, pagacorcóron.

Raedor. = Ang magaquías, ang magacórcor, ang magacágor.

Raedura. = Quinórcod, quinías, ang mg̃a tolotagídyot ng̃a macóha sa
pagquías, sa pagcórcor, sa pagcágor sa bisan onsa.

Raer. = Quias, coscos, cagod, corcor. * V. Rasar. * Pagcóha, pagíbot sa
daótan ng̃a batásan, sa mg̃a salá, &c.

Rafa. = Calig-ónan sa apog ug sa mg̃a bató, sa talioála sa mg̃a cota, sa
mg̃a pared. * Alaguían sa mg̃a balaháan sa tubig, arón magabahá ang maong
tubig sa luyo ug sa luyo, cutub sa may quinahánglan.

Ráfaga. = Pagcaámbac sa hang̃in, manoc manoc. * Dag-om ng̃a díli madúgay,
ng̃a maoalá dayon. * Pagcatúngha sa dagcóng sugá.

Rafe. = Daplin sa balisbísan, balisbísan sa mg̃a atóp.

Raible. V. Raedizo.

Raido. = Táuo ng̃a oaláy caúlao, ng̃a oaláy pagtáhor ug catahá.

Raigal. = Ang moábot sa gamót. * Ang nahatong̃ód sa mg̃a gamót. * Ang
bahin sa cahoy ng̃a hingsácpan sa mg̃a gamót.

Raigambre. = Cadaghánan sa mg̃a gamót sa mg̃a cahoy ug mg̃a tanóm.

Raigar. V. Arraigar.

Raigon. = Gamót sa mg̃a bag-ang ug sa mg̃a ng̃ipon.

Raimiento. = Pagcaquías, pagcacórcor, pagcacágor. * Pagcaoaláy caólao,
pagtáhor ug pagtahá.

Raíz. = Gamót, guinicánan, sinógdan sa bisan onsa. * Tilindógan,
honóng̃an sa bisan onsa. * Baol, cabalánan sa mg̃a cahoy ug mg̃a tanóm ng̃a
mobóng̃a sa mg̃a paras, sa mg̃a cacao, sa mg̃a lobí, &c.

Rajadillo. = Matám-is sa mg̃a almendras ng̃a binóoac ug sa asúcar.

Rajadizo. = Ang masáyon mabóoac malótac, mabádyet, masí-si.

Rajante. = Ang magabóoac, ang magapalótac, ang magasí-si.

Rajar. = Booac, lotac, balána, si-si, badyet. * Pagándac sa pagsóguil
sa mg̃a bacac.

Rajeta. = Panápton ng̃a sináctan, ng̃a sinambágan, ng̃a binórcan sa mg̃a
color.

Ralea. = Lioat, calioátan. * Calaínan.

Ralear. = Paghínag sa bisan onsa. * Pagháyag, pagdayág sa daótan ng̃a
batásan.

Raleza. = Pagcahínag sa bisan onsa.

Ralo. = Mahínag.

Ralladura. = Alaguían sa corcóran, sa quilquígan. * Quinórcod,
quinílquig.

Rallar. = Pagcórcor, pagquílquig. * Pagsámoc, pagbórlay, pagaling̃ása.

Rallo. = Quilquígan, corcóran, quilquílan, lirguíran, lirguílan.

Rallon. = Hing̃aníban ng̃a pagabuhion sa bosog.

Rama. = Sang̃á. * Táuo ng̃a guican sa maong guinicánan sa obán. * Pothao
ng̃a macalíg-on sa marca sa mg̃a pigsánan sa imprenta.

Ramada. V. Ramaje.

Ramadan. = Cuaresma ng̃a pagapoasáhan sa mg̃a moros.

Ramal. = Tagsa ca labid sa mg̃a pisi. * Pisi ng̃a igagóyod sa mg̃a
mananáp. * Tagsa sa hunta hunta sa mg̃a hagdanán. * Mg̃a lang̃ob lang̃ob
ng̃a guican sa too ug sa oála sa mg̃a lang̃ob ng̃a dagcó. * Bisan onsa ng̃a
guican sa guinicánan.

Ramalazo. = Pagcalámbos sa pisi. * Labod ng̃a mahabilin sa paglámbos sa
pisi. * Caól-ol ng̃a ahat, calit, sa bisan asa sa laoas. * Casáquet,
calisód ng̃a moábot sa ahat, sa calit, sa oalá húna hunáon. * Calisód
ng̃a moábot sa bisan cansa tong̃ód sa salá sa lain.

Rambla. = Yota ng̃a ponó sa balás ng̃a guidála sa mg̃a bahá sa dagat ug sa
mg̃a subá.

Ramblar. = Lugar ng̃a guidaghánan sa mg̃a rambla.

Ramblazo. = Lugar ng̃a guiaguían sa mg̃a pagbahá.

Ramera. = Babáyeng bigáon, maólag, sa maláo-ay ng̃a batásan, babáye ng̃a
motógot sa iang laoas sa cadaghánan.

Ramería. = Baláy ng̃a guimpúy-an sa mg̃a bigáon. * Pagcabigáon, pagcaólag
sa mg̃a babáye.

Ramificacion. = Pagcabáhin, pagcabólag sa bisan onsa.

Ramificarse. = Pagbólag, pagbáhin.

Ramilla. = Sang̃áng diótay. * Bisan onsa ng̃a diótay ng̃a pagagamíton sa
bisan onsang tuyo.

Ramillete. = Cadaghánan sa mg̃a bolac ng̃a guipónpon ug guibáat sa
pagcaáng̃ay. * Matám-is sa pagcadágoay sa mg̃a bulac, ng̃a ibútang sa mg̃a
lamesa ng̃a calán-an. * Mg̃a dayan dayan sa mg̃a tumbága, sa bató, &c.,
ng̃a nagacaláin lain, ng̃a itóngtong sa mg̃a lamesa ng̃a calán-an. *
Cadaghánan sa mg̃a botang ng̃a labíng mahál.

Ramilletero. = Ang magabúhat ug magabalígya sa mg̃a ramillete. * Dayan
dayan ng̃a ibótang sa mg̃a altal.

Ramiza. = Cadaghánan sa mg̃a sang̃á. * Bisan onsang buhat sa mg̃a sang̃á.

Ramo. = Sang̃á. * Bisan onsa ng̃a may caposlánan. * Bahin sa bisan onsang
quinaárman. * Buhat, catungdánan ng̃a pagapaháton sa daghánan ng̃a mg̃a
táuo. * Bahin ng̃a nahólog sa bisan onsa.

Ramojo. = Cadaghánan sa mg̃a sang̃á ng̃a diótay ug magamáy.

Ramon. = Sang̃á ng̃a dagcó, ng̃a ipacáon sa mg̃a mananáp.

Ramonear. = Pagpótol, pagtagá sa mg̃a sang̃á sa cahoy.

Ramoneo. = Pagcapótol, pagcatagá sa mg̃a sang̃á sa mg̃a cahoy.

Ramoso. = Ang guidaghánan sa mang̃a sang̃á.

Rampa. V. Calambre. * Pagcahánding, pagcahanáyhay.

Rampiñete. = Puthao ng̃a manípis ug holohatáas, sa tomóy ng̃a balicó, ng̃a
icaíla sa calaínan sa tumbága sa mg̃a luthang.

Ramplon. = Sapín ng̃a mabága ug bastos. * Táuo ng̃a borong, buquírnon. *
Ang díli magabántay sa iang bisti ng̃a caugalíng̃on.

Ramplojo. = Botay.

Rampollo. = Sang̃á ng̃a italánom.

Rana. = Baquí, talá talá, paca.

Ranacuajo. V. Renacuajo. * Táuo ng̃a hamóbo ug talamáyon.

Rancajada. = Pagcaíbot sa mg̃a cahoy ug mg̃a tanóm ubán ang mg̃a camót.

Rancajado. = Ang guisagocsócan sa sinápsap, &c.

Rancajo. = Sinápsap, &c., ng̃a nagasagócsoc sa tiil, sa camót, &c.

Ranciarse. V. Enranciarse.

Rancidez. = Pagcapanós.

Rancio. = Ang napanós, ang nadúgay caáyo.

Rancioso. = Idem.

Rancheadero. = Lugar ng̃a pagabuhátan sa mg̃a baláy baláy, sa mg̃a payág,
sa mg̃a balong balong.

Ranchear. = Pagbúhat sa mg̃a balong balong, sa mg̃a payág.

Ranchería. = Lugar, baláy ng̃a pagatíngban sa mg̃a táuo ng̃a nagacaláin
lain ug pinuyánan.

Ranchero. = Ang magabúhat ug ang magabántay sa mg̃a balong balong.

Rancho. = Cadaghánan sa mg̃a táuo ng̃a nanagalírong sila sa pagcáon. *
Lugar ng̃a maháoan, ng̃a oaláy samoc, ng̃a pagaaguían sa mg̃a táuo. *
Catilíngban sa mg̃a táuo ng̃a nanagláin ug pinuyánan, ng̃a naning̃ób sila
sa pagsoguílon ug sa pagsábot sa bisan onsa. * Tagsa ca solód solód ng̃a
pagabuháton sa mg̃a sacayán arón manghípus ang mg̃a grumete. * Balon ng̃a
magdála sa mg̃a sacayán sa ng̃atanán ng̃a quinahánglan sa pagcáon.

Randa. = Dayan dayan sa puntíyas ng̃a ibútang sa mg̃a bisti.

Randado. = Ang guidáyan dayánan sa mg̃a puntíyas.

Randal. = Panápton ng̃a ponó sa mg̃a bohó bohó ng̃a diótay ug tinúyo.

Randera. = Babáyeng nagabúhat sa mg̃a puntíyas.

Rangífero. = Mananáp sa opát ca tiil.

Ranina. = Mg̃a caogátan sa ilálom sa dila.

Ránula. = Hubág ng̃a mataróc sa ilálum sa dila sa mg̃a cabayo ug sa mg̃a
baca.

Ranúnculo. = Tanóm.

Ranura. = Canal ng̃a pagaboháton sa mg̃a papán, mg̃a cahoy, mg̃a bató, &c.,
sa pagsolód ug pagáng̃ay sa lain ng̃a bató, cahoy, &c.

Raño. = Idem.

Rapacejo. = Sirsid sa bisti con sa panápton sa oaláy dayan dayan.

Rapacería. = Buhat ng̃a ang̃ay sa mg̃a báta.

Rapacidad. = Batásan sa pagpang̃áoat, sa pagcáhas, sa pagticás.

Rapador. = Ang magagúnting sa bohóc, ang magaálot.

Rapadura. = Pagcagúnting sa bohóc, pagcaálot.

Rapagon. = Báta ng̃a oalá pa torcan sa bong̃ot.

Rapamiento. V. Rapadura.

Rapante. V. Rapador.

Rapapies. V. Buscapies.

Rapar. = Pagálot sa bohóc. * Pagpang̃áoat, pagticás, pagcáhas.

Rapaz. = Ang magógma, ang maánad, ang may batásan sa pagpang̃áoat. *
Báta ng̃a diótay.

Rapazada. V. Rapacería.

Rapazuelo. V. Rapaz.

Rape. = Pagcaálot sa bong̃ot ng̃a dinalían.

Rapé. = Tabaco ng̃a dogmóc caáyo ug maítom.

Rápidamente. = Sa pagcadalí, sa pagcalágmit, sa pagcacosóg.

Rapidez. = Pagcalágmit, pagcadalí.

Rápido. = Madalíon, malágmit.

Rapiego. = Langgam ng̃a manágit.

Rapiña. = Ang quináoat, ang guiticás, ang guicáhas.

Rapiñador. = Caoatán, maninícas, mang̃ang̃áhas.

Rapiñar. = Pagpang̃áoat, pagcáhas, pagágao, pagticás.

Rapista. V. Rapador.

Rapo. = Gamút ng̃a maíng̃on sa nabo.

Rapónchigo. = Tanóm.

Raposa. V. Zorra. * Táuo ng̃a malaláng̃on, batid.

Raposear. = Pagbúhat sa bisan onsa sa pagcalaláng, sa pagcabátid.

Raposera. = Baláyan sa mananáp ng̃a guing̃álan ug zorra.

Raposería. = Limbong, pagcalaláng sa paglímbong sa isigcatáuo.

Raposo. = Zorra ng̃a laqui.

Raposuno. = Ang nahatong̃ód sa raposa.

Rapsodia. = Libro ng̃a sinolátan sa mg̃a polong, sa mg̃a soguílon ng̃a
hinóad sa lain ng̃a libro.

Rapta. = Babáye ng̃a quináoat, tinában sa laláqui, sa linugsánay con sa
paglímbong ba canía. * Salá ng̃a pagaboháton sa táuo ng̃a magatában sa
usá ca babáye sa linogsánay con sa paglímbong canía.

Raptor. = Ang mang̃áoat, ang magatában sa usá ca babáye, sa linugsánay
con sa paglímbong canía.

Raquítico. = Ang mobáti sa saquét sa raquitis.

Raquitis. = Saquét ng̃a nahamútang sa pagcaláin sa dagoay sa olo, sa
mang̃a bocton, sa mg̃a bitíis ug sa obán ng̃a mg̃a bocóg. * Pagcaníoang.

Raramente. = Sa talágsa ra, sa pagcamilagros, sa pagcating̃ála.

Rarefaccion. = Pagcadagcó, pagcalagpád sa bisan onsa ng̃a diótay ug
haíctin ng̃a daan.

Rareza. = Pagcating̃ála sa bisan onsa. * Bisan onsa ng̃a cating̃aláhan. *
Pagcaláin sa gaoi, sa cagauían.

Raridad. = Pagcahínag sa bisan onsa. * Pagcating̃ála sa bisan onsa.

Rarificar. = Pagdagcó, paglagpád sa bisan onsa ng̃a diótay ug haíctin
ng̃a daan.

Raro. = Ang dagcó ug halagpád, labon ng̃a diótay ug haíctin ng̃a daan. *
Cating̃aláhan, hibólng̃an. * Mahál, hamíli, bilírhon. * Táuo sa gaoi, sa
cagaoían ng̃a lain, malisód.

Ras. = Pagcatopóng sa mg̃a botang. * Paghápit sa usá ca butang sa
mahínay lamang, sa ibábao lang.

Rasadura. = Pagcacalís, sa pagcasáphid.

Rasamente. = Sa pagcaháyag, sa pagcadayág.

Rasante. = Ang magasáphid.

Rasar. = Saphid. * Paghápit, pagdápat sa usá ca butang sa lain ng̃a
butang sa ibábao lamang, sa mahínay lang.

Rascadera. V. Rascador.

Rascador. = Capandáyan sa pagquías sa bisan onsa. * Dagom ng̃a
guibotáng̃an sa olong dagcó, ng̃a icadáyan dayan sa mg̃a babáye sa ilang
bohóc, sa ilang pinángco.

Rascadura. = Pagcacálot.

Rascamiento. = Idem.

Rascamoño. V. Rascador desde dagom.

Rascar. = Calot.

Rascazon. = Pagcacatól.

Rascon. = Langgam. * Ang maháit, maáras sa bába, sa lang̃ágng̃ag.

Rascuñar. V. Rasguñar.

Rasero. = Calís. * Pagcatopóng caáyo. * Sa oaláy pagcadagcó ug
pagcadiótay.

Rasgado. = Pultahán ng̃a dagcó ng̃a pagasórlan sa daghan ng̃a sugá. * Matá
ng̃a dagcó.

Rasgador. = Ang magaguísi, ang magasí-si ang magaquísi.

Rasgar. = Si-si, guisi, quisi. * V. Rasguear.

Rasgo. = Barlis ng̃a matahóm ng̃a icadáyan dayan sa mang̃a letra. * Polong
ng̃a macaígo, ng̃a icaáyo sa suguílon ug sa pagcahíngpit sa bisan onsa. *
Bisan onsa ng̃a pagboháton sa pagcaáng̃ay sa pagcalólot. * Baihon, dagoay
sa laoas sa tagsa tagsa.

Rasgon. = Pagcaguísi, pagcasí-si, pagcaquísi sa bisan onsang bisti con
panápton.

Rasgueado. V. Rasgueo.

Rasguear. = Pagcóscos sa guitara, sa sesta. * Pagbóhat sa mang̃a barlis,
sa pluma.

Rasgueo. = Pagcacóscos sa sesta.

Rasguñar. = Pagcárlis, pagcárlas, paggónit, pagcárlit, pagcámlas,
pagcáscas.

Rasguño. = Pagcagálas, pagcacárlis, pagcacárlas, pagcacárlit,
pagcagónit, pagcacámlas, pagcacáscas.

Rasilla. = Panápton ng̃a magamáy sa balahíbo sa mg̃a carnero. * Ladriyo
ng̃a pino, manípis.

Rasion. = Pagcaquías, pagcaquílquig.

Raso. = Ang patag, ang datág. * Siya, lingcoránan ng̃a oaláy sandígan. *
Lang̃it ng̃a maháoan, ng̃a oaláy dag-om. * Panápton sa igagáma ng̃a magáhi
ug masínao.

Raspa. V. Arista. * Cotay. * Tonóc, bocóg sa mg̃a isda. * Limbong sa
sugál sa baraja.

Raspador. = Quilquígan, corcóran, iquilías, igacágod.

Raspadura. V. Rasion. * Pagcacórcor, pagcacágod.

Raspajo. = Butay.

Raspamiento. V. Raspadura.

Raspante. = Bino ng̃a mahálang sa lang̃ágng̃ag.

Raspar. = Quias, cagod, corcor, quílquig. * Paghálang sa vino con sa
lain ng̃a ilímnon. * Pagpang̃áoat, pagticás, pagcáhas.

Raspear. = Pagsolosóngco sa pluma, sa pagsúlat.

Rasqueta. = Mg̃a pothao ng̃a maháit ng̃a icaquías sa mg̃a salog sa mg̃a
sacayán.

Rastel. = Hambóyan, sandígan, &c., ng̃a guibotáng̃an sa mg̃a cahoy, sa mg̃a
pothao, &c., ng̃a tiníndog.

Rastillado. = Ang guicaoátan sa bisan onsa.

Rastillador. V. Rastrillador.

Rastillar. V. Rastrillar.

Rastillero. = Caoatán, mang̃ang̃áhas, maninicás.

Rastillo. V. Rastrillo. * Camót.

Rastra. = Pagcagóyod. * Bisan onsa ng̃a nabítay ug nagóyod. * Tonób,
timáan ng̃a nahabílin sa miágui sa bisan diin. * Capandáyan sa paghípos
sa mang̃a dagámi, &c., ng̃a laya, sa mg̃a tanáman ug mg̃a cabalánan. *
Tohog sa bisan onsang bong̃a.

Rastrallar. V. Lastiguear.

Rastreador. = Ang magabólong sa bisan onsa sa pagsómay sa guiaguían, sa
timáan sa mg̃a tonób con sa lain ng̃a timáan. * Pagbalígya sa mg̃a mananáp
ng̃a guipatáy sa lugar ng̃a pagabaligyáan. * Pagtághap tong̃ód sa mg̃a
timáan. * Paglupád sa harúul caáyo sa yota.

Rastrero. = Ang magagóyod. * Ang magalupád ng̃a harúul sa yota, ng̃a
hapit modápat sa yota. * Táuo ng̃a obus, talamáyon, tampalásan. * Ang
may opicio sa lugar ng̃a pagapátyan sa mg̃a mananáp, sa mg̃a hayúpan. *
Ang nagadála sa mg̃a hayúpan ng̃a pagapátyon, sa lugar ng̃a palátyan
caníla.

Rastrillada. = Ang macóha sa macaúsa sa tagsa ca pagquigí, ug sa tagsa
ca pagóyod sa sorlay sa yota.

Rastrillar. = Pagquiguí, pagquichí sa lanot, &c.

Rastrillo. = Capandáyan sa pagquiguí sa lanot, &c. * Pothao ng̃a santic
sa mg̃a posil. V. Rastra desde capandáyan hasta tohog.

Rastro. V. Rastra desde bisan onsa. * Lugar ng̃a guitagána sa mg̃a
calongsóran sa pagpatáy ug pagbalígya sa mg̃a hayúpan. * Timáan sa bisan
onsa, ng̃a mahabílin sa bisan diin.

Rastrojera. = Yota ng̃a guicoháan na sa trigo, sa humáy, &c.

Rastrojo. = Ang dagámi ng̃a nahabílin sa yota sa nagálab na ang trigo,
ang humáy, &c.

Rasura. = Pagcaálot, pagcaquías, pagquílquig. * Lalog sa vino.

Rasuracion. V. Rasion.

Rasurar. = Pagálot.

Rata. = Ilagá ng̃a baye.

Ratafía. = Ilímnon ng̃a magáma sa aguardiente sa guindas ug sa obán ng̃a
mg̃a panácot ng̃a mahomót.

Ratear. V. Proratear. * Pagpáhat sa pagcaígo, somála sa mg̃a
pahanúngdan. * Pagcáoat, pagticás sa mg̃a tolotagídyot sa pagcalaláng. *
Pagaguínod. * Paggóyod sa yota.

Rateo. V. Prorateo.

Rateramente. = Sa pagcang̃íl-ad, sa pagcadaótan.

Ratería. = Pagcapang̃áoat sa mg̃a tolotagídyot, sa pagcalaláng. *
Pagcatampalásan. * Buhat ng̃a daótan, malágsot, mang̃íl-ad.

Ratero. V. Rastrero hasta ang may opicio. * Caoatán, mang̃ang̃áhas,
maninicás, ng̃a mang̃áoat sa mg̃a tolotagídyot, sa pagcalaláng. * Bisan
onsa ng̃a talamáyon.

Ratificacion. = Pagcamatúod sa guiíng̃on ng̃a daan.

Ratificar. = Pagmatúod sa bisan onsa.

Ratigar. = Pagbáat ug maáyo sa guibútang, sa pagcahúsay, sa careton, sa
galíng̃an.

Rátigo. = Cadaghánan sa mg̃a surlánan sa vino, ng̃a guilúlan sa careton,
sa galíng̃an.

Ratihabicion. = Pagángdo, pagtándo, sa bisan cansa, sa bisan onsa ng̃a
guibúhat sa lain sa iang ng̃alan.

Ratina. = Panápton sa balahíbo sa mg̃a carnero.

Rato. = Ilagá. * Macadiót, diriót sa horas. * Calípay con casáquet.

Raton. = Ilagá, balágtoc. * Bató ng̃a maháit sa cahiládman sa dagat, ng̃a
macatábas ug macapótol sa mg̃a cable sa mg̃a sacayán ng̃a guihócot sa mg̃a
sinípit.

Ratona. = Ilágang baye.

Ratonar. = Pagpáac, pagcótcot sa mg̃a ilagá. * Pagsaquét sa iríng cay
guilabíhan ang pagsobád sa mang̃a ilagá.

Ratonera. = Sagpá.

Ratonero ó Ratonesco. = Ang nahatong̃ód sa mang̃a ilagá.

Raudal. = Balaháan ng̃a pagaaguían sa daghan ng̃a tubig ng̃a mabahá caáyo.
* Cadaghánan sa bisan onsa.

Raudamente. = Sa pagcalágmit.

Raudo. = Malágmit.

Raya. = Barlis. * Caotlánan sa mg̃a provincia con mg̃a calongsóran. *
Catapúsan, tagál sa bisan onsa. * Calaínan sa isda.

Rayado. = Sinambágan, binórcan sa mg̃a barlis.

Rayano. = Ang naganáyon sa lain ng̃a yota. * Ang anáa sa caotlánan sa
dohá ca provincia, &c.

Rayar. = Pagbárlis. * Pagpánas, pagpápas sa guisólat. * Pagbótang, sa
obos sa obán ng̃a mg̃a polong ng̃a guisúlat, sa usá ca barlis, arón
timaánan. * Paglabáo, paglabí sa isigcaíng̃on. * Pagdápat sa usá ca
butang sa lain ng̃a butang. * Pagaláman daman, paglámdag, pagsógod sa
caarláuon.

Rayo. = Casoláo, casílao sa adlao, sa bulan ug sa mg̃a bitóon. * Linti.
* Mg̃a cahoy ng̃a guibótang sa mg̃a rueda, sa mg̃a malíng̃an. * Pusil,
escopeta, luthang. * Bisan onsa ng̃a mabáscog, ng̃a may cosóg, gahóm. *
Táuo ng̃a batid, sa matalínis ng̃a húna húna. * Ang caól-ol ng̃a maháit ug
dagcó. * Caáyo, cadáot ng̃a calit, ahat, sa oalá paabótan ug húna
hunáon. * Opiciales sa justicia, sa catarúng̃an. * Matá.

Rayoso. = Ang guibarlísan.

Rayuela. = Dula sa mg̃a báta.

Rayuelo. = Langgam.

Raza. = Lioat, calioátan. * Calaínan sa bisan onsa. * Casoláo, casílao
sa adlao.

Razado. = Panápton ng̃a bastos, ng̃a díli magsáma sa pagcapino, sa
pagcanípis.

Razon. = Húna húna, ihibaló, boot. * Casaráng̃an sa bale sa bisan onsa
ng̃a ibalígya. * Isip, ihap. * Cataróng̃an, casaráng̃an.

Razonable. = Ang moáng̃ay sa catarúng̃an, sa pagcatacós. * Arang arang,
maáyo ayo, igo igo.

Razonablejo. = Idem.

Razonablemente. = Ing̃on sa cataróng̃an. * Maáyo ayo.

Razonadamente. = Ing̃on sa nahamótang sa matúod ng̃a cataróng̃an.

Razonado. = Boótan.

Razonador. = Ang magaoáli, ang magasámbag.

Razonamiento. = Pagcasuguílon, suguílon, solte, cagúla.

Razonar. = Pagpamólong, pagsuguílon, pagsólte, pagcagúla.



RE

Reaccion. = Pagcabátoc, pagcacosóg, pagcasócol sa usá ca butang sa lain
ng̃a butang ng̃a magabátoc opód ug macapógos canía. * Pagcasócol sa bisan
onsa.

Reagravacion. = Pagcabóghat. * Pagcaópod, pagcaósob sa dagcóng cosóg.

Reagudo. = Táuo sa matalínis ug batid uyámot ng̃a húna húna.

Real. = Ang may pagcamáo gayód. * Ang nahatong̃ód sa hari. * Malólot
uyámot. * Ang sacayán ng̃a ponóan sa ubán ng̃a mg̃a sacayán sa mg̃a
escuadra. * Maáyo caáyo. * Lugar ng̃a guimpúy-an ug guihonóng̃an sa usá
ca pang̃obátan, ug ang guibotáng̃an sa balong balong sa hari con sa
general, sa ponóan sa mg̃a soldados. * Sicápat.

Realce. = Dayan dayan ng̃a molabáo, molabí sa bisan onsa. * Pagcadagcó,
pagcamahál.

Realejo. = Órgano, tolónggon ng̃a diótay ug ng̃a masáyon ng̃a pagabálhin
balhínon.

Realengo. = Longsod ug yota ng̃a nahatong̃ód sa hari ug sa Guinharían.

Realeza. = Cahímtang ug pagcabóot sa hari.

Realidad. = Pagcamáo ng̃a túod sa bisan onsa. * Camatúod, pagcamatúod,
matúod túod.

Realillo. = Sicaoálo ng̃a coliró, ng̃a oaláy cahoy.

Realista. = Ang mahagógma sa hari, ang maganonót sa dapig sa hari.

Realizable. = Ang arang buháton, ang mahímo ng̃a pagmatoóron.

Realizar. = Pagbúhat ng̃a túod.

Realmente. = Sa pagcamatúod, sa matúod gayúd.

Realzar. = Pagósoag, pagtáas sa bisan onsa, pagbótang sa labíng hatáas
sa pagcabútang ng̃a daan. * Pagdáyan dayan, pagtahóm.

Reamar. = Paghigúgma ug dagcó. * Pagbálos sa paghigúgma.

Reanimar. = Pagpahióli sa cosóg, sa gahóm. * Pagágda, pagsámbag sa
guióbsan sa buot.

Reapretar. = Paghogót pagopód, pagósob sa paghogót.

Rearar. = Pagdáro pagósob.

Reasumir. = Pagdáoat pagopód sa guibiáan ng̃a daan.

Reasuncion. = Pagcadáoat pagósob sa guibiáan ng̃a daan.

Reata. = Pisi ng̃a icahocót sa durúha con capin ba ng̃a mg̃a mananáp. *
Pagcaáng̃ay sa cabobót-on sa obán ng̃a mg̃a táuo, sa pagbóot sa ílang
isigcaíng̃on.

Reatadura. = Pagcahogót pagósob.

Reatar. = Paghogót sa durúha con capin ba ng̃a mg̃a mananáp, arón
managlacát sa pagcasonód sonód.

Reato. = Catungdánan ng̃a mahabílin sa pagbáyad sa baláidon tong̃ód sa
otang sa mg̃a salá, bisan ng̃a guipasáilo na ang maong mg̃a salá.

Reaventar. = Pagpálid pagopód sa bisan onsa.

Rebaba. = Bisan onsa ng̃a capin.

Rebaja. = Pagcacólang, pagcacópos sa bisan onsa.

Rebajar. = Pagcólang, pagcópos.

Rebajo. = Canal, bohó sa cahoy, sa bató, &c., arón pagasórlan ug
pagaang̃áyan sa lain ng̃a bató, sa lain ng̃a cahoy, &c.

Rebalaje. = Alimpólos sa mg̃a bahá sa tubig, sa sológ sa dagat ug sa mg̃a
sobá.

Rebalsa. = Tubig ng̃a díli magabahá, ng̃a magapuyó.

Rebalsar. = Pagpoyó, paghunóng sa cabahá sa tubig.

Rebanada. = Inárlip sa bisan onsa.

Rebanar. = Pagárlip sa bisan onsa.

Rebañadera. = Capandáyan ng̃a puthao sa pagcóha sa nahólog sa mg̃a atábay
ug sa anáa sa cahilárman sa dagat ug sa mg̃a subá.

Rebañar. V. Arrebañar.

Rebaño. = Panón sa mg̃a hayúpan. * Catilíngban sa mg̃a cristianos.

Rebasadero. = Lugar ng̃a pagaaguían sa mg̃a sacayán.

Rebasar. = Pagágui sa bisan diin sa mg̃a sacayán.

Rebate. = Pagcalális lalis. * Pagcaáoay, pagpang̃óbat.

Rebatiña. V. Arrebatiña.

Rebatir. = Pagbátoc, pagsócol sa cosóg sa lain. * Pagáoay, pagpang̃óbat
pagopód.

Rebato. = Paghimaló, pagcahimaló. * Bisan onsa ng̃a moábot sa ahat, sa
calit, sa oalá paghúna hunáon. * Pagcagobóc.

Rebautizante. = Ang magabúñag sa guibuñágan na.

Rebautizar. = Pagbúñag pagósob.

Rebelar. = Pagpaálsa, paghópo sa bisan cansa sa obán arón manócol sa
mang̃a ponóan. * Pagbólag sa pagcaamigos, sa pagcaábian. * Pagdáog sa
mg̃a cailíbgon ng̃a daótan.

Rebelde. = Ang moálsa, ang magasócol sa mg̃a ponóan. * Suquíhan,
masinocólon. * Cailíbgon ng̃a díli padáog sa maáyong húna húna. * Ang
díli magatamód sa mg̃a calóoy.

Rebeldía. = Pagcasóqui, pagcasócol. * Pagcaparáyon sa díli maáyong húna
húna, sa mg̃a buhat ng̃a daútan.

Rebelion. = Pagcaálsa, pagcasócol sa mg̃a ponóan.

Rebelon. = Cabayo ng̃a díli boot magsógot sa preno sa pagtóyoc sa luyo
ug sa luyo.

Rebenque. = Tinábas ng̃a panit, pisi ng̃a malíg-on, ng̃a ihalámpac ug
igacastigo sa mg̃a táuo ng̃a guihócman sa mang̃a buhat ng̃a mabóg-at. *
Pisi ng̃a hamóbo ng̃a igabáat ug igabítay sa bisan onsa sa mg̃a sacayán.

Rebeza. = Pagcabálhin sa mg̃a sológ, sa mg̃a pagtáob ug paghunás sa
dagat.

Rebisabuelo. = Apóhan ng̃a itagótlo, apóhan sa tohod.

Rebiznieto. = Apo ng̃a itagótlo, apo sa tohod.

Reblandecer. = Paghómoc sa bisan onsa.

Rebociño. = Mantiya ng̃a hamóbo ng̃a igatábon sa mang̃a babáye sa olo ug
sa nauong.

Rebollar. = Lugar ng̃a guitórcan sa daghan ng̃a mg̃a salíngsing sa ponóan
sa mg̃a cahoy.

Rebollidura. = Salaoáyon sa bohó sa mg̃a luthang, cay oalá boháton ug
maáyo.

Rebollo. = Salíngsing sa mg̃a cahoy, sa dapit sa ponóan.

Rebolludo. = Supang, matámboc. * Batóng mahál, diamante ng̃a baol pa.

Rebosadero. = Lugar ng̃a pagaaoásan sa bino, sa tubig, &c.

Rebosadura. = Pagcaáoas sa bino, sa tubig, &c.

Rebosar. = Pagáoas. * Pagdághan sa bisan onsa. * Pagpasábot sa mg̃a
timáan sa anáa sa cásing cásing.

Rebotador. = Ang magaómpoc.

Rebotadura. = Pagcaómpoc.

Rebotar. = Ompoc. * Pagláin sa color, &c., sa bisan onsa. * Pagsócol. *
Pagbálic sa tomóy sa mg̃a lansang, &c.

Rebote. = Pagcaómpoc.

Rebotica. = Ang solód ng̃a sonód sa botica. * Lugar ng̃a guitigúman sa
tubig sa ulan, sa mg̃a quinahánglan sa botica.

Rebotiga. = Ang sulúd ng̃a sonód sa guibotáng̃an sa tiendáhan.

Rebotin. = Ang dahon ng̃a icadóha sa mg̃a cahoy ng̃a mobóng̃a sa mg̃a moras,
sa nacóha na ang nahaúna.

Rebozar. = Pagpótus sa mg̃a sod-an sa mg̃a itlog, sa binócboc, &c. *
Pagdúngdong, pagtábon sa nauong sa pandong, &c.

Rebozo. = Pagcatábon sa nauong sa pandong, &c. * Pagcasalingcápao,
pagcasománg̃il. * Sa tinágo, sa hilom.

Rebramar. = Pagtíng̃og pagósob sa mg̃a mananáp. * Pagsigbálos balos sa
mg̃a mananáp sa ilang pagtíng̃og.

Rebramo. = Ting̃og sa mg̃a mananáp ng̃a icabálos sa ting̃og sa
isigcamananáp nila.

Rebudiar. = Pagpósng̃a sa baboy ng̃a ihálas con macaquíta sa mg̃a táuo.

Rebufar. = Pagpósng̃a sa mabágcog, sa pagcacosóg.

Rebujal. = Ang isip sa mg̃a hayúpan sa mg̃a panón ng̃a díli moábot sa
calím-an.

Rebujo. = Pagcadóngdong, pagcatábon sa mg̃a babáye arón díli sila
quit-on ug pagaílhan. * Potús ng̃a oalá hipóson ag maáyo.

Rebullicio. = Sabá, banhang dagcó.

Rebullir. = Pagsógod sa paglíhoc sa bisan onsa ng̃a nagapuyó.

Reburujar. = Pagpótus sa bisan onsa sa díli maáyo ng̃a pagcahípos.

Reburujon. V. Rebujo desde potús.

Rebusca. = Pagcadaguínot sa mg̃a bong̃a ng̃a nahabílin sa mang̃a cabalánan.
* Ang mg̃a bong̃a ng̃a mahabílin sa mg̃a cabalánan sa lioas na ang panúig.
* Ang labíng daútan sa bisan onsa.

Rebuscar. = Pagpólot, pagdaguínot sa mg̃a bong̃a ng̃a mahabílin sa mg̃a
cabalánan sa lioas na ang paghípos, sa nacúha an ang panúig. *
Pagpang̃íta, pagbólong, pagsúsi sa bisan onsa, sa dagcóng cacúgui.

Rebusco. V. Rebusca.

Rebuznador. = Ang magatíng̃og ing̃on sa pagtíng̃og sa mg̃a borrico.

Rebuznar. = Pagtíng̃og sa mg̃a borrico.

Rebuzno. = Ting̃og sa mg̃a borrico.

Recabar. = Pagdáng̃at sa guipanghináot tong̃ód sa maáyong pagpang̃amúyo.

Recado. = Polong ng̃a ipadála, ng̃a ipasuguílon sa lain. * Panomdóman ng̃a
maáyo, pagcahándom sa isigcaíng̃on. * Pagcomostá, pagpang̃omostá. *
Hatag, gasa, regalo, timáan sa maáyong buot. * Pagcaándam, pagcatagána
sa mg̃a quinahánglan sa bisan onsa. * Ang mg̃a quinahánglan sa pagcáon sa
matagádlao sa tagsa ca panimaláy.

Recaer. = Paghólog pagopód. * Pagbóghat sa mg̃a masaquét. * Pagábot sa
usá ca táuo sa mg̃a calisód sa lain ng̃a táuo.

Recaida. = Icadúhang pagcahólog, pagcapócan. * Pagcabóghat sa mg̃a
masaquét.

Recalada. = Pagcadónggo sa mg̃a sacayán.

Recalar. = Paghonób, pagyópyop. * Pagdónggo sa mg̃a sacayán sa laoígan,
pagábot sa hang̃in sa lugar ng̃a guilináoan.

Recalcadamente. = Sa pagcadásoc.

Recalcadura. = Pagcadásoc.

Recalcar. = Pagdásoc. * Paghagóot, paggóot. * Pagósob sa maong
suguílon.

Recalcitral. = Pagsíbog. * Pagsóqui sa minatúod.

Recalentamiento. = Pagcaínit pagósob.

Recalentar. = Pagínit pagopód. * Pagábot sa caíbog, sa paghigúgma.

Recalzar. = Pagdóol sa yota sa mg̃a tanóm, sa libót nila. * Pagáyo sa
mg̃a simiento sa mg̃a baláy, &c.

Recalzo. = Pagcaáyo sa mg̃a simiento sa mg̃a tilindógan sa mg̃a baláy.

Recamador. = Magbobórda.

Recamar. = Pagbórda.

Recámara. = Solód ng̃a sonód sa solód ng̃a guibotáng̃an sa higdáan. *
Solód ng̃a guihipósan sa mg̃a hias ug mg̃a casangcápan sa mg̃a baláy ng̃a
hariánon. * Lugar ng̃a pagasórlan sa pólvora sa mg̃a luthang, mg̃a pusil,
&c., sa pagbúhi caníla.

Recambiar. = Pagbáilo, pagtagílis pagósob.

Recambio. = Icadúhang pagcabáilo, pagcatagílis.

Recamo. = Pagcabólda.

Recancanilla. = Pagcaquiáng quiáng sa mg̃a báta, sa pagdúla nila.

Recantacion. V. Palinodia.

Recanton. = Ang bató ng̃a ipadápat sa mg̃a pared, arón díli madáot.

Recapacitar. = Paghúna húna, pagpalándong.

Recapitulacion. = Pagcaásoy sa pagcaláctor sa guiíng̃on ng̃a daan.

Recapitular. = Pagásoy sa pagcaláctod sa guiíng̃on ng̃a daan sa mg̃a
hatáas ng̃a polong.

Recargar. = Pagbála, paglólan pagopód. * Pagdógang sa cabóg-at sa
guipás-an, sa guibála, sa guilólan. * Pagsáoay tong̃ód sa bag-ong salá.
* Pagdógang sa castigo sa mg̃a saláan guican sa bag-ong paghócom.

Recargo. = Bag-ong bala, bag-ong lulan. * Bag-ong pagsáoay, tong̃ód sa
bag-ong salá. * Castigo ng̃a bag-o sa mg̃a saláan. * Pagcadógang sa
hilánat ug sa saquét.

Recata. = Pagcadímdim; pagcatagámtam, pagcatiláo pagósob.

Recatadamente. = Sa pagcabántay, sa pagcaólay.

Recatado. = Mabalantáyon. * Maólay. * Ang magabántay sa iang láoas, sa
iang pagpamólong, sa iang pagatúbang, &c.

Recatar. = Paghílom, pagtábon, pagtágo sa díli boot ng̃a hibalóan. *
Pagtiláo pagósob, pagtagámtam, pagdímdim pagopód. * Pagtáhap sa
pagbóhat sa bisan onsa.

Recatear. V. Regatear. * Paghícao. * Díli pagbóot, pagsúqui.

Recatería. V. Regatonería.

Recato. = Pagcabántay. * Pagcaólay, pagcatimáan sa mg̃a búhat, sa mg̃a
polong, &c.

Recaton. V. Regaton.

Recatonazo. = Pocpoc, pagcabónal sa tomóy, sa sop-ot sa bangcao.

Recatonear. V. Regatonear.

Recatonería. V. Regatonería.

Recaudacion. = Pagcapaníng̃il, pagcacaláoat sa salapí. * Ang solód ng̃a
pagatipígan sa salapí sa Guinharían.

Recaudamiento. V. Recaudacion. * Cahímtang sa pagcamaniníng̃il. * Ang
yota ng̃a hingsácpan sa gahóm sa maniníng̃il.

Recaudar. = Pagtíng̃il, pagtígom sa salapí sa Guinharían. * Pagbútang sa
maáyo sa bisan onsa.

Recaudo. V. Recaudacion. * Pagcaáco.

Recavar. = Pagcále pagopód.

Recazo. = Dayan dayan sa calang sa mg̃a polóan ug sa mg̃a onód sa mg̃a
hing̃aníban. * Bocó bocó sa ng̃a cuchillo.

Recelar. = Pagtáhap, pagtághap.

Recelo. = Pagcatáhap.

Receloso. = Matahápon.

Recentadura. = Ang binhi ng̃a pagatipígan sa pagsácot sa bag-ong minása.

Recental. = Anac sa carnero ng̃a magasóso pa.

Recentar. = Pagsácot sa bag-ong minása sa binócboc, sa binhi ng̃a
tinipígan. * Pagbág-o.

Receñir. = Pagbácos, paglícos pagósob.

Recepcion. = Pagcacaláoat. * Pagcasúsi, pagcasóquit sa hocom, arón
hibalóan sa matúod.

Recepta. = Libro ng̃a pagasolátan sa mg̃a silot.

Receptáculo. = Bolotáng̃an sa bisan onsa. * Dalángpan.

Receptador. = Ang magatábon, ang magatágo, ang magacágon cagon sa mg̃a
saláan.

Receptar. = Pagtábon, pagtágo, pagcágon cagon sa mg̃a saláan ug sa mg̃a
salá.

Receptivo. = Ang mudáoat, ang arang magdáoat.

Recepto. = Dalángpan.

Receptor. = Ang modáoat. * Ang escribano ng̃a guisógo sa hocom sa bisan
onsa ng̃a tacós ug boháton.

Receptoría. V. Recetoría. * Cahímtang sa pagcareceptor. * Ang opicio
ng̃a guitógon sa receptor.

Recercador. = Ang magapalibót, ang magapalícos pagósob.

Receso. = Pagcabólag, pagcapaháoa.

Receta. = Ang pagbóot sa mananámbal ng̃a sinúlat, arón ihátag sa
boticario ang tambal ng̃a guipang̃áyo. * Tolománon sa pagbúhat sa bisan
onsa. * Papel ng̃a guisulátan sa bisan onsa ng̃a guipang̃áyo.

Recetador. = Ang magasúlat sa mg̃a reseta.

Recetante. = Idem.

Recetar. = Pagpang̃áyo sa botica sa mg̃a tambal tong̃ód sa sulat ng̃a
guisúlat sa mananámbal.

Recetario. = Libro ng̃a pagasulátan sa mg̃a tambal ng̃a guipang̃áyo sa
mananámbal sa botica. * Cadaghánan sa mg̃a reseta ng̃a sinolátan sa mg̃a
tambal ng̃a oalá pa baidan sa boticario.

Recetor. V. Receptor. * Ang modáoat sa salapí sa Guinharían.

Recetoría. = Solód ng̃a pagatipígan sa salapí sa Guinharían.

Recial. = Solog ng̃a mabáscog sa mg̃a subá.

Reciamente. = Sa pagcabáscog, sa pagcacosóg.

Recibidero. = Ang mahímo ng̃a pagadaoáton.

Recibidor. = Ang mudáoat, ang macacaláoat.

Recibiente. = Idem.

Recibimiento. = Pagcadáoat, pagcacaláoat. * Pagcasogát, pagcatágbo,
pagcahinágbo. * Solód ng̃a pagadaoátan sa mg̃a bisita, solód ng̃a
guisóndan sa lasalas. * Altal ng̃a guigáma sa mg̃a cadalánan ng̃a
pagabotáng̃an sa Santísimo Sacramento sa mg̃a procesion.

Recibir. = Pagdáoat, pagcaláoat. * Pagságang. * Pagtágbo, pagsogát,
paghinágbo. * Pagatúbang sa mg̃a bisita. * Pagsócol sa boot magdámag.

Recibo. V. Recepcion. * Calig-ónan, camatuódan ng̃a guihátag sa táuo ng̃a
mudáoat sa bisan onsa.

Recien. = Bag-o pa, carón bag-o, díli pa dugay.

Reciente. = Idem. * Ang bag-o nahúman, natápus, natibáoas.

Recientemente. V. Recien.

Recinchar. = Pagbácus ug maáyo.

Recinto. = Solód.

Recio. = Mabáscog, macosóg. * Matámboc. * Supang, sa maísog ng̃a gaui.

Récipe. = Polong ng̃a linatín: ang reseta ng̃a guisúlat sa mg̃a mananámbal
sa pagpang̃áyo sa mg̃a tambal sa botica. * Bisan onsa ng̃a macasáquet,
macalisód.

Recipiente. V. Recibidor.

Recíprocamente. = Sa pagcabinálos balos.

Reciprocidad. = Pagcabálos sa usá ca táuo sa lain ng̃a táuo.

Recíproco. = Magsáma sa pagbálos.

Recitacion. = Pagcasóguid.

Recitador. = Ang magasóguir sa hatáas ng̃a ting̃og.

Recitar. = Pagsúguir sa bisan onsa sa hatáas ng̃a ting̃og.

Reciura. V. Robustez. * Pagcahorós sa hang̃in, pagbáscog sa init, sa
ulan, &c.

Reclamacion. = Pagcatáoag sa masingcámot. * Pagcasóqui sa mg̃a
pagsentensia sa hocom, tong̃ód cay oalá macaígo sa catarúng̃an. *
Pagcasigtáuag sa mg̃a langgam.

Reclamar. = Pagsigtáoag sa mg̃a langgam. * Pagtáoag sa minatúod, sa
masóbsob. * Pagsóqui sa bisan onsa ng̃a díli matárong.

Reclamo. = Ang langgam ng̃a aghop ng̃a guitorlóan arón taogon sa iang
ting̃ób ang mg̃a isigcalánggam nia. * Ting̃og ng̃a guitáoag sa usá ca
langgam sa lain ng̃a isigcalánggam nia. * Capandáyan sa pagtáoag sa mg̃a
langgam. * Ting̃og ng̃a igatáoag sa bisan cansang táuo.

Recle. = Túig ng̃a guitógot sa mg̃a canónigo arón maling̃áo ling̃ao, ug
arón díli sila muátang sa coro.

Reclinacion. = Pagcasándig, pagcasál-ig, pagcahámboy. * Pagcataquílid.

Reclinar. = Pagtaquílid, pagtóang. * Paghámboy, pagsándig, pagsál-ig.

Reclinatorio. = Hambóyan, sandígan, sal-ígan.

Recluir. = Pagbilánggo.

Reclusion. = Bilanggóan.

Reclusorio. = Idem.

Recluta. = Pagcadógang sa soldados ng̃a culang sa mg̃a pang̃obátan. * Ang
musulód sa pagcasoldados sa iang caugalíng̃on ng̃a pagbóot.

Reclutar. = Paghópo sa mg̃a táuo arón manolód sila sa pagcasoldado. *
Pagpatigáyon sa mg̃a quinahánglan.

Recobrante. = Ang magabáoi.

Recobrar. = Pagbáoi. * Paghióli sa capógdao, sa pagcaoalá sa búot, sa
mg̃a balatían.

Recobro. = Pagcabáoi. * Paghióli sa pagcapógdao.

Recocer. = Paglóto pagósob. * Paglabí sa capong̃ót, sa casocó.

Recocido. = Táuo ng̃a maánad na sa bisan onsa, batid.

Recocina. = Solód ng̃a harúul sa cosina, sa dapóg.

Recocho. = Ang loto ng̃a guilabíhan.

Recodadero. V. Reclinatorio.

Recodo. = Pagcasíco, pagcalicó sa mang̃a cadalánan.

Recogedero. = Lugar ng̃a pagahipósan sa mg̃a botang. * Capandáyan ng̃a
icahípos.

Recogedor. = Ang magapasáca sa iang baláy.

Recoger. = Pagcúha pagopód sa bisan onsa. * Pagtígom, pagting̃ób,
pagpópho, paghípos sa mg̃a bong̃a sa panúig. * V. Encoger. * Pagdaguínot
sa salapí ug sa bisan onsa. * Paghípos sa caugalíng̃on ng̃a baláy. *
Paghúna húna, pagpalándong.

Recogida. = Babáye ng̃a mopoyó sa usá ca baláy, sa díli magalacát sa
goa, guican sa iang pagbóot con sa sugo sa mg̃a ponóan.

Recogidamente. = Sa pagcaoaláy labot sa mg̃a caling̃áoan.

Recogido. = Ang magapuyó ng̃a sia usá ra, sa oaláy labot sa mg̃a
caling̃áoan.

Recogimiento. = Pagcatígom, pagcating̃ób, pagcatápoc, sa mg̃a botang. *
Dalángpan ng̃a malíg-on pagcabólag sa mg̃a caling̃áoan. * Pagcahúna húna,
pagcapalándong.

Recolar. = Pagsála pagopód sa vino, sa tubig, &c.

Recoleccion. = Pagcaláctod. * Pagcatúman ng̃a hingpit sa mg̃a tulumánon
sa ubán ng̃a mg̃a caparían. * Pagcahípos sa mg̃a bong̃a sa tiempo sa
panúig, sa panuígan. * Pagcatíng̃il sa salapí ug sa mg̃a bong̃a. *
Pagcabía sa ng̃atanán ng̃a calibutánon sa maáyong pagámpo ug pagpang̃amúyo
sa Dios.

Recolectar. = Paghípos sa mg̃a bong̃a sa panúig.

Recoleto. = Padre, religioso ng̃a magatúman sa pagcahíngpit sa mg̃a
tulumánon sa caparían ng̃a hingtúngdan, ug ang convento ng̃a guimpúy-an
nia. * Táuo ng̃a díli mahagúgma caáyo sa mg̃a caling̃áoan ng̃a calibotánon,
ug ng̃a may casaráng̃an sa pagbísti.

Recomendable. = Ang tacós ng̃a higugmáon ug palanggáon.

Recomendablemente. = Sa dagcóng pagcacúgui.

Recomendacion. = Pagcatógon. * Pagcadáyeg sa bisan cansa. * Pagcamahál,
pagcahamíli sa bisan onsa.

Recomendar. = Pagtógon sa bisan cansa arón magabántay ug magaalíma sa
bisan onsa. * Paglában sa bisan cansa sa pagdáyeg canía.

Recompensa. = Pagcabálus sa mg̃a calóoy. * Pagcabáilo ng̃a magsáma.

Recompensable. = Ang tacús ng̃a pagabáslan.

Recompensacion. V. Recompensa.

Recompensar. = Paghátag sa usá ca butang ng̃a tumbas sa bale sa lain ng̃a
butang ng̃a guidáoat. * Pagbálos sa mg̃a calóoy, sa mg̃a pahanóngdan.

Recomponer. = Pagáyo pagósob.

Reconcentramiento. = Pagcasolód sa usá ca butang sa lain ng̃a butang.

Reconcentrar. = Pagsolód sa usá ca botang sa lain ng̃a butang. * Pagtágo
sa mg̃a húna húna. * Paghúna húna sa minatúod sa bisan onsa.

Reconciliacion. = Pagcaábian pagósob, pagopód sa pagcahigála. *
Pagcatóg-an sa mg̃a salá ng̃a hingcalímtan ug sa mg̃a salá ng̃a diótay. *
Pagcacompisál sa mg̃a sacerdote.

Reconciliador. = Ang magapaamigos.

Reconciliar. = Pagcábig pagósob sa pagcahigála, pagopód sa pagcaábian.
* Pagpacompisál sa táuo ng̃a nagatúg-an sa mg̃a saláng diótay con sa mg̃a
salá ng̃a hingcalímtan sa lain ng̃a pagcompisál. * Pagdaláng̃in sa bisan
onsang lugar ng̃a sagrado ng̃a guibohátan sa mg̃a salá.

Reconcomerse. = Paglíhoc sa licód sa abága, ug sa bocó bocó, guican sa
pagcacatól ng̃a dagcó.

Reconcomio. = Pagcalíhoc sa bocó bocó, sa abága ug sa licód, ng̃a
dong̃an, guican sa pagcacatól ng̃a dagcó, con guican ba sa pagcadagcóng
calípay. * Catáhap ng̃a magatándog sa mg̃a húna húna.

Recóndito. = Ang natágo. * Ang nahóbong. * Ang halálom uyámot.

Reconduccion. = Pagcasábot sa pagábang pagopód sa bisan onsa sa human
na ang nahaónang pagsábot.

Reconducir. = Pagábang pagopód.

Reconocedor. = Ang magalí-li, ang magahíling ug maáyo.

Reconocer. = Li-li, hiling. * Pagpasábot sa pagcaía sa hari, sa mg̃a
ponóan, &c. * Pagtóg-an sa pagcatámod sa usá ca táuo sa isigcaíng̃on,
tong̃ód sa mg̃a calóoy ng̃a guidáoat. * Paghúna húna, pagpalándong. *
Pagíla, sa bisan cansa sa bisan onsa ng̃a ia. * Pagíla pagtóg-an sa
salá, sa sayúp ng̃a guibúhat.

Reconocidamente. = Sa pagcatamód.

Reconocido. = Ang magatamód sa mg̃a calóoy.

Reconociente. = Ang magalí-li, ang magahíling.

Reconocimiento. = Pagpacaíla, pagcahíling, pagcalí-li. * Pagcatamód. *
Pagpaóbos, pagcasácop.

Reconquista. = Pagcaángcon pagopód sa bisan onsa, guican sa gahúm sa
mg̃a hing̃aníban ug sa mg̃a soldados.

Reconquistar. = Pagángcon, pagdáog, pagpasácop pagósob sa mg̃a longsod,
&c., guican sa gahóm sa mg̃a soldados ug sa mg̃a hing̃aníban.

Recontante. = Ang magasúguid pagópod opod sa bisan onsa.

Recontento. = Malipáyon caáyo. * Calípay ng̃a dagcó.

Reconvalecer. = Pagáyo pagósob sa saquét.

Reconvencion. = Pagcasáoay, pagcabárlong sa bisan cansa, tong̃ód sa
maong salá.

Reconvenir. = Pagcasabá, pagbárlong, pagsáoay sa bisan cansa tong̃ód sa
salá nia. * Pagsáca sa hocom sa bisan cansa, sa maong táuo ng̃a nagasáca
canía.

Recopilacion. = Pagcaláctor sa mg̃a sulat. * Catilíngban sa bisan onsa.
* Catilíngban sa mg̃a leyes ng̃atanán.

Recopilador. = Ang magapaláctor. * Ang magating̃ób, ang magatígom.

Recopilar. = Pagláctor. * Pagting̃ób, pagtígom.

Recoquin. = Táuo ng̃a hamóbo ug matámboc caáyo.

Recordable. = Ang arang pagdomdómon. * Ang tacós ng̃a pagahandómon.

Recordacion. = Pagcadómdom, pagcahándom.

Recordador. = Ang magapadómdom, ang magahándom.

Recordante. = Ang icapadómdom, ang igahándom.

Recordar. = Pagdómdom, paghándom. * Pagmatá sa natólog.

Recordativo. V. Recordante.

Recorrer. = Paglí-li, paghíling, pagsolóng sa dagcóng cacúgui. *
Pagsósi. * Pagbása sa ibábao lamang. * Pagáyo sa nagadáot. * Pagdang̃óp.

Recortadura. V. Recorte.

Recortar. = Pagtábas sa capin sa bisan onsa, pagholíbis. * Paggónting
sa papel sa magacaláin lain ng̃a mg̃a dagoay. * Pagguínting guinting.

Recorte. = Pagcatábas. * Pagcaholíbis.

Recorvar. V. Encorbar.

Recorvo. V. Corvo.

Recoser. = Pagtahí pagopód.

Recostadero. = Lugar ng̃a pagaoraráyan.

Recostar. = Pagoráray. * Pagtaquílid. * Pagcalígad, paghígda.

Recova. = Pagcapálit sa mg̃a itlog, mg̃a pisó, &c., sa pagbalígya,
pagopód. * Lugar ng̃a pagabaligyáan sa mg̃a pisó, mg̃a itlog, &c. * Panón
sa mg̃a ayam.

Recoveco. = Pagcalicó licó, pagcasíco sa mg̃a cadalánan. * Pagcalaláng
sa mg̃a táuo sa pagdáng̃at sa guipanghináot nila.

Recovero. = Ang magapálit sa mg̃a manóc, sa mg̃a pisó, &c., sa pagbalígya
pagósob.

Recre. V. Recle.

Recreacion. = Caling̃áoan, calipáyan, calipátan.

Recrear. = Paglípay, paglípat, paglíng̃ao ling̃ao.

Recreativo. = Ang macalípay, ang macalípat, ang macalíng̃ao ling̃ao.

Recrecer. = Pagdagcó, pagpadagcó, pagpadághan sa bisan onsa. * Pagábot
sa bisan onsa sa pagcaáhat. * Paghióli sa gahóm, sa cosóg.

Recrecimiento. = Pagpacadagcó, pagcadághan.

Recreo. V. Recreacion. * Lugar ng̃a pagaling̃áoan, ng̃a padoláan.

Rectamente. = Sa pagcatárong. * Sa pagcaláctod.

Rectificacion. = Pagcahíngpit sa bisan onsa. * Pagcasoláy sa
pagcamatúod sa bisan onsa.

Rectificar. = Pagcahíngpit. * Pagsoláy, pagpamatúod sa bisan onsa. *
Pagólay sa mg̃a ilímnon.

Rectificativo. = Ang magahíngpit. * Ang icapamatúod sa bisan onsa.

Rectilíneo. = Ang nagáma sa mg̃a barlis ng̃a tindog.

Rectitud. = Pagcaláctod. * Pagcatárong.

Recto. = Matól-id, matanos. * Matárong.

Rector. = Magholópot, ang magabóot, magbolóot, ponóan. * Cura párroco.

Rectorado. = Cahímtang sa pagcarector, ug ang tiempo ng̃a pagadugáyan sa
opicio.

Rectoral. = Ang nahatong̃ód sa rector ug sa rectora.

Rectorar. = Pagtúman sa opicio sa rector.

Rectoría. = Cahímtang ug gahóm sa rector ug sa rectora.

Recua. = Cadaghánan sa mg̃a mananáp ng̃a pagabalsáhan. * Cadaghánan sa
mg̃a botang ng̃a nagacasonód sonód.

Recuadrar. = Pagbóhat sa bisan onsa sa pagcaláro.

Recuadro. = Pagcabáhin sa pagcaláro.

Recuaje. = Ang salapí ng̃a guibáyad tong̃ód sa pagágui sa mg̃a mananáp sa
bisan diin.

Recuarta. = Icaópat ca coldas sa sesta, sa guitara.

Recudimiento. = Gahóm ng̃a guihátag sa bisan cansang táuo sa
isigcaíng̃on, arón mamaníng̃il sa salapí ng̃a catongdánan nia ng̃a
panínglon.

Recudir. = Pagbáyad sa bisan cansa sa tacús ng̃a ibáyar canía. * Pagóli
sa bisan onsa sa lugar ng̃a guicoháan.

Recuento. = Isip, icadúhang ihap sa bisan onsa.

Recuerdo. = Panomdóman sa bisan onsa ng̃a miágui.

Recuero. = Ang magabántay ug magasonód sa mg̃a recua.

Recuesta. = Pagcapahibaló sa pagbóot sa hocom.

Recuesto. = Pagcahanáynay, pagcahándig.

Reculada. = Pagcasíbog, pagcaisíos, pagcaísol.

Recular. = Pagisíos, pagsíbog. * Pagisíos sa caogalíng̃on ng̃a pagbóot ug
húna húna. * Isol.

Reculo. = Manóc con pisó ng̃a tocóng, ng̃a oaláy icog.

Reculones. (á). = Sa pagcasíbog.

Recuperable. = Ang arang bauíon, ang mahímo ng̃a pagalocáton.

Recuperacion. = Pagbáoi, pagcalocát.

Recuperador. = Ang magabáoi. * Ang magalocát.

Recuperar. = Pagbáoi, paglucát. * Pagáyo ayo, pagárang arang sa saquét.

Recuperativo. = Ang icabáoi, ang icalucát.

Recura. = Capandáyan sa mg̃a magbobóhat sa mg̃a sodlay, sa paghínag sa
ilang mg̃a ng̃ipon.

Recurar. = Paghínag sa mg̃a ng̃ipon sa mg̃a sudlay.

Recurrir. = Pagdang̃óp, paquigmalóoy, pagpaquigtábang, pagpaquiglában. *
Pagúli sa lugar ng̃a guiguicánan, paghióli sa bisan onsa sa lugar ng̃a
guicuháan.

Recurso. = Pagcadang̃óp. * Pagcaóli, pagcahióli. * Pagánha sa lain ng̃a
hocom sa nagapíldi sa usá ca hocmánan.

Recusacion. = Pagcaáyad.

Recusante. = Ang magaáyad.

Recusar. = Pagáyad.

Rechazador. = Ang magasócol, ang musúqui, ang magasícuay.

Rechazamiento. = Pagcasóqui, pagcasócol, pagcasícuay.

Rechazar. = Sicuay, socól, suqui.

Rechazo. = Pagcasíbog sa bisan onsa cay misóngco sa lain.

Rechifla. = Pagcayúbit, pagcatíao ng̃a mabóg-at, pagcatámay.

Rechiflar. = Pagyúbit, pagtámay.

Rechinador. = Ang nagaagutíot, ang nagaíac, ang nagaígut, ang
nagabáglot, ang nagacáhit cahit, ang nagalágot, ang nagatagatá.

Rechinamiento. = Pagcaagotíot, pagcaíac, pagcaígot, pagcabáglot,
pagcacáhit cahit, pagcalágot, pagcatagatá.

Rechinante. V. Rechinador.

Rechinar. = Agutíot, iac, ígot, baglot, cahit cahit, lagot, tagatá. *
Pagbúhat sa bisan onsa sa pagcasóqui.

Rechino. V. Rechinamiento.

Rechoncho. = Táuo ng̃a hamóbo ug matámboc.

Red. = Layá, sahid, baling. * Bisan onsa ng̃a guilála sa pagcadágoay sa
layá, ng̃a may daghan ng̃a mg̃a bohó bohó. * Lugar ng̃a pagabaligyáan sa
tinápay. * Limbong, pagcalaláng, pagcaólo olo.

Redaccion. = Pagcasólat sa bisan onsa sa pagcahúsay, sa pagcasonód
sonód.

Redactar. = Pagsólat sa bisan onsa sa maáyong pagcahúsay, ug pagcasonód
sonód.

Redactor. = Ang magahúsay, ug magapasonód sonód sa mang̃a sulat.

Redada. = Bisan onsa ng̃a macóha sa macaúsa.

Redaño. = Panit ng̃a manípis sa pagcadágoay sa puyo puyo ng̃a magapótus
sa mang̃a tináe.

Redar. = Pagsáhid, pagtáctac sa baling, &c.

Redargucion. = Pagcasócol, pagcaíndig indig sa polong.

Redargüir. = Pagsócol. * Paglális lalis, pagíndig indig, sa polong.

Redecilla. = Panápton ng̃a linála sa pagcadágoay sa layá.

Rededor. = Libót, sa libót, sa lipót, sa luyo ug sa luyo, sa
pagcalícos.

Redel. = Sinógdan sa pagcanípis sa mg̃a laoas sa mg̃a sacayán.

Redencion. = Pagcabáoi, pagcalocát, pagcalóoas. * Tambal, sumpa. *
Dalángpan.

Redentor. = Ang magalóoas, ang magabáoi, ang magalucát. * Mamamáoi,
manlolocát, manlolóoas. * Si Jesucristo ng̃a Guinóo ta, ng̃a nagabáoi sa
mg̃a táuo sa cabihágan sa yaoa. * Padre sa caparían sa Merced ug sa
Trinidad, ng̃a magalocát sa mg̃a bihag ng̃a toa sa camorósan.

Redero. = Ang magabóhat sa mg̃a sahid, sa mang̃a baling, &c.

Redhibitorio. = Pagcabárbar sa pagsábot, sa nagapálit sa bisan onsa,
cay oalá sia sairan sa nagabalígya sa cadaótan sa maong guipálit.

Redicion. = Pagcaósob sa guiíng̃on na.

Redicho. = Táuo ng̃a magasángpot sa pagcacúti cuti.

Rediezmar. = Pagtíng̃il sa mg̃a icapólo. * Pagpang̃áyo pagopód sa mg̃a
icapólo.

Rediezmo. = Icadúhang pagbáyad sa mg̃a icapólo. * Ang icasíam ca bahin,
sa nacúha na ang mg̃a icapólo.

Redil. = Alud, coral, camálig ng̃a pagasórlan sa mg̃a hayúpan.

Redimible. = Ang arang baoíon ug lucáton.

Redimir. = Looas, locát, baoi. * Gaoas, misic.

Redigote. = Calaínan sa capote.

Rédito. = Polós, caposlánan sa salapí, tobo sa maong salapí.

Redituable. = Ang magapolós, ang mohátag sa tobo.

Reditual. = Idem.

Redituar. = Pagpolós, paghátag sa tobo.

Redoblado. = Táuo ng̃a matámboc, supang ug hatáas caáyo. * Pagcalacát
ng̃a malágmit.

Redoblamiento. = Pagcadóha sa bisan onsa.

Redoblar. = Pagdúha sa bisan onsa. * Pagbálic sa tomóy sa mg̃a lansang,
&c. * Pagósub, pagopód.

Redobla. V. Redoblamiento. * Pagcaósob, pagcaópod. * Pagcatóctoc sa
tambol sa pagcadáli, sa pagcalágmit.

Redoblegar. V. Redoblar.

Redoblon. = Pagcalímbong sa sugál sa baraja.

Redoma. = Sorlánan sa salamín, halagpád dapit sa obos ug haíctin dapit
sa bába.

Redomado. = Táuo ng̃a batid, malaláng̃on.

Redomazo. = Pocpoc ng̃a guipócpoc sa redoma.

Redonda. = Calaínan sa igagáma ng̃a baol pa. * Lugar ng̃a calán-an sa mg̃a
mananáp. * V. Rededor.

Redondamente. V. Rededor. * Sa pagcalíng̃in, sa pagcadayág, sa
pagcaoaláy duha duha.

Redondear. = Pagpalíng̃in sa bisan onsa. * Pagbáyad sa mg̃a otang. *
Pagpatigáyon sa caogalíng̃on lamang.

Redondel. = Calíng̃in. * Calaínan sa capote.

Redondete. V. Redondo.

Redondez. = Pagcalíng̃in.

Redondilla. = Calaínan sa garay, sa balac sa opát ca dalan.

Redondo. = Malíng̃in. * Madayág, sa oaláy duha duha.

Redondon. = Calíng̃in ng̃a dagcó.

Redopelo. = Pagcaáoay, pagcalális lalis sa daghánan, sa polong lamang.

Redor. = Baníg ng̃a diótay ug malíng̃in.

Redro. = Sa licód, sa oláhi. * Ang dao singsing, ang barlis ng̃a labíng
maítom sa mg̃a song̃áy sa mg̃a carnero.

Redrojo. = Bolig ng̃a diótay sa ubas, ug ang mg̃a bolig ng̃a guisáilo sa
pagpópo caníla. * Ang bulac ug bong̃a ng̃a icadúha sa mg̃a tanóm ug mg̃a
cahoy. * Báta ng̃a díli mutóbo caáyo.

Redrojuelo. = Idem.

Redruejo. = Idem.

Reduccion. = Pagcabálic sa bisan onsa sa pagcabútang ng̃a daan. *
Pagcabálhin sa usá ca butang sa lain ng̃a butang ng̃a magsáma. *
Pagcabáilo sa salapí, pagcadúgmoc. * Pagcabáhin bahin sa bisan onsa sa
daghan ng̃a mg̃a bahin. * Pagcaalísng̃ao, pagcaalísbo sa bisan onsa. *
Pagpaóbos, pagcasácop sa usá ca Guinharían, provincia con longsod. *
Pagcasámbag ng̃a mabáscog. * Pagcabálic sa matúod ng̃a Pagtóo.

Reducir. = Pagbálic sa bisan onsa sa lugar ng̃a guibutáng̃an ng̃a daan. *
Pagbáilo, pagtaguílis, pagdógmoc sa salapí. * Pagláctor sa suguílon. *
Pagbáhin sa bisan onsa sa daghánan ng̃a mg̃a bahin. * Pagpasácop,
pagpaóbos. * Pagsámbag, pagtámbag.

Redundancia. = Pagcacápin sa bisan onsa, pagcaáoas.

Redundante. = Ang capin, ang naáoas.

Redundar. = Aoas, capin. * Pagábot sa bisan onsa sa polós con sa
icadáot sa bisan cansa.

Reduplicacion. = Pagcadúha sa bisan onsa. * Pagcaópod, pagcaósob.

Reduplicar. = Pagósob, pagopód. * Pagdóha.

Reedificacion. = Pagcatíndog, pagbóhat pagopód sa baláy, sa Singbahán,
&c., ng̃a nagobá.

Reedificador. = Ang magatíndog, magapatíndog, magabóhat, magapabóhat
pagósob sa bisan onsa.

Reedificar. = Pagbúhat, pagtíndog pagopód sa bisan onsa ng̃a nagobá,
napócan, naláglag.

Reeleccion. = Pagcahing̃álan pagopód.

Reelegir. = Paghing̃álan pagopód, pagpíli pagósob.

Reembolsar. = Pagdáoat sa salapí ng̃a guipaólos.

Reembolso. = Pagcadáoat, pagcabáoi sa salapí ng̃a guihátag con guipaólos
sa isigcaíng̃on.

Reemplazar. = Pagílis sa usá ca butang sa lain ng̃a butang ng̃a magsáma.

Reemplazo. = Pagcaílis, pagcaalíli, pagcasalíli. * Pagcaponó sa bisan
onsa. * Ang táuo ng̃a nagasalíli sa lain sa pagcasoldados.

Reencuentro. = Pagcasóngco sa bisan onsa. * Pagcatábo, pagcasogát.

Reenganchamiento. = Pagcasáb-it, pagcacáo-it sa bisan onsa. * Salapí
ng̃a ihátac sa táuo ng̃a musulód sa pagcasoldados pagósob, con sa
nagasalíli sa lain ng̃a táuo.

Reenganchar. = Pagsáb-it, pagcáo-it, pagopód. * Ang mosolód pagopód sa
pagcasoldado sa obos na nacatúman na sa iang tiempo ug catungdánan.

Reenganche. V. Reenganchamiento, desde salapí.

Reengendrador. = Ang mohátag sa bisan onsa sa bag-ong pagcamáo.

Reengendrar. = Paghátag sa bag-ong pagcamáo, sa tong̃ód sa gracia.

Reensayar. = Pagsoláy, pagána ana, pagsána sana pagopód.

Reensaye. = Pagsoláy, pagsáng̃il pagósob sa mg̃a tumbága, sa buláoan con
sa salapí.

Reensayo. = Icadúhang pagsuláy sa bisan onsa.

Reexaminacion. = Pagcasoláy, pagcaexámen pagósob.

Reexaminar. = Pagexámen pagopód.

Refaccion. = Pagcacáon ng̃a igo sa casaráng̃an ng̃a icapacosóg sa laoas.

Refajo. = Calaínan sa saya sa mg̃a babáye.

Refalsado. = Limbóng̃an, burhíon.

Refeccion. V. Refaccion. * Pagcaáyo sa bisan onsa.

Refectorio. = Lugar ng̃a calán-an, sa mg̃a caparían.

Referencia. = Pagcasoguílon sa bisan onsa. * Pagcasáma, pagcaáng̃ay sa
usá ca butang sa lain ng̃a butang.

Referente. = Ang magasuguílon.

Referible. = Ang arang isúguid.

Referir. = Suguid, suguílon, ing̃on. * Pagpatigáyon sa bisan onsa arón
macúha ang tuyo ng̃a guipanghináot.

Refertero. = Maquigaoáyon.

Refilon (de). = Sa pagcataquílid, sa tinaquílid.

Refinacion. = Pagcaólay.

Refinadera. = Bató sa paglíguis sa pagcapino sa cacao.

Refinado. = Mahál caáyo. * Táuo ng̃a malaláng̃on uyámot.

Refinador. = Ang magaólay sa mg̃a ilímnon, sa mg̃a tambal, sa lana, &c.,
ug sa buláoan, sa salapí, &c.

Refinadura. V. Refinacion.

Refinar. = Pagólay. * Paghíngpit.

Refino. = Mahál, olay caáyo.

Refirmar. = Pagpamatúod.

Refitolero. = Ang magabántay sa refectorio, sa lugar ng̃a calán-an.

Reflejar. = Pagsíbog sa sugá sa adlao. * Paghúna húna.

Reflejo. = Ang magasíbog. * Pagcahúna húna ng̃a maáyo sa bisan onsa.

Reflexion. = Pagcasíbog sa mg̃a casuláo sa sugá. * Pagcahúna húna ng̃a
hingpit.

Reflexionar. = Paghúna húna ug maáyo.

Reflexivamente. = Sa maáyo ug hingpit ng̃a húna húna.

Reflexivo. = Ang casoláo sa adlao ng̃a mosíbog. * Ang maánad sa paghúna
húna, sa pagmátng̃on ug maáyo.

Reflorecer. = Paglúnhao pagopór sa mg̃a tanóm ug sa mg̃a cahoy. *
Paghióli sa bisan onsa sa iang pagcamahál.

Refluente. = Bahá sa mg̃a tubig, sológ ng̃a musíbug.

Refluir. = Pasíbog ca sológ sa subá, &c.

Reflujo. = Pagcahunás.

Refocilacion. = Pagcalíng̃ao ling̃ao, pagcalípay, pagcalípat.

Refocilar. = Paglípay, paglípat, paglíng̃ao.

Refocilo. V. Refocilacion.

Reforma. = Pagcabág-o, pagcaópod, pagcahúsay ng̃a bag-o sa bisan onsa. *
Pagcaárang, pagcaóndang sa bisan onsa. * Pagcabálic sa mg̃a tulumánon sa
mg̃a caparían sa nahaónang pagcabútang.

Reformable. = Ang tacós ng̃a ipahaóli sa nahaónang pagcabótang ng̃a
maáyo.

Reformacion. V. Reforma. * Pagcaáyo, pagcaósob sa bisan onsa.

Reformado. = Ponóan sa mg̃a soldados ng̃a nagaóndang sa pagtúman sa iang
opicio.

Reformador. = Ang magapahaóli sa maáyong pagcabótang sa bisan onsa.

Reformar. = Pagáyo, pagóli, pagbálic sa maáyong pagcabótang sa bisan
onsa. * Pagóndang sa pagtúman sa bisan onsang catungdánan con opicio. *
Paggobá sa bisan onsang catilíngban. * Pagdíot sa bisan onsa. * Pagáyo
sa batásan, pagbántay sa pagpamólong ug sa pagbúhat ng̃a caogalíng̃on.

Reformatorio. V. Reformador.

Reforzada. = Sintas ng̃a haíctin. * Coldas ng̃a dinúha sa mg̃a tolónggon.

Reforzado. = Luthang, pusil, &c., ng̃a mabága ug labí ng̃a sa ubán ng̃a
magsáma sa pagcadagcó. * V. Reforzada.

Reforzar. = Pagdúgang sa cosóg, sa gahóm. * Pagáyo sa nagadáot.

Refractorio. = Ang magalípas sa iang mg̃a polong, sa iang mg̃a pagsáad.

Refran. = Sangpotánan, cusangputánan.

Refregamiento. V. Fricacion.

Refregar. V. Estregar. * Pagbóyboy.

Refregon. V. Fricacion. * Labod. * Casáquet con calípay ng̃a guibútang
sa isigcaíng̃on.

Refreir. = Pagprito, paglóto sa manteca, sa tamboc, &c., pagopód,
pagprito ug maáyo sa bisan onsa.

Refrenamiento. = Pagcapogóng.

Refrenar. = Pagpogóng. * Pagsáoay, pagbárlong.

Refrendacion. = Pagpalíg-on, pagpamatúod sa bisan onsang sulat con
camatuódan sa pirma sa táuo ng̃a may opicio ng̃a mahál sa longsod, sa
pirma sa hocom, sa punóan. * Pagúsob sa pagbúhat sa guibúhat ng̃a daan.

Refrendario. = Ang may gahóm sa pagpirma sa mg̃a sulat, arón may
calig-ónan.

Refrendata. = Ang pirma ng̃a guibútang, sa mang̃a táuo ng̃a gahúman niána,
sa mg̃a sulat arón may onta ug calig-ónan.

Refrescador. = Ang magapabógnao.

Refrescar. = Pagpabógnao, pagbógnao. * Pagínom sa mg̃a ilímnon ng̃a
mabógnao. * Pagbóhat pagbág-o sa guibúhat ng̃a daan. * Pagbág-o sa
casáquet, sa calípay, sa caól-ol, &c. * Pagbáscog, pagcosóg. * Pagárang
arang sa caínit, sa tognao con sa hang̃in. * Pagpahóoay, pagpahamúrlay.

Refresco. = Calán-on ng̃a guicáon sa pagbáscog sa laoas. * Ilímnon ng̃a
mabógnao. * Ilímnon ng̃a matám-is, &c., ng̃a icagása ug icaábi abi sa mg̃a
bisita.

Refriega. = Pagcaáoay, pagcasócol, pagcalális lalis.

Refrigeramiento. = Pagcabógnao.

Refrigerante. = Ang macabógnao.

Refrigerar. = Pagbúgnao, paghalayáhay. * Pagbáscog sa cosóg.

Refrigerativo. = Ang icabógnao.

Refrigerio. = Pagcaáyo ng̃a guican sa bisan onsa ng̃a macabógnao sa
guinháoa.

Refuerzo. = Calig-ónan. * Tabang, pagcalában. * Pagcabága sa mg̃a
luthang.

Refugiar. = Pagpadang̃óp, pagdang̃óp.

Refugio. = Dalángpan.

Refulgencia. = Casoláo, casílao ng̃a guican sa bisan onsa ng̃a masíga. *
Pagcaguíla guila.

Refulgente. = Ang magaguíla guila, ang magapasoláo, ang may casoláo.

Refundicion. = Pagcatúnao pagopód, pagcaósob sa pagtónao.

Refundir. = Pagtúnao pagósob. * Paglócop, pagsácop. * Pagbálhin sa
bisan onsa sa cadáot con sa caayóhan. * Pagbóhat pagbág-o sa bisan
onsa.

Refunfuñadura. = Pagcabagólbol, pagcabagótbot.

Refunfuñar. = Pagbagótbot, pagbagólbol.

Refunfuño. V. Refunfuñadura.

Refutacion. = Pagcabátoc, pagcalális lalis sa mg̃a polong, sa lain.

Refutar. = Paglális lalis, pagbátoc sa polong, sa lain.

Refutorio. = Ang icabátoc sa mg̃a suguílon sa lain.

Regadera. = Surlánan sa tubig ng̃a binóho bohóan sa alaguían sa maong
tubig, ng̃a icabó-bo sa mg̃a tanóm, &c.

Regadero. = Idem.

Regadío. = Yota ng̃a mahímo ng̃a pagabo-bóan ng̃a pagaaguían sa tubig.

Regadizo. = Idem.

Regador. = Ang magabó-bo. * Capandáyan sa mang̃a magbobóhat sa mg̃a
surlay, sa pagbárlis sa cahitáson sa ilang mg̃a ng̃ipon.

Regadura. = Pagcabó-bo.

Regajo. = Tubígan ng̃a diótay.

Regala. = Papán con cahoy ng̃a guiibábao sa mang̃a olo sa mg̃a ligason sa
mg̃a sacayán.

Regalada. = Solód ng̃a guisórlan sa mg̃a cabayo ng̃a labíng mahál sa mg̃a
hari. * Cadaghánan sa mang̃a cabayo sa mg̃a hari.

Regaladamente. = Sa maáyong pagcabútang.

Regalado. = Maáyo, malómo, mahómoc, matám-is.

Regalador. = Ang mahagógma magregalo, maggása, magábi abi.

Regalar. = Paggása, pagregalo. * Pagálam alam, pagógay ugay. *
Pagpalípay, pagpalípat. * Pagpatigáyon sa mang̃a quinahánglan ng̃atanán.

Regalero. = Ang táuo ng̃a sologóon sa mg̃a baláy ng̃a hariánon ng̃a may
catongdánan sa paghátor sa mg̃a bong̃a ug mg̃a bulac sa hari.

Regalía. = Pagcabóot ng̃a caogalíng̃on sa mg̃a hari, sa ilang Guinharían.
* Pagcagáoas sa bisan onsa ng̃a guitógot sa bisan cansa.

Regalico, llo, to. = Regalong diótay. * Sorlánan sa panápton con sa
panit ng̃a balahibóon, ng̃a pagasórlan sa mg̃a babáye sa ilang camót, sa
tiempo sa tugnao.

Regaliz. V. Orozuz.

Regaliza. = Idem.

Regalo. = Gasa, hatag, regalo. * Calípay. * Pagcabótang ng̃a maáyo sa
mg̃a táuo.

Regalon. = Ang táuo ng̃a mahagógma mucáon ug magbísti ug maáyo.

Regañada. = Calaínan sa tinápay.

Regañado. = Calaínan sa sirioelas sa España.

Regañamiento. V. Refunfuñadura. * Pagcacasabá, Pagcaáoay.

Regañar. = Pagng̃ólob sa mang̃a iró. * Pagcasabá, pagáoay. * V.
Refunfuñar.

Regaño. = Pagcaculíot sa nauong sa timáan sa casucó. * Pagcatósta,
pagcadocót sa tinápay.

Regañon. = Ang magacasabá, ang magagáoay sa masóbsob. * V. Noruoste.

Regar. = Pagbó-bo.

Regata. = Alaguían, balaháan sa tubig, sa pagbó-bo sa mg̃a tanóm.

Regatear. = Pagháng̃io arón ipaóbos ang bale sa bisan onsa ng̃a ibalígya.
* Pagbalígya sa pagcatinágsa tagsa sa mg̃a manggad ng̃a guipálit sa
pináquiao. * Paglómba sa mg̃a sacayán.

Regateo. = Pagháng̃yo sa bili sa bisan onsa ng̃a guibalígya.

Regatería. V. Regatonería.

Regatero. V. Regaton.

Regato. V. Regajo.

Regaton. = Ang magabalígya sa tinágsa tagsa sa bisan onsa ng̃a guipálit
sa pináquiao. * Sop-ot sa mg̃a baston, sa mg̃a bangcao, &c.

Regatonear. = Pagpálit sa pináquiao sa pagbalígya sa pagcatinágsa
tagsa.

Regatonería. = Pagcabalígya sa pagcatinágsa tagsa sa guipálit sa
pagcapináquiao.

Regazar. V. Arregazar.

Regazo. = Bahin sa mg̃a saya cutub sa haoac hasta sa tohor. * Bisan
onsang butang ng̃a mudáoat sa lain ng̃a butang.

Regencia. = Pagcabóot, pagcahópot, cahímtang sa magbolóot. * Cahímtang,
pagcabótang sa usá ca Guinharían sa tiempo sa pagcaoalá pay edad sa
pagbóot sa mutúod ng̃a hari.

Regeneracion. = Bag-ong pagcamáo.

Regenerar. = Pagmáo sa pagcabág-o sa bisan onsa, pagáyo canía.

Regenta. = Asáoa sa regente. * Babáye ng̃a magabóot sa usá ca Guinharían
hasta sa pagábot ta igong edad sa matúod ng̃a hari.

Regentar. = Pagbóot, pagsúgo, paghúpot.

Regente. = Magbolóot, ponóan, ang magahúput. * Ang nagabóot sa usá ca
Guinharían, &c. * V. Regenta desde babáye.

Regiamente. = Sa pagcahári, ing̃on sa ang̃ay sa hari.

Regicida. = Ang mopatáy sa hari.

Regicidio. = Pagcapatáy, pagpatáy, pagbonó sa hari.

Regidor. = Ang magahópot, ang magabóot. * Tagsa ca táuo sa mg̃a
cabildóhan sa mg̃a longsod.

Regidoría ó Regiduría. = Cahímtang sa pagcaregidor.

Régimen. = Pagcahópot, batásan.

Regimentar. = Pagbóhat sa usá ca tapoc ng̃a dagcó sa mg̃a soldados, sa
mg̃a tapoc ng̃a diótay.

Regimiento. = Cadaghánan sa mg̃a regidor sa mg̃a cabildóhan sa mg̃a
longsod, cahímtang sa pagcaregidor. * Tapoc ng̃a dagcó sa mg̃a soldados
sa ilang caugalíng̃on ng̃a ponóan.

Regio. = Ang nahatong̃ód sa hari. * Mahál, halángdon.

Region. = Banua.

Regir. = Pagbóot, paghúpot, pagsógo. * Pagdála sa bisan onsa. * Pagóna.
* Pagsógot sa mg̃a sacayán sa bansálan, sa timon.

Registrador. = Ang magalí-li, ang magahíling, ang magasolóng ug maáyo.

Registrar. = Solóng, tan-ao, hiling, li-li, pagdayág sa bisan onsa arón
hilng̃on. * Paghóar sa mg̃a libro, sa mg̃a sugo sa mg̃a ponóan, sa mg̃a
camatoóran, &c. * Pagbótang sa mg̃a timáan sa mg̃a dahon sa mg̃a libro. *
Pagsúlat sa padron.

Registro. = Pagcahíling, pagcalí-li. * Pagahílng̃an, pagalilí-an,
pagatan-áoan. * Puthao ng̃a igapahínay ug igapadalí sa mg̃a horásan. *
Padron ng̃a pagasolátan sa mg̃a ng̃alan sa mg̃a táuo ng̃atanán sa
Guinharían, sa provincia con sa longsod. * Pagcadayág sa mg̃a manggar
ng̃a ibalígya. * Pagcasólat sa hingtóngdan ng̃a libro sa mg̃a sugo ug mg̃a
camatoóran ng̃a guican sa mg̃a ponóan. * Sinta, papel, &c., ng̃a guibótang
sa talioála sa mg̃a dahon sa mg̃a misal, sa mg̃a libro, &c. * Cajon cajon
ng̃a sorlánan sa hang̃in sa mg̃a órgano. * Pagcaáng̃ay ug pagcabálos sa mg̃a
dalan sa duhá ca nauong sa mg̃a dahon sa papel ng̃a pagamarcáhan sa mg̃a
imprenta.

Regitivo. = Ang magahópot, ang magabóot.

Regla. = Batacán, regláhan. * Batásan ng̃a paganóntan sa mg̃a catilíngban
sa mg̃a táuo. * Tolománon sa mg̃a caparían. * Sinógdan ug nahaónang
camatoóran sa mg̃a quinaárman. * Batacán sa catarúng̃an ng̃a paganóntan sa
mg̃a táuo sa ilang mg̃a buhat. * Casaráng̃an, socod ng̃a matárong. *
Pagcahúsay ng̃a onay sa mg̃a butang.

Regladamente. = Sa socod ng̃a matárong, sa maáyong batacán. * Sa
casaráng̃an.

Reglado. = Ang muápas sa casaráng̃an sa pagcáon ug pagínom.

Reglamentario. = Ang nahatong̃ód sa pagbóot sa mg̃a ponóan, sa batásan,
sa mg̃a leyes, sa mg̃a tolománon.

Reglamento. = Tolománon, batásan.

Reglar. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a tolománon sa mg̃a caparían. * Pagbárlis
sa pagcanonót sa batacán. * Pagáng̃ay sa mg̃a buhat sa matárong ng̃a
batacán. * Pagsáoay pagáyo sa batásan.

Regleta. = Tumbágang haíctin ng̃a ibútang sa talioála sa mg̃a dalan sa
mg̃a sulat ng̃a pagamarcáhan sa imprenta.

Reglon. = Batacán ng̃a dagcó.

Regnícula. = Táuo sa bisan onsang Guinharían.

Regocijadamente. = Sa calípay, sa maáyong buot.

Regocijado. = Ang macalípay, ang macalípat. * Malipáyon.

Regocijador. = Ang macalípay, ang magalípat.

Regocijar. = Pagpalípay, paglípay, paglípat, pagpalípat. * Paglíng̃ao
ling̃ao.

Regocijo. = Calípay, maáyong buot, himáya. * Timáan sa maáyong
cabobót-on.

Regodearse. = Paglípay, paghimóot sa bisan onsa ng̃a guihiagóman. *
Pagsolosólte, pagsolosuguílon, paglíng̃ao ling̃ao.

Regodeo. = Paghimóot ng̃a guican sa bisan onsa ng̃a guihiagúman.

Regojo. = Tipac ng̃a nahabílin sa lamesa ng̃a calán-an, sa capos na ang
pagcáon. * Báta sa diótay ng̃a laoas.

Regoldar. = Pagtóg-ab. * Pagándac sa oaláy hingtúngdan.

Regolfar. = Pagsíbog sa cabahá sa tubig.

Regolfo. = Pagcasíbog sa cabahá sa tubig. * Dagat sa talioála sa duhá
ca catárman.

Regona. V. Reguera.

Regordete. = Táuo ng̃a hamóbo ug matámboc.

Regostarse. = Paghagálam, pagcaánad. * Caíbog ng̃a dagcó sa bisan onsa
ng̃a guinatiláo.

Regraciar. = Pagpaquíta sa pagcatamód, sa paggása, sa pagregalo sa
bisan onsa.

Regresar. = Pagóli, pagpaúli, pagbálic sa lugar ng̃a guiguicánan.

Regresion. = Pagcasíbog, pagcaísol, pagcaisíos.

Regreso. = Pagcasíbog, pagcabálic, pagcaóli sa lugar ng̃a guiguicánan.

Regruñir. = Pagíoic caáyo. * Pagbagólbol, pagcagótbot uyámot.

Regüeldo. = Tug-ab, pagcatóg-ab. * Pagcaándac ng̃a oaláy hingtúngdan. *
Sahá ng̃a guican sa ponóan.

Reguera. = Canal, alaguían. * Baháan ng̃a pagaboháton pagtúyo sa
pagdápit sa tubig.

Reguero. = Tubígan, danao ng̃a diótay. * Timáan sa vino, tubig, &c., ng̃a
naágas agas, ng̃a nayabó. V. Reguera.

Regulacion. = Pagcahúsay sa isip.

Regulado. = Ing̃on sa cataróng̃an.

Regulador. = Ang magahúsay.

Regular. = Paghúsay sa bisan onsang tulumánon, pagnonót sa casaráng̃an
sa batásan ug sa quinabúhi. * Ang maáyo ayo, ang arang arang. * Táuo
ng̃a maganonót sa mg̃a tolománon sa bisan onsang caparían con
catilíngban. * Paghúsay sa bisan onsa.

Regularidad. = Pagcaáng̃ay. * Pagcatúman ng̃a hingpit sa mg̃a tulumánon
ng̃a caugalíng̃on. * Batásan ng̃a arang arang, ng̃a díli daótan.

Regularmente. = Ing̃on sa batásan.

Régulo. = Hari hari, ponóan sa diótay ng̃a Guinharían. * Bitóon ng̃a
dagcó caáyo sa mg̃a labíng dagcó. * Bahin ng̃a labíng mahál sa tombága,
sa buláon, sa salapí, &c.

Regurgitar. = Pagáoas sa vino sa tubig, &c., sa sudlánan.

Rehabilitacion. = Pagcabálic, pagcaóli sa pagcabótang ng̃a daan.

Rehabilitar. = Pagóli, pagbálic sa bisan onsa sa iang daan ng̃a
pagcabútang.

Rehacer. = Pagbúhat pagopód sa guigobá, pagáyo sa nagadáot, pagponó sa
guicoháan. * Pagbáscog, pagcosóg, pagdáoat sa bag-ong gahúm.

Réhacimiento. = Pagcabóhat pagósob.

Rehacio. = Suquíhan, sa magáhing olo.

Rehartar. = Pagbósog caáyo, pagdásoc uyámot.

Rehecho. = Táuo ng̃a díli hatáas, apan supang, matámboc, sa maáyong
laoas.

Rehen. = Táuo ng̃a mahál ng̃a mahabílin sa pagcaprenda sa ilálom sa gahóm
sa caáoay, hasta ng̃a matápos ug bisan onsa ng̃a holosáyon con pagsábot.

Reenchir. = Pagponó sa bisan onsa ng̃a micópos, ng̃a nacóha, pagponó sa
guicoháan, sa guicópsan.

Reherimiento. = Pagcasócol. * Pagcaómpoc.

Reherir. = Pagsócol. * Pagómpoc.

Reherrar. = Pagbótang pagopód sa cocó sa cabayo, &c., sa maong pothao,
apan sa bag-ong lansang.

Rehervir. = Pagbócal pagósob sa nabócal ng̃a daan, pagángdo sa cosóg sa
mg̃a cailíbgon.

Rehilar. = Pagbílic caáyo. * Pagcacoróg coróg. * Pagcahagónghong sa
bala, sa bató, sa paná, &c., ng̃a guisalibáy.

Rehilo. = Pagcacoróg coróg sa bisan onsa.

Rehinchimiento. = Pagcaponó.

Rehogar. = Paglóto sa sod-an sa caláyo ng̃a oaláy siga.

Rehollar. = Pagtónob pagósob.

Rehoyar. = Pagbág-o sa bohó ng̃a guibútang ng̃a daan.

Rehoyo. = Cayanáng̃an, pisácan, bohó ng̃a halálom.

Rehuida. = Pagcabólag sa bisan onsa, sa bisan diin tong̃ód sa catáhap sa
icadáot. * Pagcasíbog sa guilácuan ng̃a daan.

Rehuir. = Paglícay, pagbúlag sa bisan onsa, sa bisan diin ng̃a lugar,
tong̃ód sa catáhap sa mg̃a icadáot. * Paglágueu, pagaolá sa bisan onsa sa
lugar ng̃a guibutáng̃an. * Pagáyad sa bisan onsa.

Rehumedecer. = Pagómog ug maáyo.

Rehundir. = Pagbútang sa bisan onsa sa ilálom caáyo. * Pagtúnao pagopód
sa mg̃a tumbága. * Pagoalá sa bisan onsa, sa díli hingbalóan con mano.

Rehusar. = Pagáyad, díli pagbóot, pagdilí.

Reidero. = Ang hing̃alatáoan, ang magapatáoa, calatáoan.

Reidor. = Ang magacatáoa, hing̃atáoa.

Reimpresion. = Pagcamárca pagopód sa mg̃a imprenta sa bisan onsa ng̃a
sulat, libro, &c. * Cadaghánan sa mg̃a buoc sa mg̃a libro, &c., ng̃a
guimárca pagopód sa mg̃a imprenta.

Reimprimir. = Pagmárca pagósob sa mg̃a libro, &c., sa mg̃a imprenta.

Reina. = Ang asáoa sa hari. * Babáye ng̃a hari, ng̃a magabóot sa
Guinharían. * Putiócan ng̃a ponóan.

Reinado. = Cadugáyan sa tiempo ca pagcahári sa bisan cansa.

Reinante. = Idem.

Reinar. = Paghári, pagbóot sa Guinharían.

Reincidencia. = Pagcabúhat pagósob sa maong salá, sa maong sayóp.

Reincidente. = Ang macasalá pagopód sa maong salá.

Reincidir. = Pagbóhat, pagpacasalá sa maong salá.

Reincorporacion. = Pagcahiósa pagósob.

Reincorporar. = Paghiósa pagopód.

Reino. = Guinharían. * Cadaghánan sa mg̃a táuo ng̃a tinórlo sa paghúsay
sa mg̃a hulusáyon sa Guinharían. * Paghimayáan, calipáyan sa Lang̃it.

Reintegracion. = Pagcabáoi ng̃a hingpit sa bisan onsa.

Reintegrar. = Pagóli sa bisan onsa sa pagcatúman, sa pagcahíngpit. *
Pagbáoi pagósob sa naoalá.

Reintegro. V. Reintegracion.

Reir. = Pagtáoa, pagcatáoa. * Pagsógor sa pagguísi sa bisti, sa
panápton.

Reiteracion. = Pagcaópod, pagcaósob.

Reiteradamente. = Sa pagcaósob, sa pagcaópod, sa pagcabálic balic, sa
macadághan.

Reiterar. = Osáb, osob, opód, pagbóhat sa macadághan.

Reivindicacion. = Gahóm sa bisan cansa arón mang̃áyo sia sa bisan onsa
ng̃a ia gayúd, ug ng̃a toa sa lain.

Reivindicar. = Pagbáoi sa bisan cansa sa ilálom sa gahóm sa lain.

Reja. = Punta sa daro. * Mg̃a cahoy, mg̃a puthao, &c., ng̃a guipatíndog ug
guibalábag usáhay sa mg̃a talambóan. * Balatíbat, ulang ulang.

Rejo. = Tomóy sa puthao. * Soyod sa mg̃a putiócan. * Cabáscog, cosóg,
pagcasupang. * Capopóngtan sa gamót sa mg̃a tanóm ug sa mg̃a cahoy.

Rejon. = Pothao ng̃a matalínis.

Rejonazo. = Samad ng̃a guican sa pagsóntoc sa puthao ng̃a matalínis.

Rejoneador. = Ang magasóntoc sa puthao ng̃a matalínis.

Rejoneo. = Pagcasóntoc sa rejon.

Rejuela. = Bagáhan sa pagínit sa mg̃a tiil.

Rejuvenecer. = Pagbáta, pagóli sa pagcacosóg sa pagcabáta.

Relacion. = Pagcasóguid, suguílon. * Pagcaáng̃ay sa bisan onsa, sa usá
ca táuo con butang sa lain ng̃a butang con táuo. * Pagcaásoy,
pagcasáyor.

Relacionar. = Pagsúguid, pagásoy, pagsáyod.

Relacionero. = Ang magabalígya sa mg̃a suguílon ng̃a sinúlat, ug ang
magasúlat niána.

Relajacion. = Pagcadáot, pagcalóag sa bisan onsa. * Pagcatalápas,
pagcalípas sa mg̃a tulumánon ng̃a tacús unta ng̃a pagatumánon. *
Pagcagáoas sa pagtúman sa bisan onsang saad con pagpanómpa. *
Pagcahóoay, pagpahamórlay sa mg̃a buhat. * Pagcahátag sa hocom sa
Singbahán sa hocom sa longsod sa saláan, arón castigóhon samála sa mg̃a
pahanóngdan.

Relajadamente. = Sa pagcadaótan.

Relajador. = Ang magapasáilo.

Relajamiento. V. Relajacion.

Relajar. = Paglóag, pagtógot, pagpaságad sa pagtalápas sa mg̃a batásan,
sa mg̃a tulumánon. * Paggáoas sa catongdánan sa pagtúman sa mg̃a
pagpanúmpa ug mg̃a pagsáad. * Paghátag sa hocom sa Singbahán sa hocom sa
longsod sa táuo ng̃a saláan, arón patyon. * Paghóoay, pagpahamórlay sa
buhat. * Pagdáot sa batásan.

Relamer. = Pagtiláp pagopód. * Pagtiláp sa macadághan sa mg̃a ng̃abil. *
Pagándac sa bisan onsa ng̃a guibúhat.

Relamido. = Parayégon caáyo.

Relámpago. = Quilat. * Bisang onsang siga ng̃a ahat, ng̃a malágmit
muágui. * Bisan onsa ng̃a malágmit, ng̃a díli madúgay. * Ang miábot sa
húna húna sa pagcaáhat, bolog sa mg̃a matá sa mg̃a cabayo.

Relampagueante. = Ang magapaquílat.

Relampaguear. = Pagquílat, pagpang̃ílat. * Pagguíla guila caáyo.

Relance. = Icadúhang pagtáctac. * Ang muábot sa oalá húna hunáon ug
paabóton.

Relanzar. = Pagsócol, pagómpoc.

Relapso. = Ang magaósob sa pagpacasála sa maong salá.

Relatador. = Ang magaásoy, ang magasáyor, ang magasóguid.

Relatante. = Idem.

Relatar. = Pagsúguil. * Pagsáyor, pagásoy.

Relativamente. = Sa tung̃ód sa bisan onsa. * Sumála.

Relativo. = Ang may labot, ang nahatong̃ód sa lain ng̃a butang.

Relato. = Pagcasóguid, suguílon. * Pagcaásoy, pagcasáyod.

Relator. = Ang magasúguid. * Ang magaásoy, ang magasáyor. * Táuo ng̃a
magaásoy sa mg̃a capolong̃ánan sa atubáng̃an sa mg̃a hocom.

Relatoría. = Cahímtang sa pagcarelator.

Relavar. = Pagbónac pagósob.

Relave. = Icadúhang pagcabúnac. * Icadúhang paghúgas sa buláoan ng̃a
sináctan pa sa yuta.

Releer. = Pagbása pagopód.

Relej ó Releje. = Pagcadiótay sa mg̃a bohó sa mg̃a luthang sa lugar ng̃a
pagabotáng̃an sa pólvora. * Ang hugao ng̃a magáma sa bába ug sa mg̃a
ng̃abil.

Relente. = Ton-og, yamog.

Relentecer. V. Reblandecer.

Relevacion. = Pagcasalíli, pagcaalíli, pagcaílis, pagcaólos. *
Pagcagáoas, pagcamísic.

Relevante. = Ang magalabí, ang magalabáo.

Relevar. = Pagílis, pagólos, pagalíli, pagsalíli. * Paggáoas, pagmísic.
* Pagsáilo. * Pagpadagcó, pagdayág sa bisan onsa. * Pagpalíloc sa mg̃a
cahoy, sa mg̃a tumbága, &c.

Relevo. V. Relevacion. * Ang magaílis sa bantay.

Relicario. = Lugar ng̃a pagatipígan sa mg̃a reliquia. * Caban ng̃a mahál
caáyo, cajon cajon ng̃a maníndot ng̃a pagasórlan sa mg̃a reliquia.

Relieve. = Bisan onsang dayan dayan con dagoay ng̃a guilíloc sa papán,
sa tumbága, &c.

Religa. = Icadúhang sacót ng̃a ibútang sa buláoan sa salapí, &c.

Religacion. = Pagcabáat, pagcahiósa pagósob.

Religar. = Pagbáat, pagtácgos, paghiósa pagopód. * Pagsácot, pagósob sa
mg̃a tumbága.

Religion. = Pagtáhod sa Dios, galámhan sa calág ng̃a igatáhod sa Dios. *
Pagcatúman sa mg̃a buhat ng̃a maalampóon. * Pagcapoáng̃od. *
Pagcacristianos. * Pagcabótang sa mg̃a táuo ng̃a nanagsolód sa mg̃a
caparían ing̃on sa hingtóngdan ng̃a mg̃a tolománon.

Religionario. = Ang mononót sa religion ng̃a guing̃álan ug reformada, ng̃a
díli moíla sa Santos ng̃a Papa sa pagcapang̃ólo sa santa Iglesia.

Religionista. = Idem.

Religiosamente. = Ing̃on sa ang̃ay sa mg̃a cristianos, sa pagcatúman, sa
pagcahíngpit.

Religiosidad. = Cacógui sa pagtúman sa mg̃a catungdánan sa religion. *
Pagcatúman sa mg̃a buhat ng̃a maáyo. * Pagcahíngpit sa pagtúman sa bisan
onsa.

Religioso. = Ang matinumánon sa batásan sa iang caogalíng̃on ng̃a
religion. * Ang magabisti sa bisti sa bisan onsang caparían. * Ang
nahatong̃ód sa religion ug sa iang mg̃a sacop. * Táuo ng̃a mapoang̃óron,
maampóon. * Ang maganonót sa casaráng̃an.

Relimar. = Paglímbas pagopód.

Relimpiar. = Paghínis, pagnósnos pagúsob.

Relimpio. = Ang magabántay caáyo sa iang caugalíng̃on ng̃a laoas.

Relinchador. = Ang cabayo ng̃a magatíli, ang magahúni huni sa masóbsob.

Relinchante. = Idem.

Relinchar. = Pagtíli, paghúni huni sa mg̃a cabayo.

Relinchido. = Como el siguiente.

Relincho. = Pagcatíli, pagcahúni huni sa mg̃a cabayo.

Relindo. = Matahóm, maníndot, maáñag uyámot.

Relinga. = Pisi ng̃a icalíg-on sa mg̃a daplin, sa mg̃a sirsid sa mg̃a layág
sa mg̃a sacayán. * Coyab cuyab, calat.

Relingar. = Pagcóyab cuyab, pagcálat sa mg̃a layág. * Pagtahí sa relinga
sa mg̃a layág. * Paglíhoc sa mg̃a daplin, sa mg̃a relinga sa mg̃a layág, sa
pagsógod sa hang̃in.

Reliquia. = Tolotagídyot ng̃a natúla sa bisan onsa. * Bahin sa laoas sa
bisan cansang santos, con sa iang mg̃a bisti. * Timáan ng̃a nahabílin sa
bisan onsa ng̃a miágui na, caól-ol ng̃a nahabílin sa bisan onsang saquít
ng̃a daan.

Reloj. = Horásan.

Relojera. = Caban caban ng̃a diótay ng̃a pagasórlan sa mg̃a horásan.

Relojería. = Quinaárman sa pagbúhat sa mg̃a horásan. * Baláy ng̃a
pagabaligyáan sa mg̃a horásan.

Relojero. = Magbobóhat, ang magabóhat sa mg̃a horásan.

Reluciente. = Ang masínao, ang magaguíla guila, ang masíhag.

Relucir. = Sinao, guila guila, sihag, siga, quipat quipat, quiblat
quiblat, canang canang, hinao hinao, sigac sigac, quidlap, quilá quilá.
* Táuo sa maáyong batásan, pananglétan sa iang mang̃a buhat.

Reluchar. V. Luchar.

Relumbrante. = Ang masíga.

Relumbrar. = Pagsíga sa dagcóng sugá.

Relumbre. = Ang lamí sa ubán ng̃a mang̃a calán-on cay guiguisál sa
surlánan sa puthao con sa tumbága.

Relumbron. = Pagcaguíla guila ng̃a malágmit.

Rellanar. = Pagtámbac pagósob. * Pagpócan, pagcalígar sa ibábao sa
bisan onsa. * Pagdásoc.

Rellano. = Hunta hunta sa mg̃a hagdanán, quínaang áng̃an.

Rellenar. = Pagponó pagopód, pagdásoc pagósob. * Pagpacáon.

Relleno. = Ang naponó caáyo. * Pagcaponó. * Mg̃a otan, carne, &c., ng̃a
tinártad caáyo ug sináctan sa mg̃a panácot ng̃a isolód sa tian sa mg̃a
langgam, sa mg̃a tináe, sa mg̃a sileng dagcó, &c., ug pagalotóon sa
laolla con pagapritóhon.

Rellente. V. Relente.

Rellentecer. V. Relentecer.

Remachar. = Pagpicó, pagbálic sa tomóy sa lansang, &c.

Remache. = Pagcapicó, pagcabálic sa tomóy sa lansang, &c.

Remallar. = Pagáyo sa mg̃a bohó sa mg̃a layá, &c.

Remamiento. = Pagcabógsay, pagcagáod, pagcagayóng.

Remandar. = Pagsúgo sa macadághan sa maong sogóa.

Remanecer. = Pagtúngha pagósob, pagpaquíta pagbág-o.

Remaneciente. = Ang mutúngha, ang mapaquíta pagopód.

Remanente. = Ang nasálin, ang natúla, ang nahabílin sa bisan onsa.

Remangar. V. Lolho.

Remango. = Pagcalólho.

Remansarse. = Pagdánao sa tubig, &c., pagpuyó sa sológ, díli pagbahá.

Remanso. = Pagcapuyó, pagcahonóng sa cabahá sa tubig. * Pagcahínay
hinay, pagcadúgay.

Remar. = Paggáod, paggayóng, pagbúgsay. * Pagbúhat sa dagcóng cacúgui,
sa masingcámot.

Remarcar. = Pagtimáan, pagmarca pagósob.

Rematadamente. = Sa pagcatápus, sa pagcatagolá, sa catapúsan.

Rematado. = Ang oaláy tambal ug sumpa, ang nadáot caáyo.

Rematar. = Pagtápus, pagtibáoas. * Pagtógot sa bisan onsa ng̃a ibalígya
sa labíng maáyong pomalálit. * Pagoalá, pagbóncag, paggobá, pagláglag.

Remate. = Catapúsan, pagcatibáoas sa bisan onsa. * Catapúsan, tagál sa
bisan onsa ng̃a ibalígya.

Remecedor. = Ang magabúnal sa mg̃a sang̃á sa mg̃a cahoy arón mahólog ang
bong̃a.

Remedable. = Ang arang pagasóna sonáhon, pagasóod soóran, pagaíng̃on
ing̃ónon.

Remedador. = Ang magasóor soor, ang magasóna sona, ang magapanigíng̃on.

Remedar. = Sona sona, soor soor, pagpanigíng̃on.

Remediable. = Ang may tambal ug sumpa.

Remediador. = Ang magatámbal, ang moságang sa mg̃a icadáot, ang
magapatigáyon sa mg̃a sumpa sa bisan onsa. * Ang magatábang cutub sa may
quinahánglan.

Remediar. = Pagtámbal, pagsómpa, pagtábang cutub sa may quinahánglan. *
Pagságang, pagbáoi sa mg̃a icaráot.

Remedicion. = Pagcasócod pagopód.

Remedio. = Tambal, sompa. * Alaguílan sa pagbúhat sa bisan onsa. *
Dalángpan.

Remedir. = Pagsócod pagósob.

Remedo. = Pagcasóod sood, pagcasóna sona, pagcapanigíng̃on.

Rememorar. = Pagdómdom, paghándom.

Rememorativo. = Ang magapadómdom, ang icadómdom, ang icahándom, ang
magapahándom.

Remendado. = Ang tinopácan sa mg̃a topac con tinábas ng̃a nagacaláin lain
ug color.

Remendar. = Pagtúpac sa panápton, sa bisti, &c., ng̃a naguísi, ng̃a
nabólho. * Pagsáoay, pagbárlong. * Pagdógang sa guicoláng̃an.

Remendon. = Ang nagatúpac.

Remera. = Ang balahíbong dagcó ng̃a catapúsan sa mg̃a pacó sa mg̃a
langgam.

Remero. = Ang magabógsay, magagayóng con magagáor.

Remesa. = Pagpahátor, pagpadála sa bisan onsa.

Remesar. = Pagíbot sa mg̃a bohóc, sa mg̃a camót.

Remeson. = Pagcaíbot sa bohóc ug sa bong̃ot, sa camót. * Ang bohóc ug
ang bong̃ot ng̃a iníbot. * Pagcahonóng sa cabayo sa pagdalágan nia caáyo.

Remeter. = Pagsolód, pagsóol.

Remiche. = Caláng̃an sa talioála sa mg̃a banco sa mg̃a sacayán ng̃a
pagagaólan.

Remiel. = Ang icadúhang pagcapóga sa tobó.

Remiendo. = Tupac, sompay sa bisan onsa. * Mansa sa mg̃a panit sa mg̃a
mananáp.

Remilgadamente. = Sa dayan dayan ng̃a guilabíhan, sa pagcaláin lain sa
nauong.

Remilgado. = Ang magadáyan dayan caáyo sa iang bisti. * Ang
magapacaníndot, ang magaláin lain sa pagcabótang sa iang nauong, arón
dayégon sia ug pagaíngnon ng̃a maáyong báta sia.

Remilgarse. = Pagdáyan dayan caáyo sa bisti. * Pagláin lain sa
pagcabótang sa laoas ug sa nauong. * Pagparáyeg.

Remilgo. = Pacadáyan dayan ng̃a guilabíhan. * Pagcaláin lain sa
pagcabótang sa laoas ug sa nauong. * Pagcaparáyeg.

Reminiscencia. = Pagcadómdom, pagcahándom, pagcahísgot. * Gahóm sa
calág ng̃a icadómdom.

Remirado. = Ang magahúna húna ug magapalándong caáyo.

Remirar. = Pagsolóng, pagtán-ao, pagquíta sa maáyong pagpalándong. *
Pagcúgui sa bisan onsang buhat. * Paghimóot.

Remisamente. = Sa pagcalúya. * Sa pagcahínay, sa pagcadúgay.

Remisible. = Ang arang pasailóon.

Remision. = Pagpasáilo, pagcapasáilo. * Calúya. * Pagcahínay,
pagcaárang sa mg̃a saquét ug mg̃a caól-ol.

Remisivamente. = Sa lain táuo, sa lain lugar, sa lain túig.

Remisivo. = Ang magapadála, ang icapadála.

Remiso. = Malúya, ang guiálang aláng̃an sa iang pagbúot, pagcahínay sa
tugnao, sa init, &c.

Remisoria ò Letra remisoria. = Pagcapadála sa usá ca hocom sa mg̃a sulat
sa mg̃a salá, con sa saláan sa lain ng̃a hocom.

Remitente. = Ang magapadála, ang magapahátud. * Hilánat ng̃a abut abut,
ng̃a mamahínay hinay ug macosóg.

Remitir. = Pagpadála, pagpahátod. * Pagpasáilo. * Pagpagáoas,
pagpamísic. * Pagbáyan bayan. * Pagárang, pagóndang. * Paghínay hinay
sa caínit, sa hilánat, &c.

Remo. = Gayóng, gaod, bógsay. * Buhat ng̃a dagcó. * Ang mg̃a bocton ug
ang mg̃a paa. * Tagsa ca pacó sa mg̃a langgam.

Remocion. = Pagcabólag.

Remojadero. = Lugar ng̃a pagaholóman sa bisan onsa.

Remojar. = Pagbasá, paghomód pagopód, paghólom.

Remojo. = Pagcahólom.

Remolacha. = Tanóm ng̃a maáyo, ng̃a pagaotánon.

Remolar. = Pagbúhat sa mg̃a gayóng, sa mg̃a gaod, sa mg̃a bugsay. * Ang
táuo ng̃a magabúhat ug ang baláy ng̃a pagabuhátan niána.

Remolcar. = Pagbótar, paggoyód sa bisan onsa ng̃a mulutáo.

Remoler. = Paglíguis caáyo.

Remolimiento. = Pagcalíguis ug maáyo.

Remolinar. = Pagalimpólos, pagliló. * Pagalimpólo. * Pagtápoc,
pagting̃ób, pagtígom sa oálay husáyan.

Remolinear. = Paglibót, pagtúyoc.

Remolino. = Alimpólos, liló. * Tapoc sa mg̃a táuo ng̃a mabóloc. * De la
cabeza. = Alimpólo.

Remolon. = Malúya. * Mahináyon madugáyon. * Ng̃ipon ng̃a dagcó sa dapit
sa itáas sa baboy ng̃a ihálas.

Remolonearse. = Pagáyad. * Pagdúgay, pagtápul sa pagbúhat sa bisan
onsa.

Remolque. = Pagcabútar, pagcagóyod, pagcaságuib sa bisan onsa ng̃a
nagalutáo. * Ang pisi, ng̃a icabútad sa mg̃a sacayán.

Remollar. = Pagsápao.

Remondar. = Pagpánit, pagpácpac pagopód. * Pagcapón pagósob sa mg̃a
tanóm ug sa mg̃a cahoy.

Remonta. = Pagcatóngtong, pagcabayo pagopód sa cabayo. * Pagcaáyo sa
mg̃a sapín ng̃a guing̃álan ug botas. * Pagcasángcap sa mg̃a soldados sa
ilang caugalíng̃on ng̃a mg̃a cabayo. * Cadaghánan sa mg̃a cabayo ng̃a
guipálit ug dong̃an sa mg̃a soldado.

Remontar. = Pagbúgao, pagpacalágueu. * Paghátag sa mg̃a soldado sa mg̃a
bag-ong cabayo. Pagáyo sa mg̃a siya sa mg̃a cabayo. * Pagáyo sa mg̃a
botas. * Pagósoag, pagitáas. * Paglupád sa hatáas uyámot.

Remonte. = Pagcalupád sa hatáas caáyo. * Pagcaósoag, pagcatáas.

Remontista. = Ang táuo ng̃a guitógnan sa pagpálit sa mg̃a cabayo sa
soldado.

Remoque. = Polong ng̃a ondan ng̃a maháit ug mabóg-at.

Remoquete. = Pagpócpoc sa camót ng̃a quinómcom. * Polong ng̃a matístis,
malipáyon. * Pagcaábi abi. * Pagcaáli ali.

Remora. = Isda, cumí. * Bisan onsa ng̃a magaólang, magapaláng̃an,
magaháoid.

Remordedor. = Ang malisód, ang magacótcot sa húna húna ug sa casing
casing sa mg̃a táuo.

Remorder. = Papáac pagósob. * Pagsámoc, pagcótcot, paglisód sa bisan
onsa sa sulúd sa húna húna, sa casing casing. * Pagpaquíta sa mg̃a
timáan sa goa sa casáquet sa sulúd sa casing casing.

Remordiente. V. Remordedor.

Remordimiento. = Calisód, casámoc casáquet ng̃a mahabílin sa húna húna
ug sa calág, tong̃ód sa mg̃a daútan sa mg̃a buhat ng̃a guipamóhat.

Remostar. = Pagbótang sa dugá sa ubas ng̃a matám-is sa bino ng̃a caráan.
* Catám-is sa bino.

Remotamente. = Sa pagcahalayó.

Remoto. = Halayó.

Remover. = Paglálin, pagbálhin sa usá ca butang sa usá ca lugar sa lain
ng̃a lugar. * Pagcúha sa mg̃a caoláng̃an, sa mg̃a cabilínggan. * Pagcúha sa
opicio con sa cahímtang sa bisan cansa.

Removimiento. = Pagcabálhin, pagcalálin.

Remozar. = Pagbáta.

Rempujar. V. Empelir. * Pagparáyon sa caugalíng̃on ng̃a húna húna bisan
ng̃a may cabilínggan ug caoláng̃an.

Rempujo. V. Empellon.

Rempujon. = Idem.

Remuda. = Pagcaalíli, pagcasalíli, pagcaílis, pagcaólos, pagcapúli. *
V. Muda.

Remudar. = Ilis, alíli salíli, olos, puli.

Remullir. = Pagbóscag, pagbósog caáyo.

Remuneracion. = Pagcabálos.

Remunerador. = Magbabálos.

Remunerar. = Pagbálos.

Remuneratorio. = Ang icabálos.

Remusgar. = Pagtáhap, pagtághap.

Remusgo. = Hang̃in ng̃a mahínay, diótay ug mabúgnao.

Renacer. = Pagtáuo, paggóa, pagtoróc, pagcaguítib pagopód. * Pagcóha
tong̃ód sa pagbóñag sa quinabúhi sa grasia.

Renacimiento. = Pagcatáuo, pagcagóa, pagcatoróc, pagcaguítib pagósob. *
Ang pagbóñag.

Renacuajo. = Ang baquí ng̃a diótay ng̃a bag-o pa guican sa itlog. * Táuo
ng̃a hamóbo ug sa daótan ng̃aagóay. * Sapat sapat.

Renadío. = Ang trigo, humáy, &c, ng̃a musahá sa human na ang paggálab.

Rencilla. = Pagcaáoay paglális lalis.

Rencilloso. = Ang mahagúgma sa mg̃a paglális lalis, maquigaoáyon.

Renco. = Piáng cay madáoat ang mg̃a payod.

Rencor. = Domót, daótan ng̃a pagbóot.

Rencorosamente. = Sa pagcadomót.

Rencoroso. = Mang̃idómtan, ang magadomót.

Rendaje. = Cadaghánan sa mg̃a rienda sa mg̃a cabayo.

Rendicion. = Pagcapaóbos, pagcasácop. * Ang polós sa bisan onsa.

Rendidamente. = Sa pagpaóbos.

Rendido. = Sacop, ang napaóbos. * Ang guibórlay, ang guicápoy.

Rendija. = Lutac, balána, liqui.

Rendimiento. = Cabórlay, pagcacápoy, pagcaoalá sa cosóg, sa gahóm. *
Pagcalúya. * Pagcapaóbos, pagcasácop. * Polós, capuslánan sa bisan
onsa.

Rendir. = Pagdáog, pagpasácop. * Pagpaóbos, paghátag, pagtógot sa tagsa
tagsa sa iang caogalíng̃on ng̃a hingtúngdan. * Pagpolós sa bisan onsa. *
Pagsúca.

Renegado. = Ang mobía sa Pagtóo cang Jesucristo. * Táuo sa malágsot ng̃a
gaoi, tigpanómpa, tigpamólong ug daútan.

Renegador. = Idem.

Renegar. = Pagdíli, pagdilí sa minatúod sa bisan onsa. * Pagáyad,
pagbía, paglícay, pagdomót sa bisan onsa. * Pagbía, pagáyad sa Pagtóo
cang Jesucristo. * Pagbalícas, pagtónglo, pagpanómpa, pagpamólong sa
mg̃a polong ng̃a daútan.

Renglon. = Dalan sa mg̃a sulat. * Polós, caposlánan sa bisan onsa.

Renglonadura. = Mg̃a barlis sa mg̃a papel.

Rengo. V. Renco.

Reniego. = Balícas, pagpanúmpa, polong ng̃a daútan.

Renitencia. = Casóqui, pagcasúqui. * Pagcasócol.

Renitente. = Suquíhan, masinocólon.

Reno. = Mananáp ng̃a maíng̃on sa usá.

Renombrado. = Banságon, bantógon.

Renombre. = Icadúhang ng̃alan. * Bansag, ng̃alan ng̃a bantógon.

Renovacion. = Pagcabág-o. * Pagcaopód, pagcaósob. * Pagcabálhin sa
pagcabútang sa usá ca butang sa lain ng̃a pagcabútang ng̃a labíng
hingpit. * Pagcacaláoat sa Padre sa mg̃a hostiang diótay ng̃a guisolód sa
sagrario, ug pagcadaláng̃in, pagcaconsagrar sa lain ng̃a mg̃a hostia ng̃a
bag-o.

Renovador. = Ang magapabág-o.

Renovante. = Idem.

Renovar. = Pagbág-o. * Pagopód sa pagbúhat sa bisan onsa ng̃a
guiondáng̃an. * Pagílis sa mg̃a hostia ng̃a daan sa sagrario, sa mg̃a
hostia ng̃a quinonsagráhan ng̃a bag-o.

Renovero. = Ang magapabáilo sa salapí tong̃ód sa tobo.

Renta. = Polós, caposlánan sa bisan onsa ng̃a sohol.

Rentado. = Ang guisohólan, ang modáoat sa caposlánan sa iang oficio, sa
iang mg̃a baol, &c.

Rentar. = Pagpolós sa bisan onsa.

Rentero. = Ang nagaábang sa mg̃a baol, &c.

Rentilla. = Sugál sa baraja.

Rentista. = Ang quinaarmánon sa tong̃ód sa bisan onsa ng̃a macahátag sa
capuslánan sa Guinharían.

Rento. = Ang baláy ng̃a guibotáng̃an sa mg̃a capandáyan sa pagbúhat sa
yota, sa mg̃a cabalánan, &c.

Rentoso. = Ang macapolós.

Rentoy. = Sugál sa baraja.

Renuencia. V. Renitencia.

Renuevo. = Salíngsing, sahá, balágon ng̃a bag-o sa mg̃a tanóm, bag-ong
sang̃á sa mg̃a cahoy.

Renuncia. = Pagdilí. * Papel ng̃a guisolátan sa pagdilí, sa pagáyad, sa
pagbía sa bisan onsa. * Pagáyad, pagbía ng̃a guícan sa caugalíng̃on ng̃a
pagbúot sa bisan onsa ng̃a guiángcon.

Renunciable. = Ang arang pagaáidan, ang masáyon pagabiáan ug pagdilíon.

Renunciacion. V. Renuncia.

Renunciamiento. = Idem.

Renunciador. = Ang magadilí, ang magaáyad, ang magabía.

Renunciar. = Dilí, ayad, bia. * Pagpasipála. * Díli pagbótang sa usá ca
táuo sa dahon sa baraja ng̃a magsáma sa dagóay sa guibótang sa lain ng̃a
táuo.

Renunciativo. = Ang guipóslan sa bisan onsa ng̃a guibiáan, guiáiran ug
guidilí sa lain.

Renuncio. = Pagcadíli pagbútang sa usá ca táuo ng̃a nagasugál sa baraja
sa dahon ng̃a magsáma sa dagoay sa guibótang sa lain ng̃a táuo. * Polong
con buhat ng̃a oalá huláton ug paabóton.

Reñidamente. = Sa pagcaáoay.

Reñido. = Ang nanoyó, ang nabaláca sa lain.

Reñidor. = Ang nagaáoay sa masóbsob.

Reñidura. = Pagcaáoay, pagcabárlong, pagcasáoay.

Reñir. = Pagáoay paglális lalis, pagpang̃óbat. * Pagbárlong, pagsáoay.

Reo. = Saláan, ang nacasalá, ang nasayúp, ang tacós ng̃a castigóhon. *
Isda.

Reojo (mirar de). = Pagsolóng sa ibábao lamang. * Pagsolóng, pagtán-ao
sa timáan sa casocó, sa capong̃ót. * Pagpamid-oc.

Repacer. = Paghurút sa mg̃a mananáp sa mg̃a dagámi ng̃a guipanipsípan
nila.

Repagar. = Pagbáyar ug dagcó sa bisan onsa, pagpalabí sa pagbáyad.

Repajo. = Lugar ng̃a guilibótan sa mg̃a tanóm ug sa mg̃a cahoy.

Repanchigarse. = Como el siguiente.

Repantigarse. = Paglíngcod sa maáyong pagcatúyod ug pagcabútang.

Repapilarse. = Pagcáon ug maáyo, paghaágom ug maáyo sa lamí sa mg̃a
calán-on.

Reparable. = Ang arang tambálon, ang arang ayóhon. * Ang tacús ng̃a
pagatágdon ug pamatng̃ónon.

Reparacion. = Pagcatámbal, pagcaáyo sa bisan onsa. * Pagquigpasáilo.

Reparado. = Ang guiáyo. * Ang naándam, ang natagána.

Reparador. = Ang magaáyo sa bisan onsa. * Ang nacatimáan sa mg̃a sayóp,
sa pagcacúti cuti.

Reparamiento. V. Reparo y Reparacion.

Reparar. = Pagáyo, pagpatigáyon sa pagáyo sa cadáot sa bisan onsa. *
Pagsolóng, pagtán-ao ug maáyo. * Paghúna húna, pagmátng̃on. * Pagsáoay,
pagbárlong. * Pagquipasáilo, pagpang̃áyo ug peldon. * Pagságang,
paglícay sa mg̃a icadáot. * Pagáyo ayo, pagárang arang. * Pagbálic,
paghióli sa cosóg, sa gahóm.

Reparativo. = Ang icaáyo.

Reparo. V. Reparacion hasta pagquigpasáilo. * Pagcapamátng̃on,
pagcatimáan. * Duha duha, caculían. * Haclop, hampol ng̃a ibútang sa
cotó cotó, arón mahaóli ang cosóg, ang gahóm sa masaquét. * Bisan onsa
ng̃a macatábang, macalában.

Reparon. = Ang nacatimáan caáyo sa mg̃a sayúp sa isigcatáuo.

Repartible. = Ang arang bahínon, ang arang paháton.

Reparticion. = Pagcapáhat, pagcabáhin.

Repartidamente. = Sa mg̃a bahin, sa mg̃a pahat ng̃a nagacaláin lain.

Repartidero. = Ang pagapaháton ug pagabahínon.

Repartidor. = Ang magapáhat, ang magabáhin.

Repartimiento. V. Reparticion. * Amot, tampo, tampa ng̃a ipang̃áyo sa
tagsa tagsa ca táuo.

Repartir. = Pagbáhin, pagpáhat.

Reparto. V. Repartimiento y Reparticion.

Repasadero. = Sepiyo ng̃a dagcó ug hatáas sa mg̃a panday sa cahoy.

Repasadora. = Babáye ng̃a magabósog, magabóscag sa balahíbo sa mg̃a
carnero.

Repasar. = Pagágui sa lugar ng̃a guiaguían ng̃a daan. * Pagbósog,
pagbóscag sa balahíbo sa mg̃a carnero. * Pagsolóng, pagtán-ao pagopód. *
Pagásoy, pagsáyod pagósob, pagsúmay sa bisan onsa ng̃a guisaólo na. *
Paghíling, paglí-li sa ibábao lamang. * Pagtahí sa tolotagídyot ng̃a mg̃a
guisi.

Repasata. V. Reñidura.

Repaso. = Pagcaágui sa guiaguían na. * Pagcasúmay sumay sa guisaólo na.
* Paghíling ug maáyo sa bisan onsa, arón ponóan sa pagcacúlang. * V.
Reñidura.

Repastar. = Pagpacáon, pagpanípsip sa mg̃a mananáp.

Repasto. = Pagpacáon sa mg̃a mananáp ng̃a capin sa casaráng̃an.

Repechar. = Pagáng̃at sa mg̃a baquílid, sa mg̃a bang̃ílid.

Repecho. = Bang̃ílid, baquílid, pagcahanáyhay, pagcahándig.

Repelada. V. Ensalada.

Repeladura. = Icadúhang paggónting sa bohóc.

Repelar. = Paggónit, pagíbot sa bohóc. * Pagpadalágan sa cabayo sa
macaríot. * Pagálab sa dagámi, pagcúha, pagcópos, pagholíbis.

Repelente. = Ang icatolód, icadóso, icapaháoa.

Repeler. = Tolód, doso. * Pagdilí, pagáyad.

Repelo. = Supat, pagcalális lalis ng̃a diótay. * Pagcasúqui sa pagbúhat
sa bisan onsa.

Repelon. = Pagcabútad, pagcagúnit sa bohóc. * Bisan onsang bahín ng̃a
diótay ng̃a maíbot sa bisan diin. * Pagcadalágan ng̃a malágmit ug
macadíot lamang sa mg̃a cabayo.

Repeloso. = Cahoy ng̃a supat. * Táuo ng̃a cuti cutíhan, ng̃a madalí masucó
ug mabaláca.

Repellar. = Pagtápot sa apog con sa yeso sa mang̃a bongbong, sa pared
ng̃a guiáyo.

Repensar. = Paghúna húna sa mahínay, sa maáyong pagcamátng̃on.

Repente. = Pagcaáhat, pagcacálit, tagcoláhao.

Repentinamente. = Idem.

Repentino. = Bisan onsa ng̃a ahat, ng̃a calit, ng̃a oalá húna hunáon ug
paabóton.

Repentista. = Ang mamólong sa mg̃a balac sa ahat, sa pagcacálit.

Repenton. V. Repentino.

Repeor. = Labíng daótan.

Repercudida. = Pagcasíbog sa usá ca botang ng̃a mosóngco ug mudámag sa
lain ng̃a butang.

Repercudir. V. Repercutir.

Repercusion. V. Repercudida.

Repercusivo. = Ang macapasíbog.

Repercutir. = Pagsíbog.

Repertorio. = Libro ng̃a sinolátan sa bisan onsa, sa mg̃a hamóbong
polong, sa pagcaláctud.

Repesar. = Pagtímbang pagopód.

Repeso. = Pagcatímbang pagósob.

Repeticion. = Pagcaósob, pagcaópod.

Repetidamente. = Sa pagcaópod opod, sa pagcaósob osob, sa macadághan.

Repetidor. = Ang magaópod, ang magaósob. * Ang magapaleccion sa lain.

Repetir. = Pagópod opod, pagósob osob. * Pagpang̃áyo sa tagsa tagsa sa
iang caugalíng̃on. * Pagtúg-ab.

Repicar. = Pagtártar ug maáyo sa bisan onsa. * Pagcabágting sa
pagcacompás ug sa madalí sa mg̃a ling̃ánay. * Pagtólpoc, pagsóntoc
pagopód. * Pagparáyeg, pagándac.

Repinarse. = Pagósuag, pagitáas.

Repintar. = Pagpintal sa ibábao sa guipíntal na. * Pagdíhog sa nauong
sa mang̃a homót ug sa mg̃a color. * Pagmarca pagósob sa letra, sa goa sa
iang lugar, sa mg̃a imprenta.

Repique. = Pagcabágting sa mg̃a ling̃ánay sa madalí ug sa pagcacompás. *
Pagcaáoay, pagcalális lalis, pagcatúbag tubag.

Repiquete. = Idem hasta pagcaáoay.

Repiquetear. = Pagbágting sa mg̃a ling̃ánay sa madalí caáyo. * Pagáoay,
paglális lalis.

Repisa. = Lamesang diótay ng̃a pagatongtóng̃an sa bisan onsang dayan
dayan.

Repiso. = Bino ng̃a matáb-an.

Repizcar. V. Pellizcar.

Repizco. V. Pellizco.

Replantar. = Pagtanóm pagósob sa yota ng̃a guitámnan na.

Replantear. = Pagtimáan, pagbárlis pagopód sa baláy, sa singbahán, &c.,
ng̃a pagabuháton sa ibábao sa mg̃a simiento ng̃a nanaggóa na sa yota.

Replanteo. = Pagcabárlis, pagósob sa baláy ng̃a guihúna húna ng̃a
pagaboháton.

Replecion. = Pagcaponó, pagcabósog.

Replegar. = Pagpiló, pagpíco, pagconót pagopód. * Pagsíbog, sa
pagcahúsay, sa mg̃a soldados ng̃a nanaglacát sa onáhan.

Repleto. = Ponó caáyo.

Réplica. = Tubag, balíbad.

Replicador. = Ang nagabalíbad, ang nagatúbag.

Replicante. = Idem.

Replicar. = Pagtúbag, pagbalíbad.

Replicon. V. Replicador.

Repoblacion. = Pagcapuyó pagopód sa mg̃a táuo sa bisan diin.

Repoblar. = Pagpuyó pagósob sa mg̃a táuo sa bisan diin ng̃a lugar.

Repollar. = Pagtibúoc sa pagcagáhi sa mg̃a orlot sa mg̃a tanóm.

Repollo. = Coles ng̃a guicoyopósan sa mg̃a dahon sa pagcatibúoc ug
magáhi. * Pagcatibúoc ug cagáhi sa mg̃a orlot sa ubán ng̃a mg̃a tanóm.

Repolludo. = Tanóm ng̃a pagatibuócan sa pagcagáhi sa orlot. * Táuo ng̃a
hamóbo ug matámboc.

Reponer. = Pagóli, pagbálic sa bisan onsa sa lugar ug pagcabótang ng̃a
daan. * Pagponó sa culang ug sa nacúha sa bisan diin ug sa bisan onsa.
* Pagtúbag, pagbalíbad. * Pagbáoi sa puhónan, sa salapí, &c. * Pagóli
sa maáyong quinabúhi.

Reportacion. = Pagcapogóng, pagcahínay sa buot.

Reportamiento. = Idem.

Reportar. = Pagcapogóng. * Pagcóha, pagdáng̃at sa guipanghináot. *
Pagdála, paghátud.

Reposadamente. = Sa pagcahínay, sa pagcapuyú.

Reposado. = Ang nagapuyó. * Ang díli mahárloc, ang díli pagaculbáan.

Reposar. = Pagpuyó, paghóoay, pagárang, pagóndang sa pagbúhat, pagtólog
sa macaríot. Pagpoyó sa lolóbng̃an.

Reposicion. = Pagcabálic sa bisan onsa sa pagcabótang ng̃a daan.

Reposo. = Pagcapoyó, pagcapahóoay. * Pagcabótang ng̃a maáyo sa laoas ug
sa húna húna, sa calág.

Reposte. V. Despensa.

Repostería. = Solód sa mg̃a cabaláyan, ng̃a pagabohátan sa mg̃a matám-is
ug sa mg̃a ilímnon. * Cahímtang sa pagcarepostero, sa mg̃a baláy ng̃a
hariánon. * Cadaghánan sa mg̃a capandáyan ug mg̃a quinahánglan sa táuo
ng̃a repostero.

Repostero. = Táuo ng̃a may catungdánan sa pagbúhat sa mg̃a matám-is ug
mg̃a ilímnon sa baláy sa mg̃a dagcóng táuo ng̃a sologóon sa asáoa sa hari
con sa haring babáye, ng̃a may catungdánan sa pagátang sa pultahán sa
solód sa maong reyna ug sa pagpahómoc, pagbóscag sa mg̃a cama, sa mg̃a
colchon, sa íang higdáan.

Repregunta. = Icadúhang pagpang̃otána.

Repreguntar. = Pagpang̃otána pagopód.

Reprendedor. V. Reprensor.

Reprender. = Pagbárlong, pagsáoay, pagáoay.

Reprendiente. V. Reprensor.

Reprension. = Pagcabárlong, pagcaáoay, pagcasáoay.

Reprensor. = Tigsáoay, tigbárlong, ang magabárlong, magasáoay.

Represa. = Pagcahonóng, pagcapoyó sa bisan onsa, ug labí pa sa tubig.

Represalia. = Pagcaháoid sa mg̃a manggad con sa mg̃a táuo sa Guinharían
ng̃a caáoay.

Represar. = Pagbáoi sa sacayán ng̃a guicúha sa mg̃a caáoay. * Pagpapoyó,
pagpahonóng sa tubig ng̃a nagabahá. * Pagháoid, paghonóng.

Representable. = Ang arang ipaháyag, ipadayág, ipaquíta.

Representacion. = Pagcapaháyag, pagcadayág sa bisan onsa. * Pagcabúhat
sa mg̃a dula, sa mg̃a comedia. * Gahóm sa mg̃a táuo ng̃a may opicio ng̃a
hatáas. * Laráoan, landong sa bisan onsa ng̃a paquíta sa húna húna. *
Pagcaháng̃io, pagcapang̃áyo, pagcapang̃amúyo, sa mg̃a ponóan, ng̃a
guipahonóng sa mg̃a camatuóran ug sa mg̃a pahanóngdan. * Gahóm sa
pagdáoat ug sa pagbúhat sa bisan onsa sa ng̃alan sa lain.

Representador. = Ang magabúhat ug magaápil sa mg̃a dula.

Representar. = Pagpaháyag, pagdayág, pagpaquíta sa bisan onsa. *
Pagpaquíta, pagtúngha sa mg̃a landong, sa mg̃a laráoan sa húna húna. *
Pagásoy ug pagsáyod, pagsuguílon. * Pagbóhat sa bisan onsa sa ng̃alan sa
lain. * Pagalíli, pagsalíli. * Pagsúbli, pagpóli poli. * Paglaráoan sa
bisan onsa, paghímo ug laráoan. * Panigíngnan.

Representativo. = Ang laráoan sa bisan onsa.

Reprension. = Casabá, pagcabárlong, pagcasáoay.

Represivo. = Ang nacapogóng.

Reprimenda. V. Reprension.

Reprimir. = Pagpogóng, pagháoid.

Reprobable. = Ang tacós ng̃a saoáyon, ng̃a díli tangdóon, ang pagaáidan.

Reprobacion. = Pagcasáoay, pagcadíli, pagcadíli pagtángdo.

Reprobadamente. = Sa pagcadíli, sa pagcadíli ang̃ay.

Reprobador. = Ang magasáoay, ang magadíli, ang díli muándo.

Reprobatorio. V. Reprobador.

Réprobo. = Pinilían, ang guihócman sa impierno.

Reprochar. = Pagbóyboy. * Pagáyad.

Reproche. = Pagcabóyboy. * Pagcaáyad.

Reproduccion. = Pagpamólong sa guiíng̃on na, pagcabóhat ng̃a bag-o.

Reproducir. = Pagíng̃on sa guipamólong ng̃a daan, pagbóhat ng̃a bag-o sa
bisan onsa.

Repromision. = Pagsáad ng̃a guiópod opod.

Reprueba. = Bag-ong pagsuláy.

Reptil. = Mananáp ng̃a magadáhic, magagóyod sa yota cay oaláy tiil.

República. = Pagcahópot sa usá ca Guinharían sa mg̃a mulópio, sa oaláy
hari. * Pagcahópot, pagcabóot sa cadaghánan. * Bisan onsa sa
cadaghánan.

Republicano. = Ang nahatong̃ód sa república. * Ang mahagógma sa
república.

Repudiacion. = Pagcaáyad, pagcabía.

Repudiar. = Pagbía, pagáyad sa caugalíng̃on ng̃a asáoa.

Repudio. = Pagcabía, pagcaáyar sa caugalíng̃on ng̃a asáoa.

Repudrir. = Pagdónot uyámot. * Pagsáquet sa caugalíng̃on ng̃a húna húna,
sa díli ipaquíta sa goa ang casáquit.

Repuesto. = Inándam, tinagána. * Ang sorlánan, ang lamesáhan ng̃a
guibotáng̃an sa mg̃a quinahánglan ng̃atanán sa pagcáon.

Repugnancia. = Casóqui, pagcadíli ang̃ay, pagcadíli oyon. * Domót,
daótan ng̃a pagbóot.

Repugnante. = Ang díli ang̃ay, ang díli oyon. * Ang guiáidan, ang díli
pagahigogmáon, ang guidómtan.

Repugnantemente. = Sa pagcadomót, sa pagcaoaláy gogma.

Repugnar. = Pagdomót, díli paghigúgma, pagáyad, pagsóqui, díli pagáng̃ay
ug pagóyon.

Repulgar. = Pagpiló, pagtahí sa mg̃a sogot, sa mg̃a daplin sa mg̃a paño ug
sa obán ng̃a mg̃a panápton.

Repulgo. = Piniló sa mg̃a paño ug sa daplin sa obán ng̃a mg̃a panápton.

Repulido. = Ang guidáyan dayánan ug maáyo, sa pagcacúti cuti.

Repulir. = Pagsináo, paghínlo pagósob. * Pagdáyan dayan sa guilabíhan.

Repulsa. = Pagcapasipála. * Pagcadíli sa guipang̃áyo. * Pagcaáyad.

Repulsar. = Pagáyar, pagpasipála. * Pagdíli sa guipang̃áyo.

Repulsion. V. Repulsa.

Repulsivo. = Ang macaáyad ang magapasipála. * Ang magadíli.

Repullo. = Pagcalíhoc, pagcacoróg coróg sa laoas ng̃a ahat, guican sa
calísang, sa cahárloc, sa cacúlba. * Pagcating̃ála ng̃a calit.

Repunta. = Catarmán. * Bahin ng̃a diótay caáyo sa bisan onsa. *
Pagcaáoay, pagcalális lalis.

Repuntar. = Pagsógod sa pagcatáob sa dagat. * Pagsógod sa pagáslom, sa
pagquísom sa bino. * Pagbíquil biquil sa mg̃a cabobót-on.

Repurgar. = Pagoláy. * Pagnósnos, pagpáhid pagósob.

Reputacion. = Dung̃og ng̃a maáyo, maáyong ng̃alan.

Reputante. = Ang magahúna húna.

Reputar. = Paghúna húna.

Requebrador. = Ang magaáli ali, ang mahagúgma magoloatúbang ug magsólte
sa mg̃a babáye.

Requebrar. = Pagdógmoc, pagtípac, pagtípic pagopód sa bisan onsa. *
Pagáli ali, pagpamólong sa mg̃a polong ng̃a malómo sa mg̃a babáye.

Requemado. = Ang molomaítom cay guibólad con guibútang sa caláyo, ang
nasónog sonog.

Requemamiento. V. Resquemo.

Requemante. = Ang macaítom.

Requemar. = Pagsónog pagósob sa bisan onsa. * Pagoínit sa dugó. *
Pagsáquet sa sulúd sa casing casing sa díli ipaquíta ang casáquet. *
Paghálob sa mg̃a dahon, sa mg̃a tanóm.

Requemazon. V. Resquemo.

Requeridor. = Ang magapahibaló. * Ang magasúsi, ang magapaquigsáyor,
magapaquigásoy.

Requeriente. = Idem.

Requerimiento. = Pagcapahibaló sa mg̃a pagbóot sa mg̃a punóan, sa mg̃a
hocom.

Requerir. = Pagpahibálo sa mg̃a pagbúot sa mg̃a ponóan, sa mg̃a hocom. *
Paghíling, pagsúsi, pagpaquigsáyod, pagpaquiásoy. * Pagquinahánglan. *
Pagpasábot sa anáa sa húna húna, sa mg̃a caíbog, &c. * Pagsámbag,
pagágda, paghópo.

Requeson. = Pagcatibúoc sa gatas.

Requiebro. = Polong ng̃a malómo ng̃a igapamólong sa mg̃a babáye con sa mg̃a
laláqui, ng̃a icapasábot sa gogma. * Pagcalírog lirog sa ting̃og.

Requintador. = Ang magapalabí. * Ang magapalabáo ug dagcó.

Requintar. = Paglabí, paglabáo caáyo. * Pagitáas con pagóbos sa lilíma
ca punto sa ting̃og sa mg̃a tolónggon, ug sa ting̃og sa mg̃a táuo.

Requinto. = Ang icadúhang icalíma ca bahin ng̃a macóha sa bisan onsa, sa
nacúha na ang nahaúna ng̃a icalíma. * Tolónggon ng̃a maíng̃on ing̃on sa
clarinete.

Requisa. = Pagcadúao sa macapíla sa adlao adlao ng̃atanán, sa
magbalántay, sa mg̃a bilanggóan, sa mg̃a binilánggo.

Requisito. = Ang quinahánglan sa bisan onsa.

Requisitorio. = Sugo ng̃a guisógo sa usá ca hocom sa lain ng̃a hocom arón
matúman ang iang pagbúot, ang iang paghócom.

Res. = Hayúpan, guimbúhi sa opát ca tiil, cabayo, baca, calabáo, &c.,
ng̃a aghop.

Resaber. = Pagálam, pagsábot ug maáyo sa bisan onsa. * Pagtábi caáyo.

Resabiar. = Pagpaángcon sa daótan ng̃a batásan. * Pagsocó, pagcabaláca.
* Paghagálam sa lamí sa bisan onsa.

Resabido. = Ang magapacaálam.

Resabio. = Lalím ng̃a daútan sa bisan onsa. * Batásan ng̃a daútan.

Resaca. = Pagcalíhoc sa tubig sa mg̃a subá ug sa dagat sa paghúnas na.

Resalado. = Táuo ng̃a ang̃áyan, sa maáyong baihon ug pagcatíndog.

Resalir. = Paglabí, paglabáo, pagtóybo.

Resaltar. = Pagómpoc ng̃a icadúha. * Pagtáctac, pagbúlag sa usa ca
butang sa lain ng̃a butang. * V. Resalir. * Pagdayág sa bisan onsa
tong̃ód sa iang pagcatahóm ug pagcamahál.

Resalte. = Pagcalabí, pagcalabáo.

Resalto. = Pagcaómpoc. * V. Resalte.

Resaludar. = Pagbálus sa pagcaábi abi, sa pagcatábi.

Resalutacion. = Pagcabálus sa pagcaábi abi, sa pagcatábi sa lain.

Resárcimiento. = Pagcabálus sa pagcaáyo sa daútan ng̃a guibúhat.

Resarcir. = Pagcabálus sa mg̃a buhat ng̃a maáyo sa mg̃a cadaótan ng̃a
guibúhat sa isigcatáuo.

Resbaladero. = Lugar ng̃a pagadanglógan. * Ang magapahólog sa bisan
onsang salá con sayóp. * Dalin-ásan.

Resbaladizo. = Ang magadúyas, ang magadúmpias, ang magaós-os ang
magapadánglog, ang magapálos, ang magadalípsang, ang magadalín-as. * V.
el anterior.

Resbalador. = Idem hasta la estrellita.

Resbaladura. = Timáan ng̃a nahabílin sa lugar ng̃a guidanglúgan, ng̃a
guidalin-ásan sa bisan cansa.

Resbalante. V. Resbaladizo.

Resbalar. = Danglog, doyas, dompias, os-os, daliós-os, palos,
dalínsang, dalín-as. * Pagsálang, dili pagtúman sa catungdánan.

Resbalon. = Pagcadalín-as, pagcadánglog, pagcadaliós-os, pagcadóyas. *
Pagcahólog sa salá, sa sayúp.

Resbaloso. V. Resbaladero y Resbaladizo.

Rescatador. = Ang magabáoi, ang magalucát, mamamáoi, malulucát,
manlolóoas, ang magalóoas.

Rescatar. = Pagbáoi, paglucát, paglóoas pagtagílis, pagílis.

Rescate. = Pagcabáoi, pagcalucát, pagcalóoas, ang icalucát, ang
icabáoi. * Pagcabáilo, pagcatagílis, pagcatagáilo.

Rescindir. = Pagbárbar sa pagsábot, sa catongdánan.

Rescision. = Pagcabárbar sa bisan onsang pagsábot con catungdánan.

Rescisorio. = Ang macabárbad sa mg̃a pagsábot ug mg̃a catungdánan.

Rescoldo. = Abó ng̃a mainít caáyo, ng̃a may caláyo ng̃a dogmóc caáyo. *
Catáhap.

Rescripto. = Sogo sa ponóan ng̃a guican sa iang caugalíng̃on, con tobag
sa guipang̃áyo canía.

Resecacion. = Pagcamalá, pagcaláya, pagcabúlad caáyo.

Resecar. = Pagbúlad, pagláya. * Pagmalá caáyo.

Reseco. = Ang nabúlad. * Ang mamalá, ang naláya uyámot. * Táuo ng̃a
maníoang caáyo.

Resegar. = Paggálab pagósob.

Resellante. = Ang magamarca pagopód.

Resellar. = Pagmarca pagúsob.

Resembrar. = Pagpógas pagósob sa maong yota.

Resentido. = Ang nasáquet.

Resentimiento. = Timáan sa pagcabóong, sa pagcabalí sa bisan onsa. *
Casáquet, pagcabóg-at sa buot.

Resentirse. = Pagsógod sa pagcabóong, sa pagcabalí sa bisan onsa. *
Paghátag sa mg̃a timáan sa casáquet, sa pagcabóg-at sa buot.

Reseña. = Pagísip, paghíling, pagdóao sa mg̃a soldados sa ílang mg̃a
ponóan. * Pagsolóng ug maáyo sa mg̃a timáan sa mg̃a táuo con sa mg̃a
mananáp. * Timáan sa bisan onsa.

Reseñar. = Pagsúlat sa mg̃a timáan sa bisan cansa.

Resequido. = Bisan onsa ng̃a namalá malá, naláya laya.

Reserva. = Bisan onsa ng̃a guitipígan arón pagagamíton con may
quinahánglan pa. * Bisan onsa ng̃a guipahibaló sa isigcatáuo arón
hilómon ug dili isúguil sa lain. * Pagcalaláng, pagcabátid arón dili
onta sabóton sa lain ang anáa sa cásing cásing. * Pagcapogóng,
pagcadíli sa mg̃a ponóan sa obán ng̃a gahóm sa guipanógot sa mg̃a sacop. *
Salabótan, pagcaboótan. * Pagcasolód sa sagrario sa mg̃a Singbahán sa
Santísimo Sacramento.

Reservacion. = Pagcatípig sa bisan onsa.

Reservadamente. = Sa hilom, sa tinágo, sa pagcahílom.

Reservado. = Batid, malaláng̃on, ang díli magadayág sa anáa sa iang húna
húna. * Boótan. * Ang Santísimo Sacramento ng̃a guitipígan sa sagrario
sa mg̃a Singbahán.

Reservar. = Pagtípig, pagáyo, pagtagána. * Pagbáyan bayan sa bisan
onsa, sa oláhing adlao. * Paggáoas pagpamísic. * Paghílom, díli
pagtúg-an sa bisan onsa. * Pagtípig sa Santísimo Sacramento sa
sagrario. * Pagdíli sa mg̃a ponóan sa ubán ng̃a gahóm sa mg̃a pagtógot sa
ilang mg̃a sacop. * Pagháoid sa bisan onsa.

Resfriado. = Sip-on. * Pagcabó-bo sa yota mg̃a mamalá caáyo, arón
masáyon mg̃a pagararóhan.

Resfriador. = Ang magapasíp-on, ang magapabógnao.

Resfriadura. = Sip-on sa mg̃a mananáp.

Resfriamiento. = Pagcabógnao.

Resfriante. V. Resfriador.

Resfriar. = Pagbúgnao, pagbolobógnao. * Pagsógod sa tiempo sa tugnao. *
Pagsíp-on.

Resfrio. V. Resfriado.

Resguardar. = Pagsalípod. * Pagbántay.

Resguardo. = Bantay. * Salípdan, dalángpan. * Camatoóran ng̃a sinólat sa
mg̃a pagsábot. * Pagcabántay, ug ang mg̃a táuo ng̃a may catongdánan sa
pagbántay ng̃a díli unta ipanolód sa mg̃a longsod sa mg̃a manggad ng̃a
dinilían, ng̃a guidilí sa mang̃a ponóan.

Residencia. = Pagcapoyó ng̃a canúnay sa bisan diin. * Pagcahósay sa mg̃a
buhat sa tong̃ód sa mg̃a catungdánan sa usá ca hocom con ponóan, sa
tiempo ng̃a guidugáyan sa iang opicio. * Cahímtang sa ubán ng̃a mg̃a
dagcóng táuo ng̃a nanagpuyó sa lain ng̃a Guinharían, sa sugo sa ilang
hari.

Residenciar. = Paghúsay sa mg̃a buhat ng̃a nahatong̃ód sa catungdánan sa
mang̃a hocom ug mg̃a ponóan, sa tiempo ng̃a guidugáyan sa ilang opicio.

Residente. = Molópio, ang magapuyó sa bisan diin ng̃a lugar con longsod.
* Dagcóng tauo ng̃a nagpuyó sa lain ng̃a Guinharían, sa sugo sa iang
hari.

Residir. = Pagpuyó sa bisan diin.

Residuo. = Bahin ng̃a nahatóla, ng̃a nahabílin sa bisan onsa. * Lalog sa
bino, &c.

Resiembra. = Pagpógas sa díli pagapahamorláyan ang yota.

Resigna. = Pagcahátag sa caposlánan sa opicio sa pagcapadre sa usá ca
táuo, sa lain ng̃a táuo.

Resignacion. = Pagcaóyon ng̃a caogalíng̃on sa cabobót-on sa lain.

Resignadamente. = Sa pagcaílob, sa dagcong pagpaciencia.

Resignado. = Ang moóyon, ang moáng̃ay sa lain, ang magaílob, ang
magaántos sa dagcóng pagpaciencia.

Resignar. = Paghátag sa caposlánan sa pagcapadre sa usá ca táuo, sa
lain ng̃a táuo. * Pagóyon, pagáng̃ay sa pagbúot sa lain, pagándo sa iang
cabobót-on.

Resina. = Tagoc sa mg̃a cahoy.

Resinoso. = Ang may tagoc.

Resisar. = Pagdíot, pagcópos sa mg̃a socod sa vino, sa suca, &c.

Resistencia. = Pagcasócol, pagcasóqui.

Resistente. = Ang musócol, ang mosóqui.

Resistero. = Tiempo cutub sa odto hasta sa las dos sa hapon. *
Pagcaalang̃íi sa arlao.

Resistible. = Ang arang soclon, ang mahímo ng̃a pagabatócon. * Ang
masáyon ng̃a pagailóbon ug pagaantóson.

Resistidor. = Ang musócol.

Resistir. = Pagsócol. * Pagbátoc, pagdilí, pagílob, pagántos. *
Pagpang̃ósog.

Resma. = Bugcos sa limá ca gatús ca pliego ng̃a papel.

Resobrar. = Pagcápin caáyo.

Resobrino. = Pagumáncon ng̃a itagórha.

Resol. = Pagcaalang̃íi sa adlao, pagcaaling̃ása.

Resolano. = Lugar ng̃a guiarláoan sa oaláy hang̃in.

Resolucion. = Sogo, pagbóot. * Pagcaalísbo, pagcaalísng̃ao. * Pagcabáhin
sa bisan onsang tibúoc. * Pagcaoaláy catáhap, cahárloc ug caúlao sa
pagbúhat ug sa pagpamólong. * Pagcadalí, pagcalágmit sa pagpamólong ug
sa pagbúhat.

Resoluble. = Ang masáyon pagabarbáron, ang masáyon pagahusáyon.

Resolutivamente. = Sa minatúod gayúd, sa oaláy pagcasíbog sibug.

Resolutivo. = Ang may gahóm sa pagcópos.

Resoluto. = Lináctud. * Batir, ang maánad.

Resolutoriamente. V. Resolutivamente.

Resolvente. V. Resolutivo.

Resolver. = Pagsógo, pagbúot. * Pagláctor sa guisúlat ug sa guipamólong
sa mg̃a hatáas ng̃a polong. * Pagbárbar sa mg̃a caculían. * Pagbáhin bahin
sa usá ca tibúoc. * Paghanáyac sa pagbúhat ug sa pagpamólong sa bisan
onsa.

Resollar. = Pagguinháoa. * Pagtíng̃og. * Pagtápus sa mg̃a libang, sa mg̃a
buhat.

Resonacion. = Pagcalánog, pagcaaníng̃al.

Resonancia. = Idem.

Resonante. = Ang ting̃og ng̃a matín-ao, matágning.

Resonar. = Paglánog, paganíng̃al.

Resoplar. = Paghóyop sa mabáscog ug sa pagcaáhat. * Pagpósng̃a sa mg̃a
mananáp.

Resoplido. = Pagcaguinháoa ng̃a mabáscog ug madúgay. * Pagcapósng̃a sa
mg̃a mananáp.

Resoplo. = Idem.

Resorber. = Paghigóp pagopód.

Resorte. V. Muelle desde capandáyan. * Alaguían, pagpatigáyon sa
pagdáng̃at sa bisan onsa.

Respaldar. = Pagsúlat sa bisan onsa sa licód sa bisan onsang sulat. *
Pagsándig, pagsál-ig.

Respaldo. = Sandígan, sal-ígan. * Licód sa mg̃a sulat ng̃a guisulátan sa
bisan onsa.

Respectivamente. = Sa pagcapanánglet, sa pagcatándig.

Respective. = Idem.

Respectivo. = Ang onay ug ang nahatong̃ód sa bisan cansa ug sa bisan
onsa.

Respecto. = Pagcaáng̃ay sa usá ca butang sa lain ng̃a butang.

Respetable. = Talahórun.

Respetador. = Ang magatáhor.

Respetar. = Pagtáhor, pagtahá.

Respeto. = Catahóran, catahá. * Tong̃ód, hingtúngdan. * Bisan onsa ng̃a
guiándam con may quinahánglan pa.

Respetosamente. = Sa catahóran, sa catahá, sa pagtáhor.

Respetoso. V. Respetable.

Respetuosamente. V. Respetosamente.

Respetuoso. V. Respetable.

Réspice. = Tubag ng̃a magáhi. * Casabá, pagcabárlong, pagcasáoay ng̃a
maháit.

Respigador. V. Espigadera.

Respigar. V. Espigar.

Respigon. V. Padrastro desde dotol dotol.

Respingar. = Paglógso logso sa mananáp con pagabonálan ug pagaguírcan
sia. * Pagsócol, pagsúqui, pagbagólbol, pagbagótbot.

Respingo. = Pagcalógso logso sa mg̃a mananáp. * Casóqui, pagsócol sa
pagbóhat sa guisógo.

Respiracion. = Pagcaguinháoa. * Pagágui agui sa hang̃in sa bisan diin.

Respirable. = Hang̃in ng̃a maáyo, ng̃a díli macadáot.

Respiradero. = Alaguían sa hang̃in. * Hung̃áoan. * Pagahoáyan sa mg̃a
cahágo. * Alaguían sa pagguinháoa sa mg̃a táuo ug sa mg̃a mananáp.

Respirante. = Ang magaguinháoa.

Respirar. = Pagguinháoa. * Pagbahó ug paghómot. * Pagángcon sa cosóg,
sa gahóm. * Pagárang arang sa saquét. * Pagágui sa hang̃in. * Paghóoay
sa mg̃a cahágo.

Respiro. = Pagcaguinháoa. * Túig ng̃a pagahoáyan sa mg̃a cahágo. * Túig
ng̃a guitagál sa pagbáyad sa mg̃a otang.

Resplandecer. = Pagsuláo, pagsílao, pagsíhag, pagsílac, pagguíla guila.
* Paglabí, paglabáo sa catahóm, sa quinaárman, &c.

Resplandeciente. = Ang masíhag, ang masílac, ang magasuláo, ang
magasílao.

Resplandecimiento. V. Resplandor.

Resplandor. = Casoláo. * Casílao, casíhag, casílac, pagcaguíla guila. *
Icadíhog sa nauong sa mg̃a babáye. * Pagcatahóm.

Respondedor. = Ang magatúbag.

Responder. = Tubag. * Pagóyon, pagáng̃ay. * Paglánog. * Pagbálos,
pagtamód sa mg̃a calóoy. * Pagtong̃ód sa usá ca butang sa lain ng̃a
butang. * Pagáco, paghímo ug mang̃ang̃áco sa lain, maaáco.

Respondente. V. Respondedor.

Respondon. = Tigtúbag caáyo.

Responsabilidad. = Catungdánan sa pagbáyad sa bisan onsang cadáot.

Responsable. = Ang may catongdánan sa pagbáyad sa mg̃a cadáot.

Responsar. = Pagpang̃ádye sa mg̃a responso.

Responso. = Pang̃ádye ng̃a caugalíng̃on sa tong̃ód sa mg̃a minatáy.

Responsorio. = Pang̃ádye ng̃a apil sa pang̃adyéon ng̃a caugalíng̃on sa mg̃a
Padre.

Respuesta. = Tubag. * Aníng̃al, lanog.

Resquebradura. V. Hendedura.

Resquebrajadura. = Idem.

Resquebrajar. V. Hender.

Resquebrajoso. V. Hendedura. * Ang masáyon mabóoac, malótac, mabádyet,
malíqui.

Resquebrar. = Pagsógod sa paglíqui, sa pagbóoac, sa pagbalána, sa
paglútac.

Resquemar. = Pagárat, pagáras, pagcatól sa bába ug sa dila sa obán ng̃a
mg̃a calán-on ug mg̃a ilímnon. * Pagínit sa lang̃ágng̃ag.

Resquemazon. = Como el siguiente.

Resquemo. = Caínit, pagcaárat, pagcaáras sa obán ng̃a mg̃a calán-on sa
lang̃ágng̃ag. * Daótan ng̃a lamí sa mg̃a calán-on ng̃a nasónog.

Resquicio. = Bohóng diótay, liqui, lotac sa mg̃a bongbong, &c. *
Alaguían, cahigayónan sa pagbúhat sa bisan onsa.

Resta. V. Resto. * Ang capin sa bisan onsang isip.

Restablecer. = Pagbálic, pagóli sa bisan onsa sa pagcabótang ng̃a daan.
* Pagáyo ayo, pagárang arang sa saquét.

Restablecimiento. = Pagcabálic sa bisan onsa sa pagcabótang ng̃a daan. *
Pagcaáyo, pagcaárang arang sa saquét.

Restado. V. Arrestado hasta guipreso.

Restallar. V. Latiguear.

Restante. = Ang natúla, ang nasálin.

Restañadura. = Pagcadíhog, pagcatápot sa estaño, sa bisan onsa.

Restañar. = Pagtápot, pogdíhog sa estaño sa bisan onsa. * V. Estancar,
detener el curso de algun líquido. * La sangre, &c. = Tampoy, to-ang,
sagpó.

Restañasangre. = Bató.

Restaño. = Calaínan sa panápton sa hilo, sa buláoan, con sa salapí.

Restar. = Pagláin sa nasálin sa bisan onsa, sa obos na nacóha ug bisan
onsang bahin.

Restauracion. V. Recuperacion.

Restaurador. V. Recuperador.

Restaurante. = Idem.

Restaurar. V. Recuperar.

Restaurativo. V. Recuperador y Recuperativo.

Restinga. = Tacot sa ilálom sa tubig. * Lugar sa dagat ng̃a hamabáo, sa
diótay ng̃a pondo.

Restingar. = Lugar sa dagat ng̃a may mg̃a tacot.

Restitucion. = Pagcaóli. * V. Restablecimiento.

Restituible. = Ang arang iúli.

Restituidor. = Ang magaóli.

Restituir. = Oli. * V. Restablecer. * Pagbálic sa lugar ng̃a
guiguicánan.

Restitutorio. = Ang magapaóli, ang magapabálic.

Resto. = Bahin, tula, salin sa bisan onsa.

Restregar. V. Estregar.

Restrivar. V. Estribar.

Restriccion. = Pagcapogóng, pagcadilí.

Restrictivamente. = Sa minatúod.

Restrictivo. = Ang may gahóm sa paghogót. * Ang may gahóm sa pagpogóng,
sa pagdilí.

Restricto. = Diótay. * Ang quinahánglan lamang.

Restringa. V. Restinga.

Restringible. = Ang arang ponggon, ang mahímo ng̃a pagadilíon, ang arang
ponggon.

Restringir. = Pogóng, pagdilí. * Pogos.

Restriñidor. = Ang magatámpoy, magapatóang, ang magasangpó. * Ang
magapógos.

Restriñimiento. = Pagcatámpoy, pagcatóang, pagcasagpó.

Restriñir. = To-ang, sagpó, tampoy.

Resucitador. = Ang magapaóli, ang magapabálic sa quinabóhi con sa
pagcabótang ng̃a daan.

Resucitar. = Pagbálic sa quinabóhi sa minatáy.

Resudacion. = Pagcasíng̃ot ug diríot.

Resudar. = Pagsíng̃ot sa mahínay.

Resudor. = Sing̃ot ng̃a diótay.

Resueltamente. = Sa caísog, sa casing casing, sa oaláy catáhap ug
cahárloc.

Resuelto. = Ang oaláy cahárloc, ang casing casíng̃an. * Madalíon,
malágsic.

Resuello. = Guininháoa, pagcaguinháoa.

Resulta. = Catapúsan sa bisan onsa.

Resultas (de). = Sa pagcatápus. * Busa.

Resultado. V. Resulta.

Resultancia. = Idem.

Resultante. = Ang guican sa bisan onsa.

Resultar. V. Resaltar. * Pagábot sa bisan onsa, sa pagcapolós con sa
pagcadáot. * Pagguícan sa usá ca butang sa lain ng̃a botang.

Resúmen. = Pagcaláctor sa mg̃a sulat ug sa mg̃a suguílon. * En. = Sa
pagcatápus, sa catapúsan, sa pagcatagolá.

Resumidamente. = Idem. * Sa pagcaláctor, sa mg̃a hamóbong polong.

Resumir. = Pagláctor. * Pagbálhin sa usá ca butang sa lain ng̃a butang.

Resurreccion. = Pagcabúhi usáb.

Resurtida. = Pagcaómpoc.

Resurtir. = Pagómpoc.

Retablo. = Cadaghánan sa mg̃a laráuan ng̃a piníntal con liníloc. * Ang
cadaghánan sa mg̃a dayan dayan sa mg̃a altal.

Retacería. = Cadaghánan sa mg̃a tinábas.

Retaco. = Pusil ng̃a hamóbo. * Táuo ng̃a hamóbo ug matámboc.

Retador. = Ang magaáyat, ang magatúyo sa pagáoay.

Retaguardia. = Tapoc sa mg̃a soldados ng̃a catapúsan sa mg̃a pagpang̃óbat.

Retahila. = Pagcadághan sa mg̃a butang ng̃a magacasonód sonód.

Retajar. = Pagtábas, pagpótol sa bisan onsa sa pagcalíng̃in. * Pagtája
sa pluma ng̃a icasólat.

Retal. = Tinábas ng̃a panápton ng̃a nahabílin sa usá ca bulus. * Tinábas
sa bisan onsa.

Retallar. = Paglíloc pagopód sa guilíloc ng̃a daan.

Retallecer. = Pagsahá, pagsalíngsing pagopód sa mg̃a tanóm ug sa mg̃a
cahoy.

Retallo. = Salíngsing, sahá ng̃a bag-o.

Retama. = Tanóm. * Cahoy cahoy.

Retamal ó Retamar. = Lugar ng̃a guitobóan sa daghan ng̃a mg̃a retama.

Retar. = Pagáyat, pagtúyo sa pagáoay. * Pagbárlong, pagsáoay. *
Pagbóyboy.

Retardacion. = Pagcadúgay, pagcaláng̃an lang̃an, pagcabáyan bayan.

Retardar. = Pagdúgay, pagláng̃an lang̃an, pagbáyan bayan.

Retardo. V. Retardacion.

Retasa. = Icadúhang pagbíli sa bisan onsa.

Retasacion. = Idem.

Retasar. = Pagbíli pagopód sa bisan onsa.

Retazar. = Pagtábas tabas sa bisan onsa.

Retazo. V. Retal.

Retejar. = Pagáyo sa mg̃a atóp ng̃a guibotáng̃an sa mg̃a tesa, arón díli
pagatolóan.

Retejo. = Pagcaáyo sa mg̃a atóp ng̃a guibotáng̃an sa mg̃a tesa.

Retemblar. = Pagcuróg coróg caáyo.

Reten. = Bisan onsa ng̃a guiándam, ng̃a guitagána.

Retencion. = Pagcapogóng, pagcaháoid. * Pagcasára sa alaguían sa mg̃a
dugá sa mg̃a laoas ng̃a managgóa onta.

Retener. = Pagpogóng, pagháoid.

Retenidamente. = Sa pagcapogóng.

Retenimiento. V. Retencion.

Retentar. = Pagbáti pagopód sa saquét con caól-ol ng̃a daan.

Retentivo. = Ang may gahóm sa pagháoid, sa pagpogóng. * Panomdóman. *
Galámhan sa calág ng̃a igadómdom.

Retentriz. = Idem hasta galámhan.

Reteñir. = Pagtína pagósob.

Retesamiento. = Pagcahagóot, pagcagóot, pagcahogót.

Retesar. V. Atiesar.

Reteso. V. Retesamiento.

Reticencia. = Pagcapasábot sa guisuguílon sa díli iásoy ug maáyo.

Reticular. = Ang guibúhat maíng̃on sa dagoay sa layá, sa anod.

Retin. V. Retintin.

Retina. = Isololóng.

Retinte. = Icadúhang pagtína.

Retintin. = Canógcog, aling̃ísi, casíao, solíao. * Tining̃ógan,
pagcasángpot, punto sa pagpamólong ng̃a caugalíng̃on sa tagsa ca longsod.

Retinto. = Ang may color ng̃a molomaítom.

Retiñir. = Pagdúgay sa tina.

Retiracion. = Ang icadúhang marca sa mg̃a imprenta, sa pagmarca sa
icadúhang nauong sa usá ca pliego.

Retirada. = Pagcasíbog, pagcabólag, pagcalágueu. * Dalángpan ng̃a
malíg-on. * Pagcalícay sa caáoay sa pagcahúsay, sa oaláy cabóloc.

Retiradamente. = Sa tinágo, sa hilom.

Retirado. = Ang táuo ng̃a mióndang sa iang opicio. * Halayó, ang toa sa
hilit.

Retiramiento. V. Retiro.

Retirar. = Pagsíbog, pagbólag, pagírog. * Pagmarca sa icadúhang nauong
sa pliego ng̃a pagamarcáhan sa imprenta. * Pagoalá, pagbóncag sa
pagcaábian sa pagcaamigos.

Retiro. V. Retirada. * Lugar ng̃a toa sa hilit, sa halayó. * Pagcapuyó
sa lugar ng̃a oaláy banha ug samoc.

Reto. = Pagcaáyat, pagcatúyo sa pagáoay, pagpaquigáoay.

Retocar. = Paghícap pagósob, pagcúbil sa macadághan. * Pagpíntal
pagopód sa guipíntal ng̃a daan.

Retoñar. = Pagsahá, pagsalíngsing pagopód sa mg̃a tanóm ug mg̃a cahoy. *
Pagmáo. * Pagtúngha pagopód ang naoalá.

Retoñecer. V. Retoñar.

Retoño. = Sahá, salíngsing.

Retoque. = Pagcahícap sa macadághan. * Pagcaáyo sa bisan onsang cadáot
ng̃a diótay.

Retorcedura. V. Retorcimiento.

Retorcer. = Paglóbag, colos, balíquis, liso, baliáoot. * Pagsábot ng̃a
díli mao, ng̃a díli ang̃ay sa cahológan sa suguílon.

Retorcido. = Calaínan sa matám-is sa mg̃a bong̃a.

Retorcimiento. = Pagcalóbag, pagcacólos, pagcabalíquis, pagcalíso.

Retórica. = Quinaárman sa pagsólat ug sa pagpamólong ug maáyo.

Retóricamente. = Ing̃on sa mg̃a tulumánon sa retórica.

Retórico. = Ang nahatong̃ód sa retórica. * Ang maálam sa mg̃a tulumánon
sa retórica.

Retornamiento. = Pagcabálos.

Retornante. = Magbabálos, ang magabílos.

Retornar. = Pagbálus. * Paglóbag pagósob. * Pagsíbog, pagisíos,
pagísol. * Pagbálic, pagóli sa lugar ng̃a guiguicánan.

Retorno. = Pagcabálic sa lugar ng̃a guiguicánan. * Pagcabálos,
pagcabáyad.

Retorsion. = Pagcabátoc sa mg̃a polong.

Retorta. = Baso ng̃a pagagamíton sa mg̃a mananámbal sa ilang mg̃a
quinahánglan.

Retortero. = Pagcatóyoc, pagcalíso, sa libót gayúd.

Retortijar. = Pagcólong caáyo, paglóbag uyámot.

Retortijon. = Pagcacólong, pagcalóbag ng̃a tinúyoc caáyo. * De tripas. =
Soól, casaquét, caól-ol sa tian.

Retostado. = Ang may color ng̃a molomaítom.

Retostar. = Pagsánglag pagósob.

Retozador. = Cundátan.

Retozadura. V. Retozo.

Retozar. = Pagcúndat, paglíhoc caáyo. * Pagcolocáoras.

Retozo. = Pagcacúndat, pagcacolocáoras.

Retozon. V. Retozador.

Retraccion. = Pagcasámbag, pagcatámbag arón díli buháton ug bisan onsa.

Retractable. = Ang polong con buhat ng̃a arang isíbog.

Retractacion. = Pagcasíbog sa mg̃a polong ug sa mg̃a buhat ng̃a guibúhat
ug guipamólong ng̃a daan.

Retractar. = Pagsíbog sa guipamólong con sa guibúhat ng̃a daan.

Retraer. = Pagtámbag sa bisan cansa arón díli onta magabúhat sa guihúna
húna. * Pagángcon sa bisan onsa ng̃a guipálit sa lain, sa pagbáyad sa
maong bili. * Pagdang̃óp. * Pagsíbog. * Paglágueu.

Retraido. = Ang nadáng̃op sa mg̃a Singbahán, sa mg̃a lugar ng̃a dalángpan
sa mg̃a saláan.

Retraimiento. = Sulúd sa hilit, sa halayó sa banha, ug sa casámoc. *
Dalángpan.

Retrasar. = Pagbáyan bayan. * Pagolooláhi. * Pagdúgay.

Retraso. = Pagcadúgay. * Pagcabáyan bayan. * Pagpacaoláhi.

Retratable. V. Retractable.

Retratacion. V. Retractacion.

Retratador. V. Retratista.

Retratar. = Paghóar sa dagoay sa bisan cansa. * Pagíng̃on, pagsáma.

Retratista. = Pintor ng̃a magabúhat sa mg̃a retrato, ng̃a magahúar sa
dagoay sa bisan cansa.

Retrato. = Piníntal ng̃a magapaquíta sa dagoay sa bisan cansang táuo. *
Pagcaásoy, pagcasáyod, casayóran sa dagoay sa bisan cansa. * Ang
magsáma, maíng̃on sa lain, laráoan.

Retrechería. = Pagcalaláng sa paglimód sa matúod, ug sa paggáoas sa
pagtúman sa guisáar.

Retrechero. = Ang maálam maglágueu ug maggáoas sa pagtúg-an sa matúod,
ug sa pagtúman sa mg̃a pagsáad.

Retreta. = Pagtóctoc sa mg̃a tambol arón magahípos ang mg̃a soldado.

Retrete. = Solód ng̃a diótay ng̃a pagahigdáan.

Retribucion. = Pagcabálos.

Retribuir. = Pagbálus.

Retribuyente. = Magbabálos, ang magabálos.

Retrillar. = Pagguíoc pagopód.

Retroactivo. = Bisan onsang buhat ng̃a may labot ug gahóm sa tiempo ng̃a
miágui.

Retroceder. = Pagsíbog, pagisíos, pagísol.

Retrocesion. = Pagcasíbog, pagcaisíos, pagcaísol.

Retroceso. = Idem.

Retrogradacion. = Idem.

Retrogradar. V. Retroceder.

Retrógrado. = Ang magasíbog, magaisíos, magaísol.

Retronar. = Pagcanógcog sa mg̃a tonóg sa mg̃a dalógdog.

Retropilastra. = Halígue ng̃a ibútang sa licód sa usá ca columna.

Retrovender. = Paggóli sa pomalálit sa bisan onsa ng̃a guipálit nia, sa
maong táuo ng̃a nagabalígya, ug pagóli osáb sa nagabalígya sa bili ng̃a
guibáyad sa nagapálit.

Retrucar. = Pagsíbog sa malíng̃in sa sogál ng̃a guing̃álan ug billar, sa
obos na miómpoc sa bongbong sa lamesa, ug pagómpoc pagbálos sa malíng̃in
ng̃a magaómpoc ng̃a daan canía.

Retruque. = Pagcaómpoc pagbálos sa usá ca malíng̃in, sa sugál ng̃a
guing̃álan ug billar, sa malíng̃in ng̃a nagaómpoc ng̃a daan canía.

Retumbante. = Ang nagacanógcog, ang nagaaling̃ísi, ang nagasolíao.

Retumbar. = Pagcanógcog, pagaling̃ísi, pagsíao, pagsolíao.

Retumbo. V. Retintin. * Calánog.

Retundir. = Pagtopóng sa mg̃a bató ng̃a igabúhat sa mg̃a cota, sa obos na
ng̃a guipahaáng̃ay ug guipalíngcod. * Pagómpoc.

Reuma. V. Reumatismo.

Reumático. = Ang mobáti sa saquét ng̃a guing̃álan ug reuma.

Reumatismo. = Saquét ng̃a nahamótang sa caól-ol sa mg̃a cosóg ng̃a
magabolobálhin balhin.

Reunion. = Pagcating̃ób, pagcatápoc, pagcatíp-oc, pagcatígom.

Reunir. = Paghiósa pagopód. * Ting̃ób, tip-oc, tapoc, tigum.

Revalidacion. = Paglíg-on, pagpamatúod sa bisan onsa.

Revalidar. = Paglíg-on pagmatúod sa bisan onsa.

Revecero. = Ang pagaólos olóson, ang pagapulíhan.

Reveedor. V. Revisor.

Revejecer. = Pagtigúlang sa masayó.

Revejecido. = Ang natigúlang sa pagcasayó.

Revelacion. = Pagcadayág sa bisan onsang camotoóran ng̃a tinágo.

Revelador. = Ang magadayág, ang magatúg-an sa anáa sa tinágo.

Revelamiento. V. Revelacion.

Revelar. = Pagdayág, pagtúg-an sa tacús unta ng̃a pagahilómon. *
Pagdayág sa bisan onsang camatoóran.

Revendedera. V. Revendedor.

Revendedor. = Ang magabalígya sa bisan onsa ng̃a guipálit.

Revender. = Pagbalígya pagósob sa guipálit ng̃a daan.

Revenirse. = Pagconót, pagcópos sa bisan onsa sa mahínay hinay. *
Pagpanós. * Pagoyón sa pagbóot sa lain.

Reventa. = Icadúhang pagbalígya sa bisan onsa.

Reventadero. = Lugar ng̃a malisód ng̃a pagaang̃átan. * Calisór, cabórlay
ng̃a dagcó.

Reventar. = Pagbotó, pagtírlos, paghírlang. * Pagposá, sa mg̃a balod sa
dagat sa baibáyon, sa mg̃a pangpang, &c. * Paggóa, pagtoróc, pagguítib
sa mabáscog. * Pagíbog sa bisan onsa sa dagcóng cahídlao. * Pagbúhat sa
masingcámot. * Pagbórlay, pagsámoc, pagaling̃ása.

Reventazon. = Pagcabotó. * Pagcaposá sa mang̃a balod sa dagat.

Reventon. = Idem. * Bang̃ílid, baquílid ng̃a nahándig, ng̃a tindog caáyo,
ng̃a malisód ng̃a pagaang̃átan. * Calisód, cabilínggan ng̃a dagcó,
cabórlay, dagcóng buhat.

Rever. = Pagsolóng pagopód.

Reververacion. = Pagcasoláo sa siga ng̃a magaíoag sa bisan onsa ng̃a
mahínlo ug masínao caáyo.

Reververar. = Pagsuláo sa bisan onsang masínao caáyo.

Reverdecer. = Paglúnhao pagbág-o sa mg̃a tanóm ug sa mg̃a cohoy,
paglángbo.

Reverdeciente. = Ang malúnhao.

Reverencia. = Catahóran, pagtáhod, catahá, pagábi abi. * Pagcadacó sa
olo, pagcayócbo sa laoas, sa timáan sa pagtáhod. * Polong ng̃a icatáhod
sa mg̃a Padreng religioso.

Reverenciable. = Talahóron.

Reverenciador. = Ang magatáhor, matahólon.

Reverencial. V. Reverenciable. * Ang magatáhod.

Reverenciar. = Pagtáhor, pagtahá. * Pagsíngba.

Reverendo. = Polong ng̃a ióna sa mg̃a ng̃alan sa mg̃a Padreng religioso, sa
pagtáhor caníla. * Talahóron. * Táuo ng̃a maámbong, malígdong caáyo.

Reverendas. = Pagtógot sa mg̃a ponóan arón pagaoldináhan ang ilang mg̃a
socop sa bisan cansang obispo.

Reverente. V. Reverenciador.

Reversible. = Ang arang ipahaóli sa pagcabótang ng̃a daan.

Reversion. = Pagcabálic, pagcaóli sa bisan onsa sa pagcabótang ng̃a
daan.

Reverso. V. Revés.

Reverter. = Paggóa sa bisan onsa sa lugar ng̃a guibotáng̃an.

Revés. = Licód. * Casáquet, calisód, cayógot. * Pagcabálhin sa gaoi.

Revesa. = Pagcabórhi.

Revesado. = Cundátan. * Suquíhan, masinocólon. * Ang malisód
pagasabóton, pagatogcálon.

Revesar. = Pagóli, pagbálic sa quináon, pagsúca.

Revesino. = Sugál sa baraja.

Revestir. = Pagsápao sa mg̃a bisti. * Paglíg-on sa mg̃a cota, sa
pagcadúgang sa apog ug sa mang̃a bató. * Pagpalábi labi, pagparáyeg.

Revezar. = Pagílis, pagólos.

Revez. = Pagcaílis, pagcaólos, pagcapúli.

Reviejo. = Ang sang̃á ng̃a daótan sa mg̃a cahoy. * Ang tigúlang na caáyo,
ang dáan uyámot.

Reviernes. = Tagsa sa pipíto ca viernes ng̃a sonód sa Pasco sa pagcabúhi
usáb sa atong Guinóong Jesucristo.

Revisar. V. Rever.

Revision. = Pagcahíling.

Revista. = Pagcahíling pagósob sa bisan onsa.

Revisor. = Ang magasolóng, ang magahíling sa dagcóng cacógui.

Revisoria. = Opicio, cahímtang sa pagcarevisor.

Revista. = Icadúhang pagsolóng, paghíling sa dagcóng cacúgui. *
Icadúhang pagbása sa mg̃a capolong̃ánan. * Pagcahíling ug pagpaquigsáyod
sa isip sa mang̃a soldados, sa ilang mg̃a bisti, &c.

Revistar. = Paghíling, pagquigsáyod sa isip ug sa ng̃atanán ng̃a
nahatong̃ód sa mg̃a soldados.

Revivificar. = Paghátag sa cosóg, sa gahóm.

Revivir. = Pagbúhi pagósob. * Pagbálic, pagóli sa iang boot sa
hingcaoád-an sa iang mg̃a balatían, sa napúgdao. * Pagbág-o sa bisan
onsa.

Revocable. = Ang arang isíbog.

Revocablemente. = Sa pagcabótang ng̃a mahímo unta ng̃a isíbog.

Revocacion. = Pagcaópod, pagcasíbog sa sentensia, &c.

Revocador. = Ang magasíbog. * Ang panday sa cota ng̃a magatápot sa apog
sa mg̃a pared, sa mang̃a bongbong.

Revocadura. V. Revoque.

Revocante. = Ang magapasíbog.

Revocar. = Pagósob, pagsíbog sa mg̃a paghócom, &c. * Pagsámbag sa bisan
cansa arón díli magabúhat sa guihúna húna. * Pagbólit sa mg̃a bongbong,
sa mg̃a pared, sa apog con sa yeso. * Pagómpoc.

Revoco. V. Revoque.

Revolar. = Paglupár ng̃a icadúha. * V. Revolotear. * Paglágueu sa
caoatán sa pagcaámbac sa mang̃a talambóan con sa cota.

Revolcadero. = Calonáng̃an, caliguílan.

Revolcarse. = Liguid, lonáng.

Revolear. V. Revolotear.

Revolotear. = Paglupád lupád sa pagcalibót.

Revoloteo. = Pagcalupád lupád sa pagcalibót, sa pagcalicó licó.

Revoltillo. = Cadaghánan sa bisan onsa ng̃a nagobót, ng̃a nasácot sa
oaláy cahosáyan. * Pagcabóloc.

Revolton. = Olod ng̃a magadáot sa mg̃a dajon sa mg̃a tanúm.

Revoltoso. = Cundátan. * Suquíhan, masinocólon.

Revolucion. = Pagcasácot, pagcacótao. * Pagcalícos, pagcalibót. *
Pagcabóloc, pagcaálsa. * Pagcabálhin sa pagcabútang sa bisan onsa.

Revolucionario. = Ang nahatong̃ód sa pagcaálsa. * Ang suquíhan,
masinocólon sa mg̃a ponóan. * Ang pang̃ólo sa obán ng̃a mg̃a táuo, arón
manóqui sa mang̃a ponóan.

Revolvedero. = Lugar ng̃a pagasacótan, ng̃a pagacutáoan sa bisan onsa.

Revolvedor. = Ang magacútao, ang magasácot.

Revolver. = Cutao, sacót. * Log-ó. * Pagbórbor, paglíquit, pagpótus. *
Paglíng̃i, paglíng̃io, pagbalilíquid. * Pagcúndat. * Pagálsa, pagsócol sa
mg̃a ponóan. * Pagsíbog sa dalan ng̃a linácoan ng̃a daan. * Paghúna húna
ug maáyo. * Pagtúyoc, paglíso, paglícos, paglibót. * Pagtaquílid,
paglíso sa nagahígda. * Pagláin, pagdáot sa tiempo. * Pagcasalá sa
laláqui ug sa babáye. * Pagbíquil sa mg̃a cabobót-on, pagsámbag arón
magacaáoay ang mg̃a táuo.

Revolvimiento. = Pagcasácot, pagcacútao, pagcalog-ó. * Pagcabórbor,
pagcalíquet, pagcalíquin, pagcapótus.

Revoque. = Pagbólit sa apog con sa yeso sa mang̃a bongbong, sa mg̃a
pared.

Revuelco. = Pagcalíguid, pagcalonáng.

Revuelo. = Pagcalupád ng̃a icadúha sa mg̃a langgam. * Pagcatúyoc sa
paglupád. * De. = Sa madalí, sa malágmit.

Revuelta. = Pagcatúyoc, pagcalíso, pagcalibót ng̃a icadúha. * Pagcaálsa,
pagcasócol sa mg̃a ponóan. * Pagcabálhin sa húna húna. * Pagcaáoay,
pagcalális lalis.

Revueltamente. = Sa pagcasácot, sa oaláy cahusáyan.

Revuelto. = Cundátan. * Ang malisód pagasabóton ug pagcatogcálon.

Rey. = Hari. * Magbalátay, ang magabántay sa mang̃a baboy. * Táuo ng̃a
malólot.

Reyerta. = Pagcaáoay, pagcalális lalis.

Reyezuelo. = Dato, ponóan. * Langgam. * Hari hari.

Rezado. = Pagpang̃ádye sa mg̃a Padre.

Rezador. = Tigpang̃ádye, ang mang̃ádye caáyo.

Rezagante. = Ang nahabílin sa oláhi.

Rezagar. = Pagbílin sa oláhi. * Pagbáyan bayan sa bisan onsang buhat.

Rezar. = Pagpang̃ádye. * Pagbagólbol, pagbagótbot.

Rezelador. = Ang mataháp, matahápon.

Rezelamiento. = Catáhap pagcatáhap.

Rezelo. = Idem.

Rezeloso. V. Rezelador.

Rezno. = Tanóm.

Rezo. = Pang̃adyéon. * Pagpang̃ádye sa mg̃a Padre.

Rezongador. = Tigbagólbol, tigbagótbot.

Rezongar. = Bagólbol, bagótbot.

Rezongon. V. Rezongador.

Rezumadero. = Bisan onsa ng̃a mahonób. * Ang lugar ng̃a pagahonóban. *
Ang guitigúman sa nahonób.

Rezumarse. = Paghonób, pagágui sa tubig, sa bino, &c., sa surlánan.



RI

Ria. = Ang bahin sa subá ng̃a harúul sa dagat.

Riada. = Baháng dagcó, pagcalonóp.

Riachuelo. = Subáng diótay.

Riatillo. = Idem.

Ribadoquin. = Calaínan sa luthang.

Ribaldería. = Batásan sa tampalásan.

Ribazo. = Ogdo, yota ng̃a may pagcahanáyhay ng̃a diótay.

Ribeldo. = Tampalásan.

Ribera. = Baybáyon sa dagat ug sa subá.

Ribereño. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a baybáyon, sa mg̃a daplin sa dagat ug
sa subá.

Riberico. = Mg̃a hayúpan ng̃a díli magabálhin sa lugar ng̃a pagacán-an
nila.

Ribero. = Ogdo ng̃a magáma sa mg̃a bogsoc ug sa mg̃a sagbot.

Ribete. = Pinicó sa daplin sa mg̃a sirsid sa mg̃a panápton. * Bisan onsa
ng̃a nadúgang sa bisan diin. * Bilit, quiquim.

Ribetear. = Pagpílo sa mg̃a sirsir sa mg̃a panápton.

Ricacho. V. Ricazo.

Ricadueña. = Babáye ng̃a asáoa sa dagcóng táuo, sa arunáhan.

Ricaembra. = Idem.

Ricahombría. = Polong ng̃a guicahing̃álan, niádtong tiempo, sa mg̃a
dagcóng táuo sa España.

Ricamente. = Sa pagcamahál. * Sa pagcadághan. * Sa pagcaarunáhan.

Ricazo. = Arunáhan, salapían, dato caáyo.

Ricial. = Yota ng̃a guitámnan sa cumpay sa mg̃a mananáp.

Rico. = Táuo sa mahál, hamíli, ug sa bilírhon ng̃a guinicánan. *
Salapían, salapiánon, arunáhan, dato. * Maáyo, malalím.

Ricohombre. = Dagcóng táuo sa canhing tiempo.

Ridículamente. = Sa pagcabótang ng̃a hing̃alatáoan.

Ridiculez. = Polong con buhat ng̃a díli macaígo, ng̃a tacús ng̃a
pagacatáoan. * Pagcacúti cuti sa gaoi.

Ridiculizar. = Pagtámay, pagyúbit.

Ridículo. = Ang lain caáyo, ang hing̃alatáuan. * Bisan onsa ng̃a oaláy
bale caáyo, ng̃a oaláy pulús, ng̃a tacús ng̃a pasipád-an.

Ridiculoso. = Idem.

Riego. = Pagcabó-bo.

Riel. = Liguid, pinótol ng̃a holohatáas sa buláoan con salapí ng̃a baol
pa.

Rielera. = Capandáyan sa puthao ng̃a bohóan, ng̃a pagabo-bóan sa salapí,
sa buláoan, &c., ng̃a tinúnao, sa pagbúhat sa mg̃a liguid.

Rienda. = Corea, cordon, pisi ng̃a guihocót sa preno sa mg̃a cabayo, &c.,
ng̃a pagacáptan sa magacabayo sa pagpogóng caníla. * Pagcabántay,
pagcapogóng sa mg̃a polong ug sa mg̃a buhat.

Riente. = Ang magacatáoa, hing̃atáua, comalatáoa, tigcatáoa.

Riesgo. = Catáhap, catahápan sa icadáot.

Rieto. V. Reto.

Rifa. = Pagcaáoay, pagcalális lalis. * Pagcaripa.

Rifador. = Ang nagaripa.

Rifadura. = Pagcaguísi sa mg̃a layág sa mg̃a sacayán.

Rifar. = Pagáoay, paglális lalis. * Pagripa. * Pagguísi sa mg̃a layág sa
mg̃a sacayán.

Rifirrafe. = Pagcalális lalis ng̃a diótay, ng̃a agui lamang.

Rígidamente. = Sa hinogtánay gayúd.

Rigidez. = Pagcagáhi.

Rígido. = Magáhi. * Matinumánon ng̃a hingpit.

Rigor. = Pagcaháit sa tugnao. * Pagcatúman ng̃a hogót caáyo. * Cagáhi sa
gaoi.

Rigorosamente. V. Rígidamente.

Rigoroso. V. Riguroso.

Riguridad. V. Rigor.

Rigurosamente. V. Rígidamente.

Riguroso. = Maháit, magáhi, matinumánon ng̃a guilabíhan ug hogót caáyo.

Rija. = Samad ng̃a diótay sa calimotáo sa mg̃a matá. * Pagcaáoay,
pagcagobót.

Rijador. V. Rijoso.

Rijo. = Pagcaólag.

Rijoso. = Ang naándam sa pagáoay, maquigaoáyon. * Cundátan.

Rimar. = Pagbólong. * Pagpaquigásoy, pagsósi, pagpaquigsáyod.

Rimbombante. = Ang nagacanógcog.

Rimbombar. = Pagcanógcog.

Rimbombo. = Pagcacanógcog.

Rimero. = Tapoc, ogdo.

Rincon. = Sooc. * Lugar sa hilit, lugar ng̃a tinágo, baláy ng̃a
caugalíng̃on sa tagsa tagsa.

Rinconada. = Sooc, sam-oc.

Ringonera. = Lamesang diótay ng̃a ipahaáng̃ay sa mg̃a sooc sa mg̃a solód sa
mg̃a baláy.

Ringla. V. Ringlera.

Ringle. = Idem.

Ringlera. = Pagcataláy, pagcataláytay.

Ringlero. = Barlis ng̃a paganóntan sa mg̃a báta ng̃a nanagtóon sa
pagsúlat.

Ringonrango. = Dayan dayan ng̃a guilabíhan, ng̃a díli quinahánglan, sa
mg̃a sulat ug sa bisan diin.

Rinoceronte. = Mananáp sa opát ca tiil sa África ug sa Asia.

Riña. = Pagcaáoay, pagcalális lalis.

Riñon. = Amimíslon. * Ang solód sa yota ug sa bisan onsang lugar.

Riñonada. = Panit panit sa sebo, ang tamboc ng̃a nagapótus sa mg̃a
amimíslon.

Rio. = Subá, cadaghánan sa bisan onsa.

Riolada. = Pagcating̃ób ng̃a dong̃an sa daghánan ng̃a mg̃a butang.

Riostra. = Salagúnting ng̃a magapogóng sa usá ca halígue.

Ripia. = Papán ng̃a manípis ng̃a baol pa.

Ripiar. = Pagtámbac.

Ripio. = Ang nahabílin ng̃a bia sa mg̃a buhat sa mg̃a baláy, mg̃a
Singbahán, &c., mg̃a pinótol ng̃a cahoy, mg̃a sinápsap, mang̃a bató, mang̃a
tesa ng̃a boong, &c., &c.

Riqueza. = Pagcadághan sa catigayónan. * Sa manggar, sa mg̃a hayúpan, sa
salapí, &c. * Puhónan.

Risa. = Catáoa, taoa.

Risada. V. Risotada.

Risco. = Pangpang.

Riscoso. = Capangpáng̃an.

Risibilidad. = Gahóm sa pagcatáoa: ang̃ay lamang sa mg̃a táuo.

Risible. = Táuo, cay arang sia magcatáoa ug buot.

Risiblemente. = Sa pagcabótang ng̃a hing̃alatáoan.

Risotada. = Pagcatalírhay.

Ríspido. = Maháit.

Ristra. = Tinóhog sa mg̃a siboyas ug mg̃a ajos. * Pagcataláy, pagcasonód
sonód sa mg̃a botang.

Risueño. = Cataoáon, macatáuon, mahing̃alatáuon, matáoa.

Rita. = Polong ng̃a igatáoag sa mg̃a baquero sa mg̃a hayúpan ng̃a
guibantáyan nila.

Rito. = Batásan. * Tolománon.

Ritual. = Libro ng̃a guisolátan sa mg̃a tolománon sa Singbahán. * Ang
nahatong̃ód sa mg̃a tolománon sa bisan onsa.

Rival. = Ang magaílog sa lain sa bisan onsa ng̃a guipanghináot.

Rivalidad. = Pagcaílog.

Rivalizar. V. Competir.

Rivera. V. Arroyo.

Riza. = Pagcadáot, pagcagobá, pagcaláglag.

Rizado. = Cadaghánan sa mg̃a conót.

Rizal. V. Ricial.

Rizar. = Pagcólong. * Pagconót.

Rizo. = Pagcacólong sa bohóc, bohóc ng̃a quinólong.



RO

Ro. = Polong ng̃a icabóa sa mg̃a bátang diótay.

Roano. = Cabayo ng̃a guisinambágan sa balahíbo ng̃a molomaputí ug
bolobulágao.

Rob. = Dugá sa mg̃a bong̃a ng̃a sináctan sa dugós con sa asúcal ug linóto
hasta ng̃a mahágcot hagcot.

Robada. = Cadacóon sa yota ng̃a pagatámnan, sa Nabarra.

Robador. = Ang mang̃áoat, caoatán.

Robaliza. = Isda.

Róbalo. = Isda.

Robar. = Pagpang̃áoat, pagticás, pagcáhas. * Pagtában sa mg̃a babáye. *
Pagcáncan sa mg̃a subá sa yota sa caduúlan. * Pagcúha sa maáyong buot sa
isigcatáuo. * Pagbótang sa ubán ng̃a mg̃a dahon sa baraja sa mg̃a táuo ng̃a
nanagsugál, ug pagcúha sa lain ng̃a dahon sa maong baraja.

Robin. = Tayá sa mg̃a tumbága.

Robladero. = Lansang ng̃a masáyon pagabalícon ug pagapicóon.

Robladura. = Pagcabálic pagcapicó sa lansang, &c.

Roblar. = Pagbálic, pagpicó sa tomóy sa lansang, &c.

Roble. = Cahoy sa España. * Bisan onsa ng̃a magáhi.

Robledal. = Lugar ng̃a guidaghánan sa mg̃a roble.

Robledo. = Idem.

Roblizo. = Malíg-on, matíga, magáhi.

Roblon. = Lansang ng̃a pagabalícan ug pagapicóan sa tomóy.

Robo. = Pagcapang̃áoat, pagcaticás, pagcacáhas, quináoat. * Pagcatában
sa mg̃a babáye. * Pagcacóha sa mg̃a dahon sa baraja, sa tapoc. * Socod sa
trigo, &c., sa Nabarra.

Roboracion. = Pagcacosóg, pagcalíg-on.

Roborante. = Ang magapacosóg, ang magapalíg-on.

Roborar. = Pagpacosóg, paglíg-on.

Roborativo. V. Roborador.

Robra. = Calig-ónan sa bisan onsa ng̃a guipálit.

Robramiento. = Pagcalíg-on sa guipálit.

Robrar. = Pagbóhat sa papel ng̃a sinolátan sa pagcalíg-on sa guipálit.

Robustamente. = Sa calig-ónan, sa cosóg.

Robustez. = Cosóg, calig-ónan.

Robusto. = Cosgon, cosógon, mang̃osóg. * Malíg-on. * Táuo sa dagcóng
hosóg, sa maáyong quinabúhi, maáyong laoas.

Roca. = Bató ng̃a magáhi caáyo, pangpang, bisan onsa ng̃a magáhi,
malíg-on.

Rocadero. = Olo olo sa galíng̃an ng̃a pagaborbóran sa loli. * Calo calo
ng̃a icalíg-on sa loli ng̃a guibórbor sa galíng̃an.

Rocalla. = Cadaghánan sa mg̃a batóng magamáy. * Mg̃a cuentas sa salamín,
ng̃a igabúhat sa mg̃a rosario.

Roce. V. Fricacion. * Pagcaháplos. * Pagcahigála.

Rociada. = Pagcasáblig. * Pagcacátag. * Pagcalíbac libac. *
Pagcacasabá.

Rociadera. V. Regadera.

Rociado. = Ang nahomód sa ton-og, sa yamog.

Rociador. = Capandáyan sa pagsáblig sa panápton.

Rociadura. = Pagcasáblig.

Rociamiento. = Idem.

Rociar. = Paghólog sa yota sa ton-og, sa yamog, sa ulan ng̃a magamáy
caáyo. * Pagsáblig.

Rocin. = Cabayo ng̃a molomalágsot.

Rocinal. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a rocin.

Rocinante. V. Rocin.

Rocío. = Yamog, ton-og. * Ulan ng̃a díli madúgay ng̃a muágui lang. *
Pagcasáblig.

Roda. = Cahoy ng̃a dagcó ug balicó ng̃a catapúsan sa mg̃a ulín sa mg̃a
sacayán.

Rodaballo. = Isda ng̃a molomalíng̃in. * Táuo ng̃a malaláng̃on.

Rodada. = Timáan ng̃a mahabílin sa guiaguían sa mg̃a rueda.

Rodadero. = Ang masáyon magalíguid, magatúyoc.

Rodadizo. = Idem.

Rodado. = Balahíbo sa mg̃a cabayo ng̃a sinambágan sa color ng̃a maítom ug
bulágao con molomaputí.

Rodador. = Ang magalíguid.

Rodadura. = Pagcalíguid, pagcatúyoc.

Rodaja. = Malíng̃in ng̃a diótay.

Rodaje. = Cadaghánan sa mg̃a malíng̃in.

Rodante. = Ang magalíguid, ang magatúyoc.

Rodapié. = Panápton ng̃a guitáod sa libót sa mang̃a catre sa mg̃a higdáan,
arón díli madayág ang mg̃a tiil. * Piníntal sa mg̃a baláy, sa mg̃a
Singbahán, &c., ng̃a harúul sa yota, harúul sa salog. * Papán ng̃a
ibótang sa mg̃a balcon, arón díli madayág ug díli maquíta onta ang mg̃a
tiil ug mg̃a paa sa mg̃a táuo ng̃a manámbo.

Rodar. = Palíguid, pagtúyoc, paglíso. * Paghólog sa hatáas caáyo. *
Pagíbog, pagpanghináot sa bisan onsa. * Pagsonód sonód sa mg̃a butang.

Rodeador. = Ang magatúyoc, ang magalibót, ang magalícos.

Rodear. = Pagtúyoc, paglíso, paglibót. * Paglicó licó.

Rodela. = Tamíng.

Rodelero. = Ang magaáoay sa tamíng. * Olitáo ng̃a cundátan, ng̃a
magasúroy soroy sa gabíy ng̃a sangcap sa hing̃aníban ug sa tamíng.

Rodeo. = Pagcalibót, pagcatúyoc, pagcalícos, pagcalíso. * Pagcalicó
licó. * Pagcabáyan bayan. * Pagcabalíbad, calaguéuan arón díli onta
itúg-an ang matúod. * Catilíngban sa mg̃a caoatán.

Rodero. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a malíng̃in.

Rodete. = Capandáyan ng̃a malíng̃in ug lopiac ng̃a apil sa mg̃a bahin sa
mg̃a máquina. * Pinángco. * Malíng̃in sa panápton, ng̃a ibútang sa olo,
arón pagatongtóng̃an sa bisan onsa ng̃a guilócdo.

Rodilla. = Tohod. * Noog sa pagpáhid sa salog, sa mg̃a pinggan, &c.

Rodillada. V. Rodillazo. * Pagcalóhor sa usá ca tohod.

Rodillazo. = Pocpoc ng̃a guipócpoc sa tohod.

Rodillera. = Bisan onsa ng̃a ibútang sa pagdáyan dayan sa mg̃a tohod. *
Tupac ng̃a ibútang sa mg̃a calson, &c., sa tong̃ód sa mg̃a tohod.

Rodillero. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a tohod.

Rodillo. = Danglag, latang. * Batóng dagcó ug malíng̃in, ng̃a ipalíguid
sa pagdásoc sa yota.

Rodilludo. = Ang may dagcóng mg̃a tohod.

Rododafne. = Tanóm, adelpa.

Rodimiel. = Sacót sa mg̃a bolac, sa mg̃a rosa ug sa dogós.

Rodrigar. = Pagbótang sa mg̃a tocó sa mg̃a paras ug sa mg̃a cahoy.

Rodrigazon. = Túig ng̃a igabútang sa mg̃a tocó.

Rodrigon. = Tocó, soláy ng̃a ibútang sa mg̃a paras ug sa mg̃a cahoy, sa
pagpogóng sa mg̃a sang̃á ug sa mg̃a balágon arón díli onta mang̃abalí.

Roedor. = Ang magacótcot, hing̃ótcot, tigcótcot.

Roedura. = Pagcacótcot. * Ang quinótcot.

Roela. = Tipac sa buláoan con sa salapí sa dagoay sa usá ca panácsan.

Roer. = Cotcot, quitquit, quibquib, obob. * Pagcágod, pagcóha sa
mahínay hinay sa bisan onsa. * Pagpasáquet, paglisód, paggóol.

Roete. = Bino sa dugá sa mg̃a granada, ng̃a italámbal.

Rogacion. = Pagcaámpo, pagcapang̃áyo, pagcapang̃amúyo, pagpang̃aliópo. *
Procesion ng̃a pang̃adyéan sa mg̃a letanías.

Rogador. = Ang magaámpo, ang mang̃adyé, ang mang̃amúyo, ang mang̃aliópo,
ang mang̃áyo.

Rogante. = Idem.

Rogar. = Pagampó, pagpang̃áyo, pagpang̃amúyo, pagpang̃aliópo, pagháng̃io. *
Paghúna húna, pagpalándong.

Rogativa. = Procesion ng̃a guisúgo sa mg̃a ponóan, sa pagpang̃áyo sa Dios
ug sa pagháng̃io sa iang mg̃a calóoy.

Rogatito. V. Rogador.

Roido. = Talamáyon, diótay caáyo.

Rojear. = Pagíng̃on sa color ng̃a bolágao, mapolá.

Rojez. = Color ng̃a bulágao, mapolá.

Rojizo. = Idem.

Rojo. = Mapolá, bulágao.

Rojura. V. Rojez.

Rol. = Listáhan, padron.

Roldana. = Malíng̃in ng̃a guibútang sa si-si sa mg̃a moton, ug ng̃a
pagadalagánan sa mg̃a pisi.

Rolde. = Alírong sa mg̃a táuo.

Rollar. = Paglíquit, paglácon, pagbórbor, pagpótus.

Rollete. V. Rollo.

Rollizo. = Malíng̃in. * Táuo ng̃a matámboc, supang.

Rollo. = Liguid. * Bisan onsa ng̃a hatáas ug malíng̃in. * Bató sa tubig
ng̃a hatáas ug malíng̃in.

Romadizarse. = Pagsíp-on.

Romadizo. = Sip-on.

Romana. = Timbáng̃an.

Romanador. = Dila dila sa timbáng̃an.

Romance. = Pinamólong sa mg̃a catsila, sa mg̃a castellano. * Balac.

Romancear. = Paghúar sa pinamólong sa mg̃a castellano sa sulat con sa
pinamólong ng̃a lain.

Romancero. = Ang magacanta ug magabúhat sa mg̃a balac.

Romanear. = Pagtímbang sa romana.

Romaneo. = Pagcatímbang sa romana.

Romanero. = Dila dila sa timbáng̃an.

Romano. = Ang natáuo sa Roma. * Ang nahatong̃ód sa Roma. * Ng̃alan ng̃a
guicahing̃álan sa mg̃a iríng ng̃a guibarlísan pagbalábag sa balahíbo sa
mg̃a barlis ng̃a maítom ug bolobulágao.

Romanzon. = Balac ng̃a hatáas.

Romanza. = Tanóm, dagámi.

Romeraje. V. Peregrinacion.

Romeral. = Lugar ng̃a guidaghánan sa mg̃a romero.

Romería. V. Peregrinacion.

Romero. V. Peregrino. * Tanóm, romero. * Isda.

Romi ó Romin. = Dulao, asafran.

Romo. V. Obtuso. * Pislat, pislong, pisláton, táuo sa diótay ng̃a ilong.

Rompecoches. = Panápton ng̃a mabága sa balahíbo sa mg̃a carnero.

Rompedera. = Paló, bacbac sa mg̃a mananálsal sa pagbúhat sa mg̃a bohó sa
puthao.

Rompedero. = Ang masáyon mabóong ug mabalí.

Rompedor. = Táuo ng̃a magaguísi caáyo sa mg̃a bisti.

Rompedura. V. Rotura.

Romper. = Pagbóong, pagbalí, pagtípac, pagtípic. * Pagguísi. * Pagcágod
caáyo. * Pagdáro sa nahaóna pa sa yota. * Pagbohó. * Pogbócad sa mg̃a
bulac. * Pagtoróc, pagguítib sa mg̃a tanóm ug sa mg̃a cahoy. *
Pagtalápas, paglípas sa mg̃a catungdánan.

Rompiente. = Hunásan, tacot ng̃a pagapusáan sa mg̃a balod sa dagat.

Rompimiento. = Pagcabóong, pagcabalí. * Pagcadáro pagóna sa yota. *
Pagcaáoay, pagcabíquil biquil sa mg̃a cabobót-on.

Ron. = Aguardiente ng̃a magáma sa asúcar.

Ronca. = Pagcahólot, pagcahomót ng̃a guican sa pagcaándac. * Calaínan sa
hing̃aníban.

Roncador. = Ang magahagóc. * Isda.

Roncamente. = Sa pagcabáol. * Sa pagcaoaláy abi abi.

Roncar. = Hagóc. * Paghólot, paghómot sa pagcaándac.

Ronce. = Polong ng̃a icaálam alam, igaógay ogay.

Roncear. = Pagbáyan bayan. * Pagálam alam, pagógay ogay. * Pagcaoláhi
sa sacayán ng̃a moábay sa ubán.

Roncería. = Pagcabáyan bayan, pagcatápol, pagcatacá. * Pagcaálam alam,
pagcaógay ogay. * Pagcabóg-at sa mang̃a sacayán.

Roncero. = Madugáyon, matalác-on. * Ang magaálam alam, ang magaógay
ogay. * Sacayán ng̃a mabóg-at, ng̃a oaláy tulin.

Ronco. = Ang napagáo.

Roncha. = Labhag. * Lapáca, dopáng. * Labod. * Limbong sa pagcúha sa
salapí sa isigcatáuo. * Higos ng̃a malíng̃in sa bisan onsa.

Ronchar. = Paglábhag, pagdopáng, paglábod.

Ronchon. V. Roncha.

Ronda. = Pagcasóroy soroy. * Cadaghánan sa mg̃a táuo ng̃a nanagsóroy
soroy sa pagbántay. * Sogál sa baraja.

Rondador. = Ang magasóroy soroy.

Rondar. = Pagsóroy soroy sa gabíy sa pagbántay sa longsod. * Paglibót,
paglíso liso, pagtúyoc.

Rondí ó Rondiz. = Nauong ng̃a labíng dagcó sa mg̃a batóng mahál.

Rondin. = Pagcabántay sa usá ca cabo sa mg̃a soldados, sa gabíy sa libót
sa mg̃a cota, sa pagsolóng ug paghíling sa ubán ng̃a mg̃a bantay, arón
managtúman sa ilang mg̃a catungdánan.

Rondon (de). = Sa oaláy catáhap ug cahádloc.

Ronquear. = Pagpagáo.

Ronquedad. = Pagcapagáo.

Ronquera. = Idem.

Ronquido. = Pacahagóc.

Ronza (á la). = Paglíguid sa usá ca sacayán dapit sa guiguicánan sa
hang̃in.

Ronzal. = Pisi ng̃a guibútang sa liog sa mg̃a mananáp, sa paghocót caníla
sa calán-an con sa lain ng̃a lugar.

Ronzar. = Pagósap sa bisan onsa ng̃a magáhi. * Paglíhoc, pagóyog sa
bisan onsang mabúg-at, sa pagtábang sa mg̃a liguat.

Roña. = Nuca. * Dalícdic, daqui. * Limbong, laláng. * Hugao, buling ng̃a
nadocót caáyo. * Cadáot. * Pagcadaútan sa batásan ng̃a magatacód sa
ubán.

Roñería. = Limbong, pagcalaláng. * Pagcadaguínot. * Pagcahúgao.

Roñoso. = Nucáon, dalicdícon. * Hugáoan, bulíng̃on. * Malaláng̃on,
malimbóng̃on. * Hicáoan, daguinótan.

Ropa. = Panápton, bisti.

Ropaje. = Panápton ng̃a guitápot sa lauas, bisti. * Cadaghánan sa mg̃a
bisti.

Ropálico. = Calaínan sa balac.

Ropavejería. = Tiendáhan ng̃a pagabaligyáan sa mg̃a bisti ng̃a daan.

Ropavejero. = Ang magabalígya sa mg̃a bisting daan.

Ropería. = Cahímtang sa pagcaropero. * Baláy ng̃a pagabaligyáan sa mg̃a
bisti ng̃a bag-o ug binúhat na. * Solód sa mg̃a caparían ng̃a pagatipígan
ug pagaandáman sa mg̃a bisti sa mg̃a Padreng tanán. * Opicio sa pagbántay
ug sa paghúput sa mg̃a bisti.

Ropero. = Ang magabalígya sa mg̃a bisting bag-o ug binúhat na. * Ang
magabántay ug magaalíma sa bisti sa mg̃a Padre sa mg̃a caparían. * Ang
báta ng̃a magabántay sa bisti sa mg̃a baquero, sa mg̃a magbalántay sa mg̃a
hayúpan.

Ropeta. V. Ropilla.

Ropilla. = Bisting hamóbo ug manggásan.

Ropon. = Bisti ng̃a hatáas, ng̃a iibábao sa ubán ng̃a mg̃a bisti.

Roqueda. = Lugar ng̃a guidaghánan sa mg̃a batóng magáhi, sa mg̃a pangpang.

Roquedal. = Idem.

Roquedo. = Bató ng̃a magáhi, pangpang.

Roqueño. V. Roqueda. * Ang magáhi caáyo.

Roquero. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a pangpang. * Ang guibúhat sa lugar ng̃a
capangpáng̃an.

Roquete. = Bisti sa mg̃a Padre.

Rorro. = Bátang diótay caáyo.

Rosa. = Rosa, bulac sa rosal. * Aláp-ap ng̃a malíng̃in ug mapolá. *
Calaínan sa diamante, sa batóng mahál. * Bisan onsa ng̃a guibúhat, sa
panápton, sa papel, &c., sa dagoay sa rosa.

Rosada. V. Escarcha.

Rosado. = Ang may color sa rosa. * Bisan onsa ng̃a guisáctan sa mg̃a
rosa, lana, dogós, &c.

Rosal. = Cahoy cahoy, tanóm ng̃a magabólac sa mg̃a rosa.

Rosariero. = Ang magabúhat ug magabalígya sa mg̃a rosarios.

Rosario. = Tinóhog sa mg̃a cuentas ng̃a guibútang sa tinagpólo. *
Cadaghánan sa mg̃a amahán namo ug maghimáya ca María ng̃a guipang̃ádye ug
pagaisípon sa mg̃a cuentas sa rosario. * Cadaghánan sa mg̃a táuo ng̃a
nang̃ádye sa rosario.

Rosca. = Malíng̃in ng̃a guibuhátan paglibót ug pagtúyoc tuyoc, hasta sa
tomóy, sa usá ca canal. * Calaínan sa dagoay sa tinápay.

Róseo. = Ang may color sa rosa.

Rosero. = Ang magadaguínot sa mg̃a bulac sa asafran.

Rosicler. = Color ng̃a buhi caáyo maíng̃on sa color sa rosa. * Calaínan
sa salapí ng̃a mahál caáyo.

Rosillo. = Color ng̃a bulágao.

Roso. = Bulágao. * Á roso y velloso. = Sa oaláy magagáoas, sa oaláy
mahamísic.

Rosolí. = Ilímnon ng̃a magáma sa aguardiente, sa asúcar, sa canela, sa
anís ug sa obán pang mg̃a panácot.

Rosquete. = Calaínan sa dagoay sa tinápay.

Rosquilla. = Minása ng̃a malíng̃in ug matám-is, ng̃a maáyo sa sopas sa
socolate. * Mananáp ng̃a diótay ng̃a magadáot sa ubán ng̃a mg̃a tanáman.

Rostrillo. = Dayan dayan sa salapí, sa buláoan, &c., ng̃a ipahaáng̃ay sa
libót sa nauong sa mg̃a laráoan ni María Santísima.

Rostrituerto. = Ang nagacolíot, ang nabolíng̃-it ug nauong.

Rostro. = Nauong.

Rota. = Pagcagubá sa mg̃a pang̃obátan sa ilang caáoay.

Rotacion. = Pagcatúyoc, pagcalibót.

Rotamente. = Sa pagcadaótan caáyo.

Rotante. = Ang magatúyoc, ang magalíguid, ang magalíso.

Rotar. V. Rodar.

Roto. = Táuo ng̃a oaláy caúlao, maólag, sa daótan ng̃a batásan. * Ang
guiguisían sa mg̃a bisti, ang nagabísti sa mg̃a noog.

Rótula. = Ang bocóg ng̃a malíng̃in sa mg̃a tohod sa mg̃a táuo ug sa mg̃a
mananáp.

Rotular. = Pagbútang sa mg̃a sulat.

Rotulata. V. Rótulo.

Rótulo. = Sulat ng̃a ibútang sa mg̃a libro, &c., ng̃a casayóran sa táuo
ng̃a nagabúhat ug sa nahamótang sa maong libro, &c. * Ang papel ng̃a
sinolátan ng̃a ipílit sa cadaigánan, arón hibalóan ug bisan onsa sa
cadaghánan.

Rotundidad. V. Redondez.

Rotundo. V. Redondo.

Rotura. = Bohó. * Pagcabóong, pagcabalí. * Pagcadáro pagóna sa yota. *
Pagcadaótan, pagcalágsot sa batásan, pagcaólag, pagcaláo-ay,
pagcang̃íl-ad.

Roturar. = Pagbóhat pagóna, sa nahaóna pa, sa yota, sa pagpúgas ug sa
pagtanóm.

Roya. = Saquét sa obán ng̃a mg̃a tanóm.

Roza. = Caíng̃in.

Rozador. = Ang magacaíng̃in.

Rozadura. V. Fricacion.

Rozagante. = Bisti ng̃a hatáas ug matahóm. * Maníndot, maáñag.

Rozamiento. V. Fricacion.

Rozar. = Pagcaíng̃in. * Pagsípsip sa mg̃a mananáp. * V. Raer. * Paghícap,
pagcóbil sa bisan onsa, sa mahínay, sa ibábao lamang. * Pagpándol,
pagsámad sa usá ca tiil sa lain ng̃a tiil. * Pagábian, paghigála. *
Pagíng̃on, pagsáma sa usá ca butang sa lain ng̃a butang.

Rozavillon. = Ang mucáon sa baláy sa iang isigcatáuo sa oaláy bayad.

Roznar. = Pagbánha sa mg̃a ng̃ipon con maning̃áon ang mg̃a mananáp. *
Pagtíng̃og sa mg̃a borico.

Roznido. = Ang banha sa mg̃a ng̃ipon sa pagcáon sa mg̃a magáhi.

Rozno. = Borricong diótay.

Rozo. = Pagcacaíng̃in. * Mg̃a cahoy ng̃a hamóbo.



RU

Rua. = Dalan sa longsod. * Dalan ng̃a halagpád.

Ruante. = Ang magasóroy soroy.

Ruar. = Pagsóroy soroy sa coche. * Paglacát lacát sa pagmorál sa mg̃a
babáye, sa pagáli ali caníla.

Rúbeo. = Ang bolobolágao.

Rubí. = Batóng mahál sa color sa rosa, con mapolá. * Ang may color sa
baga sa caláyo.

Rubia. = Tanóm.

Rubial. = Yota ng̃a mapolopolá.

Rubican. = Cobayo ng̃a may balahíbo ng̃a bolágao ug maputí.

Rubicundo. = Bulágao.

Rubificar. = Pagpolá sa bisan onsa.

Rubin. V. Rubí.

Rubio. = Bulágao. * Isda.

Rubion. = Calaínan sa trigo.

Rubor. = Caúlao. * Color ng̃a mapolá sa náuong sa táuo ng̃a guiábot sa
caúlao.

Ruborosamente. = Sa caúlao.

Ruboroso. = Mang̃iuláoan, ang maúlao.

Rúbrica. = Timáan ng̃a mapolá. * Ang timáan ng̃a guibótang sa mg̃a táuo
ng̃a sonód sa ilang ng̃alan con mamírma sila. * Tolománon sa ng̃atanán ng̃a
mahímo sa Singbahán.

Rubricante. = Ang mopirma.

Rubricar. = Pagtína sa mapolá con sa bulágao sa bisan onsa. * Pagbútang
sa caugalíng̃on ng̃a timáan ng̃a sonód sa mg̃a ng̃alan sa mg̃a táuo ng̃a
mamírma. * Pagpamatúor sa bisan onsa.

Rubriquista. = Ang maálam sa mg̃a tolománon sa Singbahán.

Rubro. = Ang may color ng̃a mapolá con bolágao.

Rucio. = Ang sináctan sa maputí ug maítom. * Táuo ng̃a olonbánon.

Ruda. = Tanóm ng̃a italámbal, sa bahó ng̃a maísog caáyo.

Rudamente. = Sa oaláy caálam, sa pagcaoaláy quinaárman, sa pagcabórong.

Rudera. = Ang apog, ang mg̃a bató, &c., sa mg̃a cota, &c., ng̃a nagobá.

Rudeza. = Pagcabáol sa bisan onsa. * Pagcagáhi sa húna húna ug sa mg̃a
galámhan sa calág, sa pagsábot ug sa pagtúquib sa bisan onsa. *
Pagcabórong.

Rudimento. = Sinógdan sa bisan onsang quinaárman. * Tolománon ng̃a
nahaóna sa mg̃a quinaádman.

Rudo. = Baol. * Ang may caculían sa pagsábot ug pagtúquib sa bisan
onsa. * Halang̃áhag, hong̃og.

Rueca. = Galíng̃an. * Pagcatúyoc, pagcalúbag sa bisan onsa.

Rueda. = Malíng̃in. * Isda.

Ruedo. = Pagcalíguid, pagcatúyoc, pagcalíso. * Ang magalibót sa bisan
onsa. * V. Orla. * Baníg ng̃a malíng̃in ug diótay. * Pagcalíng̃in sa bisan
onsa.

Ruego. = Pagámpo, pagpang̃amúyo, pagpang̃aliópo, pagháng̃io.

Ruejo. = Batóng lingsánan.

Ruello. = Batóng malíng̃in ng̃a icadásoc sa yota.

Rufian. = Ang magabáton ug magaalíma sa mg̃a babáyeng daótan, bigáon, sa
pagábang ug sa pagcomercio caníla. * Táuo sa oaláy caúlao.

Rufianear. = Pagcágon cagon sa mg̃a babáyeng bigáon.

Rufo. = Ang mapolá, ang bulágao. * Ang may bohóc ng̃a colóng̃on. * V.
Rufian.

Rufon. = Santic.

Rugible. = Ang arang magdagóoc, magdagóhong. * Ang arang magtíng̃og
ing̃on sa pagtíng̃og sa leon.

Rugido. = Ting̃og sa leon, pagcadagóoc sa mg̃a tian, sa mg̃a tináe.

Rugiente. = Ang magadagóoc, magdagóhong. * Ang arang magtíng̃og ing̃on sa
pagtíng̃og sa leon.

Rugir. = Pagtíng̃og sa leon. * V. Crujir. * Pagdagóoc sa tian, sa mg̃a
tináe ug sa hang̃in, pagdagóhong.

Rugosidad. = Pagcaconót.

Rugoso. = Ang guicóntan, ang may mg̃a conót.

Ruibarbo. = Tanóm: ang gamót nia ipolórga man.

Ruido. = Sabá, banha, pagcaáoay, pagcalális lalis, pagcagobót. *
Pagcating̃ála, pagcacólba sa buot.

Ruidosamente. = Sa sabá, sa banha. * Sa pagcabántog.

Ruin. = Talamáyon, obus. * Ang diótay, ang oalá tomóbo. * Tampalásan. *
Hicáoan, daguinótan.

Ruina. = Pagcagobá, pagcapócan, pagcaláglag. * Pagcaoalá sa bisan onsa.
* Cahigayónan sa pagcadáot sa mg̃a táuo.

Ruindad. = Buhat ng̃a daútan, mang̃íl-ad, pagcatampalásan. * Pagcaóbos,
pagcadiótay sa bisan onsa. * Pagcahícao, pagcadaguínot.

Ruinmente. = Pagcang̃íl-ad, sa pagcadaótan.

Ruinoso. = Ang golóbon, ang harúul magobá, mapúcan, maláglag, madáot. *
Diótay, ang oalá tomóbo. * Ang magadáot.

Ruipóntico. = Tanóm.

Ruiseñor. = Langgam sa maníndot ug sa ming̃áuon ng̃a ting̃og.

Rujiada. = Pagólan.

Rular. V. Rodar.

Rulo. = Malíng̃in ng̃a dagcó ug bisan onsa ng̃a magalíguid, ng̃a magatúyoc
sa pagcasáyon. * Bató sa ligsánan.

Rumbo. = Dalan, alaguían. * Pagcabántog sa bisan onsang combida,
pagcaparáyeg.

Rumbon. = Malólot.

Rumbosamente. = Sa pagcalólot, sa pagparáyeg, sa pagcabántog.

Rumboso. = Malólot. * Mahál. * Ang guidáyan dayánan ug maáyo.

Rumia. = Pagcatícab ticab.

Rumiador. = Ang magatícab ticab, ang magasámsam caáyo.

Rumiadura. V. Rumia.

Rumiante. V. Rumiador.

Rumiar. = Pagtícab, ticab. * Paghúna húna, pagpalándong ug maáyo sa
bisan onsa.

Rumion. = Ang magatícab ticab, ang magasámsam uyámot.

Rumor. = Casabá, cagáhod, cahagónghong.

Runfia. = Pagcadághan sa mg̃a butang ng̃a magsáma.

Runrun. V. Rumor.

Rupicabra. = Canding ng̃a ihálas.

Ruñar. = Pagsápsap ng̃a dapit sa solód sa mg̃a papán sa mg̃a bariles ug sa
mg̃a cuba.

Ruptura. V. Rotura.

Ruqueta. = Tanóm.

Rural. = Ang nahatong̃ód sa banua ug sa pagbúhat sa yuta.

Ruralmente. = Ing̃on sa ang̃ay sa pagbúhat ug sa pagpuyó sa yota.

Rusco. = Tanóm.

Rusiente. = Ang mapolá sa caláyo, ang pagabagáhon, ang binága.

Rustical. V. Rural.

Rústicamente. = Sa pagcabáol. * Sa pagcabórong, sa pagcaboquírnon.

Rusticidad. = Pagcabáol, pagcaoaláy cuti cuti, pagcabódong, ang díli
mahíngpit.

Rústico. V. Rural. * Baol sa oaláy pagcahíngpit. * Borong.

Rustiquez ó Rustiqueza. V. Rusticidad.

Rustro. V. Rumbo.

Ruta. = Pagbiaje, ang dalan ng̃a pagalácoan sa magalacát ug magabiaje.

Rutilante. V. Resplandeciente.

Rutilar. V. Resplandecer.

Rútilo. = Color sa buláoan.

Rutina. = Batásan, pagcaánar.

Rutinario. = Ang guibúhat tong̃ód lamang sa batásan, sa pagcaánad.








S


SA

Sábado. = Sábado, ang icapíto ca adlao sa semana.

Sabalera. = Bolotáng̃an sa mg̃a sológnod sa mang̃a horno sa mg̃a ladriyo,
sa mg̃a tesa, &c.

Sabalero. = Mananágat sa mg̃a isda ng̃a guing̃álan ug sábalo.

Sábalo. = Isda.

Sábana. = Habol sa higdáan.

Sabana. = Yotang patag, datág.

Sabandija. = Bisan onsang mananáp ng̃a diótay, ug labí pa ang hugáoan.

Sabanilla. = Habol ng̃a diótay. * Ang tabon sa mg̃a altal.

Sabañon. = Hubág ng̃a maól-ol caáyo, ng̃a motoróc sa mg̃a camót ug sa mg̃a
tiil sa mg̃a báta. * V. Friera.

Sabatario. = Judío ng̃a magalihí sa mg̃a sábado.

Sabático. = Ang nahatong̃ód sa sábado.

Sabatina. = Pang̃ádye sa mg̃a Padre ng̃a caugalíng̃on sa mg̃a sábado.

Sabatino. V. Sabático.

Sabedor. = Ang nasáyor, ang maálam, ang mahibaló.

Sabelianismo. = Pagtolón-an ng̃a daótan ni Sabelio.

Sabeliano. = Ang mononót sa mg̃a pagtolón-an ni Sabelio.

Saber. = Alam, hibaló, sabot. * Pagbátid, paglaláng.

Sabiamente. = Sa caálam, sa quinaárman, sa pagcaboótan, sa salabótan.

Sabido. = Ang maálam caáyo, mang̃ialáman uyámot.

Sabidor. V. Sabedor.

Sabiduría. = Caálam, quinaárman. * Pagpahibaló.

Sabiendas (á). = Sa pagcamatúod, sa pagcaoaláy duha duha, sa
pagcagayúd.

Sabiente. V. Sabedor.

Sabina. = Cahoy cahoy.

Sabinar. = Yota ng̃a guidaghánan sa mg̃a sabina.

Sábio. V. Sabedor y Sabido.

Sabiondez. = Pagcaálam sa mg̃a buhat ng̃a daótan.

Sabiondo. = Ang magapacamaálam.

Sablazo. = Pagtígbas sa sable.

Sable. = Hing̃aníban, sable.

Sablon. = Balás ng̃a dagcó.

Saboga. = Isda.

Sabogal. = Sahid, anod ng̃a icapanágat sa mg̃a saboga.

Sabor. = Lalím, lamí. * Caíbog sa bisan onsa.

Saboreamiento. = Pagcatagámtam. * Pagcadímdim.

Saborear. = Pagpalalím sa mg̃a cán-on. * Pagtagámtam, pagdímdim. *
Pagálam alam, pagógay ogay. * Paglípay, paghimóot.

Sabona. = Calaínan sa saya sa mg̃a babáye.

Sabrosamente. = Sa pagcalalím, sa maáyong lalím.

Sabroso. = Malalím. * Malipáyon, ang macalípat.

Sabueso. = Calaínan sa iró.

Sábulo. = Balás ng̃a mabúg-at.

Sabuloso. = Ang guisáctan sa balás.

Saca. = Pagcagóa, pagcapagóa. * Puyo puyo ng̃a dagcó sa panápton.

Sacabala. = Capandáyan sa mg̃a mananámbal ng̃a icapagóa sa mg̃a bala ng̃a
nahabílin sa solód sa samad.

Sacabalas. = Capandáyan sa pagpagóa, sa pagcúhit sa bala sa mg̃a
luthang.

Sacabocados. = Capandáyan sa pagbúhat sa mg̃a bohó. * Alaguían sa
pagdáng̃at sa guipanghináot.

Sacabucre. = Tolónggon sa tumbága ng̃a apil sa música, ug ang magatáihop
niíning tolónggon.

Sacacorchos. = Capandáyan sa pagcúha ug pagíbot sa mg̃a songsong sa mg̃a
boteya.

Sacadinero ó Sacadineros. = Hias sa diótay ng̃a bale apan maníndot,
matahóm.

Sacador. = Ang magacóha.

Sacaliña. = Odyong.

Sacamanchas. = Ang may opicio sa pagcúha sa mg̃a mansa sa mg̃a panápton.

Sacamiento. V. Saca.

Sacamuelas. = Ang magaíbot sa mg̃a bag-ang. * Bisan onsa ng̃a icaíbot ug
icacúha sa mg̃a bag-ang.

Sacanabo. = Capandáyan sa pagcúha sa bomba sa mortero.

Sacante. = Sugál sa baraja.

Sacapelotas. V. Sacabalas. * Polong ng̃a igayúbit sa mg̃a táuo ng̃a obus
ug talamáyon.

Sacapotras. = Polong ng̃a guicahing̃álan sa mg̃a daótan ng̃a mananámbal.

Sacar. = Paggóa. * Pagbúhat. * Paggáma, paghímo sa bisan onsa. *
Pagbúhat sa bisan onsa ng̃a maíng̃on sa panigíngnan. * Pagálam sa bisan
onsa sa maáyong paghúna húna. * Pagpagóa sa mg̃a pisó sa mang̃a itlog. *
Pagtábang, paglában sa bisan cansa, arón gomóa sa calisód. * Pagíla sa
bisan onsa tong̃ód lamang sa mg̃a timáan. * Paghóad. * Pagdáng̃at sa
guipanghináot. * Pagcóha sa bisan onsa cay naígo sa pagripa. *
Paghináonao sa panápton.

Sacarino. = Bisan onsa ng̃a nabúhat sa asúcar. * Ang maíng̃on sa asúcar.

Sacatrapos. = Sacacorchos. * Capandáyan sa pagcúha sa carga sa mg̃a
luthang ug mg̃a pusil.

Sacerdocio. = Cahímtang sa pagcasaserdote, sa pagcapadre.

Sacerdotal. = Ang nahatong̃ód sa saserdote, sa mg̃a Padre.

Sacerdote. = Laláqui ng̃a may gahóm sa paghálad sa Dios sa mg̃a paghálad,
Padre ng̃a may gahúm sa pagmisa.

Sacerdotisa. = Babáye ng̃a nagahálad niádtong tiempo sa mg̃a paghálad sa
ubán ng̃a mg̃a táuo táuo, sa mg̃a dios dios sa mg̃a dioatáhan, ug ang
nagabántay sa ilang mg̃a Singbahán.

Saciable. = Ang arang pagabósgon.

Saciar. = Pagbósog, pagponó sa can-on con sa ilímnon.

Saciedad. = Pagcabósog. * Pagcadáng̃at sa bisan onsa ng̃a guicaíbgan.

Saco. = Puyo puyo, balúyot. * Bisti ng̃a obus ug dagcó sa ubán ng̃a mg̃a
táuo. * Bisan onsang butang ng̃a nasácop sa lain ng̃a butang.

Sacocha. V. Faltriquera.

Sacoime. V. Mayordomo.

Sacra. = Papán ng̃a guipilítan sa papel ng̃a sinolátan sa obán ng̃a
pang̃adyéon sa mg̃a Padre, sa pagmisa, sa díli onta quinahánglan ng̃a
managsolóng sila sa misal.

Sacramental. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a sacramento. * Mg̃a tambal ng̃a
guitagána sa santa Iglesia sa pag támbal sa mg̃a calág ug sa pagólay
caníla sa mg̃a saláng diótay. * Táuo ng̃a socop sa cofradía sa Santísimo
Sacramento, ug ang maong cofradía.

Sacramentalmente. = Sa pagcasacramento gayúd. * Sa pagcacompisál ng̃a
tuod.

Sacramentar. = Paghátag sa Viático sa mg̃a masaquét.

Sacramentario. = Ang táuo ng̃a herejes ng̃a díli mutóo sa santos ng̃a
pagatúbang ng̃a tuod sa mahál ng̃a laoas sa atong Guinóong Jesucristo sa
Santísimo Sacramento sa altal.

Sacramente. V. Sagradamente.

Sacramento. = Sacramento, timáan ng̃a guibúhat ni Jesucristo sa
pagsantos sa mg̃a táuo. * Ang Santísimo Sacramento sa altal.

Sacratísimo. = Dalayégon, santos uyámot.

Sacre. = Calaínan sa langgam. * Calaínan sa luthang ng̃a caráan.

Sacrificadero. = Lugar ng̃a pagabuhátan sa mg̃a paghálad.

Sacrificador. = Ang magahálad, tighálad.

Sacrificante. = Idem.

Sacrificar. = Paghálad sa pagíla sa pagcadios. * Pagbútang sa bisan
cansa sa dagcóng catáhap sa icadáot. * Pagpasácop sa pagbúot ng̃a
malágsot. * Pagalágar sa Dios.

Sacrificio. = Paghálad. * Pagmisa sa mg̃a Padre cay nagahálad cang
Jesucristo sa iang Dios ng̃a Amahán. * Buhat ng̃a malisód ng̃a hingsácpan
sa bisan cansa ng̃a contra sa iang pagbúot. * Buhat sa mg̃a mananámbal sa
pagtámbal ng̃a malisód ug macúti cuti.

Sacrílegamente. = Sa pagpasipála sa mg̃a botang ng̃a sagrados.

Sacrilegio. = Pagcapasipála sa mg̃a botang ng̃a santos, sinagrados.

Sacrílego. = Ang magapasipála sa mg̃a butang ng̃a santos ug ng̃a
nahatong̃ód sa Singbahán.

Sacrimoche. = Táuo ng̃a magabísti maíng̃on sa pagbísti sa mg̃a cristan, sa
mg̃a noog ug sa pagcaoaláy ang̃ay.

Sacristan. = Cristan, ang magabántay sa mg̃a casangcápan sa Singbahán. *
Cahímtang sa obán ng̃a mg̃a Padre sa mg̃a Catedral, ng̃a nanagbántay sa mg̃a
sologóon ng̃atanán sa sacristía.

Sacristana. = Asáoa sa cristan. * Ang binócot ng̃a magabántay sa mg̃a
casangcápan sa sacristía sa mg̃a conbento sa mg̃a monja.

Sacristanía. = Opicio, pagcahímtang sa pagcacristan.

Sacristía. = Solód ng̃a harúul sa Singbahán ng̃a pagatipígan sa mg̃a
casangcápan ng̃atanán ng̃a quinahánglan sa Singbahán.

Sacrosanto. = Ang sinagrado ug santos.

Sacudida. V. Sacudimiento.

Sacudidamente. = Sa pagcayábyab. * Sa pagcatolód.

Sacudido. = Suquíhan, ang díli masáyon ng̃a pagabatónan. * Cásing
casíng̃an. * Ang mahanaláicon.

Sacudidor. = Ang macayábyab. * Icayábyab.

Sacudidura. = Pagcayábyab.

Sacudimiento. = Pagcayábyab, pagcaírog, pagcatolód.

Sacudir. = Pagcayábyab, yabon yabon, tapdus. * Lamba, dagpas. * Pacpac,
papha. * Copo copo, paggácpac, pilic pilic. * Paggáer, paghámpac. *
Pagtolór, pagírog, pagsalibáy.

Sachadura. = Pagcacále sa yota. * Pagcabónglay.

Sachar. = Pagbónglay.

Sacho. = Ibolónglay, igabónglay.

Saeta. = Odyong, paná, gapásan. * Ang puthao, &c., ng̃a itolórlo sa
horas sa mg̃a horásan. * Ang balágon ng̃a mahabílin sa mg̃a paras, sa
pagcapón caníla. * Tapoc sa lilíma ba bitóon. * Ang puthao ng̃a guidíhog
sa batóng baláni, ug ng̃a guibútang sa padalóman. * Polong sa mg̃a
palaoáli ng̃a maínit ug matalínis caáyo.

Saetazo. = Pagcaígo, pagcasámad sa paná, sa odyong.

Saetear. V. Asaetear. * Pagsámad sa odyong, sa paná.

Saetera. = Talambóan sa mg̃a cota, sa mg̃a lantáon ng̃a haíctin sa dapit
sa goa ug halagpád sa dapit sa solód, ng̃a pagasalibáyan sa mg̃a paná, sa
mg̃a odyong. * Talambóan ng̃a diótay sa bisan diin.

Saetero. = Ang nahatong̃ód sa odyong, sa paná. * Ang magaáoay ng̃a
sangcap sa paná, sa mg̃a odyong.

Saetía. = Sacayán.

Saetilla. V. Saeta.

Saetin. = Alaguían sa tubig sa mg̃a bálay bálay ng̃a guibutáng̃an sa mg̃a
ligsánan sa trigo, &c. * Lansang ng̃a diótay sa oaláy olo. * Panápton sa
igagáma sa oaláy labra.

Saeton. = Paná ng̃a guibalabágan sa usá ca puthao ng̃a holohamóbo.

Sáfico. = Calaínan sa garay, sa balac.

Safío. = Isda.

Saga. = Babáyeng pang̃anitóhon, dioatáhan.

Sagacidad. = Pagcatalínis sa isilínghot sa mg̃a iró. * Pagcabátid,
pagcalaláng sa pagsáyod sa tinágo.

Sagapeno. = Tagoc sa usá ca tanóm sa Egipto.

Sagati ó Saeti. = Calaínan sa panápton sa balahíbo sa mg̃a carnero.

Sagaz. = Iró sa matalínis ng̃a isilínghot. * Táuo ng̃a batid, malaláng̃on,
boótan, ng̃a maálam magatagána sa mg̃a omalábot.

Sagazmente. = Sa pagcabátid, sa pagcaálam, sa pagcalaláng.

Sagital. = Ang may dagoay sa paná.

Sagitario. = Ang icasíam ca timáan sa zodiaco. * Ang táuo ng̃a guihámpac
sa cadaigánan.

Sagradamente. = Sa pagtáhod ng̃a dagcó sa mg̃a sinagrado.

Sagrado. = Sinagrado. * Ang nahatong̃ód sa pagtáhod sa Dios ug sa mg̃a
santos, ang talahóron, silingbáhon. * Dalángpan sa obán ng̃a mg̃a saláan.

Sagrariero. = Ang magabántay sa mg̃a sagrario sa mg̃a Singbahán.

Segrario. = Solórdan, sorlánan, sagrario ng̃a pagatipígan sa Santísimo
Sacramento. * Lugar ng̃a pagahipúsan sa mg̃a casangcápan sa Singbahán. *
Capilla ng̃a silbi sa parroquia sa obán ng̃a mg̃a Singbahán.

Sagú. = Landang, linángdang, sacsac, bulí.

Sahornarse. = Pagpílas.

Sahorno. = Pagcapílas.

Sahumador. V. Perfumador.

Sahumadura. = Pagcapalína.

Sahumar. = Pagpalína.

Sahumerio. = Palína. * Asó sa bisan onsa ng̃a mahomót. * Bisan onsa ng̃a
igapalína.

Sahumo. = Idem.

Saín. = Tamboc, sebo sa bisan onsang mananápa. * Buling ng̃a maíng̃on sa
tamboc ng̃a magóa sa mg̃a bisti ng̃a dugay na ug daan.

Saína. = Calaínan sa trigo.

Sainar. = Pagpatámboc pagláming sa mg̃a mananáp.

Sainete. = Calán-on ng̃a malalím caáyo. * Ang magapaáñag ug magapatahóm
sa bisan onsa. * Salsa ng̃a icahátag sa maáyong lalím sa mg̃a calán-on. *
Dayan dayan sa bisan onsa. * Dula ng̃a hing̃alatáoan.

Sainetear. = Pagbúhat sa mg̃a dula ng̃a hing̃alatáoan.

Saíno. = Calaínan sa baboy sa Indias.

Saja. V. Sajadura.

Sajador. V. Sangrador.

Sajadura. = Pagcacárlis, pagcacárlit, pagcatórlis.

Sajar. = Carlit, carlis, torlis.

Sal. = Asín. * Polong mg̃a matístis, malipáyon, ng̃a icatíao.

Sala. = Solód ng̃a dagcó sa mg̃a baláy, lasalas. * Pagcating̃ób,
catilígban sa mg̃a hocom sa obán ng̃a mg̃a hocmánan.

Salacidad. = Pagcabóyoc, pagcahigógma ng̃a dagcó sa pagcaólag, sa mg̃a
buhat ng̃a maláo-ay.

Salacísimo. V. Salaz.

Saladamente. = Sa pagcatístis.

Saladar. = Danao ng̃a pagatiboócan sa asín.

Saladero. = Lugar ng̃a pagabulálan ug pagaugáhan sa carne ug sa isda.

Saladillo. = Baboy, tamboc sa baboy ng̃a lab-as ug ng̃a guiasínan ng̃a
bag-o.

Salado. = Ang maásgad, ang guiasínan caáyo. * Táuo ng̃a matístis,
malipáyon, tigtíao. * Yota ng̃a díli maáyo cay guilabíhan sa asín. * Ang
maásgad, ang guiasínan caáyo. * Táuo ng̃a matístis, malipáyon, tigtíao.
* Ang inasínan caáyo.

Salador. V. Saladero. * Ang magapaasín sa carne ug sa isda.

Saladura. = Pagcaasín.

Salamandra. V. Salamanquesa.

Salamandria. = Idem.

Salamanquesa. = Saoang diótay.

Salar. = Pagasín, pagpaásgad.

Salariar. = Asalariar.

Salario. = Sohol.

Salaz. = Táuo ng̃a maólag, maláo-ay.

Salazon. = Pagcaasín. * Túig ng̃a igaasín.

Salce. V. Sauce.

Salceda. = Lugar ng̃a guidaghánan sa mg̃a abgáo.

Salcochar. = Pagalibótdan, pagalibótgan.

Salchicha. = Pinótol sa tináe ng̃a manípis ng̃a ponó sa onód ug sa tamboc
sa baboy ng̃a tinártar ug sináctan sa suca ng̃a matáb-an, sa loy-a, sa
pimienta ug sa obán ng̃a mg̃a panácot.

Salchichería. = Baláy ng̃a pagabuhátan ug pagabaligyáan sa mg̃a
salchicha.

Salchichero. = Ang magabúhat ug magabalígya sa mg̃a salchicha.

Salchichon. = Pedazo, pinótol sa tináe ng̃a dagcó ug ponó sa jamon, sa
baboy ng̃a inasín, sa onód, sa tamboc ng̃a piníga ug maáyo, ug sináctan
sa pimienta ng̃a tibúoc, &c., ug maáyo ng̃a pagaquiláuon. * V. Fagina
hasta cadaghánan.

Saldar. = Paghúsay sa pagcahíngpit sa mg̃a cuenta.

Saldo. = Pagcahúsay ng̃a híngpit sa mg̃a cuenta.

Saledizo. = Ang bahin sa mg̃a baláy, &c., ng̃a molabáo ug mogóa sa mg̃a
pared.

Salegar. = Lugar ng̃a pagacán-an sa asín sa mg̃a hayúpan.

Salera. = Ang usá sa mg̃a bató sa mg̃a salegar.

Salero. = Asínan. * Bolotáng̃an sa asín. * Lugar ng̃a pagatipígan sa
asín. * Pagcatístis, pagcaáng̃ay sa pagpamólong, sa paglacát, &c.

Saleroso. = Matístis. * Ang̃áyan sa pagatúbang, sa paglacáo, &c.

Salgada. = Tanóm.

Salgadera. = Idem.

Sálica. = Batásan, ley ng̃a magapagáoas, sa Guinharían sa Pransia, sa
mg̃a babáye ug sa lioat nila, sa pagcahári.

Salicor. = Tanóm.

Salida. = Pagcagóa. * Ang molabáo, ang magalabí. * Pagcahálin,
pagcabalígya sa mg̃a manggad. * Balíbar, pagcalígas sa suguílon. *
Catapúsan, pagcatibáoas sa bisan onsa. * Mananáp ng̃a baye ng̃a boot ng̃a
pang̃asáuon.

Salido. = Ang magalabáo, ang molabí ng̃a labí sa casaráng̃an.

Saliente. = Ang magalábi, ang molabáo, ang magatóybo.

Salin. = Bolotáng̃an sa asín.

Salina. = Lugar ng̃a pagabuhátan sa asín.

Salinero. = Ang magabalígya sa asín.

Salino. = Ang may asín.

Salir. = Paggóa. * Pagguícan, paglacát, paglacáo. * Paggáoas, pagmísic.
* Pagtúngha, pagtoróc, pagguítib. * Paglabí, paglabáo, pagtóybo. *
Pagháyag, pagdayág. * Pagtápus, pagtibáoas. * Paghálin, pagbalígya. *
Bisíbos, bitíbot. * Haslo, hoshos. * Bosoac, agas, aoas. * Daoal,
dioal. * Booac booac, hobot hobot, holbot.

Salitrado. = Ang sináctan sa salitre.

Salitral. = Lugar ng̃a hiquít-an sa salitre.

Salitre. V. Nitro. * Salitre.

Salitrería. = Baláy ng̃a pagabuhátan sa salitre.

Saliterero. = Ang magabalígya sa salitre.

Salitroso. = Ang may salitre.

Saliva. = Laoay, loa.

Salivacion. = Pagcalóa, pagcaláo-ay.

Salival. = Ang nahatong̃ód sa laoay.

Salivar. = Pagláoay, paglóa.

Salivoso. = Ang magaláoay caáyo, ang magalóa uyámot.

Salmear. = Pagpang̃ádye sa mg̃a salmos.

Salmista. = Ang magagáma sa mg̃a salmos. * Ang opicio sa pagcanta sa mg̃a
salmos sa mg̃a Iglesia ng̃a Catedral.

Salmo. = Pagámpo ng̃a nagasácop sa mg̃a pagdáyeg sa Dios.

Salmodia. = Cadaghánan sa mg̃a salmo ng̃a guigáma ni David. * Punto ng̃a
igacanta sa mg̃a salmo, sa Singbahán.

Salmom. = Isda.

Salmonado. = Isda ng̃a may onód ng̃a maíng̃on sa onód sa salmon.

Salmonete. = Isda.

Salmorejo. = Sabáo, salsa ng̃a magáma sa tubig, sa suca, sa lana, sa
asín, ug sa pimienta.

Salmuera. = Tubig ng̃a guibutáng̃an sa daghan ng̃a asín. * Tubig ng̃a
moágas sa bisan onsa ng̃a guiasínan.

Salmuerarse. = Pagsaquét sa mg̃a hayúpan guican sa pagcáon sa daghánan
ng̃a asín.

Salobre. = Ang may lalím sa asín. * Guioánon, matayámnon.

Salobreño. = Yota ng̃a sináctan sa daghan ng̃a asín.

Saloma. = Pagcasalóma, pagcahólo.

Salomar. = Paghólo, pagsalóma, pagcanta sa mg̃a grumente, ug sa mg̃a táuo
ng̃a nanagúyod sa bisan onsa ng̃a mabúg-at.

Salon. = Solór ng̃a dagcó sa mg̃a baláy. * Carne ug isda ng̃a guiasínan
arón madúgay.

Salpa. = Isda.

Salpicadura. = Pagcasáblig, pagcapísic. * Pagcadápya pagcatápya.

Salpicar. = Pagsáblig, pagpísic. * Pagdápia, pagtápya. * Pagsáilo sa
obán ng̃a mg̃a polong con mg̃a dalan sa bisan onsa ng̃a pagabasáhon.

Salpicon. = Bahao sa onód ng̃a tinártar ug sináctan sa pimienta, sa
asín, sa asúcar ug sa seboyas.

Salpimentar. = Paggamós sa bisan onsa sa pimienta ug sa asín.

Salpimienta. = Sacót sa asín ug sa pimienta.

Salpresar. = Pagasín sa bisan onsa.

Salpullido. = Gasdi, bong̃ang sing̃ot.

Salpullir. = Paggóa, pagtoróc sa gasdi, sa bong̃ang sing̃ot.

Salsa. = Sacót sa mg̃a nagacaláin lain ng̃a mg̃a butang ug mg̃a panácot ng̃a
hinílis, sa paghátag sa lalím sa mg̃a calán-on. * Bisan onsa ng̃a
malalím, sa maáyong lamí.

Salsedumbre. = Pagcaásgad.

Salsera. = Panácsan ng̃a diótay ng̃a pagasórlan sa salsa.

Salserilla. = Idem.

Salsero. = Tanóm ng̃a guing̃álan ug tomillo ng̃a isácot sa mg̃a salsa.

Saltabanco, saltabancos, salta en banco, salta en bancos. = Táuo ng̃a
bacácon ug tabían, ng̃a magapabántog sa gahóm sa obán ng̃a mg̃a tanóm, ug
arón donggon sia ug maáyo mosáca sia sa mg̃a siya con sa mg̃a lincoránan.

Saltabardales. = Polong ng̃a guicahing̃álan sa mg̃a bátang cundátan.

Saltabarrancos. = Idem.

Saltacion. = Pagcalócso, pagcaláyat, pagcatógpa, pagcaogpó, pagcaíctin.

Saltacharquillos. = Polong ng̃a guicahing̃álan sa táuo ng̃a magatonób sa
mg̃a tomóy, sa mg̃a todlo sa mg̃a tiil.

Saltadero. = Lugar ng̃a pagalocsóan, pagaogpóhan, pagatogpóan.

Saltador. = Ang magalócso, ang magaogpó, ang magaíctin, ang magatógpo.

Saltambarca. = Calaínan sa bisti.

Saltante. V. Saltador.

Saltaparedes. V. Saltabardales.

Saltar. = Locso, ogpó, togpa, ictin, labac, lampáyag, hupac, ambac,
tapoac, ocpao.

Saltarelo. = Sayáo, pagsabáy.

Saltaren. = Pagsones sa maong ng̃alan sa sesta.

Saltarin. = Tigsabáy, hinayáo, ang magasayáo, ang musabáy.

Saltaterandate. = Calaínan sa borda.

Saltatriz. = Babáye ng̃a may opicio sa pagsabáy.

Salteador. = Mang̃ang̃áyao, ang magagáhat.

Saltear. = Pagpang̃áyao, paggáhat, pagpang̃áoat sa mg̃a omalágui sa mg̃a
cadalánan. * Pagdámag, pagdósmog. * Pagsógod ug díli patibáoas sa bisan
onsa. * Pagóna sa pagpálit sa bisan onsa. * Pagpahárloc, pagpacógmat.

Salteo. = Pagcapang̃áyao, pagcagáhat.

Salterio. = Libro sa santos ng̃a Sulat ng̃a sinulátan sa mg̃a salmo ng̃a
guibúhat ni David. * Ang librong dagcó ng̃a pagacantáhan sa mg̃a salmo,
sa coro. * Ang rosario ng̃a guipahanong̃ód cang María Santísima. *
Tolónggon ng̃a apil sa música.

Saltimbanco ó Saltimbanquis. V. Saltabanco, &c.

Salto. = Lócso pagcalócso, pagcaogpó, pagcaíctin. * V. Saltadero.

Salton. = Alisío sio. * Isda, balámban. * Ang magalócso caáyo.

Salubre. V. Saludable.

Salubridad. = Pagcaáyong quinabúhi, pagcaáyo sa quinabúhi, maáyong
laoas.

Salud. = Idem. * Maáyong pagcabótang sa calág tong̃ód sa grasia sa Dios.

Saludable. = Ang macaáyo sa calág ug sa laoas.

Saludablemente. = Sa maáyong quinabúhi, sa maáyong laoas. * Sa dagcóng
polós sa calág.

Saludador. = Ang nagaábi abi, ang abi abíhon. * Ang táuo ng̃a bacácon
ng̃a pagaíngnon ng̃a maálam magtámbal sa mg̃a saquét ng̃a malisód, sa
pagsángpot sa mg̃a polong ng̃a oaláy cahológan.

Saludamiento. = Pagcaábi abi.

Saludar. = Pagábi abi, pagcomostá, pagpamólong sa mg̃a polong ng̃a
igapanghináot sa maáyong quinabúhi sa isigcatáuo. * Pagbúhi sa mg̃a
luthang sa timáan sa calípay. * Pagbúhat sa mg̃a buhat ng̃a caoang, ug
pagsángpot sa mg̃a polong ng̃a oaláy cahológan, sa mg̃a táuo ng̃a bacácon,
arón pagaíngnon sa obán ng̃a maálam sila magtámbal sa mg̃a saquét ng̃a
malisód. * Pagpadála sa mg̃a pagpang̃omostá, pagcomostá.

Saludo. = Pagcomostá. * Pagbóhi sa mg̃a luthang sa timáan sa calípay, sa
maáyong balíta.

Salumbre. = Agóp-op sa asín.

Salutacion. = Pagcacomostá. * Pagcaábi abi. * Sinógdan sa mg̃a oáli. *
Paghibaló ni San Gabriel Arcángel cang María Santísima ng̃a sia ang
magasámcon sa Anac sa Dios.

Salutíferamente. V. Saludablemente.

Salutífero. V. Saludable.

Salva. = Pagcatiláo sa mg̃a calán-on ng̃a ipacáon sa mg̃a hari, sa
pagcasáyor ng̃a oaláy bisan onsa ng̃a macadáot. * Pagcabúhi sa mg̃a
luthang sa mg̃a timáan sa calípay. * Pagbúhat sa mg̃a pagsuláy ng̃a
binóang, sa pagláom ng̃a babaoíon sa Dios ang nagabúhat. * Pagtábi sa
pagpamólong.

Salvacion. = Pagcabáoi, pagcalocát. * Pagcagáoas, pagcamísic. *
Pagcadáng̃at sa pahimáya sa Lang̃it, pagcapaláng̃it.

Salvadera. = Sorlánan sa margaja, sa mg̃a balás, &c., ng̃a ibórbod,
ibútang sa bisan onsa ng̃a guisúlat, arón mamalá ang tinta.

Salvado. = Salabaro, tictic.

Salvador. = Mamamáoi, manlolócat, manlolóoas. * Ang magapagáoas, ang
magapamísic. * Si Jesucristo ng̃a Guinóo ta.

Salvajada. V. Salvajería.

Salvaje. = Tanóm ng̃a toróc banua ug ihaláson. * Táuo ng̃a ihaláson,
burong, sa oaláy quinaárman. * Mananáp ng̃a díli aghop, ng̃a díli tanód,
ihaláson. * Táuo sa mg̃a yota ng̃a guicaoád-an sa paghópot ug sa mg̃a
ponóan.

Salvajemente. = Ing̃on sa batásan sa mg̃a mananáp, sa mg̃a táuo ng̃a
ihaláson.

Salvajería. = Polong con buhat ng̃a ang̃ay sa mang̃a táuo ng̃a ihaláson.

Salvajez. = Pagcaihálas.

Salvajina. = Mananáp ng̃a ihálas. * Onód sa mg̃a mananáp ng̃a ihálas. *
Cadaghánan sa mang̃a anit sa mg̃a mananáp ng̃a ihálas.

Salvajino. = Ang nahatong̃ód ug ang̃ay sa mg̃a ihaláson.

Salvaguardia. = Bantay sa bisan onsa. * Timáan ng̃a guidála ug guihátag
sa bisan cansa, arón díli sia pagaonsáon ug pagahaoíran.

Salvamente. = Sa oaláy catáhap.

Salvamento. V. Salvacion. * Dalángpan.

Salvamiento. = Idem.

Salvante. V. Salvador.

Salvar. V. Libertar. * Paghátag sa pahimáya sa Lang̃it. * Pagságang sa
mg̃a icadáot. * Pagcóha sa mg̃a caoláng̃an, sa mg̃a cabilínggan, sa mg̃a
caculían.

Salvatierra. = Malilímbong sa sugál sa baraja.

Salve. = Mahimáya ca, bantayán ca sa Dios. * Ang usá sa mg̃a pagámpo ng̃a
ipahanong̃ód cang María Santísima.

Salvedad. = Pagcatógot, lisensia.

Salvia. = Dalapót, sambong, halilíbon.

Salvilla. V. Bandeja.

Salvo. = Guináoas, ang mahamísic, ang guibáoi, guilocát sa bisan onsang
calisód. * Gaoas.

Salvoconducto. V. Salvedad.

Salvohonor. = Sampot, ililíngcod.

Sambenito. = Bisti ng̃a guibísti sa mg̃a saláan ng̃a guihócman ug
guicastigo sa mg̃a hocom sa Inquisision. * Sulat ng̃a casayóran sa mg̃a
ng̃alan sa mg̃a táuo ng̃a saláan, ug sa castigo ng̃a guibútang caníla sa
mg̃a hocom sa Inquisision, ng̃a guipamílit sa mg̃a poltahán sa mg̃a
Singbahán. * Daótan ng̃a dong̃og.

Sambuca. = Tolónggon ng̃a guicoldásan, sa canhing tiempo.

Sampsuco. V. Mejorana.

Samuga. V. Jamuga.

San. V. Santos.

Sanable. = Ang arang ayóhon, ang mahímo ng̃a pagatambálon.

Sanador. = Ang magatámbal, ang magaáyo.

Sanalotodo. = Hampol, haclop ng̃a maítom, sa botica: silbi sa pagtámbal
sa daghánan ng̃a mg̃a saquét.

Sanamente. = Sa pagcoháoan sa boot, sa oaláy daótan ng̃a húna húna.

Sanar. = Pagáyo, pagtámbal.

Sanativo. V. Sanador.

Sancionar. = Batásan, pagcabóot sa mg̃a ponóan, ley.

Sancion. = Pagbúhat sa bisan onsang ley, batásan.

Sancochar. V. Salcochar.

Sánctus. = Polong ng̃a linatín: bahin sa misa ng̃a guing̃álan ug sánctus.

Sandalia. = Bisti sa tiil, ng̃a mao ang usá ca panit ng̃a pagatónban, ug
ng̃a itácgos sa maong tiil sa usá ca corea con sintas.

Sándalo. = Tanóm ng̃a maíng̃on sa yervabuena. * Cahoy ng̃a mahomót.

Sandáraca. V. Rejalgar. * Tagoc sa enebro.

Sandez. = Polong con buhat ng̃a binóang ng̃a díli macaígo, ng̃a oaláy
cahológan.

Sandía. = Atímon.

Sandio. = Boang boang, hong̃og.

Saneamiento. = Pagságang sa icadáot ng̃a arang moábot.

Sanear. = Pagságang sa mg̃a cadaótan ng̃a omalábot. * Pagáyo sa bisan
onsa.

Sanedrin. = Hocmánan ng̃a labí sa mg̃a judíos.

Sangley. = Insic ng̃a magacomercio sa Pilipinas.

Sangradera. = Sorlánan sa dugó, sa pagsangra sa bisan cansa. * Alaguían
sa tubig, sa bino, &c.: guipahaáng̃ay sa bisan onsang sodlánan.

Sangrador. = Ang opicio sa pagsangra, magsasangra. * V. Sangradera
desde alaguían.

Sangradura. = Samad ng̃a pagaboháton sa pagsangra, alaguían ng̃a
pagaboháton sa mg̃a subá, &c., sa pagdápit sa tubig sa bisan asa.

Sangrar. = Pagcárlit, pagsangra, pagsámad sa mg̃a caogátan, arón muágui
ang dugó. * Pagpaágui, pagpagóa sa tubig, sa bino, &c., sa mg̃a
sudlánan. * Pagdápit sa tubig sa mg̃a subá, sa pagcále ng̃a daan sa mg̃a
balaháan. * Pagágui, paggóa sa dugó.

Sangraza. = Dugó ng̃a donót.

Sangre. = Dugó.

Sangría. = Pagcasangra, pagcasámad sa mg̃a caogátan arón omági ang dugó.
* Pagcapang̃áoat, pagcacóha sa bisan onsa. * Bino ng̃a sinambógan sa
tubig ug ng̃a sináctan sa asúcar.

Sangrientamente. = Sa pagcaágas, sa pagcaáoas sa dugó.

Sangriento. = Ang magadugó. * Ang guisablígan ug namansa sa dugó. *
Táuo con mananáp ng̃a maísog, mabáng̃is. * Ang nagapaágas sa dugó.

Sanguaza. V. Sangraza. * Dugá ng̃a mapolá sa obán ng̃a mg̃a tanóm.

Sangüífero. = Ang may dugó.

Sangüificar. = Pagdogó, pagpatigáyon arón madághan ang dugó.

Sanguijuela. = Limátoc. * Ang macacóha sa mahínay hinay sa bisan onsa.

Sanguina. = Saquét sa bulan bulan ng̃atanán sa mg̃a babáye.

Sanguinaria. = Tanóm ng̃a italámbal. * Batóng mahál.

Sanguinariamente. V. Sangrientamente.

Sanguinario. V. Cruel.

Sanguíneo. = Ang mahímo sa dugó. * V. Sangüífero. * Ang may color sa
dugó.

Sanguino. = Como el siguiente.

Sanguinolento. V. Sangriento.

Sanguinoso. V. Cruel y Sangriento.

Sangüis. = Polong ng̃a linatín: ang dugó ni Jesucristo sa ilálom sa
pagcadágoay sa bino.

Sanguja. = Limátoc.

Sanícula. = Tanóm ng̃a italámbal.

Sanidad. V. Salubridad.

Sanie ó Sanies. = Nana.

Sanioso. = Ang may nana.

Sanitario. = Ang mahatong̃ód sa pagpatigáyon sa mg̃a tambal sa mg̃a
saquét.

Sanjacado. = Pagcahópot sa mg̃a provincia sa Guinharían sa mg̃a turco.

Sanjacato. = Idem.

Sanjaco. = Maghohópot sa mg̃a provincia sa mang̃a turco.

Sanjuanero. = Bong̃a ng̃a mahínog sa caduúlan sa aldao ni S. Juan.

Sanjuanista. = Sacop sa religion, sa caparían ni san Juan.

Sanmigueleño. = Bong̃a ng̃a mahínog sa harúul sa arlao ni S. Miguel.

Sano. = Táuo ng̃a oaláy saquét, sa maáyo ug mapíscay ang laoas. * Ang
maháoan ug buot. * Ang tibúoc, ang oalá tipácan, boóng̃on ug pagacuháan.

Santa. = Ang bahin sa Singbahán sa Jerusalém, ng̃a dapit sa sulúd caáyo,
ng̃a guitabónan, sa sugo sa Dios, sa usá ca tabil ng̃a mahál caáyo.

Santabárbara. = Lugar ng̃a pagatipígan sa pólvora sa mg̃a sacayán.

Santamente. = Sa pagcasantos, sa batásan ng̃a hingpit.

Santasantórum. = Ang bahin ng̃a labíng santos sa Singbahán sa Jerusalém,
ng̃a guibotáng̃an sa arca ng̃a guing̃álan sa testamento.

Santera. = Asáoa sa santero.

Santero. = Ang magabántay sa bisan onsang Singbahán ug sa mg̃a santos. *
Ang magasíngba sa mg̃a santos sa usá ca pagsíngba ng̃a díli mao.

Santiago. = Polong ng̃a igasógod sa mg̃a español sa mg̃a pagpang̃óbat, sa
pagquigtábang nila cang Santiago ng̃a santos, ng̃a patron ug manlalában
nila.

Santiaguista. = Sacop sa caparían ng̃a sinoldado ni Santiago.

Santiamen. = Macariót lamang, ang usá lamang sa pagpíloc, sa malágmit
uyámot.

Santidad. = Pagcasantos, pagcatárong.

Santificacion. = Pagcasantos.

Santificador. = Ang magapacasantos, ang magapacatárong.

Santificar. = Pagpasantos, pagpatárong. * Paghálad sa Dios sa bisan
onsa. * Pagtáhor, pagsíngba sa mg̃a santos. * Paglában sa bisan cansa,
pagtábang canía.

Santiguada. = Pagcapang̃óros.

Santiguadera. = Idem.

Santiguadero. = Como el siguiente.

Santiguador. = Ang magapang̃óros sa lain, sa pagpang̃aníto.

Santiguamiento. = Pagcapang̃óros.

Santiguar. = Pagpang̃óros. * Pagcastigo, pagpasáquet.

Santimonia. V. Santidad. * Tanóm ng̃a bulácan.

Santísimo. = Santos uyámot. * Polong ng̃a guicahing̃álan, sa Santos mg̃a
Papa.

Santo. = Santos, matárong, ang oaláy salá.

Santon. = Ang magapacasantos. * Táuo ng̃a moros ng̃a mapenitenciáhon.

Santoral. = Libro ng̃a sinolátan sa mg̃a quinabúhi ug sa mg̃a buhat sa mg̃a
santos.

Santuario. = Singbahán ng̃a pagasingbáhan sa bisan cansang santos.

Santurron. = Ang magapacasantos caáyo, ang magaámpo sa madúgay ug sa
masóbsob.

Saña. = Capong̃ót, caligótgot.

Sañosamente. V. Sañudamente.

Sañoso. V. Sañudo.

Sañudamente. = Sa caligótgot, sa capong̃ót.

Sañudo. = Ang naligótgot, ang pungtánon, ang guipóngtan.

Sapiencia. = Libro sa santos ng̃a sulat ng̃a guing̃álan sa quinaárman.

Sapico. = Hubág ug motoróc sa ilámon sa díla ug sa luyo ug luyo sa mg̃a
aping sa solód sa bába.

Sapo. = Mananáp ng̃a maíng̃on ing̃on sa baquí.

Saponaria. = Tanóm.

Saponífero. = Ang macapalalím.

Saque. = Sugál sa pelota.

Saqueador. = Ang magacúha, ang magapólot.

Saqueamiento. V. Saqueo.

Saquear. = Pagcóha, pagpólot. * Pagpang̃áoat.

Saqueo. = Pagcacóha, pagcapólot. * Pagcapang̃áoat.

Saquero. = Dagom sa pagtahí sa mg̃a puyo puyo.

Saquería. = Cadaghánan sa mg̃a puyo puyo.

Saquilada. = Cadaghánan sa trigo, &c., ng̃a lilígson ug sinúlud sa puyo
puyo ng̃a díli ponó.

Sarampion. = Dalap.

Sarao. = Catilíngban sa mg̃a táuo ng̃a naning̃ób sila sa pagdúla ug sa
pagsayáo.

Sarcasmo. = Polong ng̃a icatámay ug icayúbit sa isigcatáo.

Sarcia. = Cadaghánan sa mg̃a pardo.

Sarco. = Bisti ng̃a hatáas.

Sarcocola. = Tagoc ng̃a malálag ug mapáit.

Sarcófago. = Lolóbng̃an, lobóng̃an, lobng̃ínan, lobóng.

Sarcótico. = Tambal ng̃a icapílot ug icasara sa mg̃a samad.

Sardesco. = Cabayong diótay. * Táuo sa maísog ng̃a gaoi.

Sardina. = Tamban.

Sardinel. = Buhat ng̃a guibúhat sa mg̃a ladriyo ng̃a pinatíndog.

Sardinero. = Ang magabalígya sa mg̃a tamban. * Ang nahatong̃ód sa mg̃a
tamban.

Sardineta. = Tamban ng̃a diótay. * Dayan dayan ng̃a guibútang sa ubán ng̃a
mg̃a bisti sa mg̃a soldados.

Sardio. = Batóng mahál.

Sardioque. = Ang surlánan sa asín ug ang maong asín.

Sardonia. = Tanóm.

Sardónica. = Batóng mahál.

Sardónico. = Ang nahatong̃ód sa sardónica.

Sardonio. V. Sardónica.

Sardónique. = Idem.

Sarga. = Panápton sa igagáma. * Cahoy cahoy.

Sargenta. = Asáoa sa sargento. * Hing̃aníban ng̃a guidála sa sargento.

Sargentar. = Paghópot sa mg̃a soldados, sa pagtúman sa opicio sa
pagcasargento.

Sargentía. = Opicio, cahímtang sa pagcasargento.

Sargento. = Ponóan ng̃a obus sa mg̃a soldado.

Sargo. = Calaínan sa isda.

Sarmentador. = Ang magapólot sa mg̃a balágon ng̃a guipótol sa mg̃a paras.

Sarmentar. = Pagpólot sa mg̃a balágon ng̃a pinótol sa mg̃a paras.

Sarmentera. = Lugar ng̃a pagatipígan sa mg̃a balágon ng̃a guipótol sa mg̃a
paras.

Sarmentoso. = Ang maíng̃on sa mg̃a balágon sa mg̃a paras.

Sarmiento. = Balágon sa mg̃a paras.

Sarna. = Nuca. * Caíbog sa pagdáng̃at sa bisan onsa ng̃a macalípay.

Sarnoso. = Nucáon.

Sarpullido. V. Salpullido. * Mg̃a labhag, pinaácan sa pulgas.

Sarpullir. = Pagpáac sa pulgas: V. Salpullir.

Sarracénico. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a moros.

Sarraceno. = Moros.

Sarracina. = Pagcaáoay sa daghánan ng̃a mg̃a táuo.

Sarria. = Calaínan sa sahid. * Bocág ng̃a dagcó.

Sarrillo. V. Estertor.

Sarrio. = Mananáp sa opat ca tiil.

Sarro. = Bulit ng̃a malíg-on. * Ogam, qui qui.

Sarroso. = Ang may ogam.

Sarta. = Tinóhog, tohog. * Cadaghánan sa bisan onsa ng̃a magcasonód
sonód.

Sartal. = Bisan onsa, cadaghánan sa bisan onsa ng̃a guipatóhog.

Sartalejo. = Idem.

Sarten. = Caláha.

Sartenada. = Ang pagapritóhon sa macaúsa sa caláha.

Sartenazo. = Pocpoc ng̃a guipócpoc sa bisan onsa.

Sasafrás. = Cahoy ng̃a maíng̃on ing̃on sa laurel.

Sastra. = Asáoa sa sastre.

Sastre. = Mananáhi.

Sastrería. = Baláy ng̃a pagabuhátan sa mananáhi ug ang opicio nia.

Satan. = Como el siguiente.

Satanás. = Yaoa.

Satélite. = Sologóon sa justicia, alguasil, mananácop. * Tagsa ca
planeta ng̃a diótay ng̃a magalibót sa planetang dagcó.

Sátira. = Polong ng̃a matístis ng̃a icayúbit sa isigcatáuo. * Babáye sa
maísog ng̃a gaoi, madalíon, malágsic.

Satíricamente. = Sa pagcayúbit, sa pagcatámay.

Satírico. = Táuo ng̃a mahagúgma pagtámay ug pagyúbit sa isigcatáuo.

Satirio. = Ilagá sa Indias ng̃a mabóhi sa tubig.

Satírion. = Tanóm ng̃a italámbal.

Satirizante. = Ang magayúbit.

Satirizar. = Pagyúbit sa mg̃a polong con sa mang̃a sulat.

Sátiro. = Dios sa mg̃a dioatáhan sa canhing tiempo.

Satisfaccion. = Pagcabáyad sa mg̃a otang ug sa mg̃a salá. * Pagpogóng,
pagpahínay sa mg̃a cailíbgon. * Pagpatáy sa gotom, sa uhao, &c. *
Pagbálos. * Paghimóot.

Satisfaciente. = Ang magabáyad, ang mubálos.

Satisfactoriamente. = Sa pagcatúman, sa pagcahíngpit.

Satisfactorio. V. Satisfaciente.

Satisfecho. = Ang guibáydan, ang guibáslan. * Parayégon, maandácon.

Sativo. = Ang guipúgas ug guitanóm.

Sato. = Idem.

Sátrapa. = Dacóng táuo sa mg̃a persa. * Táuo ng̃a maálam, ng̃a batid,
malaláng̃on.

Satrapía. = Cahímtang sa pagcasátrapa.

Saturacion. = Pagcahílis, pagcalínis sa bisan onsa sa bino, sa tubig,
&c.

Saturar. = Paghílis, paglínis sa bisan onsa, sa bino, sa tubig, &c.

Saturnal. = Ang nahatong̃ód sa Saturno.

Saturnino. = Ang táuo ng̃a ming̃áuon, masolóbon.

Saturno. = Ang usá sa mg̃a planeta.

Sauce. = Cahoy sa mg̃a baybáyon.

Sauco. = Abgáo, argáo.

Sauquillo. = Cahoy ng̃a diótay.

Sausería. = Solód sa mg̃a baláy ng̃a hariánon, ng̃a pagatipígan sa mg̃a
sud-an ug sa mg̃a casangcápan sa salapí ng̃a ibútang sa lamesa.

Sausier. = Ang magabóot sa sausería sa mg̃a baláy ng̃a hariánon.

Sauz. V. Sauce.

Sauzgatillo. = Cahoy cahoy.

Savia. = Dugá sa mg̃a tanóm.

Saxátil. = Isda ng̃a mutóbo sa lugar ng̃a cabatóhan.

Sáxeo. = Bisan onsa sa bató.

Saxífraga. = Tanóm ng̃a italámbal.

Saya. = Saya, bisti sa mg̃a babáye.

Sayal. = Panápton ng̃a bastos caáyo.

Sayalería. = Opicio sa paghábol sa mg̃a sayal.

Sayalero. = Ang magahábol sa mg̃a sayal.

Sayalesco. = Bisan onsa sa sayal.

Sayalete. = Sayal ng̃a molomanípis.

Sayo. = Bisti ng̃a halagpád ug hatáas. * Bisan onsang bisti.

Sayon. = Táuo ng̃a supang, sa malágsot ng̃a nauong. * Mabáng̃is.

Sayuela. = Sinína sa estameña.

Sayuelo. = Bisti sa mg̃a babáye, mg̃a maíng̃on ing̃on sa supa.

Sazon. = Pagcahínog sa mg̃a bong̃a, pagcahíngpit sa bisan onsa. * Ang
lalím sa bisan onsa.

Sazonadamente. = Sa pagcalalím.

Sazonado. = Polong ng̃a matístis, malipáyon.

Sazonador. = Ang macalalím.

Sazonar. = Paghátag sa lalím sa mg̃a calán-on. * Paghínog sa bisan onsa.



SE

Sebe. = Alad sa mg̃a bogsoc ng̃a hatáas.

Sebesten. = Cahoy.

Sebillo. = Como el siguiente. * Calaínan sa sabón ng̃a igahínglo sa mg̃a
camót.

Sebo. = Tamboc sa mg̃a mananáp. * Ang bahándi, puhónan ng̃a dagcó.

Seboso. = Ang may tamboc. * Ang guidíhog sa tamboc, sa sebo.

Seca. = Pagcaoaláy olan. * Lusay.

Secacul. = Tanóm.

Secadal. V. Secano.

Secadero. = Lugar ng̃a pagabolálan, pagaogáhan, pagacamád-an sa bisan
onsa. * Bung̃a ng̃a madúgay bisan ng̃a mamalá, bisan ng̃a maogá.

Secadillo. = Matám-is ng̃a magáma sa mg̃a almendra ng̃a dinócdoc, sa panit
sa limon, sa asúcar ug sa lang̃it lang̃it sa itlog, ug ng̃a pagaanágon sa
caláyo ng̃a oaláy siga.

Secamente. = Sa mg̃a hamóbong polong, sa mg̃a diótay ug lactod ng̃a
polong. * Sa pagcaoaláy pagtáhor, catahá ug pagábi abi.

Secano. = Yota ng̃a díli mahímo ng̃a pagabo-bóan, bisan onsa ng̃a mamalá,
naogá caáyo.

Secansa. = Sugál sa baraja.

Secante. = Ang macamalá, ang macaogá, ang macabólad. * Ang barlis ng̃a
nabalábag sa lain ng̃a barlis.

Secar. = Ogá, bolar, malá, laya. * Pagcágod, paghorót sa mahínay hinay.
* Pagníoang.

Secatura. = Pagcaoaláy lamí, ug lalím. * Pagcabórlay.

Seccion. = Pagcapótol. * Pagcabáhin sa mg̃a bahin sa mg̃a libro, arón
maásoy ug maáyo ang guisúlat.

Seceso. = Pagcalíbang, pagcaólo.

Seco. = Ang namalá, ang naláya, ang naogá, ang nabólad, ang oaláy dugá,
ang naníoang. * Ang coláng̃an sa mg̃a quinahánglan. * Ang may gaoi ng̃a
maísog.

Secrecion. = Pagcabúlag, pagcabáhin.

Secreta. = Calibáng̃an. * Bisan onsa ng̃a guisósi, guipaquigsáyod sa
hilom, sa tinágo. * Tagsa ca pagámpo con oracion ng̃a guipang̃ádye sa mg̃a
Padre ng̃a nanagmísa, sa human na ang paghálad sa hostia ug sa cális.

Secretamente. = Sa tinágo, sa pagcahílom.

Secretar. = Paghímo sa dugó sa solód sa laoas sa mg̃a táuo ug sa mg̃a
mananáp.

Secretear. = Paghónghong, paghalaoáhao, pagsólte sa mahínay caáyo, sa
obus ng̃a ting̃og.

Secretaria. = Asáoa sa secretario. * Ang babáye ng̃a magasúlat sa
guipasúlat canía.

Secretaría. = Cahímtang sa pagcasecretario ug ang solód ng̃a
pagasulátan.

Secretario. = Ang magasúlat sa guipasúlat canía. * Ang escribano sa
longsod.

Secretista. = Ang magasólte sa pagcahalaoáhao, sa pagcahónghong. * Ang
magasúlat sa tong̃ód sa mg̃a tanghága.

Secreto. = Tinágo, ang anáa sa tinágo. * Ang mahilómon. * Bisan onsa
ng̃a tacús ng̃a pagahilómon ng̃a díli ipadayág, ipabántog. * Bisan onsang
caposlánan, caayóhan sa mg̃a tambal, sa mg̃a ilímnon, &c., ng̃a díli
hingbalóan sa cadaghánan. * Ang bolsillo, puyo puyo ng̃a guidála sa
ilálom sa mg̃a bisti. * Lugar ng̃a pagatagóan sa bisan onsa. * Tanghága.

Secretorio. = Ang magapaláin, ang magapabáhin.

Secta. = Pagtolón-an ng̃a guitóon sa bisan cansang táuo ng̃a bantógon,
quinaarmánon.

Sectador. V. Sectario.

Sectario. = Ang maganonót, sa pagcapílit, sa minatúod, sa bisan onsang
pagtolón-an.

Sector. = Ang bahin sa malíng̃in.

Secuaz. = Ang moápil sa dapig sa lain. * Ang maganonót sa bisan onsang
pagtolón-an.

Secuela. = Ang magasonód sa bisan onsa. * Bisan onsa ng̃a guican sa
guinicánan, sa guisóndan.

Secuencia. = Pagpadáyeg ng̃a pagabasáhon sa misa, usáhay, sa human na
ang pagbása sa epístola.

Secuestracion. V. Secuestro.

Secuestrador. = Ang magatípig sa bisan onsa, hasta ng̃a itúg-an sa hocom
con quinsay taguía ng̃a tuod.

Secuestrar. = Pagtípig, paghópot sa bisan onsa, cutub ng̃a itórlo sa
hocom ang taguíang tuod.

Secuestro. = Pagbótang sa bisan onsa sa ilálom sa gahóm sa bisan cansa,
cutub ng̃a itúg-an sa hocom ang hingtúngdan ng̃a taguía.

Secular. = Ang Padre ng̃a díli religioso. * Ang madúgay sa daghan ng̃a
mg̃a catuígan. * Bisan onsa ng̃a pagabuháton sa tagsa ca gatús ca túig. *
Ang nadúgay caáyo.

Secularizacion. = Pagcagóa sa pagcapadreng religioso.

Secularizar. = Paggóa sa cahímtang sa pagcapadreng religioso.

Secundariamente. = Sa icadúha.

Secundario. = Ang icadúha, ang sonód sa nahaóna.

Secundina. = Inónlan.

Secura. V. Sequedad.

Sed. = Uháo. * Caíbog ng̃a dagcó sa bisan onsa.

Seda. = Igagáma.

Sedadera. = Capandáyan sa pagpahómoc sa cáñamo.

Sedal. = Balahíbo sa mananáp ng̃a maputí ug masíhag, ng̃a icahocót sa
ansuelo sa usá ca tomóy, ug sa usá, sa lambo. * Sinta ng̃a itóhog sa mg̃a
mananámbal sa ilálom sa panit sa obán ng̃a mg̃a táuo ug mg̃a mananáp ng̃a
masaquét.

Sedativo. = Ang may gahóm sa pagpahínay sa mg̃a caól-ol.

Sede. = Lingcoránan. * Cahímtang sa pagcaobispo ug sa pagcasantos ng̃a
Papa.

Sedear. = Paghínis sa mg̃a batóng mahál, sa buláoan ug sa salapí, sa usá
ca ponpon sa mg̃a balahíbo sa baboy.

Sedentario. = Opicio, pagcabótang sa táuo ng̃a díli macabórlay canía.

Sedeña. = Icadúhang gomon ng̃a guícan sa lino.

Sedeño. = Ang maíng̃on sa igagáma.

Sedera. = Ponpon, escoba sa balahíbo sa mg̃a baboy.

Sedería. = Mg̃a balígya sa igagáma. * Tiendáhan ng̃a pagabaligyáan sa
igagáma.

Sedero. = Ang magabalígya sa igagáma.

Sedicion. = Pagcagobóc, pagcaálsa. * Pagcasócol sa mg̃a ponóan. *
Pagcasócol sa mg̃a balatían sa laoas sa táuo sa mg̃a galámhan sa calág.

Sediciosamente. = Sa pagcaálsa, sa pagcagobóc, sa pagcasócol.

Sedicioso. = Ang magahópo sa mg̃a táuo arón managálsa ug arón manócol
sila.

Sediento. = Ang guinháo. * Yota con baol ng̃a quinahánglan sa daghan ng̃a
tubig. * Ang naíbog sa minatúod sa bisan onsa.

Sedimento. = Lalog.

Seduccion. = Pagcahópo, pagcalímbong sa pagcalaláng.

Seducir. = Paglímbong, paghópo sa pagcalaláng.

Seductivo. = Como el siguiente.

Seductor. = Ang magalímbong, ang magahópo sa pagcalaláng.

Segable. = Ang arang galábon.

Segada. V. Siega.

Segadera. = Capandáyan, sang̃ót sa paggálab.

Segadero. V. Segable.

Segador. = Magagálab, ang magagálab.

Segar. = Paggálab. * Pagpótol sa bisan onsa.

Segazon. = Pagcagálab. * Túig ng̃a igagálab.

Seglar. = Ang díli Padre ug religioso. * Ang nahatong̃ód sa quinabúhi,
sa pagcabúhi, sa batásan sa calibútan.

Seglarmente. = Ing̃on sa batásan sa díli Padre, sa díli religioso. *
Ing̃on sa batásan sa calibútan.

Segmento. = Bahin ng̃a guibúlag sa bisan onsa.

Segregacion. = Pagcabáhin, pagcabúlag, pagcaláin.

Segregar. = Pagbáhin, pagbúlag, pagláin.

Segregativo. = Ang magapaláin, ang magapabúlag, ang magabáhin.

Segrí. = Panápton sa igagáma ng̃a mabága.

Seguida. = Pagcasonód, pagcaápas, pagcanonót. * Pagcadáyon,
pagcaparáyon.

Seguidero. = Panigíngnan.

Seguidilla. = Pagcanta ug pagsabáy.

Seguidillero. = Táuo ng̃a mahagúgma magcanta ug magsabáy sa mg̃a
siguidilla.

Seguido. = Nayon, ang guisómpay.

Seguidor. = Ang muápas, ang maganonót, ang musonód.

Seguimiento. V. Seguida.

Seguir. = Apas, nonót, sonód, pagdáyon, pagparáyon. * Pagobán,
pagcóyog. * Pagábay. * Pagpatigáyon sa pagdáng̃at sa bisan onsa. *
Pagóyon, pagáng̃ay sa pagbúot sa lain. * Pagpanigíng̃on. * Pagguícan,
pagsonód sa usá ca butang sa lain ng̃a butang.

Segun. = Ing̃on, maíng̃on.

Segundar. = Paghímo sa icadúha, pagsonód sa nahaóna.

Segundariamente. V. Secundariamente.

Segundario. V. Secundario.

Segundilla. = Ang tubig ng̃a pagabugnáuon sa yelo, sa tubig ng̃a tibúoc,
ng̃a sobra sa human na ang pagbúgnao sa lain ng̃a tubig.

Segundillo. = Ang icadúhang bahin sa tinápay ng̃a ihátag sa mg̃a Padre sa
mg̃a caparían ng̃a nang̃áon sa ilang refectorio, sa human na ang nahaónang
rasion.

Segundo. = Ang icadúha, ang sonód sa nahaúna. * Ang icacanúman ca bahin
sa minuto.

Segundogenito. = Ang icadúhang anac, ang anac ng̃a sonód sa nahaóna.

Segundón. = Anac ng̃a díli pang̃ánay.

Segur. = Oásay ng̃a dagcó.

Segurador. V. Fiador.

Seguramente. = Sa pagcamatúod, sa pagcaoaláy catáhap ug duha duha.

Segurar. V. Asegurar.

Seguridad. = Pagcalíg-on. * Pagcamatúod. * Pagcaoaláy catáhap ug duha
duha. * V. Fianza.

Seguro. = Malíg-on. * Ang oaláy catáhap ug cahárloc. * Pagcatógot,
lisencia sa pagbúhat sa bisan onsa. * Calig-ónan arón díli onta maoalá
ang salapí con ang mg̃a manggad ng̃a guipadála sa bisan diin.

Seis. = Onóm.

Seisavado. = Bisan onsa ng̃a may onóm sa nauong.

Seisavo. = Ang icánom ca bahin sa usá ca número.

Seiscientos. = Onóm ca gatús.

Seise. = Tagsa ca báta ng̃a nagatóon sa pagcanta sa ubán ng̃a mg̃a
Singbahán ng̃a Catedral.

Seiseno. = Icánom.

Seleccion. = Pagcapíli.

Selecto. = Ang guipíli, piníli.

Selva. = Solóp.

Selvatico. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a solóp, ug ang motóbo dihá.

Selvatiquez. = Pagcaboquírnon, pagcabórong.

Selvoso. V. Selvático. * Lugar ng̃a may daghan ng̃a mg̃a solóp.

Sellador. = Ang magamarca.

Selladura. = Pagcamarca.

Sellar. = Pagmarca, pagpátic. * Pagtápus, pagtibáoas sa bisan onsa. *
Pagtábon, pagtácop. * Pagcábig sa maáyong buot sa isigcatáuo, tong̃ód sa
mg̃a calóoy ng̃a guibúhat canía.

Sello. = Marca, patic, capandáyan ng̃a igamarca. * Baláy ng̃a
pagamarcáhan sa mang̃a papel ug mg̃a camatoóran. * Pagcahíngpit.

Semana. = Semana. * Cadaghánan, cadugáyan sa pitó ca adlao.

Semanal. = Ang nahatong̃ód sa semana.

Semanalmente. = Sa semana semanang tanán.

Semanario. V. Semanal.

Semanería. = Opicio sa pagcasemanero.

Semanero. = Táuo ng̃a may catungdánan sa pagtúman sa bisan onsa sa usá
ca tibúoc ng̃a semana.

Semblante. = Nauong. * Pagcabótang sa bisan onsa. * Pagpatúngha sa goa
ug sa nauong sa anáa sa solód sa huna huna ug sa casing casing.

Sembradío. = Yota ng̃a maáyo ug ng̃a guiándam arón pagatámnan ug
pagapugásan.

Sembrado. = Yota ng̃a guipugásan.

Sembradura. = Pagcapúgas.

Sembrar. = Pagpúgas, pagsáb-oag, pagcátag. * Paghátag sa cahigayónan sa
bisan onsang buhat ng̃a daótan. * Pagsúguid sa bisan onsa arón mabántog.
* Pagbúhat sa bisan onsa ng̃a macapolós.

Semeja. V. Semejanza. * Timáan.

Semejable. = Ang mahímo ng̃a maíng̃on sa lain ng̃a butang, ang mahímo ng̃a
maíng̃on sa lain ng̃a butang.

Semejado. = Como el siguiente.

Semejante. = Magsáma, maíng̃on, magtopóng.

Semejantemente. = Sa pagcaíng̃on, sa pagcasáma.

Semejanza. = Pagcasáma, pagcaíng̃on.

Semejar. = Pagíng̃on, pagsáma.

Semen. = Tolos, dugó.

Semental. = Ang nahatong̃ód sa pagpúgas ug sa mg̃a baol.

Sementar. V. Sembrar hasta paghátag.

Sementera. V. Sembradura. * Baol. * Cabalánan, oma. * Túig ng̃a
igapúgas.

Sementero. = Poyo poyo, balúyot, bocág ng̃a pagasórlan sa binhi ng̃a
ipulúgas.

Sementino. = Ang nahatong̃ód sa binhi.

Semestre. = Ang madúgay sa onóm ca bulan. * Túig, pagcadúgay sa unúm ca
bulan, sa tung̃á sa túig.

Semi. = Ang tong̃á sa bisan onsa.

Semicapro. = Dios dios sa mg̃a dioatáhan sa canhing tiempo.

Semicircular. = Ang nahatong̃ód sa semicírculo.

Semicírculo. = Ang tung̃á sa usá ca malíng̃in.

Semidea. V. Semidiosa.

Semideo. V. Semidios.

Semidifunto. = Ang hapit na mamatáy.

Semidiós. = Ng̃alan ng̃a guicahing̃álan sa mg̃a dioatáhan, sa canhing
tiempo, sa mg̃a táuo ng̃a banságon ug bantógon tong̃ód sa ilang mg̃a búhat
ng̃a cating̃aláhan.

Semidiosa. = Ng̃alan ng̃a guicahing̃álan sa mg̃a dioatáhan sa mg̃a babáye
ng̃a guipacaíng̃on nila ng̃a anac sila sa mg̃a dios dios ng̃a bacácon.

Semidoble. = Piesta ng̃a dolodíot sa piesta ng̃a doble.

Semidormido. = Ang natólog tolog.

Semidragon. = Binúhat ng̃a táuo ang tung̃á ug bitin ang tung̃á.

Semihombre. = Laláqui sa tung̃á lamang.

Semilla. = Binhi. * Bisan onsa ng̃a mahímo ug guinicánan, hingtúngdan ug
sinógdan sa lain ng̃a butang.

Semillana. V. Manzanilla.

Semillero. = Lugar ng̃a pagapugásan sa mg̃a binhi arón ilálin oña ang mg̃a
tanóm sa lain ng̃a yota con midagcó dagcó na.

Seminal. = Ang mahímo sa binhi, ang may binhi.

Seminario. V. Semillero. * Baláy mg̃a pagatoónan ug pagatorlóan sa mg̃a
báta.

Seminarista. = Ang guibatónan sa usá ca seminario.

Semipedal. = Ang may cahitáson sa tung̃á sa cahitáson sa tiil.

Semipelagianismo. = Ang pagtolón-an sa mg̃a semipelagiano.

Semiplena. = Pagcaásoy sa usá lamang ca testigo.

Semiplenamente. = Sa pagásoy sa usá lang ca testigo.

Semipoeta. = Poeta ng̃a díli maálam caáyo magbúhat sa mg̃a balac.

Semipútrido. = Ang hapit na madonót, ang nadolodonót na.

Semiracional. = Táuo ng̃a coloculiró, ng̃a hong̃og.

Semivivo. = Ang hapit díli mabúhi.

Sémola. = Calaínan sa trigo. * Binócboc sa trigo, sa garvanzos, sa
frijoles, &c., ng̃a icabúhat ug sopas.

Semoviente. = Bisan onsa ng̃a malíhoc ng̃a sia usá da.

Sempiterna. = Calaínan sa panápton ng̃a mabága caáyo, sa mg̃a balahíbo sa
mg̃a carnero.

Sempiternamente. = Sa guihápon, sa oaláy catapúsan.

Sempiterno. = Ang oaláy catapúsan, ang madúgay sa guihápon.

Sen. = Tanóm ng̃a ipulúrga.

Senadero. = Ang magabáol sa diótay ng̃a oma.

Senado. = Catilíngban sa mg̃a senador, ug ang baláy ng̃a pagatíngban. *
Catilíngban sa mg̃a dagcóng táuo.

Senado consulto. = Sogo, pagbóot sa senado.

Senador. = Dacóng táuo ng̃a apil sa hocmánan sa senado.

Senara. = Baol ng̃a diótay.

Senario. = Ang mahímo sa onóm.

Senatorio. = Ang nahatong̃ód sa senado ug sa mg̃a senador.

Sencillamente. = Sa oaláy cuti cuti, sa oaláy dayan dayan caáyo. * Sa
oaláy limbong ug pagcaólo olo. * Sa pagcapótong.

Sencillez. = Pagcanípis. * Pagcapótong, pagcaháoan sa boot. *
Pagcacoliró, pagcahóng̃og.

Sencillo. = Ang oaláy sacót. * Ang manípis, magamáy. * Táuo ng̃a masáyon
pagalimbóng̃an ug pagaólo olóhan. * Ang táuo sa maháoan ng̃a búot,
potong. * Salapí ng̃a dogmoc: caháte, sicápat ug sicaoálo.

Senda. = Dalan ng̃a haíctin, diótay. * Alaguían sa pagdáng̃at sa bisan
onsa ng̃a guipanghináot.

Senderear. = Pagóna, pagtórlo sa dalan.

Sendero. V. Senda.

Sendos. = Tagsa ca buoc.

Senectud. = Pagcatigúlang.

Senescal. = Maghohópot, mayordomo sa baláy ng̃a hariánon. * Ponóan sa
Guinharían.

Senescalía. = Cahímtang sa pagcasenescal.

Senil. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a tigúlang ug sa pagcatigúlang.

Seno. = Dughan. * Tian sa mg̃a inahán. * Pagcalóang sa bisan onsa. *
Looc sa dagat sa calang sa duhá ca catárman. * Bohó sa hubág ug sa
samad.

Sensacion. = Pagcabáti sa mg̃a balatían sa laoas.

Sensato. = Buótan, táuo ng̃a may salabótan.

Sensibilidad. V. Sensacion. * Pagcalóoy, pagcapoáng̃od.

Sensible. = Ang babatíon sa mg̃a balatían sa laoas. * Mololóy-on,
mapoang̃óron. * Ang tacús ng̃a caloóyan ug pagahilácan.

Sensiblemente. = Sa pagcabáti sa mg̃a balatían sa laoas. * Sa casáquet.

Sensitiva. = Ang arang batíon. * Ang nahatong̃ód sa mg̃a balatían. *
Tanóm ng̃a mahípos con pagcubílon ang iang mg̃a dahon.

Sensorio. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a balatían. * Ihibaló.

Sensual. V. Sensitiva hasta tanóm. * Ang nahatong̃ód sa pagcaólag.

Sensualidad. = Pagcaólag.

Sensualmente. = Sa pagcaólag.

Sentadillas (á). = Paglíngcod sa mg̃a babáye sa bocó bocó sa cabayo,
&c., sa pagbútang sa luyo sa duhá ca paa.

Sentado. = Buótan, díli cundátan.

Sentar. V. Asentar y Asentarse.

Sentencia. = Pagcahócom, sentensia. * Casangputánan ng̃a ondan, ng̃a may
dagcóng hingtúngdan.

Sentenciar. = Pagsentensia, paghócom. * Pagtagána sa bisan onsa. *
Bisan onsang tuyo.

Sentencion. = Paghócom ng̃a pilit caáyo ug guilabíhan.

Sentenciosamente. = Ing̃on sa pagsentensia sa mg̃a hocom.

Sentencioso. = Polong ng̃a may dagcóng hingtúngdan ug cahológan. * Táuo
ng̃a mamólong sa mg̃a pagtolón-an ng̃a maáyo sa mg̃a hamóbong pólong.

Sentidamente. = Sa casáquet.

Sentido. = Ang nasaquét ug nasáquet. * Ang masáyon mubáti. * Ang
nalútac, ang mabóoac, ang nalíqui. * Ang nasógor sa pagcadonót. * Ang
ihibaló. * Caálam sa pagbúhat sa bisan onsa. * Cahológan sa bisan
onsang polong.

Sentimental. = Ang magapacalóoy, ang magapapoáng̃od.

Sentimiento. = Pagcabáti sa mg̃a balatían sa laoas. * Casáquet.

Sentina. = Bisan onsang lugar ng̃a ponó sa hugao.

Sentir. = Pagbáti sa mg̃a balatían sa laoas. * Pagbáti sa saquét, sa
casáquet, sa gotom, &c. * Paghúna húna.

Seña. = Timáan.

Señal. = Idem, marca.

Señaladamiente. = Sa labí pa.

Señalado. = Mahál, hamíli, banságon, bantógon. * Pinatícan.

Señalamiento. = Pagcatimáan, pagcatórlo.

Señalar. = Pagtimáan, pagtórlo. * Pagpirma sa mg̃a sulat. * Paghing̃álan.
* Pagtagál. * Paghólot, paghómot. * Paglabí. * Paglabáo. * Pagísip sa
mg̃a tantos ng̃a guidáog sa mosogál sa baraja. * Pagpátic.

Señero. = Ang mopoyó ng̃a usá da, sa oaláy obán.

Señor. = Agálon, taguía. * Ang Dios. * Si Jesucristo sa Santísimo
Sacramento sa altal. * Polong ng̃a icaábi abi.

Señoreante. = Ang magabóot, ang ponóan.

Señorear. = Pagsógo, pagbóot. * Pagtaguía sa bisan onsa. * Pagtáas sa
usá ca botang sa lain ng̃a butang. * Pagpogóng sa mg̃a cailíbgon. *
Pagámbong, paglígdong.

Señoría. = Polong ng̃a igaábi abi ug igatáhor sa ubán ng̃a mg̃a táuo ng̃a
may dagcóng opicio con cahímtang. * Ang táuo ng̃a pagahing̃álan niíning
polong. * Pagcabóot, pagcasógo.

Señorico, ca, to, ta. = Anac sa mg̃a dagcóng táuo.

Señoril. = Ang nahatong̃ód sa Señor.

Señorío. = Pagcabóot, pagcasógo. * Ang yota ng̃a caugalíng̃on sa señor. *
Pagcalígdong, pagcaámbong. * Pagcapong̃óng sa mg̃a cailíbgon.

Señoron. = Señor caáyo.

Señuelo. = Bisan onsa ng̃a magacábig.

Seo. = Singbahán ng̃a Catedral.

Sepancuantos. = Casabá, pagcabárlong, castígo, pagpasáquet.

Separable. = Ang arang bulágon, ang mahímo ng̃a pagabahínon.

Separacion. = Pagcalálin, pagcabáhin, pagcabólag.

Separadamente. = Sa pagcalináin lain sa pagcabúlag, sa pagcabáhin.

Separador. = Ang magabáhin, ang magabúlag, ang magapaláin.

Separante. = Idem.

Separar. = Bolag, bahin, lain, lalin.

Separativo. V. Separador.

Sepedon. V. Sipedon.

Sepir. V. Gibia.

Septeno. V. Seteno.

Septentrion. V. Setentrion.

Septentrional. V. Setentrional.

Septiembre. V. Setiembre.

Séptimo. V. Sétimo.

Septuagésimo. = Ang macahíngpit sa isip sa capitóan.

Septuplicar. V. Setuplicar.

Séptuplo. V. Sétuplo.

Sepulcral. = Ang nahatong̃ód sa lobóng, sa lobng̃ánan, sa lolóbng̃an.

Sepultar. = Paglobóng. * Pagtágo, paghóbong sa bisan onsa, ng̃a malisód
ng̃a hicaplágan.

Sepultura. = Lobóng, lobng̃ánan, lolóbng̃an, lobong̃ánan.

Sequedad. = Pagcamalá, pagcaoaláy ulan. * Pagcadíli mabóng̃a ang yuta. *
Polong ng̃a magáhi. * Gáoi, cagaoían ng̃a maísog.

Sequedal ó Sequeral. = Yota ng̃a mamalá caáyo ug ng̃a díli mobóng̃a.

Sequero. V. Secadero y Secano.

Sequeroso. V. Seco.

Sequete. = Tipac ng̃a pan ng̃a magáhi. * Pagcaómpoc. * Pagcagáhi sa gaoi,
sa cagaoían.

Sequía. V. Sequedad.

Sequillo. = Calaínan sa matám-is ng̃a magáma sa binócboc ug sa asúcar.

Sequío. V. Secano.

Séquito. = Catilíngban sa mg̃a táuo ng̃a magaobán sa bisan cansa. *
Pagcadáyeg sa bisan cansa tong̃ód sa iang maáyong batásan.

Sequízo. V. Seco.

Ser. = Mao. * Pagpuyó, paghonóng sa bisan diin. * Pagsógod.

Sera. = Bucág ng̃a dagcó.

Seráfico. = Ang nahatong̃ód sa Serafin. * Si S. Francisco de Asís.

Serafin. = Ángeles sa nahaónang ponong ponóng̃an. * Táuo ng̃a matahóm
caáyo.

Serafina. = Calaínan sa panápton sa balahíbo sa mg̃a carnero.

Seraje. = Cadaghánan sa mg̃a bocág.

Serasquier. = Ponóan ng̃a dagcó sa mg̃a soldados sa mang̃a turco.

Serba. = Bong̃a sa serbal.

Serbal. = Cahoy ng̃a mobóng̃a sa mg̃a bong̃a ng̃a maíng̃on sa mg̃a pera con
mansana.

Serbo. = Idem.

Serenar. = Paglínao sa tiempo ug sa dagat. * Pagpatón-og sa bisan onsa.
* Pagtín-ao sa bino, sa tubig, &c., ng̃a nalóbog. * Pagpahínay sa mang̃a
pagálsa, sa mg̃a cabobót-on ng̃a nanagbíquil biquil, sa nanagáoay ug sa
nasucó.

Serenata. = Pagmúsica, piesta sa música.

Serenero. = Panápton ng̃a igatábon sa mg̃a babáye sa olo arón díli sila
pagaonsáon sa ton-og.

Serení. = Bote, sacayán ng̃a diótay.

Serenidad. = Pagcalínao sa tiempo, sa hang̃in ug sa dagat. * Polong ng̃a
igatáoag ug icahing̃álan sa ubán ng̃a mg̃a príncipe. * Pagcalínao sa buot,
sa cásing cásing.

Serenísimo. = Polong ug ng̃alan ng̃a igatáoag ug icahing̃álan sa ubán ng̃a
mg̃a anac sa mg̃a hari.

Sereno. = Malínao. * Táuo sa mahúsay ng̃a buot, sa maháoan ng̃a cásing
cásing. * V. Afable. * Yamog, ton-og. * Táuo ng̃a may opicio sa
pagpahibaló, sa gabíy ug sa masámot ng̃a ting̃og, sa pagcabótang sa
tiempo, con malínao ba, con moólan ba, &c., ug sa horas. * Táuo ng̃a
oaláy caólao.

Seriamente. = Sa pagcalígdong, sa pagcaámbong. * Sa minatúod, sa
pagcamatúod, sa matúod tuod.

Serie. = Pagcasonód sonód sa mg̃a butang. * Pagcalang̃áquit. *
Pagcahúsay.

Seriedad. = Pagcaámbong, pagcalígdong. * Pagcaháit sa pagsolóng,
pagpamíd-oc. * Pagcaháoan sa buot sa mg̃a pagsábot.

Serijo ó Serillo. = Bucág ng̃a diótay.

Serilla. = Idem.

Sério. = Malígdong, maámbong, ang mahúsay sa iang pagatúbang, sa iang
paglíhoc, &c. * Ang mamólong ug magasolóng sa pagcaháit, sa pagcaísog.
* Táuo sa maháoan ug mapótong ng̃a buot, ng̃a díli magalímbong ug magaólo
olo. * Bisan onsa ng̃a tacús ng̃a pagatágdon. * Maáyo, mahál, halángdon.

Sermon. = Oáli. * Casabá, pagcabárlong, pagcasáoay.

Sermonario. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a oáli. * Cadaghánan sa mg̃a oáli.

Sermonear. = Pagsáoay, pagbárlong, pagcasabá sa masóbsob.

Serna. = Calaínan sa yota ng̃a pagabalánan.

Seroja. = Ang dahon ng̃a laya ng̃a natágas sa mg̃a cahoy. * Mg̃a cahoy ng̃a
tolotagídyot.

Serojo. = Idem.

Seron. V. Banasta y Canasta.

Seronero. = Ang magabúhat, magbubúhat, sa mg̃a seron.

Serosidad. = Dugá ng̃a mabólag sa dugó.

Serpa. = Balágon ng̃a hatáas sa mang̃a paras.

Serpear. V. Serpentear.

Serpentaria. = Tanóm. * Gamót ng̃a italámbal.

Serpentario. = Tapoc sa mg̃a bitóon.

Serpentear. = Paglacát sa pagcalicó licó, maíng̃on sa paglacát sa mg̃a
bitin.

Serpentígero. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a bitin.

Serpentin. = Capandáyan, sa canhing tiempo, sa puthao, ng̃a pagabotáng̃an
sa mecha sa pagsílsil sa mg̃a luthang. * Puthao ng̃a apil sa mg̃a yaoe sa
mg̃a pusil, &c.

Serpentina. = Idem hasta puthao. * Hing̃aníban ng̃a isalibáy. * Bató ng̃a
berde ng̃a masáyon ng̃a pagahinlóon.

Serpentinamente. = Ing̃on sa batásan sa mg̃a bitin.

Serpentino. = Ang nahatong̃ód, ang ang̃ay sa mg̃a bitin, sa mg̃a saoa. *
Lana ng̃a guing̃álan sa mg̃a bitoc. * Dila ng̃a tigmaldicion, táuo ng̃a
tigtónglo, ng̃a naánad sa pagtónglo. * Calaínan sa batóng mármol.

Serpenton. = Tolónggon ng̃a pagataihópon.

Serpiente. = Bitin, saoa. * Ang yaoa.

Serpigo. = Calaínan sa hubág.

Serpol. = Tanóm.

Serradizo. = Cahoy ng̃a arang gabson.

Serrado. = Bisan onsa ng̃a ng̃ipónan maíng̃on sa gabas.

Serrador. V. Aserrador.

Serraduras. = Ang quináon sa gabas.

Serrallo. = Baláy ng̃a hariánon sa Gran Turcó, sa hari sa mg̃a turco. *
Bisan onsang lugar ng̃a pagabuhátan sa mang̃a salá ng̃a maláo-ay.

Serranía. = Cabuquílan, cabongtólan.

Serraniego. V. Serrano.

Serranil. = Calaínan sa cuchillo.

Serrano. = Ang mopoyó ug ang nagatáuo sa buquid.

Serrar. V. Aserrar.

Serrijon. = Buquid, bongtod ng̃a hatáas ug díli halagpád caáyo.

Serrin. V. Aserraduras.

Serrino. = Ang maíng̃on ug ang nahatong̃ód sa gabas.

Serrucho. = Gabas ng̃a guibotáng̃an sa usá lamang ca coloptánan.

Serta. = Ang sinína.

Servato ó Ervato. = Tanóm.

Serventesio. = Calaínan sa balac.

Servible. = Ang macapolós, ang arang poslan.

Serviciador. = Ang maníng̃il sa balaíron tong̃ód sa pagágui sa bisan diin
sa mg̃a hayúpan.

Servicial. = Ang magaalágad sa maáyong pagsílbi ug sa dagcóng cacúgui.

Servicialmente. = Sa cacúgui sa pagsílbi, sa pagalágar.

Serviciar. = Pagbáyad sa mg̃a balaíron tong̃ód sa pagágui sa bisan diin
sa mg̃a hayúpan.

Servicio. = Pagcasílbi, pagcaalágar. * Pagcabótang sa pagcasologóon. *
Pagcatáhod, pagcasíngba sa Dios. * Pahanóngdan sa mg̃a pagsílbi. *
Salapí ng̃a ihátag sa pagbúot ng̃a caogalíng̃on sa mg̃a sacop, sa ilang
hari, ug sa pagtábang sa mg̃a quinahánglan sa Guinharían. * Polós,
caposlánan sa mg̃a buhat sa lain. * Baso ng̃a calibáng̃an. * Cadaghánan sa
mg̃a pinggan, sa mg̃a panácsan, &c., ng̃a quinahánglan sa pagcáon, sa
pagínom sa café, &c., ang cuchara, tenedor ug cuchillo ng̃a ibútang sa
lamesa ng̃a calán-an.

Servidero. = Ang arang pagapóslan, ang macapolós.

Servido. = Bisti, &c., ng̃a dolodáan na.

Servidor. = Ang magasílbi, ang magaalágar, ang magaáli ali ug mahagógma
sa bisan cansang babáye. * Ang mapasácop sa pagbóot sa lain. * Ang
basin, baso ng̃a calibáng̃an.

Servidumbre. = Pagcaalágar, pagcasílbi. * Pagcaolípon, pagcabíhag,
cabihágon, cabihágan. * Catungdánan ng̃a pilit sa pagbúhat sa bisan
onsa. * Pagcabóot ng̃a mabáscog sa mg̃a cailíbgon. * Calibáng̃an.

Servil. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a sologóon. * Bisan onsa ng̃a obos, ng̃a
oaláy bale caáyo.

Servilmente. = Ing̃on sa batásan sa mg̃a olípon, sa mg̃a bihag. * Sa
pagcadaótan, sa pagcang̃íl-ad, sa díli ang̃ay.

Servilla. = Calaínan sa sapín.

Servilleta. = Serviyeta, panápton ng̃a ibútang sa lamesa ng̃a calán-an,
ug ng̃a ipailálom sa mg̃a pinggan, ug silbi sa pagpáhid sa mg̃a táuo ng̃a
nang̃áon.

Servíola. = Cahoy ng̃a guitáod sa mg̃a dolong sa mg̃a sacayán, ng̃a
pagbitáyan sa mg̃a ancla, sa sinípit.

Servir. = Pagsílbi, pagalágar. * Pagtamód, pagbálos. * Pagbóhat sa
bisan onsa, guican sa sogo sa lain. * Pagsácop sa pagbóot sa lain. *
Pagílis, pagpóle, pagólos. * Pagpolós. * Pagtáhod, pagsíngba sa Dios ug
sa mg̃a santos. * Pagáli ali, paghigógma sa bisan cansang babáye. *
Paghátag sa bisan cansa sa hari con sa Guinharían sa salapí ng̃a
igatábang sa mg̃a quinahánglan, sa caogalíng̃on ng̃a pagbóot. * Pagbótang
sa dahon sa baraja sa dagoay ng̃a guipang̃áyo.

Sesada. = Mg̃a otoc ng̃a prinito.

Sesear. = Pagyúng̃it sa pagsángpot.

Sesenta. = Canóman, caunúman.

Sesenton. = Ang may caonóman ca túig.

Seseo. = Pagcayóng̃it.

Sesera. = Ang lugar sa olo ng̃a guibotáng̃an sa mg̃a otoc.

Sesga. V. Nesga.

Sesgadamente. = Sa pagcabalábag, sa pagcasímbal. * Sa pagcabalíhas, sa
pagcatampíhas.

Sesgadura. = Pagcasímbal.

Sesgamente. V. Sesgadamente. * Sa pagcataquílid. * Sa pagcahínay, sa
pagcahómoc.

Sesgar. = Pagtábas sa pagcasímbal, sa pagcataquílir, sa pagcabalábag,
sa pagcabalíquig. * Pagatampíhas, pagbalíhas.

Sesgo. = Balíquig. * Ang guitábas sa pagcasímbal. * Malíngdong, ang
magacoloculíot. * Pagcatábas ng̃a sinímbal, ng̃a balíquig.

Sesion. = Catilíngban sa mg̃a dagcóng táuo. * Pagcasábot, pagcasólte sa
pagsábot sa bisan onsa.

Sesma. = Ang icaúnum ca bahin sa bisan onsa.

Sesmero. = Ang magabántay ug magahópot sa mg̃a sesmo.

Sesmo. = Yota ng̃a nacasácop sa daghan ng̃a mg̃a longsod.

Seso. = Otoc. * Boot, caboótan, salabótan. * Bang̃il sa mg̃a colon, &c.,
ng̃a guibútang sa caláyo.

Sesquipedal. = Ang hatáas ng̃a maíng̃on sa cahitáson sa usá ca tiil ug
tung̃á.

Sesteadero. = Lugar ng̃a pagahooáyan sa odto sa mg̃a hayúpan.

Sestear. = Paghúoay, pagcatólog sa siesta.

Sestero. V. Sesteadero.

Sestil. = Idem.

Sesudamente. = Sa Pagcaboótan, sa maáyong paghúna húna.

Sesudo. = Boótan.

Seta. = Balahíbo sa baboy: V. Hongo, Jeta y Pavesa.

Sete. = Solód ng̃a pagabotáng̃an sa pigsánan, sa pagmarca sa salapí.

Setecientos. = Pitó ca gatús.

Setena. = Cadaghánan sa pitó ca botang ng̃a nagcasonód sonód.

Setenario. = Ang mahímo sa pitó ca número. * Cadugáyan, pagcadúgay sa
pitó ca túig.

Setenio. = Idem desde cadugáyan.

Seteno. V. Sétimo.

Setenta. = Capitóan.

Setenton. = Ang may capitóan ca túig.

Setentrion. V. Osa mayor. * Hang̃in, amíhan.

Setentrional. = Ang nahatong̃ód sa setentrion.

Setiembre. = Setiembre, ang icasíam ca bulan sa túig.

Sétimo. = Icapíto. * Ang mahíngpit sa isip sa pitó.

Seto. = Alad.

Setuagenario. = Táuo ng̃a may capitóan ca túig.

Setuagésima. = Ang domingo ng̃a igasógod sa totólo ca semana ng̃a
guisóndan sa cuaresma.

Setuagésimo. = Ang macahíngpit sa isip sa capitóan.

Setuplicar. = Pagdághan sa bisan onsa sa macapíto. * Pagósob sa
macapíto.

Sétuplo. = Ang isip ng̃a macasácop sa lain isip sa macapíto.

Severamente. = Sa pagcaháit, sa pagcapógos.

Severidad. = Pagcaháit, pagcapógos. * Pagcalígdong, pagcaámbong. *
Pagcatúman ng̃a hingpit sa batásan, sa catungdánan.

Severo. = Maháit, maísog sa pagbárlong, sa pagcastigo, sa pagatúbang. *
Matinumáno. * Malígdong, maámbong.

Sevicia. V. Crueldad.

Sexagenario. = Ang may caonóman ca túig.

Sexagésima. = Ang icadúhang domingo sa totólo ng̃a guisóndan sa
cuaresma.

Sexagésimo. = Ang macahíngpit sa isip sa caunúman.

Sexángulo. = Ang may onóm ca nauong.

Sexenio. = Pagcadúgay, cadugáyan sa unóm ca túig.

Sexo. = Calaínan sa laláqui ug sa babáye, sa laqui ug sa baye.

Sexta. = Ang usá ca bahin sa aldao, sa canhing tiempo, ug ng̃a nahímo
cutub sa las dose hasta sa las tres. * Ang usá sa mg̃a pang̃ádye sa mg̃a
Padre.

Sextante. = Capandáyan sa paghíling ug sa pagsáyod sa cahitáson sa
arlao.

Sextilla. = Calaínan sa balac.

Sextina. = Idem. * Excomunion ng̃a guibútang sa mg̃a ponóan sa Singbahán,
arón madayág ang mg̃a saláan.

Sexto. = Icánom, ang macahíngpit sa isip sa onóm.

Sextuplicar. = Pagósob sa macaonóm.

Séxtuplo. = Ang macasácop sa isip sa unúm.

Sexual. = Ang nahatong̃ód sa laláqui con sa babáye.



SI

Si. = Oo.

Siapan. = Panácot sa mg̃a pagtína.

Sibil. = Lugar ng̃a pagatipígan sa mg̃a bong̃a ug sa carne, sa mg̃a lang̃ob.

Sibila. = Babáyeng quinaarmánon ng̃a guipacaíng̃on sa mg̃a dioatáhan ng̃a
guihonghóng̃an sia sa Dios.

Sibilante. = Ang magatághoy.

Sibilino. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a sibila.

Sicómoro. = Cahoy ng̃a maíng̃on ing̃on sa higuera, sa Egipto.

Sideritis. = Calaínan sa batóng mahál. * Calaínan sa mg̃a tanóm ng̃a
italámbal.

Sidéreo. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a bitóon.

Sidra. = Ilímnon ng̃a magáma sa dugá sa mg̃a mansana.

Siega. = Pagcagálab. * Túig ng̃a igagálab. * Ang trigo, ang humáy, &c.,
ng̃a guigálab na.

Siembra. = Pagcapúgas. * Túig ng̃a igapúgas. * Ang guipugásan.

Siempre. = Guihápon. * Sa oaláy catapúsan.

Siempreviva. = Calaínan sa mg̃a tanóm.

Sien. = Dong̃an dong̃an.

Siena. = Nauong.

Sierpe. = Bitin. * Ang yaoa. * Táuo ng̃a malágsot caáyo.

Sierra. = Gabas. * Pagcatáytay sa mg̃a caboquílan ug sa mg̃a
capangpáng̃an.

Siervo. = Olípon, bihag. * Ang mapasácop sa lain.

Sieso. = Botbot.

Siesta. = Tiempo ng̃a sonód sa odto. * Tiempo ng̃a igacatólog sa capus
na, sa human na ang pagcáon. * Católog sa human na ang pagcáon.

Siete. = Pitó.

Sietemesino. = Báta ng̃a natáuo sa icapíto ca bulan sa pagsámcon canía.

Sieteñal. = Ang may pitó ca túig.

Sifon. = Hopot hopot ng̃a balicó, ng̃a icapagóa sa bino, sa tubig, &c.,
sa mg̃a surlánan.

Sigilacion. = Pagcamarca.

Sigilado. = Ang guitácdan sa bisan onsang saquét, con naánad sa bisan
onsang salá.

Sigilar. = Paghílom, díli patúg-an sa bisan onsa.

Sigilo. = Marca. * Pagcahílom, pagcadíli pagtú-an.

Sigilosamente. = Sa tinágo, sa hilom, sa pagcahílom.

Sigiloso. = Mahilómon, ang díli magatúg-an.

Siglo. = Cadugáyan. * Pagcadúgay sa usá ca gatús ca túig. * Túig ng̃a
hatáas uyámot. * Calibútan.

Signáculo. = Marca, timáan, patic.

Signar. = Pagtimáan, pagmarca. * Pagpang̃óros.

Signatura. V. Signáculo. * Hocmánan sa Roma, sa daghan ng̃a mg̃a ponóan
sa Singbahán.

Signífero. = Ang guimarcáhan, ang guitimaánan. * Ang may marca, patic.

Significacion. = Pagcaásoy, pagcasáyod, ang guiasóyan. * Casayóran.

Significado. = Idem.

Significador. = Ang magaásoy, ang magasáyor.

Significante. = Idem.

Significar. = Pagsáyor, pagásoy, pagpahibaló.

Significadamente. = Sa pagcaásoy, sa pagcasáyor.

Significativo. V. Significador.

Signo. V. Signáculo. * Ang moábot gayód tong̃ód sa gahóm sa mg̃a bitóon,
ing̃on sa pagtoó sa oaláy hingtúngdan sa mg̃a táuo ng̃a cabos. * Ang tagsa
sa mg̃a icapólo ug duhá ca bahin sa zodiaco.

Siguiente. = Ang mosonód, manononód.

Sílaba. = Polong.

Silabario. = Libro ng̃a sinolátan sa mg̃a sílaba, ng̃a pagatoónan sa
pagbása sa mg̃a báta.

Silabear. = Pagsángpot sa mg̃a sílaba, sa pagcatinágsa tagsa.

Silábico. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a sílaba.

Silbador. = Ang magatihól, ang magatághoy.

Silbar. = Pagtihól, pagtághoy. * Paghorós, pagdagóoc sa hang̃in.

Silbato. = Capandáyan sa pagtághoy. * Bohó ng̃a diótay, lotac con liqui
ng̃a pagaaguían sa hang̃in, sa tubig, bino, &c.

Silbido. = Pagcatihól, pagcatághoy. * Pagcahagónghong sa mg̃a dalónggan.

Silbo. = Idem. * Pagcadagóoc sa hang̃in. * Ang ting̃og sa mg̃a saoa ug sa
obán ng̃a mg̃a mananáp.

Silboso. V. Silbador.

Silenciario. = Ang magahílom sa canúnay. * Ang magabántay arón oaláy
banha sa baláy, sa Singbahán, &c.

Silenciero. = Idem desde ang magabántay.

Silencio. = Hílom, pagcaoaláy ting̃og.

Silenciosamente. = Sa pagcahílom. * Sa tinágo.

Silencioso. = Mahilómon, ang díli mutíng̃og. * Lugar ng̃a guihilóman.

Silería. = Lugar ng̃a guibotáng̃an sa mg̃a lang̃ob.

Silero. V. Silo.

Silicio. V. Cilicio.

Silo. = Lang̃ob ng̃a mamalá, ng̃a pagatipígan sa trigo. * Bisan onsang
lugar sa ilálom sa yota ng̃a mang̃ítng̃it.

Silogismo. = Pagcaíndig indig.

Silogístico. = Ang nahatang̃ód sa silogismo.

Silogizar. = Pagíndig indig.

Siluro. = Isdang dagcó.

Silva. = Catilíngban sa mg̃a sulat ng̃a nagacaláin lain. * Calaínan sa
balac.

Silvático. V. Selvático.

Silvestre. = Ihálas, ihaláson. * Táuo ug borong, buquírnon.

Silvoso. V. Selvático.

Silla. = Lingcoránan. * Ang lobót. * Pagcapadre Santo, pagcaobispo. *
Siya sa mg̃a cabayo, &c.

Sillar. = Bató ng̃a sinápsap sa pagcaláro. * Ang bocó bocó sa cabayo,
&c., ng̃a pagalingcóran sa siya.

Sillera. = Lugar ng̃a paghipúsan sa mg̃a siya.

Sillería. = Cadaghánan sa mg̃a lingcoránan ng̃a guibútang sa pagcahúsay,
ng̃a pagalingcóran sa mg̃a táuo. * Baláy ng̃a pagbaligyáan sa mg̃a siya. *
Opicio sa pagbúhat sa mg̃a siya. * Baláy, Singbahán, &c., ng̃a guibúhat
sa mg̃a bató ng̃a guipanglóngtod longtod.

Sillero. = Ang magabúhat, magaáyo ug magabalígya sa mg̃a siya.

Silleta. = Lingcoránan. * Basong diótay, basin ng̃a calibáng̃an sa
masaquét. * Batóng ligsánan sa cacao.

Silletero. = Sinohólan sa pagyáyong sa orimón, sa tarabón. * V.
Sillero.

Sillico. = Basin, baso ng̃a calibáng̃an.

Sillon. = Siya sa cabayo, &c., ng̃a pagalingcóran sa pagcabáyo sa mg̃a
babáye.

Sima. = Lang̃ob ng̃a halálom ug mang̃ítng̃it.

Simado. = Yota ng̃a halálom.

Simbólico. = Ang magaásoy sa bisan onsa tong̃ód sa mg̃a pananglétan. *
Ang maíng̃on ug magsáma sa lain ng̃a butang.

Simbolizacion. = Pagcaíng̃on, pagcasáma sa usá ca butang sa lain mg̃a
butang.

Simbolizar. = Pagíng̃on, pagsáma sa usá ca butang sa lain.

Símbolo. = Timáan ng̃a mapaíla sa bisan onsa. * Ang Mitóo acó. * Ang mg̃a
toloóhan sa mg̃a binuñágan. * Polong ng̃a lactod ng̃a may dagcóng
cahológan, ug ng̃a magaásoy sa bisan onsa ng̃a halálom.

Simetría. = Pagcaóyon, pagcaáng̃ay.

Simétricamente. = Sa pagcaáng̃ay, sa pagcaóyon.

Simétrico. = Ang may caang̃áyan. * Ang nahatong̃ód sa pagcaáng̃ay.

Simiente. = Binhi. * V. Semen. * Bisan onsa ng̃a mahímo ug guinicánan,
sinógdan sa bisan onsa.

Símil. = Maíng̃on ing̃on, magsáma. * Panigíngnan, pananglétan.

Similar. = Ang usá ca buoc ng̃a mahímo sa mg̃a bahin ng̃a magsáma, ng̃a
maíng̃on ing̃on.

Similicadencia. = Pagcaósob osob sa usá ca polong ng̃a may pagcasáma sa
pagsángpot sa lain ng̃a polong.

Similirate. = Caoatán ng̃a maharlócon.

Similitud. V. Semejanza.

Similor. = Tumbága ng̃a sináctan sa buláoan.

Simio. = Amó ng̃a laqui.

Simon. = Coche ng̃a pagaabáng̃an ug ang cochero, ang táuo ng̃a magahópot
niána.

Simonía. = Pagpálit ug pagbalígya sa bisan onsa ng̃a espirituhánon.

Simoniacamente. = Sa may simonía.

Simoníaco. = Ang nahatong̃ód sa simonía. * Ang macasalá sa pagpálit con
sa pagbalígya sa bisan onsang sinagrado con espirituhánon.

Simoniático. = Idem.

Simpatía. = Pagcaáng̃ay. * Pagcaíng̃on ing̃on, pagcasáma sa tong̃ód sa
batásan con sa lain ng̃a hingtúngdan.

Simpáticamente. = Sa pagcaáng̃ay, sa pagcaíng̃on.

Simpático. = Ang moáng̃ay ug maíng̃on sa lain ng̃a butang.

Simplazo. = Hong̃og uyámot.

Simple. = Olay. * Sya usá da. * Ang oaláy sacót. * Bisan onsa ng̃a
magamáy, manípis. * Camatoóran ng̃a oaláy pirma ug calig-ónan. * V.
Afable. * Boang boang, hong̃og, coliró, culáng̃an sa buot. * Pagcabántog
ng̃a diótay ug obos, sa pagpiesta ug sa pagpang̃ádye sa mg̃a Padre sa obán
ng̃a mg̃a santos. * Tanóm ng̃a macapolós sa paggáma sa mg̃a tambal.

Simplemente. = Sa oaláy pagcabántog, sa oaláy cuti cuti. * Gayúd.

Simpleza. = Pagcahóng̃og. * Pagcaoaláy quinaárman. * Pagcabórong.

Simplicidad. = Idem. * Pagcaólay, pagcaoaláy sacót. * V. Afabilidad.

Simplificacion. = Pagcacóha sa mg̃a pagcúti cuti.

Simplísimo. V. Simplazo.

Simplon. = Idem.

Simplonazo. = Idem.

Simulacion. V. Ficcion. * Pagcasalingcápao.

Simulacro. = Laráoan, paniíngnan. * Laráoan ng̃a magáma sa húna húna.

Simulador. V. Fingido.

Simular. V. Fingir.

Simultáneamente. = Sa pagcadóng̃an. * Sa pagcaóyon.

Simultaneidad. = Pagcadóng̃an sa bisan onsa.

Simultáneo. = Ang dong̃an.

Sin. = Sa oalá.

Sinagoga. = Catilíngbang ng̃a nahatong̃ód sa Pagtóo sa mg̃a judíos. *
Baláy con alampóan ng̃a pagatíngban sa mg̃a judíos, sa pagámpo ug sa
pagdóng̃og sa pagtolón-an ni Moisés.

Sinapismo. = Tambal ng̃a magáma sa mostasa ng̃a dinócdoc sa pagcabócboc
caáyo ug sa suca.

Sincerador. = Ang magadayág sa pagcaoaláy salá.

Sinceramente. = Sa pagcaháoan sa buot.

Sincerar. = Pagdayág sa pagcaoaláy salá sa guibútang butang sa bisan
cansa.

Sinceridad. = Pagcaháoan sa boot.

Sincero. = Ang potong, ang maháoan sa buot ug sa cásing cásing.

Síncopa. = Pagcóha sa bisan onsang letras sa tong̃á tong̃á sa usá ca
polong.

Sincopadamente. = Sa may síncopa, con síncope.

Sincopal. = Hilánat ng̃a guiobánan sa pagcalúyang dagcó.

Sincopar. = Pagcóha sa obán ng̃a mg̃a letras sa mg̃a polong. *
Pagcaláctud.

Síncope. = Pagcalúya. * Pagcaoalá sa mg̃a cosóg, sa gahóm, sa pogcaáhat,
ng̃a moábot sa mg̃a masaquét, ug ng̃a pagaobánon sa dagcóng tugnao ug
pagcaluspád.

Sindéresis. = Salabótan sa paghúna húna ug maáyo.

Sindicado. = Catilíngban sa mg̃a procurador.

Sindicador. V. Fiscal. * Ang magasómbong sa mg̃a ponóan sa mg̃a salá sa
obán.

Sindicar. = Pagtúg-an, pagsómbong sa mg̃a ponóan sa mg̃a salá sa obán. *
Pagsáoay, pagbárlong. * Pagtáhap.

Síndico. V. Procurador y Personero.

Sinedrio. V. Sanedrin.

Sinfonía. = Pagcaáng̃ay ug pagcamíng̃ao sa mg̃a ting̃og sa pagcanta, ug mg̃a
tolónggon.

Singladura. = Cahitáson ng̃a pagalácuan sa usá ca sacayán sa caluháan ug
opát ca horas.

Singlar. = Paglacát sa mg̃a sacayán.

Singular. = Olosáhon, ang usá da. * Mahál, bilírhon. * Cating̃aláhan,
hibólng̃an.

Singularidad. = Pagcaláin.

Singularizar. = Pagláin.

Singularmente. = Sa pagcaláin, sa pagcaoaláy labot sa obán.

Singulto. V. Hipo.

Siniestra. = Camot sa oála.

Siniestramente. = Sa pagcadaótan, sa pagcadíli macaígo.

Siniestro. = Ang anáa sa oála. * Táuo sa daótan ng̃a húna húna. *
Anógon, aláot. * Batásan ng̃a daótan sa mg̃a táuo ug sa mg̃a mananáp.

Sino. = Con díli. * V. Signo desde ang moábot hasta ang tagsa.

Sinoble. = Berde, Malúnhao.

Sìnoco. = Hilánat ng̃a canúnay ug ng̃a díli madólog.

Sinodal. = Ang nohatong̃ód sa sínodo. * Ang táuo ng̃a nagatócso,
nagaexaminar sa obán.

Sinodático. = Buhis ng̃a guinabáyad sa mg̃a Padre sa ilang Obispo, sa
timáan sa pagtáhor canía.

Sinódico. V. Sinodal. * Ang nahatong̃ód sa himatáyon sa bulan ug sa
bag-ong bulan.

Sìnodo. V. Concilio. * Himatáyon sa bulan ug ang bag-ong bulan. *
Catilíngban sa mg̃a Padre, sa pagtócso ug pagexaminar sa mg̃a táuo ng̃a
pagaoldenáhan.

Sinonimia. = Pagópod opod sa mg̃a polong sa magsáma ng̃a cahológan ug
hingtúngdan.

Sinónimo. = Polong sa magsáma ng̃a cahológan sa lain ng̃a polong.

Sinónomo. = Idem.

Sinople. V. Sinoble.

Sinopsis. = Pagcaláctor.

Sinrazon. = Buhat ng̃a batoc ug contra sa catarúng̃an.

Sinsabor. = Casáquet, calisód, cayógot.

Sintáxis. = Pagcahósay sa mg̃a polong, sa mg̃a suguílon.

Sintesis. = Pagcahímo sa usá ca tibúoc, sa pagcaípon ipon sa iang mg̃a
bahin.

Síntoma. = Timáan ng̃a muubán sa mg̃a saquét.

Sintomático. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a timáan sa mg̃a saquét.

Sinuosidad. = Pagcalicó, pagcabalíquig.

Sinuoso. = Ang nalicó, ang nabalíquig.

Sipedon. = Saoa sa América.

Siquiera. = Bisan.

Sire. = Polong ng̃a igatáhor sa mg̃a hari sa Prancia ug sa Inglaterra.

Sirena. = Nimpa sa dagat, ng̃a guipacaíng̃on sa mg̃a dioatáhan ng̃a babáye
sia ng̃a matahóm uyámot cutub sa haoac ng̃adto sa olo, ug cutub pa maong
haoac hasta sa obus, isda.

Sirga. = Pisi, lubir ng̃a igagóyod, cutub sa yota, sa mg̃a sacayán ng̃a
nanaglutáo.

Sirgar. = Pagbútar, paggúyor, cutub sa yota, sa mg̃a sacayán ng̃a
nanaglutáo, sa usá ca pisi.

Sirio. = Bitóon ng̃a masíhag caáyo.

Sirle. = Tae sa mg̃a carnero ug sa mg̃a canding.

Sirria. = Idem.

Sirte. = Capangpáng̃an sa mg̃a tacot, sa mg̃a hunásan sa dagcóng dagat, sa
lauod, hunásan, tacot.

Sirvienta. = Babáyeng sologóon.

Sirviente. = Sologóon ng̃a laláqui.

Sisa. = Ang tolotagídyot ng̃a guipang̃áoat.

Sisador. = Ang mucáoat sa tolotagídyot, ang magacúha.

Sisar. = Pagcóha, pagcáoat sa mg̃a tolotagídyot. * Pagcópos sa mg̃a
tacsánan ug sa mg̃a socod. * Pagtábas, pagcúha sa mg̃a bisti sa panápton
ng̃a quinahánglan arón mahímo sa maáyong dagoay.

Sisimbrio. = Tanóm.

Sison. = Ang magacáoat sa mg̃a tolotagídyot, sa masóbsob.

Sistema. = Cadaghánan sa mg̃a tolománon sa bisan cansa. * Sintas, galon
sa buláoan, sa usá lang ca nauong.

Sistemáticamente. = Sa maíng̃on sa guihápon sa pagcaápas sa bisan onsang
tulumánon.

Sistemático. = Ang magabúhat ug ang magahúsay sa iang quinabúhi sa
oaláy pagcaósob osob. * Ang maganonót sa bisan onsang tulumánon.

Sistro. = Tolónggon sa mg̃a táuo ng̃a caráan.

Sitiador. = Ang magaátang sa paglibót sa usá ca longsod, cota, &c., sa
pagpang̃óbat canía.

Sitial. = Ang siya, lingcoránan ng̃a guiatubáng̃an sa usá ca lamesa ng̃a
guitabónan sa caugalíng̃on ng̃a tapete con panápton, ug ng̃a guibotáng̃an
usáb sa usá ca onlánan sa ibábao ug sa lain ng̃a unlánan sa tiílan, ng̃a
guiándam sa lugar ng̃a pagalingcóran sa mg̃a hari ug sa mg̃a ponóan ng̃a
labí sa mg̃a piesta ng̃a bantog.

Sitiar. = Paglibót sa mg̃a caáoay sa usá ca longsod, sa usá ca cota con
baluarte sa pagpang̃óbat canía.

Sitibundo. = Ang guióhao.

Sitio. = Lugar ng̃a bolotáng̃an sa bisan onsa. * Pagcabótang sa longsod,
sa cota, &c., ng̃a guilibótan sa mg̃a caáoay, sa pagpang̃óbat canía. *
Baláy sa banua ng̃a pagaling̃áoan sa obán ng̃a mg̃a táuo.

Sito. V. Situado.

Situacion. = Pagcabótang sa bisan onsa.

Situado. = Ang guibútang, binútang. * Salapí, sohol ng̃a tinódlo ug ng̃a
ipadála sa bisan diin.

Situar. = Pagtáod, pagbútang sa bisan onsa sa bisan onsang lugar. *
Pagtórlo sa lugar ng̃a pagacoháan sa bisan cansa sa salapí ng̃a ihátag
canía.



SO

So. = Sa ilálom.

Soasar. = Pagoloíhao, paglámbon.

Soba. = Pagcahílot. * Pagcabónal, pagcahámpac.

Sobaco. = Iloc.

Sobadero. = Ang arang hilóton.

Sobado. Como el siguiente.

Sobadura. = Pagcahílot.

Sobajadura. = Pagcahícap, pagcacóbil, pagcacóbot sa bisan onsa sa
paglúm-it canía.

Sobajamiento. = Idem.

Sobajanero. = Sologoón sa baquero.

Sobajar. = Paghícap, pagcúbil, pagcóbot sa bisan onsa ug paglóm-it
canía.

Sobaquear. = Sisi sa mg̃a boctónan sa mg̃a bisti sa tong̃ód sa iloc.

Sobaquido. = Ang guicaóat ng̃a guilócloc sa iloc.

Sobaquina. = Bahó ng̃a anghit ug mang̃íl-ad, ng̃a guican sa iloc sa obán
ng̃a mg̃a táuo.

Sobar. = Paghílot. * Pagsáquet, pagcastigo.

Sobarba. = Corea sa freno sa cabayo, ng̃a magalícos sa song̃ó ug sa
sulang.

Sobarbada. = Pagcabótad sa mg̃a rienda, sa cabayo, sa pagpogóng canía. *
Pagcabárlong, pagcasáoay sa bisan cansa, sa mg̃a polong ng̃a maháit.

Sobarcar. = Pagdála, paglócloc sa iloc sa bisan onsa ng̃a dolodagcó. *
Paglólho dapit sa iloc sa mg̃a bisti.

Sobeo. = Corea, tinábas sa panit ng̃a icalíg-on sa daro dihá sa yugo, sa
liógan.

Soberanamente. = Sa pagcahári, sa pagcahalángdon. * Sa cagahóman.

Soberanía. = Gahóm sa ibábao sa ng̃atanán. * Pagpalábi labi.

Soberano. = Ang hatáas uyámot, halángdon. * Ulusáhon. * Ang may gahóm
sa ibábao sa ng̃atanán. * Ang hari, ang príncipe.

Soberbia. = Pagpalábi labi. * Pagcatahóm ng̃a dao guilabíhan, sa mg̃a
cota, ug sa pagcabúhat sa mg̃a baláy, sa mg̃a Singbahán, &c. * Ang
dapong̃ót, ang caligótgot ng̃a nadayág sa mg̃a buhat.

Soberbiamente. = Sa pagpalábi labi.

Soberbio. = Palábi labíhon. * Hatáas, halángdon.

Soberbiosamente. V. Soberbiamente.

Soberbioso. V. Soberbio.

Sobina. = Lansang sa cahoy.

Sobon. = Táuo ng̃a magaaling̃ása cay guilabíhan nia ang mg̃a pagálam alam,
ang pagógay ogay nia. * Sobonazo. = Ang táuo ng̃a magalícay sa pagbúhat
ug sa mg̃a cahágo.

Sobornacion. V. Soborno.

Sobornador. = Ang magahópo.

Sobornal. = Ang guidúgang sa cabóg-at ng̃a daan sa bisan onsa ng̃a
guibálsa sa mg̃a mananáp. * Pardong diótay.

Sobornar. = Paghópo, paghíphip.

Soborno. = Pagcahópo, pagcahíphip. * Ang gasa, ang hatag ng̃a igacóha sa
maáyong buot sa bisan cansa. * Bisan onsa ng̃a magapabóyoc sa húna húna
sa paglában ug pagtábang sa lain.

Sobra. = Capin.

Sobradamente. = Sa pagcacápin.

Sobradar. = Pagbúhat sa mg̃a atóp atóp.

Sobradillo. = Ang atóp atóp sa mg̃a talambóan, sa mg̃a corredor, &c.,
arón díli pagadaóton sa ulan ug sa adlao.

Sobrado. = Táuo ng̃a oaláy caúlao. * Arunáhan, salapían, salapiánon. *
Paga.

Sobrancero. = Ang oaláy buhat, ang oaláy opicio.

Sobrante. = Ang capin, ang guilabíhan. * Arunáhan, salapían.

Sobrar. = Pagcápin, paglabí.

Sobrazar. = Pagbótang sa mg̃a baga sa ilálom sa colon, &c., arón malóto
sa madalí ang solód.

Sobre. = Sa ibábao, sa itáas. * Tong̃ód niíni. * Bisan pa niíni, bisan
pa niána. * Ang postánan sa mg̃a sulat ng̃a guisulátan sa ng̃alan sa táuo
ng̃a guipadád-an.

Sobreabundancia. = Pagcacápin ng̃a gailabíhan. * Pagcadághan caáyo.

Sobreabundante. = Ang mucápin caáyo, ang capin ng̃a guilabíhan.

Sobreabundantemente. = Sa pagcacápin ng̃a guilabíhan. * Sa pagcadághan.

Sobreabundar. = Pagdághan uyámot.

Sobreaguar. = Paglutáo, pagpuyó sa ibábao sa tubig.

Sobrealiento. = Pagguinháoa ng̃a mabúrlay, ng̃a malisód.

Sobrealzar. = Pagitáas, pagósuag sa bisan onsa.

Sobreañadir. = Pagdúgang caáyo sa guidugáng̃an ng̃a daan.

Sobreañal. = Mananáp ng̃a capin sa usá ca túig.

Sobreasada. = Salchichon sa Mallorca ng̃a pagaiháuon sa pagcáon.

Sobreasar. = Pagíhao pagopód sa guiíhao ng̃a daan, arón matosta ug
maáyo.

Sobrecama. = Habol ng̃a guibútang sa ibábao sa obán ng̃a mg̃a habol sa
higdáan.

Sobrecarga. = Ang guidúgang sa bisan onsa ng̃a guibála, guiyáyong con
guibálsa. * Ang calisód ng̃a nadúgang sa casáquet sa húna húna. * Ang
pisi ng̃a guihocót sa bisan onsa ng̃a guibála con guibálsa.

Sobrecargar. = Pagbótang sa dagcóng cabóg-at sa magabála, magayáyong
con magabálsa sa bisan onsa.

Sobrecargo. = Ang táuo nagabántay sa mg̃a lulan sa mg̃a sacayán.

Sobrecarta. = Postánan, papel ng̃a guipóstan sa mg̃a súlat. * Icadúhang
pagbúot sa mg̃a hocmánan sa tong̃ód sa usá lamang ca capolong̃ánan.

Sobrecartar. = Pagsógo, pagbóot pagopód sa mang̃a hocmánan, arón matúman
ang nahaónang sugo.

Sobrecebadera. = Layág sa mg̃a sacayán, ng̃a guitáod sa ibábao sa bauprés
ug sa oloonáhan sa sebadera.

Sobrecedula. = Icadúhang sogo sa hari, arón matúman ang guisógo ng̃a
daan.

Sobreceja. = Ang bahin sa nauong ng̃a harúul sa quilay.

Sobrecejo. V. Ceño.

Sobreceño. = Idem.

Sobrecerco. = Alad ng̃a icalíg-on sa lain ng̃a alad.

Sobrecincha. = Icadúhang bacos sa mg̃a cabayo, ng̃a icalíg-on sa mg̃a
hapín sa mg̃a siya ug sa mg̃a tabon nila.

Sobrecincho. = Idem.

Sobreclaustro. = Solód sa ibábao sa claustro.

Sobrecojer. = Pagábot sa ahat, sa pagcacálit. * Pagcólba, paghárloc,
paglísang.

Sobrecomida. V. Postre.

Sobrecopa. = Taclob sa copa.

Sobrecrecer. = Pagtóbo sa usá ca butang sa ibábao sa lain ng̃a butang.

Sobrecreciente. = Ang mutóbo sa ibábao.

Sobrecubierta. = Icadúhang tabon.

Sobrecuello. = Tinábas ng̃a panápton ng̃a guibúrbud sa liog sa mg̃a Padre.

Sobredezmero. = Ang táuo ng̃a obán sa maniníng̃il sa mg̃a icapólo.

Sobredicho. = Ang guiíng̃on na sa itáas.

Sobrediente. = Ang ng̃ipon ng̃a motoróc sa ibábao sa lain ng̃a ng̃ipon.

Sobredorar. = Pagboláoan. * Pagbalíbar sa polong ng̃a díli macaígo, sa
mg̃a buhat con mg̃a polong ng̃a díli maáyo.

Sobreedificar. = Pagbúhat sa baláy, &c., sa ibábao sa bisan onsa.

Sobreempeine. = Ang bahin sa mg̃a bisti sa mg̃a paa ng̃a magatábon sa mg̃a
tiil sa dapit sa ibábao.

Sobreentender. V. Sobrentender.

Sobreexceder. V. Sobrexceder.

Sobrefaz. = Ang nauong sa ibábao sa bisan onsa.

Sobreguardia. = Icadúhang bantay.

Sobrehaz. V. Sobrefaz.

Sobrehueso. = Hubág ng̃a mutoróc sa mg̃a bocóg ug ng̃a maól-ol caáyo. *
Bisan onsa ng̃a macasámoc ug macalisód. * Casáquet, cagóol.

Sobrehumano. = Ang mulabáo sa pagcacalibutánon.

Sobrejalma. = Habol, panápton ng̃a igatábon sa mg̃a siya sa mg̃a cabayo.

Sobrejuez. = Hocom ng̃a labí.

Sobrelecho. = Ang nauong sa bató ng̃a magalíngcod sa lain ng̃a bató.

Sobrellave. = Icadúhang yaoe sa mg̃a pultahán.

Sobrelleno. = Ang capin sa mg̃a sorlánan.

Sobrellevar. = Pagbála, pagyáyong sa bisan onsa, arón magapahóoay ang
isigcaíng̃on. * Pagpabúhat sa mahínay hinay, pagtábang sa lain sa
pagántos sa mg̃a cabúrlay ug mg̃a casáquet. * Pagpasáilo sa mg̃a ponóan sa
mg̃a saláng diótay sa mg̃a sacop.

Sobremanera. = Sa pagcalabí.

Sobremano. = Hobág ng̃a muturúc sa ibábao sa cocó sa mg̃a tiil sa
pang̃onáhan sa mg̃a cabayo.

Sobremesa. = Tabon sa lamesa.

Sobremesana. = Layág ng̃a laro, ng̃a ibútang sa mg̃a sacayán sa talároc
ng̃a guing̃álan ug mesana.

Sobrenadar. = Paglutáo, pagpuyó, sa ibábao sa tubig.

Sobrenatural. = Bisan onsa ng̃a molabáo sa gahúm sa calibútan ug sa mg̃a
táuo.

Sobrenaturalmente. = Sa pagcabútang sa dilí calibutánon.

Sobrenombre. = Icadúhang ng̃alan. * Dangga.

Sobrentender. = Pagsábot sa bisan onsa ng̃a díli dayág caáyo, apan ng̃a
masáyon pagasabóton tong̃ód sa mg̃a guisóndan.

Sobrepaga. = Pagcadúgang sa sohol.

Sobrepaño. = Panápton ng̃a guibútang sa ibábao sa lain ng̃a panápton.

Sobreparto. = Túig, tiempo ng̃a musonód sa pagánac. * Saquét ng̃a sonód
sa pagánac.

Sobrepelliz. = Bisting maputí sa may manggas ng̃a halagpád ng̃a guiibábao
sa sotana sa mg̃a Padreng clérigo, sa mg̃a Religioso ug hasta ng̃ani sa
táuo ng̃a díli Padre, ng̃a moábot hasta sa oloóbus sa haoac, ug ng̃a
pagagamíton sa mg̃a tolománon sa Singbahán.

Sobrepié. = Hobág ng̃a muturúc sa harúul sa cocó sa mg̃a tiil sa
pang̃olahían sa mg̃a cabayo, &c.

Sobreplan. = Barenga sa mg̃a sacayán.

Sobreponer. = Pagbútang sa bisan onsa, sa ibábao sa lain ng̃a butang. *
Pagántos sa maáyong casing casing sa mg̃a calisód ug mg̃a cabórlay.

Sobrepuesta. = Atóp atóp ng̃a ibútang sa ibábao sa mg̃a pultahán sa mg̃a
solód ng̃a pagabitáyan sa mg̃a tabil ug sa mg̃a cortina. * Dayan dayan ng̃a
ibútang sa ibábao sa mg̃a tacop.

Sobrepuesto. = Ang guibútang sa ibábao. * Ang orlan sa mg̃a putiócan ng̃a
guitóngtong nila sa nahaónang orlan. * Sorlánan sa yota con sa mg̃a
balágon ng̃a pagacólbon arón magabúhat ang mg̃a putiócan sa ilang mg̃a
orlan.

Sobrepujante. = Ang magalabáo, ang magalabí.

Sobrepujar. = Paglabáo, paglabí.

Sobrequilla. = Cahoy ng̃a muábot cutub sa dolong hasta sa olín sa mg̃a
sacayán, ug ng̃a guibútang, dapit sa solód, sa ibábao sa quilla, sa
unáyan, ug sa mg̃a ligason.

Sobreropa. V. Sobretodo.

Sobresaliente. = Ang mulabí, ang molabáo. * Ang magaalíli, magasalíli,
magaólos sa lain.

Sobresalir. = Paglabí, paglabáo.

Sobresaltar. = Pagábot ug bisan onsa sa pagcaáhat, sa pagcacálit, sa
oalá paabóton. * Pagdámag, pagdósmog. * Paglísang, pagcúlba sa
pagcaáhat. * Pagpaquíta, pagtúngha.

Sobresalto. = Bisan onsa ng̃a muábot sa pagcacálit. * Cahárloc,
calísang, cacúlba ng̃a ahat.

Sobresanar. = Pagpílot, pagpícot sa mg̃a samad sa ibábao lamang. *
Pagpatigáyon arón díli onta pagatágdon ang mg̃a polong ug mg̃a buhat ng̃a
daútan.

Sobresano. = Sa daútan ng̃a pagcatámbal, sa pagcasalingcápao.

Sobrescribir. = Pagsúlat sa ibábao sa bisan onsa.

Sobrescrito. = Ang sulat ng̃a guibútang sa sapao, sa postánan sa mg̃a
sulat.

Sobreseer. = Pagárang, pagóndang sa bisan onsa ng̃a guibúhat.

Sobreseguro. = Sa oaláy catáhap.

Sobreseimiento. = Pagcaárang, pagcaóndang.

Sobresello. = Icadúhang marca, arón may ug labíng dagcóng calig-ónan.

Sobresiembra. = Pagpúgas sa ibábao sa guipúgas ng̃a daan. * Pagsámbag sa
mg̃a daótan ng̃a pagtámbag, arón managbíquil ang mg̃a cabobót-on sa mg̃a
táuo.

Sobreseñal. = Timáan.

Sobresolar. = Pagbútang sa bag-ong tumbánan sa mg̃a sapín. * Pagtáod sa
icadúhang solog sa ibábao sa salog ng̃a daan.

Sobrestante. = Ang anáa sa ibábao con sa harúul. * Ang táuo ng̃a
magabántay sa mg̃a mamomóo, sa mg̃a magbubúhat.

Sobresueldo. = Sohol ng̃a guidúgang sa nahaónang sohol.

Sobretarde. = Cahapónon, harúul sa cagabihíon.

Sobretodo. = Panápton ng̃a halagpád, hatáas ug manggásan, ng̃a
pagagamíton sa tiempo sa tugnao.

Sobreveedor. = Ponóan sa mg̃a táuo ng̃a maghihíling.

Sobrevenida. = Pagcaábot ng̃a ahat.

Sobrevenir. = Pagábot ug bisan onsa labot pa sa miábot ng̃a daan. *
Pagábot sa pagcacálit. * Pagábot sa pagcaígo, sa maáyong horas.

Sobreverterse. = Pagáoas caáyo.

Sobrevesta. = Panápton ng̃a guibísti, niádtong tiempo, sa ibábao sa ubán
ng̃a mg̃a bisti.

Sobrevestir. = Pagbútang sa icadúhang bisti sa ibábao sa nahaóna.

Sobrevidriera. = Linála ng̃a caoat ng̃a guibútang sa atubáng̃an sa mg̃a
salamín, arón díli mabóong. * Icadúhang tacop ng̃a guitaólan sa mg̃a
salamín.

Sobreviviente. = Ang may ug hatáas ng̃a quinabúhi sa lain.

Sobrevivir. = Pagbóhi sa obos na mamatáy ang ubán.

Sobrexceder. = Paglabáo, paglabí, pagóna sa lain.

Sobrexcedente. = Ang mulabáo, ang mulabí, ang magaóna.

Sobriamente. = Sa casaráng̃an.

Sobriedad. = Casaráng̃an sa pagcáon ug sa pagínom.

Sobrinazgo. = Caubánan sa pagcapagománcon.

Sobrino. = Pagumáncon.

Sobrio. = Ang may casaráng̃an sa pagcáon ug sa pagínom.

Socaire. = Lugar sa sacayán ng̃a pagaoásan sa hang̃in sa mg̃a layág. *
Pagcatápol sa mg̃a grumete, sa díli sila buot gumóa ilang doyan, sa
ilang higdáan.

Socaliña. = Pagcalaláng sa paglímbong sa isigcatáuo ug sa pagcúha canía
sa díli onta catungdánan ng̃a ihátag nia.

Socaliñar. = Pagcúha sa isigcatáuo, sa pagcalaláng ug sa pagálam alam
canía, sa díli unta catungdánan ng̃a ihátag nia.

Socaliñero. = Ang malaláng̃on, ang magaálam alam.

Socalzar. = Paglíg-on sa usá sa cabaláy &c., ng̃a nanagadáot, dapit sa
obos, sa mg̃a simiento.

Socapa. = Pagcasománg̃il.

Socapiscol. V. Sochantre.

Socarra. = Pagcaíhao ng̃a inálang alang. * V. Socarronería.

Socarrar. = Pagíhao, pagtápa ng̃a inálang alang.

Socarren. = Balisbísan ng̃a molabáo sa pared, sa bongbong.

Socarrena. = Bohó.

Socarrina. V. Chamusquina. * Pagcaángtod.

Socarron. = Malaláng̃on, batir.

Socarronamente. = Sa pagcabátir, sa pagcalaláng.

Socarronería. = Pagcalaláng, pagcabátir.

Socava. = Pagcacále sa ilálom sa yota.

Socavar. = Pagcále sa ilálom sa yota.

Socavon. = Lang̃ob ng̃a pagaboháton pagtúyo sa ilálom sa mg̃a cabuquílan.

Sociabilidad. = Paghigógma sa pagobán obán sa mg̃a táuo, sa mg̃a
isigcaíng̃on.

Sociable. = Ang mahagógma moobán obán sa isigcaíng̃on.

Social. = Ang nahatong̃ód sa pagcaobán.

Sociedad. = Caobán. * Catilíngban sa pila ca táuo, sa pagbúhat sa bisan
onsa.

Socio. = Caobán.

Socolor. = Pagcasománg̃il, pagbalíbar, balíbad.

Socollada. = Pagcahámpac sa mg̃a layág sa mg̃a sacayán dihá sa mg̃a
talároc, con mamahínay ang hang̃in. * Pagcasálom sa dolong sa sacayán sa
dagat.

Socono. = Quináoat.

Socorredor. = Ang magalában, ang mutábang.

Socorrer. = Paglában, pagtábang, pagcalóoy.

Socorrido. = Ang masáyon magasángcap sa isigcatáuo sa iang mg̃a
quinahánglan.

Socorro. = Tabang, pagcalában.

Socrocio. = Hampol, haclop ng̃a guisáctan sa asafran.

Sochantre. = Ang magabántay sa coro sa ng̃atanán ng̃a pagacantáhon.

Soda. V. Sosa.

Sodomía. = Pagcasalá sa salá sa paghiláoas sa duhá ca laláqui con sa
duhá ca babáye, con pagpacasála sa díli mao, sa díli ang̃ay.

Sodomita. = Ang nacasalá sa salá ng̃a guiíng̃on carón.

Sodomìtico. = Ang nahatong̃ód sa sodomía.

Soez. = Táuo ng̃a obus, ng̃a oaláy batásan ng̃a maáyo.

Sofá. = Lingcoránan ng̃a holohatáas, ng̃a may sandígan.

Sofaldar. = Paglólho sa mg̃a saya. * Pagbúcas sa bisan onsa.

Sofaldo. = Pagcalólho, pagcabócas.

Sofion. = Pagcatúbag, pagbalíbad ng̃a magáhi.

Sofisma. = Polong ng̃a icapamatúod unta sa díli matúod, sa bacac.

Sofista. = Ang buot magpamatúor sa mg̃a polong ng̃a díli mao, sa bisan
onsa ng̃a díli matúod.

Sofistería. = Pagcasalingcápao sa obán ng̃a mg̃a polong ng̃a guipacaíng̃on
ng̃a matúod, labon ng̃a bacac.

Sofisticacion. = Pagcamáo mao sa bisan onsa.

Sofísticamente. = Sa salingcápao.

Sofístico. = Bisan onsa sa salingcápao lamang.

Sófito. = Bahin sa mg̃a cornisa sa mg̃a Singbahán, &c.

Soflama. = Siga ng̃a hapit díli maquíta. * Pagcaínit sa nauong ng̃a
guícan sa caínit sa cotó cotó con sa caúlao. * Pagcasalingcápao sa mg̃a
polong ng̃a icalímbong sa isigcatáuo. * V. Roncería.

Soflamar. = Pagcaínit sa mg̃a polong ng̃a salingcápao sa paglímbong sa
isigcatáuo. * Pagpaúlao sa lain.

Soflamero. = Ang mugámit sa mg̃a polong ng̃a salingcápao sa paglímbong sa
isigcaíng̃on.

Sofocar. V. Sufocar.

Sofreir. = Pagpolopríto, pagpríto sa ibábao lamang.

Sofrenada. = Pagcabótar ng̃a calit sa mg̃a pisi sa preno sa cabayo, &c.,
sa pagpogóng canía. * Pagcabárlong, pagcasabá ng̃a maháit.

Sofrenar. = Pagpogóng sa pagcacálit sa cabayo, &c., sa pagbútar sa mg̃a
rienda, sa mg̃a pisi sa preno. * Pagcasabá, pagsáoay, pagbárlong sa mg̃a
magáhing polong.

Soga. = Pisi, lubir. * Socor sa mg̃a yota.

Soguear. = Pagsócod sa pisi.

Soguería. = Opicio sa pagbúhat sa mg̃a pisi ug ang baláy ng̃a pagabuhátan
niána. * Cadaghánan sa mg̃a pisi, sa mg̃a lubir.

Soguero. = Ang magbubúhat ug magabalígya sa mg̃a pisi.

Soguilla, ta. = Pising magamáy. * Ang bohóc ng̃a sinalápir.

Soguillo. = Idem desde ang bohóc.

Sojuzgador. = Ang magabúot, ang magasógo.

Sojuzgar. = Pagbóot, pagsógo sa pagcalúgus.

Sol. = Arlao.

Solacear. V. Solazar.

Solada. = Salog. * Ang lalog.

Solador. = Ang magatáor sa mg̃a bató, sa mg̃a ladriyo, &c., sa mg̃a salog.

Soladura. = Pagcabúhat sa mg̃a salog. * Ang papán, bató, &c., ng̃a
ipahahaáng̃ay sa salog.

Solamente. = Mao da, caná lamang. * Sia usá da.

Solana. = Lugar ng̃a pagaarláoan sa odto. * Lugar ng̃a pagabulálan sa
bisan onsa.

Solanar. = Idem.

Solanazo. = Como el siguiente.

Solano. = Hang̃in ng̃a guícan sa casubáng̃an. * Tanóm.

Solapa. = Ang bahin sa bisti ng̃a nasápao ug naibábao sa lain ng̃a bahin.
* Pagcalaláng, pagcasalingcápao. * Bohó sa mg̃a samar.

Solapadamente. = Sa pagcasalingcápao. * Sa pagcatinágo.

Solapado. = Malaláng̃on, batir. * Ang magabúhat sa bisan onsa sa
salingcápao, sa icadúhang húna húna.

Solapar. = Pagsápao sa usá ca bahin sa bisti sa ibábao sa lain ng̃a
bahin. * Pagtábon sa bisan onsa.

Solapo. V. Solapa. * Bohó sa bisan onsa.

Solar. = Pagbúgat sa salog. * Pagbútang sa panit ng̃a tulúnban sa mg̃a
sapín. * Ang nahatong̃ód sa arlao. * Ang yota ng̃a pagatindúgan sa bisan
onsang baláy.

Solariego. = Ang nahatong̃ód sa baláy sa mg̃a dagcóng táuo ng̃a caráan. *
Hamíli, mahál.

Solaz. = Calípay. * Calíng̃ao sa mg̃a casáquet.

Solazar. = Paglípay, paglíng̃ao.

Solazo. = Caínit sa adlao ng̃a dagcó ug maínit uyámot.

Solazoso. = Ang macalípay, macalípat, macalíng̃ao.

Soldada. = Sohol sa mg̃a Sologóon.

Soldadero. = Ang sinohólan.

Soldadesca. = Cahímtang sa pagcasoldado. * Cadaghánan sa mg̃a soldado.

Soldadesco. = Ang mahatong̃ód sa mg̃a soldados.

Soldado. = Ang magasílbi sa pagcasoldado. * Batir sa ng̃atanán ng̃a
nahatong̃ód sa pagcasoldado.

Soldador. = Ang táuo ng̃a may opicio sa pagsólda. * Capandáyan ng̃a
icasólda.

Soldadura. = Pagcahiósa sa mg̃a bahin con mg̃a tipac sa bisan onsa ng̃a
nabóong ug nabalí. * Ang igasólda. * Tambal, sumpa sa bisan onsa.

Soldan. = Bansag ng̃a guicahing̃álan sa mg̃a príncipesa mg̃a moros.

Soldar. = Paghiósa, pagpatápot sa mg̃a bahin sa bisan onsa. *
Pagbárlong, pagsáoay, pagáyo, pagtámbal, pagsúmpa sa bisan onsang
cadaótan ng̃a guibúhat.

Solear. V. Asolear.

Solecismo. = Pagcasalicoáoot.

Soledad. = Pagcaoaláy ubán. * Lugar ng̃a oaláy táuo ng̃a mopoyó,
caming̃áoan. * Pagcaoaláy tabang ug pagcalában.

Soleja. V. Solana.

Solemne. = Bisan onsa ng̃a guibúhat sa túig ng̃atanán. * Bantógon, dagcó,
mahál. * Malipáyon, matístis, sa maáyong gaoi ug buot.

Solemnemente. = Sa pagcalípay, sa pagcabántog. * Sa pagcatístis.

Solemnidad. = Pagcabántog. * Fiesta.

Solemnizador. = Ang magapabántog.

Solemnizar. = Pagpabántog. * Pagpadagcó, pagdáyeg sa bisan onsa.

Soler. V. Acostumbrar. * Salog sa mg̃a sacayán sa ibábao sa unáyan.

Solera. = Toleras, bosáog. * Ang bató ng̃a pagatindúgan ug paglingcóran
sa mg̃a columna ug sa mg̃a halígue. * Ang bató sa obus sa mg̃a ligsánan.

Solercia. = Pagcabátir, pagcalaláng, pagcaálam.

Solería. = Mg̃a cahoy ng̃a magámit sa mg̃a toleras. * V. Enlosado. *
Cadaghánan sa mg̃a panit ng̃a igabúhat sa mg̃a tolónban sa mg̃a sapín.

Soleta. = Tinábas ng̃a panápton, ng̃a itápot sa talónban sa mg̃a medias.

Soletar ó Soletear. = Pagtahí sa mg̃a soletas sa mg̃a medias.

Soletero. = Táuo ng̃a may opicio sa pagtahí sa mg̃a soletas sa mg̃a
medias.

Solevantado. = Cundátan, ang díli mahamútang, ang muálsa ug magapaálsa
sa ubán.

Solevantamiento. V. Sublevacion.

Solevantar. = Pagsácoat sa bisan onsa sa paglígoat canía arón maóyog. *
Pagsámbag sa bisan cansa, arón magalálin sa pinuyánan con arón mapaháoa
sa iang agálon. * Pagálsa, pagsócol sa mg̃a ponóan.

Solfa. = Quinaárman ng̃a magaásoy ug magatórlo sa pagbása ug sa pagíla
sa mg̃a timáan sa música. * Pagcaáng̃ay sa mg̃a táuo ng̃a nagacaláin lain
sila sa ilang opicio con cahímtang. * Pagcaáng̃ay sa mg̃a ting̃og ug sa
mg̃a tolónggon. * Pagcabúnal, pagcahámpac.

Solfeador. = Ang magabása ug macaíla sa mg̃a timáan sa música. * Ang
magabúnal, ang magahámpac, ang magacastigo.

Solfear. = Pagcanta sa pagápas sa mg̃a punto sa música. * Pagbónal,
paghámpac, pagcastigo.

Solfeo. = Pagcacanta sa pagcaápas sa mg̃a punto sa música. * Pagcabúnal,
pagcahámpac.

Solfista. = Ang macaíla caáyo sa solpa, sa punto sa música.

Solicitacion. = Pagcapanghináot sa bisan onsa sa dagcóng cacúgui.

Solicitador. = Ang magapanghináot sa masingcámot caáyo sa bisan onsa.

Solícitamente. = Sa dagcóng cacúgui, sa masingcámot, sa minatúod
uyámot.

Solicitante. V. Solicitador. * Ang mubáng̃uio sa mg̃a babáye, sa
compisálan, sa pagpacasála caníla.

Solicitar. = Pagpanghináot sa bisan onsa, sa masingcámot uyámot. *
Pagamorál.

Solícito. = Cacuguíhan.

Solicitud. = Cacúgui.

Sólidamente. = Sa pagcalíg-on. * Sa mg̃a polong ng̃a dayág ug matúor.

Solidar. = Paglíg-on. * Paggáhi, pagtibúoc sa nahómoc ug natúnao.

Solideo. = Birete, calo calo ng̃a igatábon sa olo sa mg̃a Padre.

Solidez. = Pagcalíg-on, calig-ónan.

Sólido. = Malíg-on.

Soliloquiar. = Pagpamólong, pagsólti sa usá ca táuo ng̃a sia usá da, sa
oaláy ubán.

Soliloquio. = Suguílon sa usá ca táuo canía lamang, sa oaláy obán.

Soliman. = Hiló.

Solio. = Lingcoránan ng̃a hariánon sa iang caugalíng̃on ng̃a dosel.

Solisa. = Babáyeng oaláy caúlao.

Solitaria. = Bitoc ng̃a hatáas caáyo.

Solitario. = Boghó. * Langgam.

Sólito. = Bisan onsa ng̃a guibúhat tong̃ód sa batásan.

Soliviadura. = Pagcatábang sa pagsácoat sa bisan onsa.

Soliviar. = Pagtábang sa pagsácoat sa bisan onsa. * Pagtolotíndog sa
nagalíngcod con nagahígda.

Solivio. V. Soliviadura.

Solo. = Usá lamang. * Ang oaláy obán.

Solomillo. = Ang onód sa talioála sa gosog sa mg̃a mananáp.

Solomo. = Idem. * Guinamós sa baboy.

Soltadizo. = Ang pagabuhíon.

Soltador. = Ang magabóhi, ang magalóat sa bisan onsa ng̃a guicáptan.

Soltar. V. Desamarrar y Desatar. * Pagbúhi, pagtángtang sa guipreso, sa
binilánggo, pagbúhi sa guicáptan. * Pagásoy, pagsáyod sa mg̃a caculían
sa mg̃a polong ng̃a malisód ng̃a pagasabóton. * Pagoalá sa caúlao.

Soltería. = Pagcaolitáuo.

Soltero. = Olitáuo, ang oalá mamíño.

Soltura. = Pagcabúhi. * Pagcatángtang. * Pagcalóoat. * Pagcalágsic. *
Pagcaólag, pagcaoaláy caúlao, pagcaláo-ay.

Solteron. = Olitáuo ng̃a tolotigúlang na.

Soluble. = Ang masáyon pagabarbadbáron. * Ang masáyon pagaliníson ug
pagahilíson.

Solucion. = Pagcabárbar. * Pagcabáyad sa mg̃a otang.

Solutivo. = Ang may gahóm sa pagbárbar ug sa pagbúhi.

Solvente. = Ang magabárbar, ang magahílis, ang magalínis. * Ang
nagabáyad sa iang sa mg̃a otang.

Solver. = Pagbárbar. * Paglínis, paghílis.

Sollado. = Salog sa mg̃a sacayán.

Sollamar. = Pagmalá sa bisan onsa sa siga.

Sollastre. = Sologóon sa cocina ug sa mg̃a búhat ng̃a labíng obus. *
Tampalásan.

Sollastrería. = Opicio sa pagcasollastre.

Sollo. = Isda.

Sollozo. = Pagcaagólo pagcabachó.

Sollozar. = Pagbachó, pagagólo.

Soma. = Binócboc ng̃a dolodagcó. * Ang manóc.

Somanta. = Pagcabónal, pagcahámpac, pagcacastigo.

Somate. = Cadaghánan sa mg̃a táuo ng̃a sangcap sa mg̃a hing̃aníban, sa
pagsócol sa mg̃a caáoay.

Sombra. = Landong, pagcang̃ítng̃it. * Landong ng̃a moábot usáhay sa húna
húna. * Tabang, pagcalában, dalángpan. * Ang color ng̃a molomaítom sa
mg̃a pintal ng̃a sinámbag sa mg̃a color ng̃a buhi caáyo.

Sombraja. = Como el siguiente hasta landong.

Sombrajo. = Dalámba ng̃a guitabónan sa mg̃a balágon, sa mg̃a sang̃á con sa
mg̃a dahon. * Landong sa bisan cansa ug sa bisan onsa.

Sombrar. V. Asombrar.

Sombrear. = Pagdáyan dayan sa mg̃a pintal, sa mg̃a landong ug mg̃a color
ng̃a molomaítom ug obus.

Sombrerazo. = Calong dagcó. * Pocpoc ng̃a guipócpoc sa calo.

Sombrerera. = Cajon cajon, sorlánan sa mg̃a calo.

Sombrerería. = Tiendáhan ng̃a pagabaligyáan sa mg̃a calo.

Sombrerero. = Magbuhúhat, ang magabúhat sa mg̃a calo.

Sombrerillo, to. = Calong diótay. * Tanóm.

Sombrero. = Calo. * Atóp atóp sa oalihánan.

Sombrío. = Lugar ng̃a pagadugáyan sa landong.

Sombrilla. = Payong ng̃a diótay.

Sombrí. = Lugar ng̃a malándong, ng̃a colang sa calámdag. * Maming̃áuon,
masolóbon.

Sombroso. = Ang magalándong caáyo.

Someramente. = Sa ibábao lamang.

Somero. = Ang anáa dapit sa itáas, dapit sa ibábao. * Ang hamábao
uyámot.

Someter. = Paglócloc, pagbútang sa usá ca butang sa ilálom sa lain ng̃a
butang. * Pagpaóbos. * Pagsácop, pagpasácop.

Sometimiento. = Pagcasácop, pagcapaóbus.

Somnífero. = Ang magapatólog.

Somnolencia. = Pagcabóg-at sa laoas guícan sa católog. * Caíbog sa
pagcatólog.

Somonte. = Bisan onsa ng̃a baol ng̃a oalá mahínlo.

Somorgujador. V. Buzo.

Somorgujar. = Pagsálom.

Somorgujo. = Langgam ng̃a mabúhi sa tubig.

Somormujar. V. Somorgujar.

Sompesar. = Pagsácoat sa bisan onsa, sa pagsuláy sa cabóg-at.

Son. = Banha, sones, pagcaáng̃ay sa mg̃a ting̃og sa mg̃a táuo ug sa mg̃a
tolónggon. * Pagcabántog sa bisan onsa.

Sonable. V. Sonoro.

Sonadera. = Pagcasípng̃a.

Sonadero. = Panápton, panyo ng̃a igapáhid sa ilong, isilípng̃a.

Sonado. = Bantógon, banságon. * Ang nabántog.

Sonador. = Ang magapatonóg, ang mobánha. * Panyo ng̃a icapáhir sa ilong.

Sonaja. = Capandáyan sa papán ng̃a malíng̃in, ng̃a guibutáng̃an usáb sa mg̃a
malíng̃in ng̃a tumbága con sa hoja de lata, arón mobánha sila.

Sonajero. = Capandáyan ng̃a diótay ng̃a may coloptánan, ug sa tomóy ng̃a
dapit sa itáas guitaólan sa mg̃a colóng colóng con mg̃a malíng̃in ng̃a
tumbága, arón matonóg ug magabánha.

Sonámbulo ó Somnámbulo. = Ang táuo ng̃a magatíndog, magalacát ug
magabúhat sa obán ng̃a mg̃a buhat sa iang pagdámgo.

Sonante. = Ang matonóg, ang magapatonóg.

Sonar. = Pagtonóg, pagbánha. * Pagbásal sa bisan onsa. * Pagsípng̃a,
pagpáhid sa ilong. * Pagbolobántog sa bisan onsa.

Sonata. = Sones, pagcaáng̃ay sa mg̃a tolónggon ng̃a nagacaláin lain.

Sonda. = Pagcatógna. * Pisi ng̃a guihóctan sa usá ca tomóy sa usá ca
bató, tingga, &c., ng̃a mabóg-at, sa pagtógna ug sa pagíla sa cahilármon
sa pondo sa dagat con sa subá, sa mg̃a táuo ng̃a nanagsacáy. * V. Tienta.

Sondable. = Ang arang togcálon.

Sondalesa. V. Sonda.

Sondar. = Pagtógna, pagquisáyod sa cahilárman sa pondo sa dagat con sa
subá, sa sondalesa. * Pagquigsáyor, pagquigásoy, pagsúsi sa tuyo ug sa
húna húna sa lain, sa iang quinaárman, &c.

Sondear. = Idem.

Sonecillo. = Tonóg ng̃a diótay.

Sonetico. = Pagololábtic sa mg̃a torlo, sa lamesa, &c.

Soneto. = Calaínan sa balac.

Soniche. = Pagcahílom.

Sonido. = Pagcatonóg. * Pagcabántog.

Sonoramente. = Sa pagcaáng̃ay.

Sonoridad. = Pagcaáng̃ay sa música.

Sonoro. = Ang may tonóg ng̃a ang̃ay, pagcaáng̃ay sa tonóg.

Sonreirse. = Pagng̃ísi ng̃isi.

Sonrisa. = Pagcang̃ísi ng̃isi.

Sonrodarse. = Pagtalibhó sa mg̃a malíng̃in, sa mang̃a rueda, sa mg̃a coche,
&c., sa yánang, sa lapoc.

Sonrojar. = Pagpolá sa nauong guican sa caúlao.

Sonrojo. = Pagcapolá sa nauong guican sa caúlao.

Sonrosar. = Pagtína sa color ng̃a maíng̃on sa color sa rosa.

Sonrosear. = Idem. * V. Sonrojar.

Sonroseo. V. Sonrojo.

Sonsaca. = Pagcacáoat. * Pagcahópo sa bisan cansa arón manamílit sa
iang agálon ug arón magaalágar sa lain.

Sonsacador. = Caoatán. * Ang magahópo sa lain.

Sonsacamiento. V. Sonsaca.

Sonsacar. = Pagcáoat. * Paghópo sa isigcatáuo arón mobía sa iang
agálon, ug arón magasílbi sa lain.

Sonsaque. V. Sonsaca.

Sonsonete. = Pagcaholábtic sa bisan diin ug sa masóbsob. * Pagcatáoa ug
pagpamólong ng̃a caugalíng̃on ng̃a icayóbit sa isigcatáuo.

Soñador. = Ang magadámgo, tigdámgo. * Ang magasoguílon sa mg̃a bacac.

Soñante. = Idem.

Soñar. = Pagdámgo. * Pagpamatúod sa díli matúod.

Soñarrera. = Pagcadámgo caáyo, católog ng̃a mabúg-at. * Pagcasáyon sa
pagcatólog sa masóbsob.

Soñolencia. V. Somnolencia.

Soñolento. V. Soñoliento.

Soñolientamente. = Sa católog, sa pagcatólog.

Soñoliento. = Matológon, catológon, ang matólog sa masóbsob ug sa
pagcasáyon, ang magapatólog. * Madugáyon, mahináyon, matalác-on,
matác-hon.

Sopa. = Sopas, tinápay, bugás, &c., ng̃a hinolóman sa sabáo. * Ang
can-on ng̃a ihátag sa mg̃a pobres.

Sopaipa. = Minása sa binócboc ng̃a binatíl ug maáyo, sináctan sa dogós
ug priníto.

Sopalancar. = Paglígoat sa bisan onsa.

Sopalanda. V. Hopalanda.

Sopanda. = Cahoy ng̃a dagcó, sa mg̃a baláy, ng̃a magaságang sa bisan onsa.
* Tagsa ca corea ng̃a dagcó, ng̃a guitongtóng̃an sa mg̃a coche.

Sopapear. = Pagsagpá, pagsúmbag.

Sopapo. = Sagpá, sumbag.

Sopar. V. Ensopar.

Sopear. = Idem. * Pagtonób sa bisan onsa. * Pagpógos, pagpasácop.

Sopeña. = Ang ololáng̃ob sa mg̃a pangpang dapit sa ilang tiílan.

Sopera. = Sorlánan sa mg̃a sopa.

Sopero. = Pinggan ng̃a halálom, ng̃a pagasucáran sa sopas.

Sopesar. V. Sompesar.

Sopetear. = Paghólom sa mosóbsob sa tinápay sa bisan onsang guinisál. *
Pagpasipála sa bisan cansa.

Sopeton. = Tinápay ng̃a tinósta ng̃a ihólom sa lana. * Pocpoc ng̃a ahat
ng̃a guipócpoc sa camót. * De. = Sa pagcaáhat, sa pagcacálit, sa
tagculáhao, sa oalá húna hunáon ug paabóton.

Sopista. = Ang maquilímos ug muádto sa mg̃a cabaláyan ug sa mg̃a conbento
sa pagcáon sa sopas.

Sopladero. = Hong̃áoan sa mg̃a lang̃ob, alaguían sa hang̃in.

Soplado. = Ang macúgui caáyo sa pagalíma sa iang bisti. * Palábi
labíhon, parayégon.

Soplador. = Ang magahóyop.

Soplamocos. = Sagpá, sombag, tampalíng.

Soplar. = Paghóyop. * Paghasóhas. * Pagháng̃in. * Pagcáoat. *
Paghónghong sa lain sa ipamólong unta. * Pagínom ug pagcáon sa
guilabíhan.

Soplete. = Hopot hopot ng̃a pagatayhópan sa mg̃a mananálsal sa salapí, sa
pagtúnao sa buláoan, sa maong salapí, &c.

Soplillo. = Bisan onsa ng̃a manípis caáyo.

Soplo. = Hoyop. * Pagcahónghong pagpahibaló sa bisan onsa sa hílom, sa
tinágo. * V. Momento. * Pagcalában, pagcatábang ng̃a igapadagcó ug
icaósoag sa bisan cansa. * Ang magasómbong ug magapahibaló sa guibúhat
sa lain, ug sa lugar ng̃a guitagóan nia.

Soplon. = Ang magasómbong sa lain sa tinágo, sa hilom.

Sopon. V. Sopista.

Soponcio. = Casáquet, cagóol. * Cacúguing dagcó.

Sopor. = Pagcatólog.

Soporífico. = Ang magapatólog.

Soporoso. = Idem.

Soportable. = Ang aráng antóson, ang mahímo ng̃a pagailóbon.

Soportador. = Ang magaílob, ang magaántos.

Soportal. = Atóp atóp sa ganháan sa mg̃a baláy.

Soportar. = Pagílob, pagántos.

Soprano. = Táuo sa matágning ng̃a ting̃og. * Táuo ng̃a quinapónan.

Sopuntar. = Pagbútang sa mg̃a punto sa ilálom sa bisan onsang polong,
arón hibalóan sa nagabása ng̃a capin caná.

Sor. = Igsóon ng̃a babáye. * Polong ng̃a ióna sa mg̃a ng̃alan sa mg̃a monja,
sa mg̃a binócot.

Sora. = Ilímnon sa Perú ng̃a magáma sa maís ng̃a hinolóman ug liná-ga sa
tubig.

Sorba. = Calaínan sa bong̃a.

Sorbedor. = Ang magahígop.

Sorber. = Paghígop, pagsóyop. * Pagsobár.

Sorbete. = Dugá sa limon, sa naranjita, &c., ng̃a sináctan sa asúcar ug
sa obán ng̃a mg̃a panácot arón malalím, ng̃a pagaímnon ng̃a tibúoc tong̃ód
sa dagcóng tugnao, cay pagatungnáuon pagtúyo.

Sorbible. = Ang arang higópon.

Sorbo. = Higop, pagcahígop. * Ang tubig, bino, &c., ng̃a arang higópon
sa macaúsa. * Bisan onsa ng̃a diótay con intándig sa lain ng̃a dagcó. *
Cahoy.

Sordamente. = Sa tinágo, sa hilom, sa oaláy banha.

Sordera. = Pagcabóng̃ol.

Sordez. = Idem.

Sórdidamente. = Sa pagcahámos, sa pagcahúgao.

Sordidez. = Cahámus, cahúgao. * Pagcahícao, pagcadaguínot ng̃a
guilabíhan.

Sórdido. = Hugáoan, mahámos. * Maólag, maláo-ay. * Hicáoan, daguinótan.

Sordina. = Tolónggon ng̃a may coldas. * Á la. V. Sordamente.

Sordo. = Bong̃ól. * Mahilómon. * Táuo ng̃a díli magatagád sa mg̃a
pagsámbag, sa mg̃a pagpína.

Sorna. = Catacá sa pagbúhat sa bisan onsa. * Ang gabíy.

Sornar. = Pagcatólog.

Sornaviron. = Tampalíng.

Sóror. V. Sor.

Sorprender. = Pagbúhat sa bisan onsa sa hilóm, sa tinágo. * Pagcúlba sa
húna húna. * Pagábot sa bisan onsa sa oalá húna hunáon ug paabóton.

Sorpresa. = Pagcacóha, pagcadácop sa bisan onsa sa pagcacálit, sa
pagcaáhat. * Pagcólba sa boot tong̃ód sa bisan onsa ng̃a moábot sa
pagcacálit, sa oalá húna hunáon.

Sorra. = Balás ng̃a dagcó, ng̃a ilúlan sa mg̃a sacayán, sa lastre.

Sorregar. = Paghonób sa tubig ng̃a magabahá sa usá ca balaháan, sa
pagbó-bo sa mg̃a tanóm.

Sorriego. = Ang tubig ng̃a nahonób sa usá ca balaháan.

Sorteador. = Ang magaripa. * Ang maálam magatúbang sa mg̃a bacang toro
ng̃a ihálas ug maísog.

Sorteamiento. V. Sorteo.

Sortear. = Pagripa. * Pagatúbang sa mg̃a bacang toro ng̃a ihálas ug
maísog caáyo.

Sorter. = Pagcaripa.

Sortero. V. Adivino. * Pang̃anitóhon, dioatáhan.

Sortija. = Singsing. * Pagcacólong sa bohóc, bohóc ng̃a quinólong.

Sortilegio. = Pagcapang̃aníto, pagdioáta.

Sortílego. = Pang̃anitóhon, dioatáhan.

Sosa. = Tanóm. * Ang abó ng̃a pagaboháton niíning tanóm ng̃a sinónog, ng̃a
icabúhat sa salamín.

Sosamente. = Sa oaláy lalím ug lamí. * Sa oaláy caang̃áyan. * Sa
pagcatáb-an.

Sosaño. = Pagcayúbit, pagcatámay.

Sosegadamente. = Sa pagcaoaláy cabóloc, sa maáyong pagcabótang.

Sosegado. = Táuo sa mahínay ug sa maáyong buot.

Sosegador. = Ang magapahínay.

Sosegar. = Pagpahínay. * Pagpahamórlay, paghóay, pagpuyó. * Pagcatólog.

Sosería. = Pagcatáb-an, pagcaoaláy lalím ug lamí. * Pagcaoaláy
caang̃áyan.

Sosiego. = Pagcapuyó, pagcapahóoay, pagcaáyo ug pagcahínay sa boot.

Soslayar. = Pagbóhat sa bisan onsa sa pagcataquílid, sa pagcatalípsay.

Soslayo (al). = Pagcataquílid, sa pagcatolípsay, sa pagcatampíhas, sa
pagcadómpias.

Soso. = Matáb-an, ang coláng̃an sa asín. * Ang oaláy caang̃áyan.

Sospecha. = Catáhap.

Sospechar. = Pagtáhap.

Sospechosamente. = Sa catáhap, sa duha duha.

Sospechoso. = Ang tacós ng̃a pagatahápan.

Sospesar. = Pagsácoat sa yota sa bisang onsa.

Sosquin. = Pagpócpoc sa quilid, sa pagcacálit.

Sosten. = Pagcaságang. * Ang icaságang. * Pagcalíg-on sa mg̃a sacayán
ng̃a nanaglayág.

Sostener. = Sagang. * Pagílob, pagántos. * Paghátag sa bisan cansa sa
quinahánglan sa pagcáon. * Paglíg-on arón maglícay ang pagcahólog.

Sosteniente. = Ang magaságang.

Sostenimiento. = Pagcaságang.

Sostituir. V. Sustituir.

Sota. = Dagoay sa baraja. * Ang magaílis, magaólos, magapúli sa obán
ng̃a mg̃a opicio.

Sotabanco. = Dayan dayan ng̃a pagaboháton sa ibábao sa mg̃a cornisa.

Sotacola. = Balhon.

Sotacoro. = Solód sa ilálom sa coro.

Sotalugo. = Icadúhang bacólong ng̃a icadápat ug igapógos sa mg̃a papán sa
mg̃a bariles.

Sotaministro. V. Sotoministro.

Sotana. = Bisti ng̃a hatáas ug maítom sa mg̃a Padreng clérigo. *
Pagcabúnal, pagcahámpac, pagcacastigo.

Sotanear. = Paghámpac, pagbúnal, pagcastigo.

Sotaní. = Sayang hamóbo, sa oaláy conót, sa mg̃a babáye.

Sótano. = Solód sa ilálom sa yota sa mg̃a baláy.

Sotaventarse. = Paghólog sa sacayán sa dapit sa obos sa alaguían ug
guinicánan sa hang̃in.

Sotavento. = Ang quilid sa sacayán ng̃a atbang sa quilid ng̃a atúbang sa
hang̃in.

Sotechado. = Lugar ng̃a guiátpan.

Soteño. = Ang mutoróc ug mutóbo sa mg̃a solóp.

Soterráneo. V. Subterráneo.

Soterraño. = Idem.

Soterrar. = Paglobóng, pagbútang sa ilálom sa yota. * Pagtágo,
paghóbong sa bisan onsa arón díli onta hicaplágan.

Soto. = Solóp.

Sotoministro. = Ponóan sa magabántay sa cosina, sa despensa, &c.

Sotrozo. = Pothao ng̃a macapogóng sa mg̃a rueda sa mg̃a cureña sa mg̃a
luthang.



SU

Su. = Ia, iya.

Suasorio. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a pagsámbag. * Ang icasámbag, icahópo.

Suave. = Mahómoc, malómo. * Matám-is. * V. Afable y Manso. * Gaoi ng̃a
mahínay ug maáyo.

Suavemente. = Sa pagcahómoc, sa pagcalómo. * Sa pagcatám-is.

Suavidad. = Catám-is, pagcatám-is. * Pagcagáan sa buut. * Pagcaáyo,
pagcahínay sa gaoi.

Suavizador. = Panit ng̃a icasám-id sa mg̃a labaja ng̃a igaálot.

Suavizar. = Pagpahómoc, pagcúha sa cagáhi sa bisan onsa. * Pagcóha sa
caísog sa gaoi, sa batásan.

Subalcaide. = Ang magaílis ug magapúle sa alcaide.

Subalternante. = Ang magapógos, ang mapigós sa bisan onsa.

Subalternar. = Pagpógos, pagsácop, pagilálom.

Subalterno. = Sacop, ang anáa sa ubus, sa ilálom.

Subarrendador. = Ang nagapaábang sa bisan onsa ng̃a guipaábang canía.

Subarrendar. = Pagábang sa bisan onsa ng̃a guipaábang sa lain.

Subarriendo. = Pagcaábang sa bisan onsa ng̃a guipaábang na sa lain.

Subasta. = Pagcabalígya sa bisan onsa sa cadaigánan ug sa cadaghánan.

Subastacion. = Idem.

Subastar. = Pagbalígya sa bisan onsa sa cadaigánan ug sa cadaghánan.

Subcenericio. = Tinápay ng̃a linóto sa ilálom sa abó.

Subcolector. = Ang icadúha sa colector.

Subcomendador. = Ang icadúha sa ponóan sa mg̃a caparían ng̃a sinoldado.

Subdelegable. = Ang arang itúgyan sa lain.

Subdelegacion. = Hocmánan sa subdelegado. * Buhat ng̃a natúman sa
subdelegado.

Subdelegado. = Táuo ng̃a guitúgyan sa gahúm sa lain, sa pagbúhat sa
bisan onsa.

Subdelegante. = Ang magatúgyan sa lain sa iang gahúm.

Subdelegar. = Pagtúgyan sa usá ca táuo sa iang gahúm sa lain ng̃a táuo.

Subdiaconado ó Subdiaconato. = Pagorden sa epístola.

Súbdito. = Sacop.

Subdividir. = Pagbáhin sa guibáhin ng̃a daan.

Subdivision. = Icadúhang pagbáhin.

Subduplo. = Ang tung̃á sa bisan onsa.

Subejecutor. = Ang magabúhat sa bisan onsa, guican sa sogo ug sa
pagbúot sa lain.

Subida. = Pagcasáca. * Pagcaáng̃at, pagcatóng̃as. * Baquílid, bang̃ílid. *
Pagcadólog sa saquét, sa caól-ol. * Pagcaósuag sa pagcabótang ug sa
bili sa bisan onsa.

Subidero. = Pagasácan.

Subido. = Ang labíng mahál ug maáyo sa bisan onsa.

Subidor. = Ang magapasáca.

Subilla. V. Lesna.

Subintracion. = Pagcasolód sa bisan diin sa usá ca butang sa lain ng̃a
butang.

Subintrar. = Pagsolód sa pagcasonód sonód.

Subir. = Pagsáca. * Pagáng̃at, pagtóng̃as. * Pagósoag, pagitáas. *
Pagtóbo sa bale sa bisan onsa.

Súbitamente. = Sa pagcacálit, sa pagcaáhat, sa pagcaculáhao.

Subitáneamente. = Idem.

Subitáneo. = Ang muábot sa pagcacálit sa pagcaáhat, sa tagculáhao.

Súbito. = Idem. * Ang mahanáyac sa iang pagbúhat ug sa iang
pagpamólong.

Sublevacion. = Pagcaálsa, pagcasócol sa mg̃a punúan.

Sublevamiento. = Idem.

Sublevar. = Pagálsa, paghópo sa isigcaíng̃on arón manócol sa mg̃a ponóan.

Sublimacion. = Pagpacadagcó. * Pagcaósoag, pagpacatáas.

Sublimar. = Pagpadagcó. * Pagpatáas, pagósoag. * Pagdáyeg. *
Pagpabántog.

Sublime. = Halángdon. * Dagcó, hatáas. * Hamíli, mahál.

Sublimemente. = Sa pagcatáas caáyo, sa pagcadagcó uyámot.

Sublimidad. = Pagcahalángdon. * Pagcadagcó, pagcatáas. * Pagcahamíli,
pagcamahál.

Sublunar. = Ang anáa sa ilálom sa bulan.

Subministracion. V. Suministracion.

Subministrador. V. Suministrador.

Subministrar. V. Suministrar.

Subordinacion. = Pagsácop.

Subordinadamente. = Sa pagcasácop.

Subrepcion. = Bisan onsang buhat sa tinágo. * Pagcahílom, pagcatágo,
pagcatábon sa bisan onsa, arón macóha ang tuyo ng̃a guipanghináot.

Subrepticiamente. = Sa pagcahílom, sa pagcatágo sa bisan onsa.

Subrepticio. = Ang macúha ug madáng̃at sa mg̃a paglímbong, sa paghílom sa
bisan onsa ng̃a itúg-an unta. * Bisan onsang buhat sa tinágo, sa hilom.

Subrogacion. = Pagcaílis, pagcatagílis, pagcaólos sa usá ca butang sa
lugar sa lain ng̃a butang.

Subrogar. = Ilis, tagílis, olos.

Subsanar. = Pagbalíbar sa bisan onsang buhat con polong ng̃a díli maáyo.
* Pagáyo sa bisan onsang cadáot.

Subscribir. V. Suscribir.

Subscripcion. V. Suscripcion.

Subsecuente. V. Subsiguente.

Subseguirse. = Pagsonód sa usá ca butang sa lain ng̃a butang.

Subsidiariamente. = Sa pagcatábang.

Subsidiario. = Ang ihátag con ipadála sa pagtábang sa lain.

Subsidio. = Tabang.

Subsiguiente. = Ang musonód.

Subsistencia. = Pagcadáyon, pagcaparáyon. * Pagcabótang. * Cadaghánan
sa mg̃a quinahánglan sa pagcabúhi.

Subsistente. = Ang magaparáyon.

Subsistir. = Pagdáyon, pagparáyon. * Pagdúgay. * Paghaágom sa mg̃a
quinahánglan sa pagcabúhi.

Subsolano. = Hang̃in ng̃a guican sa casubáng̃an, sa casiláng̃an.

Subtensa. = Pisi, lubid.

Subterfugio. = Balíbad ng̃a díli macaígo.

Subterráneamente. = Sa ilálom sa yota.

Subterráneo. = Ang anáa sa ilálom sa yota.

Suburbano. = Yota ng̃a harúul sa longsod.

Suburbio. = Longsod ng̃a diótay ng̃a harúul ug sacop sa longsod ng̃a
dagcó.

Subvencion. = Pagcalábang, pagcatábang, pagcadáng̃op.

Subvertir. V. Invertir.

Subyugar. = Pagpógos, paglógos. * Pagsácop, pagpaóbos.

Sucarrillo. = Sologóon.

Sucarro. = Idem.

Succino. V. Ambar.

Succion. = Pagcasóyop, pagcayópyop.

Suceder. = Pagílis. * Pagsonód sa mg̃a catigayónan. * Paghitábo.

Sucediente. = Ang musonód.

Sucedible. = Ang arang buháton. * Ang sonód sa lain.

Sucesion. = Pagcaílis. * Lioat, calioátan, mg̃a anac.

Sucesivamente. = Sa pagcasonód.

Sucesivo. = Ang musonód sa lain.

Suceso. = Paghitábo. * Bisan onsa ng̃a miábot.

Sucesor. = Ang magaílis, ilis.

Suciamente. = Sa pagcahúgao, sa pagcahámus. * Sa pagcaólag, sa
pagcaláo-ay.

Sucino. V. Succino.

Sucinto. = Ang nahípus sa dapit sa obus. * Lactud, sa mg̃a homóbong
polong.

Sucio. = Mahúgao, mahámos, bolíng̃on. * Maólag, maláo-ay.

Súco. = Dugá.

Sucotrino. = Dugá sa cahoy ng̃a guing̃álan ug lináloe.

Súcubo. = Ang yaoa ng̃a magapacababáye sa pagpacasála sa mg̃a laláqui.

Suculento. = Ang may daghan ng̃a dugá.

Sucumbienta. = Ang napadáog, ang napasácop ug napaóbos. * Ang
napapagbúot sa lain.

Sucumbir. = Pagpíldi sa capolong̃ánan. * Pagpasácop, pagpaóbus, pagángdo
sa pagbúot sa lain.

Sud. = Hang̃in ng̃a habágat.

Sudadero. = Panápton, panyo ng̃a icapáhid sa sing̃ot. * Lugar, con
caligóan sa pagsíng̃ot. * Lugar ng̃a pagahonóban sa tubig. * Hapín sa mg̃a
cabayo, ng̃a guibútang sa ilálom sa siya.

Sudante. = Ang magasíng̃ot.

Sudar. = Pagsíng̃ot. * Paghátag sa bisan onsa, sa linugsánay. * Pagbúhat
sa dagcóng cabúrlay. * Pagágui, pagtólo sa dugá sa mg̃a cahoy ug sa mg̃a
tanóm.

Sudario. V. Sudadero hasta lugar. * Ang habol ng̃a guitábon ni José sa
laoas sa atong Guinóong Jesucristo, sa pagtángtang ug paghógos canía sa
crus.

Sudatorio. V. Sudorífico.

Sudeste. = Hang̃in ng̃a mohóyop sa calang sa Este con sa timog ug sa
habágat.

Sudoeste. = Ang hang̃in ng̃a mahóyop sa caláng̃an sa habágat ug sa Oeste,
con sa canáoay sa maong habágat.

Sudor. = Sing̃ot. * Cabórlay ng̃a dagcó. * Dugá ng̃a guican sa mg̃a cahoy
ug sa mg̃a tanóm. * Ang tubig ng̃a natólo sa mg̃a pangpang. * Tambal ng̃a
icapasíng̃ot.

Sudoriento. = Ang guisíng̃ot, ang nahomód sa sing̃ot.

Sudorífero. = Ang magapasíng̃ot, ang icapasíng̃ot. * V. El siguiente.

Sudorífico. = Tambal ng̃a icapasíng̃ot.

Sudoso. = Ang may sing̃ot, ang guisíng̃ot.

Sudsudeste. = Hang̃in ng̃a mahóyop sa caláng̃an sa habágat ug sa Sudeste.

Sudsudueste. = Hang̃in ng̃a mahóyop sa caláng̃an sa habágat ug sa
Sudoeste.

Sudueste. V. Sudeste.

Suegra. = Ogáng̃an ng̃a babáye.

Suegro. = Ugáng̃an ng̃a laláqui.

Suela. = Panit ng̃a mabága ng̃a tolónban sa mg̃a sapín.

Suelda. = Tanóm ng̃a italámbal, sig-uid ng̃a bale. * Costilla. = Tanóm.

Sueldo. = Salapí ng̃a caráan sa boláoan. * Sohol.

Suelo. = Salog. * Yota. * Lalog. * Yota ng̃a nasácop sa mg̃a probincia,
sa mg̃a longsod, &c.

Suelta. = Pagcabúhi.

Sueltamente. = Sa pagcaoaláy caúlao. * Sa pagcasáyon, sa pagcabátid. *
Sa pagbúot ng̃a caogalíng̃on.

Suelto. = Matúlin, malágsic. * Ang cundátan. * Ang maálam mamólong sa
maáyo. * Ang nabúlag, ang díli mahiósa sa lain.

Sueño. = Damgo. * Pagcatólog. * Ang caíbog sa pagcatólog.

Suero. = Tubig tubig sa dugó ug sa gatas.

Sueroso. V. Seroso.

Suerte. = Palar. * Calaínan sa bisan onsa. * Pagcabútang sa pagbúhat sa
bisan onsa. * Caálam sa pagatúbang sa mg̃a baca ug toro ng̃a ihálas ug
maísog. * Ang yota ng̃a baol ng̃a nabólag sa lain ng̃a baol.

Sueste. V. Sudeste.

Suficiencia. = Pagcahímo. * Pagcaálam.

Suficiente. = Igo, arang. * Ang macahímo, ang maálam.

Suficientemente. = Sa pagcaígo, sa pagcaárang.

Sufocacion. = Pagcalóoc, caculían sa pagguinháoa.

Sufocador. = Ang magalóoc, ang macaólang sa pagguinháoa.

Sufocante. = Idem.

Sufocar. = Paglóoc, pagólang sa pagguinháoa. * Pagpálong. * Pagpógos,
paglógos.

Sufragáneo. = Ang nasácop sa gahóm sa bisan cansa. * Ang Obispo ng̃a
laquip sa obán ng̃a mg̃a Obispo nasácop sa gahóm sa metropolitano.

Sufragar. = Paglában, pagtábang, pagpadang̃óp. * Pagígo. * Pagárang.

Sufragio. V. Voto. * Tabang. * Pagcalában. * Buhat ng̃a maáyo, ng̃a
ipahanong̃ód sa mg̃a calág sa purgatorio.

Sufrible. = Ang arang antóson, ang mahímo ng̃a pagailóbon.

Sufrida. = Ang higdáan.

Sufridera. = Puthao ng̃a ibútang sa ilálom sa lain ng̃a puthao ng̃a
pagabohóan onta.

Sufridero. V. Sufrible.

Sufrido. = Ang magaántos, ang magaílob.

Sufridor. = Idem.

Sufriente. = Idem.

Sufrimiento. = Pagcaántos, pagcaílob.

Sufrir. = Pagántos, pagílob. * Pagbáyar sa mg̃a salá.

Sufumigacion. = Pagcapalína.

Sufusion. = Tagumatá, saquét sa matá.

Sugerente. = Ang magapadúmdum, ang magapamátng̃on.

Sugerir. = Pagdúmdum, pagmátng̃on. * Pagsámbag, paghópo sa pagbúhat sa
mg̃a buhat ng̃a daútan.

Sugestion. = Pagcasámbag, pagcahúpo. * Pagcamátng̃on, pagcadúmdum.

Sugeto. = Bisan quinsang táuo. * Cosóg, gahúm sa mg̃a táuo.

Suicida. = Ang magacóha sa iang quinabúhi.

Suicidio. = Pagcacóha sa caugalíng̃on ng̃a quinabúhi.

Sujecion. = Pagcapógos, pagcalógos. * Pagpacasácop, pagpacaóbus. *
Pagcahiúsa, pagcalang̃áquit.

Sujetar. = Pogos, logos. * Pagpasácop, pagpaóbos. * Paghiósa,
paglang̃áquit. * Paglíg-on.

Sujeto. = Ang guipúgus, ang guilúgus. * Ang guilíg-on. * Ang guisácop,
ang guipaóbos. * Hingtúngdan sa guisúlat ug sa guipamólong.

Sulfúreo. = Ang sináctan sa asufre.

Sulfúrico. = Idem.

Sulfuroso. = Idem.

Sultan. = Ng̃alan ng̃a guicahing̃álan sa mg̃a turco ug sa mg̃a moros sa
ilang mg̃a hari.

Sultana. = Ang nahaónang babáye sa mg̃a hari sa mg̃a turco ug sa mg̃a
moros. * Sacayán ng̃a capitana sa mg̃a turco, sa mg̃a pagpang̃óbat, ug sa
mg̃a pagarmada.

Suma. = Pagcaípon sa usá ca isip sa mg̃a ihap ng̃a tolotagídyot, sa
daghánan ng̃a mg̃a ihap. * Pagcaípon sa daghánan ng̃a mg̃a butang. * Ang
labíng mahál ug maáyo sa bisan onsa. * Catapúsan sa bisan onsa. *
Pagcaláctod sa bisan onsa ng̃a guisúlat.

Sumador. = Ang magasuma.

Sumamente. = Sa pagcalabí.

Sumar. = Pagtígom sa daghan ng̃a mg̃a isip sa usá. * Pagláctor.

Sumariamente. = Sa pagcaláctud. * Sa oaláy pagcaápas sa mg̃a tolománon
sa mang̃a leyes.

Sumario. = Ang guibútang sa pagcaláctor. * Pagcasógor sa mg̃a
capolong̃ánan sa díli paganónton ang mg̃a tolománon sa mg̃a leyes. *
Pagcaláctor.

Sumergimiento. V. Sumersion.

Sumergir. = Pagbútang sa bisan onsa sa ilálom sa tubig, paglonód,
pagtóndag, paglúgdang, paglóndag, pagtóndang. * Paghilábot sa bisan
onsa.

Sumersion. = Pagcalóndag, pagcalonód, pagcatúgdan, pagcalúgdang.

Sumidad. = Catapúsan, tomóy, daplin sa bisan onsa.

Sumidero. = Lang̃ob.

Sumiller. = Ponóan sa mg̃a macaláin lain ng̃a catungdánan ug mg̃a opicio
sa baláy ng̃a hariánon.

Sumillería. = Ang solór ng̃a pagapúy-an sa sumiller. * Opicio sa
pagcasumiller.

Suministracion. V. Suministro.

Suministrador. = Ang muhátag sa lain sa mg̃a quinahánglan.

Suministrar. = Paghátag, pagcasángcap sa quinahánglan.

Suministro. = Pagcahátag, pagcasángcap sa bisan cansa, sa mg̃a
quinahánglan.

Sumir. V. Tomar. * Pagcaláoat sa Padre, ng̃a magamisa. * V. Sumergir. *
Pagsolór sa ilálom sa yota. * Pagyang̃ácob sa mg̃a aping tong̃ód sa
pagcaoalá sa ng̃ipon.

Sumisamente. = Sa pagpaóbos, sa pagcasácop.

Sumision. = Pagpacaóbos, pagpasácop.

Sumiso. = Sacop, obus, ang guisácop, ang guipaóbus.

Sumista. = Estudiante ng̃a díli macúgui caáyo. * Ang batid, ang maálam
caáyo sa mg̃a cuenta.

Sumo. = Ang labíng hatáas, ang labíng dagcó, ang labíng mahál, ang
labíng hamíli.

Súmulas. = Pagcaláctor sa quinaádman sa lógica.

Sumulista. = Ang nagaestudio sa mg̃a súmulas.

Sumulístico. = Ang nahatong̃ód sa mang̃a súmulas.

Suncho. = Bacólong ng̃a igalícos sa mg̃a tomóy sa mg̃a bomba ng̃a ihinúbig
sa mg̃a sacayán, ang guibútang sa mg̃a berga ng̃a pagaaguían sa mang̃a
botalon sa mg̃a layág ng̃a guing̃álan ug alas, ug ang macalíg-on sa mg̃a
sepo sa mang̃a sinípit, sa mg̃a ancla.

Suntuosamente. = Sa pagcamahál, sa pagcabántog caáyo.

Suntuosidad. = Pagcamahál, pagcabántog. * Dagcóng gasto.

Suntuoso. = Dagcó, mahál, maníndot. * Táuo ng̃a magagasta caáyo.

Supedáneo. = Peana, lingcoránan sa bisan onsa, maíng̃on sa guitindúgan
sa mg̃a crus ng̃a guidúphan sa laráoan sa atong Guinóong Jesucristo.

Supeditacion. = Pagcapógos, pagcalógos.

Supeditar. = Paglógos, pagpógos. * Pagpasácop.

Superable. = Ang mahímo ng̃a pagadaúgon.

Superabundancia. = Pagcadagcó, pagcadághan uyámot.

Superabundantemente. = Sa pagcadagcó, sa pagcadághan uyámot.

Superabundar. = Pagdághan, pagdacó caáyo.

Superante. = Bisan onsa ng̃a capin.

Superar. = Pagcápin, paglabáo, paglabí. * Pagdáog.

Superabit. = Polong ng̃a linatín: ang capin, ang tula, ang salin sa
bisan onsa.

Superbamente. = Sa pagcamahál, sa pagcabántog.

Superchería. = Limbong.

Superchero. = Malilímbong, malimbóng̃on.

Supereminencia. = Pagcatáas, pagcadagcó sa bisan onsa.

Supereminente. = Ang anáa sa hatáas caáyo.

Supererogacion. = Buhat ng̃a pagabuháton labut pa sa mg̃a buhat sa
catungdánan.

Superfetacion. = Pagcamábdus ng̃a icadúha sa babáye ug sa baye, sa
nadúgay pa ang nahaúnang pagcasámcon.

Superficial. = Ang anáa sa ibábao. * Bisan onsa sa salingcápao lang.

Superficialmente. = Sa ibábao, sa salingcápao lamang.

Superficie. = Ang dapit sa ibábao sa bisan onsa.

Superfino. = Ang pino, ang magamáy, ang manípis caáyo.

Superfluamente. = Sa pagcalabí, sa pagcalabáo. * Sa pagcalólot, sa
pagcaúsic caáyo.

Superfluidad. = Ang capin, pagcacápin.

Superfluo. = Ang capin, ang díli quinahánglan.

Superhumeral. = Bisti sa dagcóng Padre sa batásan ng̃a caráan. * Bacus,
banda ng̃a isáblay sa mang̃a abága, sa pagcópot sa custodia, sa patena ug
sa mg̃a reliquias.

Superintendencia. = Pagcaponóan ng̃a labí. * Opicio sa
pagcasuperintendente.

Superintendente. = Punóan, maghohópot. * Ang magabántay sa salapí sa
hari ug sa Guinharían, sa pagdáoat ug sa paggasto.

Superior. = Ang anáa sa itáas, sa ibábao. * Ang labíng maáyo ug mahál
sa bisan onsa. * Ang molabáo, ang molabí sa pagcaáyo, sa catahóm, sa
quinaárman sa pagcaboótan, &c. * Ponóan, ang magasógo, ang magabúot.

Superiorato. = Opicio con cahímtang sa pagcasuperior, ug labí pa sa mg̃a
caparían. * Túig ng̃a pagadugáyan sa opicio sa pagcasuperior.

Superioridad. = Pagcadagcó. * Pagcamahál. * Pagcalabí.

Superiormente. = Sa pagcaáyo caáyo. * Sa pagcamahál. * Sa pagcalabí.

Superlativamente. = Sa pagcadagcó uyámot.

Superlativo. = Dagcó, mahál uyámot.

Superno. = Ang anáa sa labíng hatáas.

Supernumerario. = Ang guibútang sa labut pa sa número, sa isip ng̃a
tinórlo. * Ang ilis sa obán ng̃a mg̃a opicio.

Supersticion. = Pagsíngba ng̃a díli macaígo. * Pagcadioáta,
pagpang̃aníto.

Supersticiosamente. = Sa pagcadioáta, sa pagpang̃aníto.

Supersticioso. = Ang nahatong̃ód sa pagcadioáta, sa pagpang̃aníto. *
Dioatáhan, pang̃anitóhon.

Supersustancial. = Ang Santísimo Sacramento sa altal.

Supervacáneo. V. Supérfino.

Supervencion. = Pagcaábot sa bag-ong buhat.

Superveniencia. = Idem.

Superveniente. = Ang muábot sa pagcasonód.

Supervenir. V. Sobrevenir.

Supervivencia. = Quinabúhing labíng hatáas ng̃a ang quinabúhi sa lain.

Supino. = Ang nahayáng. * Pagcaoaláy quinaárman, guican sa pagcatápol
sa pagtóon.

Suplantacion. = Pagcatagílis sa usá ca polong sa lain ng̃a polong sa mg̃a
sulat, arón maláin ang cahológan sa guisúlat.

Suplantador. = Ang magataguílis sa mg̃a sulat.

Suplantar. = Pagtaguílis sa mg̃a polong sa mg̃a sulat, arón maláin ang
cahológan sa guisúlat.

Suplefaltas. = Ang magaílis sa masóbsob sa lain.

Suplemento. = Pagcaponó. * Bisan onsa ng̃a idúgang sa bisan diin, arón
mahíngpit.

Suplente. = Ang icaponó.

Supletorio. = Ang macaponó sa bisan onsa ng̃a culang.

Súplica. = Pagcaámpo, pagcaháng̃io.

Suplicacion. = Idem. * Minása ng̃a linocó sa pagcadágoay sa hopot hopot,
ug linóto sa caláyo.

Suplicacionero. = Ang magabalígya sa mg̃a suplicacion.

Suplicante. = Ang muámpo, ang mang̃áyo, ang mang̃amúyo, ang mang̃aliópo,
ang mang̃aháng̃io.

Suplicar. = Pagámpo, pagpang̃amúyo, pagpang̃aliópo, pagháng̃io.

Suplicatoria. = Sulat ng̃a guipadála sa usá ca hocom sa lain ng̃a hocom
sa magsámang gahóm.

Suplicio. = Castigo pagpasáquet sa mg̃a saláan. * Bitáyan, lugar ng̃a
pagapátyan ug pagsaquétan sa mg̃a saláan.

Suplir. = Pagpóno sa colang sa bisan onsa ug sa bisan diin. * Pagílis,
pagsalíli, pagalíli, pagólos, pagpúli. * Díli pagtagár sa mg̃a salá, sa
mg̃a sayóp ng̃a diótay.

Suponedor. = Ang magapamatúor sa díli matúod.

Suponer. V. Fingir. * Pagbúot, pagsúgo, pagponóan.

Suportar. V. Sobrellevar.

Suposicion. = Pagpacamatúod sa díli matúod. * Pagpacamáo sa díli mao. *
Pagcapanóan. * Pagcamahál. * Pagcaálam. * Bacac, limbong.

Supositicio. V. Supuesto.

Suprema. = Hocmánan ng̃a labí sa Inquisision.

Supremacía. = Pagcaponóan.

Supremamente. = Cutub sa catapúsan.

Supremo. = Ang catapúsan. * Ang labíng hatáas, mahál ug hamíli.

Supresion. = Pagcaólang, papacahonóng. * Pagcasara sa alaguían sa bino,
sa tubig, sa ihi, &c.

Suprimir. = Pagcahonóng, pagólang, pagbútang sa mg̃a cabilínggan. *
Pagpaóndang sa bisan onsang opicio, cahímtang, caparían, &c. * Pagsáilo
sa ubán ng̃a mg̃a polong con sa mg̃a dalan sa mg̃a sulat.

Suprior. = Icadúhang prior, ponóan sa mg̃a caparían, ang ilis sa prior,
sa ponóan.

Supriorato. = Opicio, cahímtang sa pagcasuprior.

Supuesto. = Hingtúngdan sa mg̃a camatoóran. * Nan, dan. * Cay.

Supuracion. = Pagcagóa sa nana, &c.

Supurar. = Paggóa, pagágui sa nana, sa dugá, sa dugó, &c. * Paghurút sa
bisan onsa, sa caínit sa caláyo, con sa lain ng̃a caínit. * Paghurút,
paggasto, pagúsic sa bisan onsa.

Supurativo. = Ang macapagóa sa nana, sa dugó, &c.

Supuratorio. = Samar ng̃a pagagólan sa nana.

Suputacion. = Pagcaísip.

Suputar. = Pagíhap, pagísip, pagcuenta.

Sur. = Hang̃in ng̃a habágat.

Sura. = Ang usá sa mg̃a bocóg sa mg̃a paa.

Surcador. = Ang magatúrlis, ang magadáro sa yota.

Surcar. = Pagdáro, pagtúrlis. * Pagbárlis sa mg̃a barlis ng̃a maíng̃on sa
mg̃a turlis. * Pagágui sa ibábao sa tubig.

Surco. = Turlis. * Timáan sa bisan onsa ng̃a muágui sa bisan diin. *
Conót sa laoas ug sa nauong.

Surculado. = Tanóm sa usá lamang ca orlot.

Súrculo. = Sang̃á sa mg̃a cahoy ug sa mg̃a tanóm.

Surculoso. V. Surcolado.

Surgente. = Ang magapondo, ang miábot sa laoígan.

Surgidero. = Pondóhan, laoígan.

Surgidor. V. Surgente.

Surgir. = Pagpondo, pagláoig. * Pagólbo sa tubig.

Surtida. = Pultahán, alaguían ng̃a diótay, sa pagágui sa tinágo.

Surtidero. V. Buzon hasta ang bohó.

Surtido. = Pagcahátag, pagcasángcap sa mg̃a quinahánglan. * Cadaghánan,
pagcadághan. * Pagcaándam, pagcatagána sa mg̃a quinahánglan.

Surtidor. = Ang muhátag, ang magasángcap, ang magatagána, ang magaándam
sa mg̃a quinahánglan.

Surtimiento. V. Surtido.

Surtir. = Pagsángcap, paghátag. * Pagándam, pagtagána sa mg̃a
quinahánglan. * Pagólbo sa tubig.

Sus. = Nan, dan.

Susceptible. = Ang macacaláoat.

Susceptivo. = Idem.

Suscitar. = Paghísgot pagóna sa bisan onsa. * Pagpabúhi pagopód.

Suscribir. = Pagpirma sa obus, sa catapúsan sa bisan onsang sulat. *
Pagáng̃ay sa pagbúot sa lain. * Paghátag pagóna sa bisan onsang salapí,
arón macóha sa bolobarato ang mg̃a libro, &c., ng̃a ibalígya.

Suscripcion. = Pagcapirma sa obus.

Suscriptor. = Ang mopirma sa obus, sa catapúsan sa mg̃a súlat. * Ang
muhátag pagóga sa salapí, arón pagatagáan sia sa bolobarato sa mg̃a
libro, &c., ng̃a guibalígya.

Suso. = Sa itáas, sa ibábao.

Susodicho. = Ang guiíng̃on na, ang guiíng̃on sa itáas.

Suspendedor. = Ang magaságang.

Suspender. = Pagságang. * Paghónong, pagpuyó. * Pagárang, pagóndang. *
Pagting̃ála.

Suspension. = Pagcapuyó, pagcahonóng. * Pagcaárang, pagcaóndang. *
Pagcating̃ála. * Castigo sa Singbahán ng̃a macadíli sa mg̃a Padre sa mg̃a
caposlánan sa ilang opicio.

Suspensivo. = Ang may gahóm sa pagpapuyó, sa pagpahonóng, sa
pagpaóndang, sa pagpaárang.

Suspenso. = Ang nahonóng, ang mipoyó, ang miárang, ang naóndang. * Ang
nating̃ála, ang hingculbáan.

Suspensorio. V. Suspensivo.

Suspicacia. = Pagcaánad sa pagtáhap.

Suspicaz. = Ang masáyon matáhap.

Suspicazmente. = Sa catáhap.

Suspirar. = Paghupáo. * Pagíbog sa dagcóng gugma.

Suspiro. = Pagpanghupáo. * Calaínan sa matám-is.

Suspiroso. = Ang magahupáo sa pagcalisód.

Sustancia. = Bisan onsa ng̃a magapabúhi sa lain. * Dugá sa mg̃a butang
ng̃a dugáan. * Pagcamáo sa mg̃a butang. * Puhónan, dona, catigayónan. *
Ang bili, pagcamahál sa mg̃a butang.

Sustancial. = Ang nahatong̃ód sa sustancia. * V. Sustancioso.

Sustancialmente. = Sa pagcatápus.

Sustanciar. = Pagláctor sa mg̃a sulat ug mg̃a suguílon. * Pagsúsi sa
pagcamatóod sa bisan onsa. * Paghíngpit sa mg̃a proceso, arón pagaígan
sa sentencia.

Sustancioso. = Ang may sustansia.

Sustentable. = Ang arang pagmatoóron sa mg̃a pagíndig indig.

Sustentacion. = Pagpacáon. * Pagcaíndig indig.

Sustentáculo. = Ang pagalingcóran, pagatindúgan ug pagahúnung̃an sa
bisan onsa.

Sustentador. = Ang magapacáon sa lain. * Ang magaíndig indig. * Ang
magaságang sa bisan onsa.

Sustentamiento. = Pagcaíndig indig.

Sustentante. V. Sustentador.

Sustento. = Can-on.

Sustitucion. = Pagcaalíli, pagcasalíli, pagcaólus, pagcapúli.

Sustituidor. = Ang magaílis, ang magasalíli, ang magaólus, ang mupúli.

Sustituir. = Olus, pule, alíli, salíli, ilis.

Sustituto. = Ang magaílis, magaólus, magapúle.

Susto. = Pagcahaógnoc, pagcacúlba, pagcacógmat.

Sustraccion. = Pagcabúlag. * Pagcacúha.

Sustraer. = Pagbúlag. * Pagcúha.

Susurracion. = Pagcadahógong, pagcahagónghong. * Pagcadáhog. *
Pagcalíbac libac.

Susurrador. = Ang magadahógong, magahagónghong, magadáhog.

Susurrante. = Idem.

Susurrar. = Pagsuguílon sa pagcahalaoáhao, sa pagcahónghong. *
Pagdahógong, paghagónghong, pagdáhog. * Pagbolobántog sa bisan onsang
balíta.

Susurro. V. Susurracion.

Susurron. = Ang magalíbac libac.

Sútil. = Manípis, magamáy. * Batir, sa matalínis ng̃a húna húna.

Sutileza. = Pagcanípis, pagcagamáy. * Pagcabátid, pagcatalínis sa húna
húna.

Sutilidad. V. Sutileza.

Sutilizador. = Ang magapanípis, ang magapagamáy.

Sutilizar. = Pagpanípis, pagpagamáy. * Paghúna húna sa pagcabátid, sa
pagcaígo.

Sutilmente. = Sa pagcabátir, sa pagcatalínis sa húna húna.

Sutorio. = Quinaárman sa pagbúhat sa mg̃a sapín, ug ang nahatong̃ód sa
opicio sa pagcasapatero.

Suversion. = Pagcasóhi sa nahúsay, sa nahúsay.

Suversivo. = Ang magapabóloc, ang magagobót sa nahúsay ug maáyo.

Suvertir. V. Invertir.

Suyo. = Ia, iya.








T


TA

Ta! = Bantay!

Taba. = Tooay tooay. * Sugál sa mg̃a táuo ng̃a obus.

Tabaco. = Tabaco.

Tabacoso. = Ang magatabáco caáyo.

Tabalada. = Pagcahágbong sa sampot sa magalíngcod sa pagcacálit.

Tabalario. V. Tafanario.

Tabalear. V. Mecer. * Paglábtic sa mg̃a torlo sa mg̃a papán.

Tabanazo. = Sombag, sagpá, tampalíng.

Tabanco. = Tiendáhan ng̃a pagabaligyáan sa mg̃a calán-on ng̃a
tolotaguídyot.

Tábano. = Picot, lang̃ao sa mg̃a mananáp, namóc.

Tabaola. V. Susurracion. * Banha, sabá sa daghánan ng̃a mg̃a táuo.

Tabaque. = Tagácan, bocág ng̃a diótay. * Lansang ng̃a diótay.

Tabaquera. = Sorlánan sa tabaco ng̃a dogmoc sa pagcabinócboc uyámot.

Tabaquería. = Tiendáhan ng̃a pagabaligyáan sa tabaco.

Tabaquero. = Ang magabalígya sa tabaco.

Tabaquista. = Ang muíla sa maáyo con sa daótan ng̃a calaínan sa tabaco.

Tabardete. = Como el siguiente.

Tabardillo. = Hilánat ng̃a malisód, matahápon ug daótan uyámut.

Tabardo. = Bisti ng̃a hatáas ug halagpád, sa panápton ng̃a mabága, sa
tiempo sa tugnao.

Tabega. = Calaínan sa sacayán.

Taberna. = Tanguayán, baláy ng̃a pagabaligyáan sa bino.

Tabernáculo. = Lugar ng̃a guibutáng̃an sa caban, sa arca ng̃a guing̃álan
del testamento, sa dihá pa ang mg̃a Israelitas sa caming̃áon, ug oña opód
sa Singbahán sa Jerusalém. * Sagrario, lugar ng̃a pagabotáng̃an sa laoas
ng̃a mahál sa atong Guinóong Jesucristo, sa Santísimo Sacramento sa
altar. * Baláy, pinuyánan.

Tabernario. = Ang nahatong̃ód sa tangoayán, sa taberna.

Tabernera. = Asáoa sa laláqui ang magabalígya sa bino. * Babáye ng̃a
magabalígya sa bino.

Tabernería. = Opicio sa pagcatabernero.

Tabernero. = Ang magabalígya sa bino, sa aguardiente, &c.

Tabí. = Calaínan sa panápton ng̃a cadáan.

Tabicar. = Pagbótang, pagbóhat sa mg̃a dingding, sa mg̃a bongbong. *
Pagtábon, pagsóngsong sa bisan onsa.

Tabicon. = Bongbong, dingding ng̃a mabága ug dagcó.

Tábido. = Ang madonót. * Ang maníoang guican sa saquét ng̃a malisód ug
hatáas.

Tabique. = Bongbong, dingding, pared sa mg̃a baláy, &c.

Tabla. = Papán. * Lamesa ng̃a pagahusáyan sa mg̃a hocom sa mg̃a
capolong̃ánan. * Listáhan, padron sa bisan onsa ng̃a guisúlat sa
pagcasonód sonór. * Yota ng̃a pagapugásan sa mg̃a binhi, arón lalínon ang
mg̃a tanóm con motóbo ug madagcó na. * Papán ng̃a pagabotáng̃an sa carne
ng̃a ibalígya sa cadaghánan. * Lugar ng̃a pagabuhátan sa mg̃a dula. * Bató
ng̃a guisulátan sa mg̃a sugo sa Dios, ng̃a guihátag sa maong Guinóo cang
Moisés didto sa buquid ng̃a Sinai.

Tablacino. = Calaínan sa hing̃aníban.

Tablacho. = Papán ng̃a isóngsong sa bohó ng̃a alaguían sa tubig.

Tablado. = Dalámba. * Salog sa lugar ng̃a pagabuhátan sa mg̃a dula. *
Nauong. * Papán sa mg̃a higdáan, ng̃a pagabotáng̃an sa cama.

Tablaje. = Cadaghánan sa mg̃a papán. * V. Garito.

Tablajería. V. Garito.

Tablajero. = Ang magabúhat sa mg̃a salog ng̃a pagabuhátan sa mg̃a dula.

Tablantes. = Panápton ng̃a itábon sa lamesa ng̃a calán-an, manteles.

Tablar. = Caotlánan sa mg̃a tanáman.

Tablazo. = Pocpoc ng̃a guipócpoc sa papán. * Dagat con sobá ng̃a
halagpád.

Tablazon. = Cadaghánan sa mg̃a papán sa pagbúhat sa mg̃a sacayán, &c.

Tablear. = Pagpáhat, pagbáhin sa yota sa mg̃a bahin, arón pagatámnan. *
Pagdatág ug maáyo sa yota sa human na ang pagdaro. * Pagnípis, sa
pagcadágoay sa papán, sa puthao ng̃a binareta.

Tablero. = Papán ng̃a tinábas ng̃a hinlo ug maáyo, arón gamíton sa bisan
onsa ng̃a quinahánglan. * Cahoy ng̃a pagagabsan sa pagbúhat sa mg̃a papán.
* Lansang ng̃a maáyo sa paglánsang sa mg̃a papán. * Papán ng̃a guipintálan
sa mg̃a baláy baláy ng̃a laro, ng̃a maputí ug maítom, sa pagsugál sa sugál
ng̃a guing̃álan ug damas, papán, lamesa sa mg̃a tiendáhan ng̃a
pagabaligyáan sa mg̃a manggad ug pagaisípan sa salapí.

Tableta. V. Pastilla.

Tableteado. = Pagcaagutíot sa mg̃a papán.

Tabletear. = Pagagutíot sa mg̃a papán.

Tableta, tabletilla, tablilla. = Listáhan sa mang̃a ng̃alan sa mg̃a táuo
ng̃a guiexcomulgáhan.

Tablica. V. Pastilla.

Tablon. = Papán ng̃a dagcó. * Lamesa.

Tabuco. = Solód, pinuyánan ng̃a diótay ug haíctin.

Taburete. = Lingcoránan ng̃a may sandígan, sa oaláy bocton.

Taburetillo. = Idem.

Taca. = Mansa. * Alsáhan, pensang diótay.

Tacada. = Pagcabúnal sa bola sa billar sa taco.

Tacamaca. = Tagoc ng̃a italámbal.

Tacamacha. = Idem.

Tacañamente. = Sa pagcatampálas. * Sa pagcahícao.

Tacañear. = Pagtampalás.

Tacañería. = Pagcatampálas. * Pagcahícao, pagcadaguínot ng̃a guilabíhan.

Tacaño. = Malaláng̃on, tampalásan. * Hicáoan, daguinótan.

Tacazo. = Pocpoc ng̃a guipócpoc sa taco.

Tácitamente. = Sa hilom, sa tinágo.

Tácito. = Mahilómon. * Ang oalá donggon apan pagasabóton gayúd.

Taciturnidad. = Pagcahílom, pagcaánad sa paghílom. * Pagcasobó,
pagcamíng̃ao ng̃a dagcó.

Taco. = Totóc, papel, bonot, &c., ng̃a isolód sa mg̃a luthang ug sa mg̃a
pusil, sa pagcarga caníla. * Ang cahoy, puthao, &c., ng̃a igadásoc sa
carga sa mg̃a luthang ug sa mg̃a pusil. * Cahoy ng̃a igadóso ug ihámpac sa
mg̃a malíng̃in sa sugál ng̃a guing̃álan ug billar. * Hopot hopot ng̃a cahoy
ng̃a duláan sa mg̃a báta. * Pagpanúmpa, pagtónglo.

Tacon. = Bang̃il ng̃a diótay ng̃a ibútang sa mg̃a sapín sa ilálom sa panit
ng̃a tulúnban, dapit sa licód ug sa tong̃ód sa licód.

Taconear. = Pagtonób sa mabáscog sa pagtonóg sa tacon.

Taconeo. = Pagcatonób sa mabáscog.

Táctica. = Quinaárman sa paghúsay sa bisan onsa. * Quinaárman sa
paghúsay ug pagsúgo sa mang̃a soldados.

Táctico. = Ang maálam sa táctica.

Tacto. = Ibilícap. * Pagcahícap, pagcacúbil, pagcacáuras.

Tacha. = Sayúp, salaoáyon. * Lansang ng̃a diótay.

Tachar. = Pagsáoay. * Pagpánas sa guisúlat. * Pagsáng̃il.

Tachon. = Barlis ng̃a guibárlis sa pagpánas sa bisan onsa ng̃a guisúlat.
* Dayan dayan sa galon, sa sintas, &c., ng̃a itápot sa mg̃a bisti, arón
maníndot. * Lansang ng̃a diótay ng̃a icadáyan dayan sa mg̃a caban, &c.

Tachonar. = Pagdáyan dayan sa bisan onsa sa mg̃a lansang ng̃a diótay, con
sa mg̃a galon ug sa mg̃a sintas.

Tachonería. = Buhat ng̃a guidáyan dayánan sa mang̃a sintas con sa mg̃a
lansang ng̃a diótay.

Tachoso. = Salaoáyon.

Tachuela. = Lansang ng̃a diótay.

Tafanario. = Sampot, ililíngcod.

Tafetan. = Panápton sa igagáma ng̃a manípis.

Tafilete. = Panit ng̃a pino uyámot, ng̃a quinúrti ug maáyo ug masínao.

Tafiletear. = Pagdáyan dayan sa bisan onsa sa mg̃a tafilete.

Tafiletería. = Quinaárman sa pagcúrti sa mg̃a tafilete, ug ang baláy ng̃a
pagabaligyáan niána.

Tafurca. = Sacayán, banca.

Tagarino. = Ang moros ng̃a nagapuyó ng̃a sacót sa mg̃a cristianos sa
España, niádtong tiempo.

Tagarote. = Langgam ng̃a manáguit. * Magsusúlat sa mg̃a escribano. * Ang
magaloá sa mg̃a cabaláyan arón pacánon sia. * Táuo ng̃a hatáas.

Tagarotear. = Pagsúlat sa pagcalágmit ug sa maáyo.

Taha. V. Distrito.

Tahalí. = Bacus, tinábas sa panit ng̃a isáblay sa abága ng̃a toó ug
magacasúgat ang mg̃a tomóy sa quílid ng̃a dapit sa oála, ng̃a pagabitáyan
sa espada, sa campílang, &c.

Taheño. = Ang may bong̃ot ng̃a bolágao.

Tahona. = Ligsánan sa trigo. * Baláy ng̃a pagalotóan sa pan sa
cadaghánan.

Tahonero. = Ang tagía sa tahona.

Tahur. = Sugaról, ang mahagúgma sa mg̃a pagsugál, ang maálam sa
pagsugál, ang muádto sa masóbsob sa mg̃a baláy ng̃a pagasugálan.

Tahurería. = Baláy ng̃a pagasugálan. * Pagcalímbong sa mg̃a pagsugál.

Taimado. = Batid. * Tampalásan.

Taita. = Polong ng̃a guicahing̃álan sa mg̃a báta sa ilang mg̃a amahán.

Taja. = Pagcapáhat. * Pagcapótol, pagcatártad.

Tajada. = Hioa, guibay, guioay.

Tajadera. = Sundang ng̃a igataláois, igataja sa bisan onsa. * Papán,
tacop ng̃a icasámpong sa alaguían sa tubig. * V. Cortadera.

Tajadero. = Tartarán.

Tajadilla. = Hioang diótay.

Tajador. = Ang magapótol. * Ang magapáhat sa bisan onsa. * V. Tajadero.

Tajadura. = Pagcapótol, pagcatácbas, pagcatígbas.

Tajamar. = Cahoy ng̃a balicó ng̃a ipahaáng̃ay sa mg̃a dolong sa mg̃a
sacayán. * Cota sa lugar ng̃a tubígan sa pagcasólog, sa pagpogóng sa
cabahá sa maong tubig.

Tajante. V. Tajador.

Tajaplumas. V. Cortaplumas.

Tajar. = Pagpótol, pagpáhat. * Pagtáha, pagtaláois, pagtónggab sa mg̃a
pluma, arón masáyon ang pagsúlat.

Tajo. V. Tajadura. * Pagcataláois, pagcatónggab, pagcatája sa mg̃a
pluma. * Tartarán.

Tajon. = Yota ng̃a guitobóan ang mg̃a bató sa pagbúhat sa apog. *
Tartarán.

Tajuela. = Lingcoránan sa usá ca papán ng̃a guibotáng̃an sa opát ca tiil.

Tal. = Coan. * Magsáma, maíng̃on.

Tala. = Pagcapótol, pagcatagá sa mg̃a cahoy sa mg̃a buquid, sa mg̃a solóp.
* Pagcacaíng̃in. * Pagcabúncag, pagcagubá, pagcadáot, Pagcaláglag sa mg̃a
longsod ug sa mg̃a Cabalánan. * Dula sa mg̃a báta.

Talabarte. = Bacos ng̃a guitáod sa haoac ng̃a pagabitáyan sa espada.

Talador. = Ang magadáot, ang magagubá, ang magaláglag.

Taladrador. = Ang magalócob, ang magapabohó.

Taladrar. = Pagbohó, paghilihór, paglócob. * Pagsábot, pagtúquib sa
bisan onsa ng̃a halálom.

Taladro. = Hilihód, locob, barena.

Talmera. = Cahoy ng̃a pagabotáng̃an sa bisan onsa ng̃a pagalupálan,
pagadoghóan, pagaadtóan sa mg̃a salapáti, arón masáyon ang pagpusil
caníla.

Tálamo. = Higdáan sa mg̃a bag-ong quinasál.

Talanquera. = Dingding, bongbong sa mg̃a papán, ng̃a pagasalípdan. *
Dalángpan.

Talante. = Nauong, baihon, pagcabútang. * Pagbúot, gugma, caíbog. *
Pagcabótang ng̃a caugalíng̃on sa pagbúhat sa bisan onsa.

Talar. = Bisti ng̃a hatáas ng̃a muábot hasta sa mg̃a ticúd. * Pagtagá,
pagpótol sa mg̃a cahoy, pagcaíng̃in. * Paggobá, pagdáot, pagsónog,
pagláglag sa mg̃a cabalánan. * Pagcúha, pagíbot.

Talco. = Tolotumbága ng̃a nagacaláin lain ug color ug mahínlo caáyo, ng̃a
masáyon pagbúlag bulágon sa pagcadágoay sa mg̃a dahon. * Tumbága ng̃a
binácbac.

Talega. = Puyo puyo. * Ang guisulód ug guitipígan sa puyo puyo. * Ang
mg̃a salá ng̃a itúg-an sa mocompisál. * Ang usá ca libo ca pisos.

Talego. = Puyo puyo ng̃a hatáas ug haíctin. * Táuo ng̃a oaláy caang̃áyan
sa iang laoas ug sa iang haoac.

Talento. = Pagcaálam, pagcabátir, pagcaboótan, &c. * Hatag ng̃a
calágnon, ng̃a guitógot sa Dios sa iang mg̃a binúhat, ng̃a ang mg̃a táuo. *
Ang ihibaló.

Talentoso. = Ang may talento.

Talion. = Castigo ng̃a guibútang sa mg̃a saláan, ng̃a magsáma sa cadáot
ng̃a guibúhat nila.

Talionar. = Pagpasáquet sa castigo sa talion.

Talisman. = Timáan, táuo táuo ng̃a pagatohóan sa mg̃a dioatáhan. *
Quinaarmánon sa mg̃a pagtolón-an ug sa batásan sa mg̃a moros.

Talon. = Ticód. * Ang panit sa sapin ng̃a magatábon sa ticúd.

Talonear. = Paglacát sa madalí caáyo.

Talonero. = Tagía sa halapítan.

Talonesco. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a ticúd.

Talparia. = Hubág ng̃a motoróc sa olo.

Talque. = Lapoc ng̃a binúhat sa yota ng̃a maíng̃on ing̃on sa greda.

Talla. = Pagcaliloc. * Salapí ng̃a icalúcat sa gripreso con sa bihag. *
Timbang sa bisan onsa.

Tallado. = Saya sa mg̃a babáye. * Bien ó mal. = Táuo sa maáyo con sa
daótan ng̃a baihon, pagcabótang con pagcatíndog.

Tallador. = Ang magalíloc.

Talladura. = Pagcalíloc.

Tallante. = Ang magapótol.

Tallar. = Buquid ng̃a guitobóan sa mg̃a cahoy ng̃a maáyo na ng̃a
pagatagáon. * Paglíloc. * Pagbaraja sa magasugál sa monte.

Tallarin. V. Fideos.

Tallarola. = Capandáyan ng̃a magámit sa mg̃a haláblan ng̃a pagaháblan sa
panápton ng̃a guing̃álan ug terciopelo.

Talle. = Baihon, pagcabótang sa laoas, pagcatíndog. * Haoac. * Dagoay
sa mg̃a bisti. * V. Modo hasta casaráng̃an. * Calaínan sa bisan onsa.

Tallecer. V. Entallecer.

Tallecillo. = Pagcabótang sa laoas, pagcatíndog, baihon ng̃a
molomalágsot, ng̃a díli ang̃ay caáyo.

Taller. = Baláy, lugar ng̃a pagabuhátan sa bisan onsa. * Escolahán ng̃a
pagatón-an ug pagtorlóan sa mg̃a táuo. * Sanggáan, bolotáng̃an sa mg̃a
prasco ng̃a sinórlan sa mg̃a salsa ng̃a nagacaláin lain.

Tallista. V. Tallador.

Tallo. = Orlot.

Tallon. V. Taberna.

Talludo. = Ang orlótan caáyo, ang may dagcóng orlot. * Ang motóbo
caáyo, ang hatáas. * Ang maánad sa daótan ng̃a batásan.

Tamándoa. = Mananáp sa Perú, ng̃a maíng̃on ing̃on sa baboy ug tigcáon sa
mg̃a hormigas.

Tamañamente. = Maíng̃on sa pagcadagcó sa lain ng̃a butang.

Tamañico, ca, llo, lla, to, ta. = Ang diótay, ang dagcó.

Tamañito. = Ang guicalisáng̃an, ang mahárloc, ang guiculbáan, ang
nacógmat.

Tamaño. = Pagcadagcó, pagcagántong sa bisan onsa. * Ang diótay.

Támaras. = Bong̃a ng̃a guing̃álan ug dátiles sa bulig pa. * Mg̃a sológnod
ng̃a magamáy caáyo.

Tamarindo. = Cahoy ug ang iang bong̃a ng̃a ang sambag.

Tamarriquito ó Tamarrusquito. = Diótay uyámot.

Tamba. = Habol sa higdáan.

Tambalear. = Pagalipólong. * Pagoánglo oanglo, pagsampáray.

Tambaleo. = Pagcaalipólong. * Pagcaoánglo oanglo, pagcasampáray.

Tambanillo. = Dayan dayan sa mg̃a buhat sa cota.

Tambarillo. = Calaínan sa caban caban.

Tambesco. = Duyan sa mg̃a báta.

Tambien. = Opód, osáb, ing̃on man opód.

Tambo. = Halapítan.

Tambor. = Tamból. * Ang magabásal sa tamból. * Sanglágan sa capé. * Ang
solód ng̃a guibútang sa lain ng̃a solód. * Agágan sa asúcar.

Tamborete. = Cahoy ng̃a guipahaáng̃ay sa mg̃a tomóy, sa mg̃a talároc sa mg̃a
sacayán, ug ng̃a mahímo ug calig-ónan sa mg̃a mastelero ng̃a guisúmpay.

Tamboril. = Tamból ng̃a diótay ng̃a pagagamíton sa mg̃a mulópio sa mg̃a
longsod sa mg̃a pagsabáy.

Tamborilada. = Pagcahágbong, pagcaósdac sa sampot. * Pagcapócpoc sa
camót, sa olo.

Tamborilazo. = Idem.

Tamborilear. = Pagbásal sa tamból. * Pagdáyeg ug maáyo sa bisan cansa,
sa pagbántog sa iang mg̃a quinaárman. * Pagtopóng sa mg̃a letra sa marca
sa pigsánan sa imprenta.

Tamborilero. = Táuo ng̃a may opicio sa pagbásal sa tamból.

Tamborilete. = Papán ng̃a laro sa pagcadagcó sa usá ca dapal ug sa
guibágon sa usá ca torlo, ng̃a icatopóng sa mg̃a letra sa marca sa mg̃a
pigsánan sa imprenta.

Tamborilillo. = Tamból ng̃a diótay caáyo, ng̃a duláan sa mg̃a báta.

Tamboritear. V. Tamborilear.

Tamiz. = Agágan sa mg̃a binócboc.

Tamo. = Agbon, dagámi ng̃a magamáy caáyo.

Tampoco. = Díli osáb, díli opód.

Tamujo. = Tanóm ng̃a tuncan.

Tan. = Magsáma, maíng̃on. * Tonóg sa mg̃a tolónggon. * Ang ting̃og nila.

Tanaceto. = Tanóm.

Tanda. = Pagcaílis, pagcaólus, pagcapúle. * Buhat sa usá ca tibúoc ng̃a
aldao. * Pila ca buoc ng̃a táuo con mananáp ng̃a nanagbóhat. * Cadaghánan
sa mg̃a pagbúnal, sa mg̃a paghámpac.

Tanganillo. = Bató, cahoy, &c., ng̃a guitongtóng̃an sa bisan onsa.

Tanganillas (en). = Sa pagcaoaláy calig-ónan, sa catáhap, sa catahápan.

Tángano. = Bocóg con cahoy ng̃a hamóbo ng̃a pagatongtóng̃an sa salapí, ug
silbi sa pagsugál sa mg̃a táuo.

Tangente. = Ang muábot, ang modápat.

Tangible. = Ang arang cubílon, ang mahímo ng̃a pagahicápon.

Tangidera. = Pisi ng̃a dagcó ng̃a magámit sa mg̃a sacayán.

Tango. V. Tángano.

Tantarantan. = Tonóg sa tamból con pagabáslan sa masóbsob, sa mabános
ng̃a pagtóctoc. * Pagpócpoc sa pagcacálit.

Tanteador. = Ang magatándi, ang magatándig.

Tantear. = Pagtándig, pagtándi. * Pagtimáan sa mg̃a tantos sa mg̃a
pagsugál arón hibalóan ang táuo ng̃a macadáog. * Pagsúsi, paghíling sa
bisan onsa. * Pagsógor sa pagbárlis sa mg̃a pagpíntal. * Pagpálit sa usá
ca hias, baláy, &c., sa maong bili ng̃a guihátag ug guipálit sa lain,
tong̃ód sa gahóm ng̃a guitógot sa batásan sa mg̃a leyes, usáhay, sa mg̃a
caubánan, &c.

Tanteo. = Pagcatándig, pagcatándi sa usá ca butang sa lain ng̃a butang.
* Isip sa mg̃a bató, sa mg̃a tantos ng̃a guidáog sa mg̃a pagsugál. *
Pagcabáyad tong̃ód sa bisan onsa ng̃a hias, baláy, &c., sa maong bayad
ng̃a guipálit sa lain. * Gahóm ng̃a guipanógot sa mg̃a leyes, sa batásan,
usáhay, sa obán ng̃a mg̃a tauo, arón moángcon sila sa mg̃a hias, mg̃a
baláy, &c., sa maong bale ng̃a guipálit sa lain. * Paghúna húna sa
pagcaboótan arón macúha ang tuyo ng̃a guipanghináot. * Sinógdan sa mg̃a
barlis ng̃a ióna sa mg̃a pagpíntal.

Tanto. = Pagcadagcó sa bisan onsa. * Hinúad sa bisan onsang sulat. *
Bató ng̃a silbi sa pagtimáan sa mg̃a pagdáog sa mg̃a sugál.

Tañedor. = Ang magacáblit, ang magatáihop sa mg̃a tolónggon.

Tañer. = Pagcáblit, pagtáihop sa mg̃a tolónggon. * Pagbágting.

Tañido. = Ting̃og sa mg̃a tolónggon, sa mg̃a campana, &c.

Tapa. = Tabon, taclob sa mg̃a caban, sa mg̃a baul, &c.

Tapabalazo. = Songsong sa mg̃a bohó ng̃a guibúhat sa mg̃a bala sa mg̃a
quilid sa mg̃a sacayán.

Tapaboca. = Sagpá, sumbag sa bába, sa camót ng̃a binúclar. * Polong ng̃a
icapahílom sa lain ng̃a nagasuguílon.

Tapada. = Babáye ng̃a magadóngdong ug maáyo, arón díli sia hiílhan.

Tapadera. = Taclob sa mg̃a saro, sa mg̃a colon, &c.

Tapadero. = Taclob sa bisan onsa.

Tapadillo. V. Cobertizo.

Tapadizo. = Pagcatábon, pagcadóngdong sa mg̃a babáye, arón díli sila
hiílhan.

Tapador. = Ang magatáclob, ang magatábon, ang magasóngsong. * V.
Tapadera.

Tapadura. = Pagcatábon, pagcasóngsong, pagatáclob.

Tapafunda. = Tabon sa mg̃a pistola, sa mg̃a pusil ng̃a diótay.

Tapamiento. V. Tapadura.

Tapapies. = Bisti ng̃a hatáas, ng̃a muábot hasta sa mg̃a tiil.

Tapar. = Pagtábon, pagtáclob, pagsóngsong. * Pagcágon cagon.

Taperujarse. = Pagtábon sa mg̃a babáye sa ilang nauong, sa oaláy
caang̃áyan.

Taperujo. = Tabon ng̃a daótan.

Tapetado. = Color ng̃a molomaítom.

Tapete. = Baníg ng̃a diótay. * Tabon sa mg̃a lamesa, sa mg̃a caban, &c.

Tapia. = Pared, bongbong sa lonlon ng̃a yota ng̃a dinásoc ug maáyo.

Tapiador. = Ang magabúhat sa mg̃a tapia.

Tapial. = Hormáhan sa pagbúhat sa mg̃a tapia.

Tapiar. = Paglibót, paglícos sa bisan onsang lugar, sa mg̃a pared, sa
mg̃a cota sa lonlon ng̃a yota ng̃a dinásoc ug maáyo.

Tapicería. = Cadaghánan sa mg̃a panápton sa igagáma, sa hilo sa buláoan
con sa salapí, ng̃a guibúlac bulácan ug guinooátan sa mg̃a magacaláin
lain ng̃a dagoay. * Solód ng̃a pagatipígan sa mg̃a panápton ng̃a guiíng̃on
carón.

Tapicero. = Ang magahábol sa mg̃a panápton ng̃a guiíng̃on carón, ug ang
magabántay niána.

Tapiería. = Cadaghánan sa mg̃a tapia.

Tapioca. = Almidól ng̃a maputí caáyo, sa América.

Tapirujarse. V. Taperujarse.

Tapirujo. V. Taperujo.

Tapiz. = Panápton ng̃a dagcó sa balahíbo sa mg̃a carnero con sa igagáma,
ug usáhay sa hilo sa buláoan con sa salapí, ng̃a guibólac bolácan ug
guinooátan sa mg̃a dagoay ng̃a nagacaláin lain.

Tapizar. V. Entapizar.

Taplo. = Pinggan.

Tapon. = Songsong.

Tapsia. = Tanóm.

Tapujarse. = Pagtábon sa nauong.

Tapujo. = Pagcatábon sa nauong. * Bisan onsang polong ng̃a icapaligás
ligás. * Sa matúod.

Taque. = Pagcatonóg, pagcabánha sa mg̃a yaoíhan sa pagyáoe sa mg̃a tacop.
* Pagcatóctoc sa mg̃a pultahán.

Taquigrafía. = Quinaárman sa pagsúlat sa pagcatúlin caáyo, sa paggámit
sa mg̃a barlis ug mg̃a timáan ng̃a masáyon pagabuháton.

Taquigráfico. = Ang nahatong̃ód sa taquigrafía.

Taquígrafo. = Ang maálam sa taquigrafía.

Taquin. = Malimbóng̃on, malilímbong.

Taquinero. = Sogaról sa sugál ng̃a guing̃álan sa taba.

Tara. = Ang bahin sa timbang ng̃a macúha sa bisan onsa ng̃a
pagatimbáng̃on, tong̃ód sa cabóg-at sa mg̃a pisi, sa mg̃a cajon, sa mg̃a
balóyot, sa mg̃a puyo puyo ng̃a hingsórlan sa mg̃a manggar. * Palito,
cahoy ng̃a pagasulátan sa mg̃a número, arón díli hicalímtan ang isip sa
tagsa tagsa ca pagtímbang sa bisan onsa ng̃a pagatimbáng̃on.

Taracea. = Pagcasinámbag, pagcasácot sa mg̃a color ng̃a nagacaláin lain
sa bisan onsa ng̃a pagabuháton sa mg̃a cahoy, sa mg̃a bató, &c.

Taracear. = Pagbúhat sa bisan onsa, sa pagsácot sa mg̃a cahoy, sa mg̃a
bató, &c., ng̃a nagacaláin lain ug color.

Taragallo. = Cahoy ng̃a guibítay sa liog sa obán ng̃a mg̃a mananáp.

Taragozo. = Longsod.

Taragozajida. = Longsod ng̃a dagcó, ciudad.

Tarambana. = Táuo ng̃a boang boang, ng̃a cundátan caáyo.

Tarando. = Mananáp ng̃a maíng̃on ing̃on sa usá.

Tarángana. V. Morcilla.

Tarantela. = Sones ng̃a oaláy caang̃áyan.

Tarántula. = Calaínan sa laoa laoa ng̃a himáac ug malála caáyo.

Tarantulado. V. Atarantado.

Tarara. = Ting̃og sa bodyong, sa trompeta.

Tararira. = Calípay ng̃a sináctan sa mg̃a pagbánha ug mg̃a pagsínggit. *
Táuo ng̃a cundátan.

Tarasca. = Dagoay sa saoa, sa bitin. * Babáye ng̃a malágsot, candátan ug
sa maísog ng̃a gaoi.

Tarascada. = Pagcapáac, pinaácan. * Polong, balíbad ng̃a maháit ug
maísog.

Tarascar. = Pagpáac, pagsámar sa mg̃a ng̃ipon.

Taravilla. = Tranca sa mg̃a tacop. * Bilic bilic. * Táuo ng̃a
hinuguilánon caáyo, ng̃a mamólong sa oaláy casayóran ug cahológan. *
Tabían.

Taray. = Cahoy.

Tarazar. V. Tarascar. * Pagsámoc. * Pagpalisód, pagpayógot.

Tarazo. = Ang bahin ng̃a napótol, ng̃a nabúlag sa bisan diin, pinótol sa
bisan onsa.

Tarbea. = Solód ng̃a dagcó.

Tardador. = Ang madúgay, ang magadúgay.

Tardanaos. = Isda.

Tardanza. = Pagcadúgay, pagcaláng̃an lang̃an.

Tardar. = Pagdúgay, pagláng̃an lang̃an.

Tarde. = Hapon. * Sa túig, sa tiempo ng̃a díli na mao, ng̃a díli macaígo.

Tardecica, ta. = Cagabihíon, harúul sa pagcasálop sa adlao.

Tardepiache. = Sa pagcadúgay caáyo, sa díli na tiempo.

Tardíamente. = Idem.

Tardío. = Ang madúgay sa pagábot. * Mahináyon, madugáyon.

Tardo. = Madugáyon, mahináyon. * Borong, ang díli macasábot.

Tardon. = Ang madúgay caáyo sa pagbúhat sa bisan onsa.

Tarea. = Tilía. * Buhat ng̃a pináhat, bináhin sa mg̃a magtotóon sa ilang
mg̃a tinón-an. * Cacúgui sa bisan onsang buhat ng̃a canúnay.

Targum. V. Interpretacion.

Tarida. = Calaínan sa sacayán.

Tarifa. = Papel ng̃a sinolátan sa mg̃a bale sa bisan onsa ng̃a ibalígya,
ug sa mg̃a derechos ng̃a ibáyad sa tong̃ód niána.

Tarima. = Tolónban, tonbánan sa mg̃a cahoy. * Tinócod sa mg̃a papán, ng̃a
pagabotáng̃an sa mg̃a tiil.

Tarin. = Sicaoálo.

Tarina. = Pinggan ng̃a dagcó, sucarán.

Tarja. = Cahoy ng̃a pagabarlísan sa pagtimáan sa mg̃a otang sa mg̃a táuo
ng̃a mamálit sila sa bisan onsa sa pagcainótang.

Tarjador. = Ang magatimáan sa mg̃a otang, sa pagbárlis sa tarja.

Tarjar. = Pagtimáan sa mg̃a otang, sa pagbúhat sa mg̃a barlis sa cahoy
ng̃a guitagána niána.

Tarjero. V. Tarjador.

Tarjeta. V. Tarja. * Papel ng̃a diótay ug pino, ng̃a sinolátan sa ng̃alan
sa nagadála, ng̃a ibílin sa mg̃a baláy sa táuo ng̃a pagaduáuon unta, ug
ng̃a oalá hiabótan sa ila, con ng̃a guipadála sa mg̃a ila sa adlao ng̃a
guicatauóhan nila.

Tarquía. V. Tarja.

Tarquin. = Ang yánang, ang lapoc, ang hugao ng̃a nahabílin sa lugar ng̃a
guibaháan sa tubig.

Tarquinada. = Pagcalógos sa bisan cansang babáye sa pagcasalá canía.

Tarreñas. = Mg̃a batóng manípis ng̃a guisócsoc sa mg̃a báta sa mg̃a torlo
sa ilang mg̃a camót sa pagpatonóg caníla.

Tarro. = Sorlánan sa yota ng̃a masínao, ng̃a pagabotáng̃an sa mg̃a
matám-is. * Panácsan ng̃a pagagamíton sa mg̃a baquero sa pagpagátas sa
mg̃a carnerong baye ug sa mg̃a canding.

Tártago. = Tanóm. * Calisód, cayógot. * Pagtíao ng̃a mabóg-at.

Tartajear. = Pagpamólong sa pagtaguílis sa obán ng̃a mg̃a letra sa mg̃a
polong.

Tartajoso. = Yong̃it.

Tartalear. = Pagcoróg coróg. * Paglíhoc sa madalí caáyo. * Paglísang,
pagcólba.

Tartamudear. = Pagyóng̃it, pagtóna tona.

Tartamudo. = Yong̃it, ang magatóna tona sa pagpamólong.

Tartana. = Sacayán ng̃a diótay. * Coche ng̃a guiátpan.

Tartáreo. = Ang nahatong̃ód sa impierno.

Tártaro. = Lalog sa bino ng̃a nahadócot sa mg̃a quilid ug sa sampot sa
mg̃a sodlánan.

Taruga. = Mananáp sa Indias.

Tarugo. = Tutóc.

Tas. = Landasán sa pagbácbac sa salapí, sa buláoan, &c.

Tasa. = Ang bili ng̃a guipabíli sa mg̃a ponóan sa bisan onsa ng̃a
ibalígya. * Socod, batacán.

Tasacion. = Pagcabíli, pagcabótang sa bale sa bisan onsa ng̃a ibalígya.

Tasadamente. = Sa pagsócod. * Sa pagcahápit.

Tasador. = Ang magapabíli, ang magabútang sa mg̃a bale sa bisan onsa ng̃a
ibalígya.

Tasajo. = Hioa sa carne ng̃a guiasínan ug guibúlad.

Tasar. = Pagpabíli, pagbútang sa bale sa bisan onsa ng̃a ibalígya. *
Pagbáyad sa tagsa tagsa ing̃on sa catarúng̃an, sa ing̃on sa ang̃ay sa
caugalíng̃on ng̃a pahanóngdan.

Tascar. = Pagtonóg, pagbánha sa pagcáon sa mg̃a mananáp sa cumpay ng̃a
guipacáon caníla. * Pagósap sa mg̃a cabayo sa preno. * Pagbalí sa panit
sa cáñamo arón masáyon pagagalíng̃on.

Tasco. = Ang panit sa cáñamo.

Tasconio. V. Talque.

Tasquera. = Pagcaáoay, pagcalális. * Tanguayán.

Tasquil. = Sinápsap ng̃a magamáy sa bató.

Tastara. = Dolodáhon ng̃a dolodagcó sa salabaro.

Tastaz. = Binócboc ng̃a icahínis sa mg̃a tumbága.

Tasto. = Daótan ng̃a lamí sa obán ng̃a mg̃a calán-on ng̃a napán-os.

Tatarabuelo. = Apóhan sa tohor.

Tataradeudo. = Caubánan, guinicánan, tigúlang ng̃a caráan caáyo.

Tataranieto. = Apó ng̃a itagótlo.

Tatas (andar á). = Pagsógod sa paglacát sa mang̃a báta.

Tate. = Nan, dan. * Mahínay hinay.

Tato. = Yung̃it. * Mananáp ng̃a maíng̃on ing̃on sa usá ca baboy ng̃a diótay,
sa Guinea ug sa Indias.

Taumaturgo. = Táuo ng̃a cating̃aláhan sa iang mg̃a buhat.

Taurino. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a bacang toro.

Táuro. = Ang icadúhang timáan sa Zodiaco.

Tauromaquia. = Quinaárman sa pagatúbang ug sa pagpatáy sa mg̃a bacang
toro.

Tautología. = Pagcaopód sa pagásoy sa moong casangputánan, sa mg̃a
polong ng̃a nagacaláin.

Taxativo. = Ang magalibót sa bisan onsa.

Taz á taz. = Pagcatagílis sa usá ca butang sa lain ng̃a butang sa oaláy
tolotónton.

Taza. = Panácsan, yahong, caldóhan. * Lugar ng̃a bolotáng̃an sa tubig sa
mg̃a tobóran.

Tazaña. V. Tarasca.

Tazmía. = Cadaghánan sa trigo, &c., ng̃a guihátag sa tagsa ca táuo ng̃a
guipahátan sa mg̃a icapólo sa mg̃a bong̃a.

Tazon. V. Taza.



TE

Te. = Sá, tanóm sa sá guican sa Guinharían sa mg̃a insic.

Tea. = Sinápsap, pinótol sa cahoy ng̃a tagócan, ng̃a pagadagcótan ug
masíga caáyo.

Teame. = Calaínan sa bató.

Teamide. = Idem.

Teatino. = Padreng clérigo sa caparían ni San Cayetano.

Teatril. = Ang nahatong̃ód sa lugar ng̃a pagabuhátan sa mg̃a dula.

Teatro. = Lugar ng̃a pagabuhátan sa mg̃a dula. * Quinaárman sa pagbúhat
sa mg̃a dula. * Cadaghánan sa mg̃a dula ng̃a arang buháton sa teatro.

Tecla. = Papán papán ng̃a diótay ng̃a pagacablíton sa pagpatonóg sa
órgano, sa clabe, &c. * Bisan onsa ng̃a quinahánglan ng̃a husáyon sa
dagcóng cacúgui.

Teclado. = Cadaghánan sa mg̃a tecla sa órgano, &c.

Teclear. = Pagcáblit sa mg̃a tecla sa órgano, &c. * Paglíhoc sa mg̃a
torlo maíng̃on sa táuo ng̃a nagacáblit sa órgano, &c. * Pagsoláy sa luyo
ug sa luyo, sa pagdáng̃at sa bisan onsa ng̃a guipanghináot.

Técnico. = Polong ng̃a caugalíng̃on sa tagsa ca quinaárman.

Techado. = Atóp.

Techar. = Pagatóp, pagáng̃ay, pagbútang sa mg̃a tesa.

Techo. = Atóp. * Baláy, pinuyánan. * Longsod ng̃a guicatauóhan sa tagsa
tagsa. * Ang calo.

Techumbre. = Atóp ng̃a dagcó ug hatáas caáyo.

Tedero. = Capandáyan sa pothao ng̃a pagatongtóng̃an sa mg̃a tea ng̃a
magaíoag.

Te-Deum. = Pagámpo ng̃a guinagámit sa santa Iglesia sa pagsalámat sa
Dios tong̃ód sa bisan onsang calóoy.

Tediar. = Pagdomót.

Tédio. = Domót. * Pagcabórlay.

Tedioso. = Ang magabórlay, ang magaaling̃ása, ang macasámoc.

Tegual. = Buhis ng̃a caráan.

Tegumento. = Tabon sa bisan onsa.

Teinada. V. Cobertizo.

Teja. = Tesa.

Tejadillo. = Atóp atóp ng̃a diótay. * Pagcapóg-oc sa mg̃a dahon sa baraja
sa paglímbong.

Tejado. = Atóp ng̃a guitabónan sa mg̃a tesa. * Capote. * Calo.

Tejer. = Lugar ng̃a pagabuhátan sa mg̃a tesa.

Tejeroz. = Balisbísan sa atóp ng̃a guitabónan sa mg̃a tesa.

Teje maneje. = Pagcabátir, pagcalaláng sa pagbúhat sa bisan onsa.

Tejedor. = Maghahábol, ang magahábol.

Tejedura. = Pagcahábol.

Tejer. = Paghábol. * Paghósay, pagáng̃ay sa bisan onsa.

Tejera. V. Tejar.

Tejería. = Idem.

Tejero. = Ang magabúhat sa mg̃a tesa.

Tejido. = Panápton.

Tejillo. = Bacus ng̃a sinalápid ng̃a magámit sa mg̃a babáye.

Tejo. = Tipac sa tesa ng̃a malíng̃in, ng̃a magámit sa mg̃a báta sa pagdúla.
* Buláoan ng̃a baol pa. * Cahoy.

Tejoleta. = Tipac sa tesa.

Tejon. = Buláoan ng̃a baol pa. * Mananáp sa opát ca tiil.

Tejuela. = Tipac sa tesa, sa saro, sa colon, &c. * Papán ng̃a icahátag
sa maáyong dagoay sa mg̃a siya sa mg̃a cabayo.

Tejuelo. = Ang lugar sa mg̃a bocó bocó sa mang̃a libro ng̃a pagasulátan sa
hingtúngdan ng̃a ng̃alan sa maong mg̃a libro.

Tela. = Panápton. * Bisan onsa ng̃a hinábol. * Lugar ng̃a pagalibótan, sa
pagbúhat sa mg̃a dula. * Lauot sa bino, &c., ng̃a molotáo ng̃a tolotibúoc
sa ibábao. * Panit panit ng̃a manípis sa ubán ng̃a mg̃a bong̃a ng̃a anáa sa
ilálom sa nahaónang panit. * Bolog sa mg̃a matá. * Bacac, limbong.

Telar. = Haláblan.

Telaraña. = Baláyan sa mg̃a laoa laoa. * Bisan onsa ng̃a manípis uyámot,
ng̃a oaláy polós ug bale.

Telefio. = Tanóm.

Telegráfico. = Ang nahatong̃ód sa telégrafo.

Telégrafo. = Máquina sa hatáas ug binútang sa mg̃a lugar ng̃a hatáas, ng̃a
pagabuhátan sa mg̃a timáan, sa pagpahibaló sa mg̃a balíta. * Bandeláan.

Telera. = Sisip ng̃a igahagóot sa mg̃a punta sa mg̃a daro. * Ang cahoy sa
mg̃a pigsánan sa mg̃a panday sa cahoy.

Telero. = Cahoy sa mg̃a sandígan sa mg̃a caro ug sa mg̃a galíng̃an.

Telescopio. = Anteojo. * Capandáyan ng̃a guitaólan sa mg̃a salamín sa
pagsolóng sa bisan onsa ng̃a halayó.

Teleta. = Papel ng̃a mabága ng̃a italioála sa mg̃a papel ng̃a sinulátan,
arón díli mapánas ang mg̃a letra. * Saláhan sa mg̃a baláy ng̃a pagabuhátan
sa papel, ng̃a pagaaguían sa tubig, sa sabáo sa panápton ng̃a dinócdoc.

Teleton. = Panápton sa igagáma ng̃a mabága.

Telilla. = Panápton ng̃a manípis sa balahíbo sa mg̃a carnero.

Telina. = Quinháson, tooay.

Telon. = Tabil sa mg̃a teatro, sa mg̃a lugar ng̃a pagabuhátan sa mg̃a dula.

Telonio. = Lugar ng̃a pagabáidan sa mg̃a baláidon sa hari con sa
Guinharían.

Tellina. V. Telina.

Telliz. = Panápton ng̃a igatábon sa mg̃a siya sa mg̃a cabayo.

Telliza. = Panápton ng̃a igatábon sa mg̃a higdáan.

Tema. = Hingtúngdan sa mg̃a sa suguílon, sa mg̃a oáli. * Pagcagáhi sa
húna húna sa bisan onsang tuyo. * Húna húna ng̃a canúnay sa mg̃a buang.

Temático. = Ang nahúsay ing̃on sa matúod ng̃a hingtúngdan. * V. Temoso.

Tembladal. V. Tremedal.

Tembladera. = Baso, sorlánan ng̃a halagpád sa salapí, sa duhá ca
colaptánan. * V. Tembleque. * Isda.

Temblador. V. Tremedal.

Temblante. = Idem. * Bocála.

Temblar. = Coróg coróg. * Quirang quirang, quibig quibig, cobog. *
Paglínog sa yota. * Paghárloc. * Paglísang, pagcógmat.

Tembleque. = Dayan dayan, dagom ng̃a guibotáng̃an sa olo sa mg̃a batóng
mahál, ng̃a igadáyan dayan sa mg̃a babáye sa ilang bohóc.

Temblequear. = Pagcórog coróg sa masóbsob.

Temblon. V. Temblador. * Ang taláoan, maharlócon.

Temblor. = Pagcacórog coróg. * Pagcalínog sa yota.

Tembloso. = Ang magacórog coróg sa masóbsob.

Temedero. = Ang tacús ng̃a pagacatahápan, ng̃a pagaharlúcan.

Temedor. = Ang mahárloc, ang matáhap.

Temer. = Paghárloc, ang pagtáhap.

Temerariamente. = Sa pagcaoaláy boot ug húna húna sa pagbóhat sa bisan
onsa.

Temerario. = Ang díli magahúna húna ug maáyo sa mg̃a icadáoat sa iang
pagbúhat.

Temeridad. = Buhat ng̃a guibúhat sa oalá húna hunáon ug maáyo. *
Pagcalíbac libac.

Temeron. = Ang magapamaísog.

Temerosamente. = Sa cahádloc, sa catáhap.

Temeroso. = Ang macahárloc, ang magatáhap. * Maharlócon, taláoan.

Temible. V. Temedero.

Temor. = Pagcahárloc, pagcatáhap.

Temoso. = Ang magaparáyon sa iang húna húna.

Tempanador. = Capandáyan ng̃a icaábli sa mg̃a baláyan sa mg̃a putiócan.

Témpano. V. Timbal. * Hioa sa baboy. * Ang panit ng̃a binúclar sa mg̃a
tambol, &c. * Tabon ng̃a malíng̃in sa mg̃a cuba. * Tabon sa mg̃a baláyan sa
mg̃a putiócan.

Temperacion. V. Temperamento.

Temperadamente. V. Templadamente.

Temperamento. = Pagcabótang, pagcatúgnao, pagcaínit pagcaúlan, &c. *
Pagpatigáyon sa pagbúhat sa bisan onsa.

Temperante. = Ang magapahínay hinay.

Temperatura. V. Temperamento.

Temperie. = Pagadacó ug pagcadiótay sa init ug sa tugnao.

Tempero. = Maáyong pagcabótang sa yota sa tiempo ng̃a taliólan.

Tempestad. = Onós ng̃a dagcó, baguio. * Pagcaísog sa gaoi. * Polong ng̃a
maháit.

Tempestivamente. = Sa maáyong tiempo, sa túig ng̃a macaígo.

Tempestivo. = Ang guibúhat ug guipamólong sa maáyong tiempo, sa
pagcaáng̃ay.

Tempestuosamente. = Sa pagcaonós, sa pagcabáguio.

Templa. = Cola ng̃a magáma sa poghac sa itlog ng̃a binatíl sa tubig.

Templadera. = Tacop ng̃a ibótang sa mg̃a balaháan sa tubig, arón muágui
lamang ang quinahánglan.

Templado. = Ang maganonót sa casaráng̃an sa pagcáon ug sa pagínom. *
Tiempo ng̃a díli sa tugnao ug díli usáb sa init.

Templador. = Ang magapaáng̃ay, ang magapahínay hinay. * Capandáyan ng̃a
icaáng̃ay sa mg̃a coldas sa mg̃a arpa, &c.

Templadura. = Pagcaáng̃ay sa bisan onsa.

Templanza. = Casaráng̃an. * Pagcapogóng sa capong̃ót, &c.

Templar. = Pagpahínay hinay, pagcóha sa caísog sa bisan onsa, sa
capong̃ót, &c. * Paghíngpit sa mg̃a tumbága. * Pagáng̃ay sa mg̃a coldas sa
mg̃a tolónggon. * Paghiósa ug pagsácot ug maáyo sa mg̃a color sa mg̃a
pintal. * Paginárlao sa bino, sa tubig, &c. * Pagnonót sa casaráng̃an sa
pagcáon ug sa pagínom. * Pagsóbo sa mg̃a hing̃aníban.

Temple. = Pagcabótang sa tiempo sa pagcaínit con sa pagcatúgnao. *
Casóbo sa mg̃a hing̃aníban ug pagcahíngpit sa mg̃a tumbága. * Pagcaquinaía
sa gaoi. * Pagcaáng̃ay sa mg̃a tolónggon.

Templete. = Bisan onsa ng̃a guibúhat sa bató, sa papán, &c., sa dagoay
sa Singbahán.

Templo. = Singbahán, alampóan.

Témpora. = Tiempo ng̃a pagapoasáhan sa miércoles, viernes ug sábado sa
semana, sa nacaópat sa tagsa ca túig.

Temporada. = Pagcadúgay, cadugáyan sa tiempo.

Temporar. = Ang madúgay sa pila ca túig, bulan, semana con arlao. *
Onós, pagcahorós sa hang̃in.

Temporalidad. = Capuslánan ng̃a macúha sa mg̃a Padre, ng̃a guican sa
tong̃ód sa ilang opicio. * Ang nahatong̃ód niíning quinabúhi, sa
calibútan.

Temporalizar. = Paghímo sa diótay ng̃a cadugáyan sa bisan onsa ng̃a tacós
onta ng̃a madúgay caáyo.

Temporalmente. = Sa pila ca túig, sa pila ca bulan, sa pila ca semana,
sa pila ca adlao.

Temporáneo. V. Temporal hasta onós.

Temporario. = Ang madúgay lamang sa tiempo ng̃a guitagál.

Temporizal. V. Contemporizar. * Pagbúhat sa bisan onsa arón moágui ang
tiempo.

Tempranal. = Yota, tanóm con cahoy ng̃a mobóng̃a sa masayó.

Tempranamente. = Sa masayó.

Tempranero. V. Temprano.

Tempranilla. = Calaínan sa ubas ng̃a mahínog sa masayó.

Temprano. = Ang masayó, sa pagcasayó.

Temulento. = Hobóg, hobgánon, ang nahobóg.

Tena ó Tinada. = Panón sa mg̃a carnero ug sa mg̃a canding ng̃a díli
molabáo sa canúman ca buoc.

Tenacear. V. Atenacear. * Pagópod opod sa bisan onsang tuyo.

Tenacero. = Ang magabúhat ug magabalígya sa mg̃a sipit, sa mg̃a cumpit.

Tenacidad. = Pagcapílit, pagcadócot ug maáyo sa bisan onsa. *
Pagcaparáyon sa caugalíng̃on ng̃a húna húna.

Tenallo. = Buhat ng̃a icalíg-on sa mg̃a cota.

Tenaz. = Ang napílit ug nadúcot caáyo. * Ang malíg-on sa iang húna
húna, ang díli pasámbag.

Tenaza. = Buhat ng̃a icalíg-on sa mg̃a cota. * Sipit, cumpit. * Ng̃ipon ug
mg̃a cocó sa ubán ng̃a mg̃a mananáp.

Tenazada. = Pagcacóha sa bisan onsa, sa cumpit. * Pagcapáac.

Tenazmente. = Sa pagcapílit caáyo, sa pagcalíg-on.

Tenazon (á). = Sa pagcacálit, sa pagcaáhat.

Tenazuelas. = Cumpit ng̃a diótay.

Tenca. = Isda.

Ten con ten. = Sa pagcaánam anam, sa pagcahínay hinay. * Sa pagcaáng̃ay.
* Sa pagcatópong.

Tendal. = Toldo ng̃a ibótang sa bisan diin, arón malándong.

Tendalera. = Pagcaoaláy cahusáyan sa bisan onsa. * Pagcacátag.

Tendalero. = Como el siguiente.

Tendedero. = Halayháyan sa bisan onsa.

Tendedor. = Ang magahaláyhay.

Tendedura. = Pagcahaláyhay.

Tendejon. = Tiendáhan ng̃a diótay. * Balong balong sa daútan ng̃a
pagcabúhat.

Tendel. = Pisi ng̃a guinabítay sa mg̃a panday sa cota, arón matónton
caáyo ang mg̃a pared ng̃a guibúhat nila.

Tendencia. = Pagcaáng̃ay sa usá ca butang sa lain ng̃a butang.

Tender. = Pagbóclar, paghínay, pagpatáas. * Paghaláyhay. * Pagárang,
pagóndang, pagbía sa tuyo sa bisan onsa ng̃a guipanghináot. * Paghayáng
sa mg̃a táuo ng̃a nanagsugál sa baraja sa mang̃a cartang tanán sa lamesa,
cay nasáyor sila ng̃a nanagdáug. * Paghígda, paglígar. * Pagtúyod. *
Pagpanghináot sa bisan onsang tuyo.

Tenderete. = Sugál sa baraja. * V. Tendalera.

Tendero. = Ang taguía ug ang muátang sa tiendáhan.

Tendidamente. = Sa pagcatúyod. * Sa pagcatáas.

Tendido. = Cadaghánan sa mg̃a lingcoránan sa lugar sa mg̃a dula sa mg̃a
toro. * Cadaghánan sa mg̃a panápton ng̃a binunácan sa tagsa ca labandera.
* Cadaghánan sa mg̃a tinápay, sa oalá pa isolód sa horno.

Tendiente. = Ang mabóyoc sa bisan onsa ug sa bisan diin.

Tendinoso. = Ang may daghan ng̃a mg̃a cosóg.

Tendon. = Cosóg.

Tenebrario. = Candelero sa totólo ca tomóy, ng̃a pagaolbócan sa mg̃a
candela sa pagtinieblas.

Tenebrosamente. = Sa pagcang̃ítng̃it.

Tenebrosidad. = Pagcang̃ít ng̃it, cang̃itng̃ítan.

Tenebroso. = Mang̃ít ng̃it.

Tenedero. = Cahalármon sa dagat ng̃a pagagonítan, pagasacátan sa ancla,
sa sinípit.

Tenedor. = Ang dona. * Ang magabántay, magaalíma ug magahúpot sa bisan
onsa, sa ng̃alan sa lain. * Capandáyan sa lamesa ng̃a calán-an, ng̃a
guitaólan sa totólo con sa opat ba ca ng̃ipon con tomóy, ng̃a igatólpoc
ug icacúhit sa mg̃a sud-an.

Tenencia. = Pagcadóna sa bisan onsa. * Cahímtang sa pagcateniente, sa
pagcaílis.

Tener. = Dona, may. * Pagcóha, pagcóbot, pagcúpot sa bisan onsa. *
Pagságang, pagpogóng, pagháoid. * Pagbóot. * Pagpógos. * Pagpasáca sa
caogalíng̃on ng̃a baláy, paghátag sa halapítan.

Tenería. = Lugar ng̃a pagacurtíhan sa mg̃a panit.

Tenesmo. = Saquét ng̃a nahamótang sa pagcagáhi sa tae sa sulúd sa mg̃a
tináe.

Tenia. = Bitoc ng̃a hatáas caáyo ng̃a malópiac.

Tenienta. = Asáoa sa teniente.

Tenientazgo. = Opicio sa pagcateniente.

Teniente. V. Tenedor hasta capandáyan. * Bong̃a sa díli pa hinog. *
Bolobóng̃ol. * Ang ilis sa lain, ang nagaalíli, ang nagapúle, ang
magasalíli, ang magaólos. * Ponóan sa mg̃a soldados.

Tenor. = Pagcabótang ng̃a malíg-on ug canúnay sa bisan onsa. * Ting̃og
ng̃a hatáas, matolotágning. * Hingtúngdan, tuyo sa bisan onsang sulat.

Tension. = Pagcatáas, pagcahínat sa bisan onsa. * Pagcahagóot.

Tenso. = Ang nahógot caáyo.

Tentacion. = Panúlay.

Tentador. = Manunúlay. * Ang yaoa.

Tentar. = Pagsúlay, pagpanúlay. * Paghícap, pagcúbil.

Tentativa. = Pagcasúlay.

Tentativo. = Bisan onsa ng̃a igasúlay.

Tente bonete (á). = Sa pagcadághan.

Tentemozo. = Tocó ng̃a igaságang sa bisan onsa. * Sandígan sa bisan
onsa.

Ténue. = Magamáy, manípis, diótay.

Ténuemente. = Sa pagcadiótay caáyo. * Sa pagcanípis, sa pagcagamáy.

Tenuidad. = Pagcanípis, pagcagamáy. * Bisan onsa ng̃a diótay uyámot.

Tenuta. = Pagcaángcon sa mg̃a caposlánan sa bisan onsa hasta sa paghócom
sa ponóan.

Teñidura. = Pagcatína.

Teñir. = Pagtína.

Teologal. = Ang nahatong̃ód sa teología.

Teología. = Quinaárman sa tong̃ód sa Dios ug sa pagcadios nia.

Teológicamente. = Sa mg̃a polong ng̃a ang̃ay sa teología.

Teologizar. = Pagpamólong, paghúna húna sa tong̃ód sa teología.

Teólogo. = Ang nagaestudio sa teología, * V. Teologal.

Teorema. = Polong ng̃a icadayág sa matúod sa iang guinicánan.

Teoría. = Como el siguiente.

Teórica. = Pagcaíla sa mg̃a butang.

Teórico. = Ang macaíla sa mg̃a butang.

Teoso. = Cahoy ng̃a tagócan, ng̃a maáyo sa pagíoag.

Tepe. = Yota ng̃a natibúoc cay guilang̃áquit sa mg̃a gamót, sa mg̃a
casagbótan.

Tepeizquinte. = Mananáp ng̃a maíng̃on sa usá ca bactin.

Tequio. = Catungdánan, buhat sa longsod.

Terapéutica. = Quinaárman ng̃a nagatórlo sa mg̃a tambal sa mg̃a masaquét.

Tercamente. V. Tenazmente.

Tercena. = Baláy ng̃a pagabaligyáan sa tabaco.

Tercenista. = Ang magabántay sa tercena.

Tercer. V. Tercero.

Terceramente. = Sa icatólo.

Tercería. = Pagcahúsay sa durúha ca táuo sa pagsábot sa bisan onsa.

Tercerilla. = Calaínan sa balac.

Tercero. = Icátlo, icatólo. * Ang magahúsay sa durúha con capin ba ca
táuo, sa pagsábot sa bisan onsa. * Ang sacop sa tercera órden ni san
Francisco, ni Sto. Domingo ug sa Cármen. * Ang may catungdánan sa
pagdáoat sa mg̃a bong̃a. * Ang icatólo ca coldas sa sesta, sa guitara.

Tercerol. = Ang icatólo ca layág sa tagsa ca talároc sa mg̃a sacayán. *
Ang icatólo sa banco con lingcoránan sa mg̃a táuo ng̃a nagagáod.

Tercerola. = Pusil ng̃a hamóbo. * Bariles ng̃a diótay.

Terceto. = Calaínan sa balac.

Tercia. = Ang icatólo ca bahín sa bisan onsa. * Ang usá ca bahín sa
adlao sa tiempo sa mg̃a romanos, ng̃a nahatong̃ód sa las nuebe sa buntag.
* Ang usá sa mg̃a pang̃ádye sa mg̃a Padre. * Baláy ng̃a pagabotáng̃an sa mg̃a
icapólo sa mg̃a bong̃a.

Terciado. = Espada ng̃a hamóbo ug halagpád. * Calaínan sa sintas ng̃a
halohaíctin.

Terciana. = Hilánat ng̃a mudámag sa tagsa ca icatólo ca adlao.

Tercianario. = Ang guihilántan sa terciana.

Tercianela. = Panápton sa igagáma.

Terciano. = Ang mahímo usáhay ug usáhay díli mahímo. * Ang botang ng̃a
magaólos olos sa lain ng̃a butang.

Terciar. = Pagbalábag, pagtaquílid, pagtóang. * Pagbáhin sa bisan onsa
sa totólo ca bahin. * Pagdáro sa macatólo sa maong yota. * Pagpatigáyon
sa paghúsay sa mg̃a táuo sa bisan onsa ng̃a pagasabúton nila.

Terciazon. = Icatólo ca pagágui sa daro sa maong yota.

Tercio. = Ang icatólo ca bahin sa bisan onsa. * Ang usá ca bahin sa
rosario.

Terciodécuplo. = Ang isip ng̃a guidághan sa macapólo ug toló.

Terciopelado. = Panápton ng̃a maíng̃on sa terciopelo.

Terciopelero. = Ang magahábol sa terciopelo.

Terciopelo. = Panápton sa igagáma ng̃a bolobalahibóon.

Terco. = Ang díli pasámbag, ang magaparáyon sa iang húna húna. * Bisan
onsa ng̃a magáhi.

Terebinto. = Cahoy.

Tereniabin. = Dugá dugá ng̃a mahágcot, mahómoc ug matám-is, ng̃a
mahapílit sa mg̃a dahon sa obán ng̃a cahoy sa Persia, ng̃a maáyong
ipulúrga.

Terete. = Magáhi, sa magáhi ng̃a onód.

Tergiversacion. = Pagcaligás sa suguílon, pagcaláin lain sa cahológan
sa mg̃a polong, sa paglícay sa mg̃a caculían.

Tergiversar. = Pagligás sa suguílon, pagláin lain ca cahológan sa mg̃a
polong, sa paglícay sa mg̃a caculían.

Teriaca. V. Triaca.

Teriacal. = Ang nahatong̃ód sa triaca.

Teristro. = Pandong ng̃a manípis ng̃a guinagámit sa mg̃a babáye sa
Palestina, sa tiempo sa init.

Terliz. = Calaínan sa panápton ng̃a guisinambágan sa mg̃a color ng̃a
magacaláin lain.

Termal. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a caligóan sa tubig ng̃a maínit.

Termas. = Tobóran sa tubig ng̃a maínit: maáyo arón mang̃alígo dihá ang
mg̃a masaquét.

Terminacion. = Catapúsan, pagcatibáoas. * Pagcahúman sa bisan onsa. *
Ang mg̃a letra ng̃a catapúsan sa mg̃a polong.

Terminacho. = Polong ng̃a díli piníli, polong ng̃a malágsot.

Terminado. = Pagcabótang sa mg̃a atóp ug sa mg̃a salog ng̃a magacasonód
sonód sa maong baláy.

Terminador. = Ang magatápus, ang magatibáoas.

Terminajo. V. Terminacho.

Terminal. V. Terminacion hasta ang mg̃a letra.

Terminante. V. Terminador. * Ang magaásoy sa bisan onsa sa oaláy duha
duha.

Terminar. = Pagtápus, pagtibáoas, paghúman.

Terminativo. = Ang nahatong̃ód sa bisan onsang buhat.

Término. = Catapúsan, pagcatibáoas sa bisan onsa. * Caotlánan, mojon sa
mang̃a yota. * Yota ng̃a caugalíng̃on ug sa sacop sa tagsa ca probincia
con longsod. * Lugar ng̃a guitagána sa bisan onsang tuyo. * Tagál,
tiempo, túig ng̃a tonórlo sa bisan onsa. * Sinógdan ug catapúsan sa
bisan onsa. * Polong sa bisan onsang pinamólong. * Túig, horas ng̃a
igabúhat sa bisan onsa.

Terminote. = Polong ng̃a piníli ng̃a guilabíhan.

Termómetro. = Capandáyan sa pagíla sa cosóg sa caínit ug sa init.

Terna. = Cadaghánan sa toló ca táuo ng̃a guipaquíta arón tagáan ang usá
caníla sa bisan onsang opicio.

Ternario. = Isip ng̃a magáma sa toló ca buoc. * Cadaghánan sa toló ca
adlao ng̃a pagabuhátan sa bisan onsang piesta.

Ternero. = Ang nati sa baca.

Terneron. = Ang masáyon malóoy.

Terneza. = Pagcahúmoc. * Pagcalómo, pagcahigúgma. * Pagcalóoy. *
Pagcasáyon sa pagpoáng̃od. * Pagcahínay hinay, pagcatám-is, pagcalómo sa
gaoi ug sa mg̃a polong.

Ternilla. = Lang̃ódng̃od, basag basag. * Bahin sa laoas sa mg̃a mananáp
ng̃a magáhi sa onód ug mahómoc sa bocóg.

Ternilloso. = Ang may ternillas.

Terno. = Isip sa toló ca buoc ng̃a magsáma. * Ang bisti ng̃a magsáma sa
totólo ca Pare ng̃a nanagmisa sa mg̃a piesta. * Pagcaígo sa toló ca
número sa lotería sa usá lamang ca papeleta. * Pagcaípon sa toló ca
pliegos ng̃a papel ng̃a nasócsoc. * Balícas, pagpanómpa, pagtónglo.

Ternura. V. Terneza.

Terquedad. = Pagcagáhi sa húna húna. * Pagcaparáyon sa usá ca pagbóot
sa díli pasámbag. * Pagcalális lalis ng̃a macasocó.

Terquería. = Idem.

Terqueza. = Bulit ng̃a magáma sa yota ng̃a mapolá, ng̃a linóto sa ajos ng̃a
dinócdoc ug sa cola.

Terrado. = Lugar ng̃a oaláy atóp, sa labíng hatáas sa mg̃a baláy.

Terraja. = Capandáyan sa pagbúhat sa mg̃a torniyo.

Terraje. V. Terrazgo.

Terrajero. V. Terrazguero.

Terraplen. = Pagcatámbac.

Terraplenar. = Pagtámbac.

Terrapleno. V. Terraplen.

Terráqueo. = Calibútan.

Terrateniente. = Tagía sa baol, sa cabalánan.

Terraza. = Saro ng̃a diníhog sa bolit ng̃a masínao, sa duhá ca
coloptánan.

Terrazgo. = Yota ng̃a pagatámnan ug pagapugásan. * Abang ng̃a guibáyad sa
magbabáol sa tagía sa yota.

Terrazguero. = Ang magbabáol ng̃a magabáyad sa abang sa taguía sa yota
ng̃a guibuhátan, sa timáan sa iang pagcaponóan.

Terrazo. = Ang yota ng̃a guipíntal sa mg̃a cuadro.

Terrear. = Pagdayág sa yota sa mg̃a cabalánan ng̃a guipugásan con
guitámnan.

Terregoso. = Yota ng̃a naponó sa mg̃a oloógdo sa yota ng̃a tibúoc, sa mg̃a
bogon, sa mg̃a pogá.

Terremoto. = Linog.

Terrenal. = Ang nahatong̃ód sa calibútan, ang calibutánon.

Terrenidad. = Pagcacalibutánon.

Terreno. V. Terrenal.

Térreo. = Idem. * Bisan onsa ng̃a guibúhat sa yota.

Terrera. = Yota ng̃a hatáas, ng̃a hanáyhay ug tindog caáyo. * Langgam.

Terrero. V. Terrenal. * Pagcalupád sa obán ng̃a mg̃a langgam ng̃a harúul
sa yota. * V. Terrado. * Ogdo sa yota.

Terrestre. V. Terrenal.

Terretremo. V. Terremoto.

Terrezuela. = Yota ng̃a oaláy polós caáyo, ng̃a oaláy bale.

Terribilidad. = Pagcamacalilísang, pagcahárloc, pagcamacahahárloc. *
Pagcagáhi, pagcaháit sa gaoi, sa cagaoían.

Terrible. = Ang tacús ng̃a pagaharlúcan. * Ang macahárloc, ang
macalísang. * Táuo sa magáhi ug maháit ng̃a gaoi. * Bisan onsa ng̃a dagcó
caáyo.

Terriblemente. = Sa pagcadaótan uyámot, sa pagcang̃íl-ad.

Terrícola. = Ang magapuyó sa yota.

Terrífico. = Macahahárloc, macalilísang.

Terrígeno. = Ang natáuo sa yota.

Terrin. V. Compatriota.

Terrino. = Bisan onsa sa yota, ng̃a binúhat sa yota.

Territorial. = Ang nahatong̃ód sa bisan onsang longsor, probinsia, &c.

Territorio. = Ang yota ng̃a caugalíng̃on sa tagsa ca longsod. * Ang yota
ng̃a hingsácpan sa gahóm sa mg̃a ponóan.

Terrizo. V. Terrino.

Terromontero. = Bolobóngtor sa lonlon ng̃a yota, ogdong dagcó sa yota.

Terron. = Bogon, pogá sa yota, ogdo ng̃a diótay sa yota ng̃a tibúoc.

Terrontera. = Sapa sa yota sa mg̃a cabuquílan.

Terror. = Cahárloc, calísang, cacógmat.

Terrosidad. = Calaínan sa usá ca yota.

Terroso. = Ang sináctan sa yota.

Terruño. = Baol, cabalánan.

Tersar. = Paghínlo, pagsínao.

Tersidad. = Pagcasínao, pagcahínlo.

Terso. = Mahínlo, masínao, masíhag. * Polong ng̃a piníli.

Tersura. = Pagcamasíhag. * Pagcaáyo sa pagpamólong.

Tertil. = Salapí ng̃a ibáyad sa hari sa tagsa ca libra sa igagáma, sa
Guinharían sa Granada.

Tertulia. = Catilíngban sa pila ca táuo, ng̃a naning̃ób sila sa
pagsuguílon ug sa paglíng̃ao ling̃ao.

Tertuliano. = Ang motámbong sa mg̃a tertulia.

Tertulio. = Idem.

Teruelo. = Malíng̃in ng̃a binohóan, ng̃a pagasórlan sa papel ng̃a sinolátan
sa ng̃alan sa táuo ng̃a moápil sa ripa sa pagcasoldado.

Terzon. = Anac sa baca, toro sa toló ca túig.

Terzuelo. = Ang icatólo ca bahin sa bisan onsa.

Tesar. = Paghógot sa mg̃a pisi. * Pagsíbog pagísol, pagisíos sa mg̃a
mananáp.

Tesaurero. V. Tesorero.

Tesauro. = Listáhan sa mg̃a polong ng̃a guilóas, ng̃a guihóbar sa usá ca
pinamólong sa lain ng̃a pinamólong.

Tesear. = Timáan ng̃a guigámit sa mg̃a romano sa ilang mg̃a pagpang̃óbat sa
bisan onsang tuyo ng̃a guihúna húna ug guisabótan nila.

Tesis. V. Conclucion.

Teso. = Ang catapúsan sa mg̃a cabuquílan.

Teson. = Pagcalíg-on, calig-ónan sa húna húna.

Tesorería. = Opicio, cahímtang sa pagcatesorero. * Ang solód ng̃a
pagaatáng̃an sa tesorero.

Tesorero. = Táuo ng̃a modáoat, muhátag con may quinahánglan, ug
magabántay sa salapí sa hari ug sa Guinharían. * Padreng canónigo ng̃a
magabántay sa mg̃a hias ng̃a labíng mahál sa Singbahán ng̃a Catedral.

Tesoro. = Tinagóan sa salapí ug sa mg̃a hias ng̃a caráan, sa díli
hibalóan ang tagía. * Solód ng̃a binotáng̃an sa salapí sa hari ug sa
Guinharían, ug sa bisan cansang táuo. * Cadaghánan sa salapí ng̃a
tinipígan. * Libro ng̃a sinolátan sa mg̃a polong ng̃a tacús ng̃a hibalóan.

Testa. = Agtang, olo. * Atubáng̃an sa bisan onsa. * Caboótan, salabótan.
* Ihibaló.

Testáceo. = Mananáp ng̃a himbísan.

Testacion. = Pagcapánas. * Pagcasáoay.

Testada. V. Testerada.

Testado. = Ang namatáy sa obos na nagabúhat sa testamento.

Testador. = Ang nagabúhat sa testamento.

Testadura. V. Testacion.

Testamentaría. = Pagcatúman sa guibúot ug guisógo sa nagabúhat sa
testamento. * Cadaghánan sa mg̃a táuo ng̃a nanghilábot sa pagtúman sa
testamento. * Cadaghánan sa mg̃a papel ng̃a sinulátan, ug ng̃a nahatong̃ód
sa testamento.

Testamentario. = Ang nahatong̃ód sa testamento. * Táuo ng̃a may
catungdánan sa pagtúman sa testamento.

Testamento. = Pagcadayág sa mg̃a táuo sa ilang oláhi ng̃a pagbóot, sa
pagbílin sa ilang dona ug sa salapí sa mg̃a manononód ng̃a ihing̃álan nila
ing̃on sa mg̃a tulumánon sa batásan ug sa mg̃a leyes.

Testar. = Pagbúhat sa testamento. * Pagpánas, pagpápas, pagsáoay sa
guisúlat.

Testarada. = Pagcasóngco sa olo. * Pagcagáhi sa húna húna sa díli
pagsámbag, ang magaparáyon sa iang pagbúot, bisan ng̃a díli maáyo, ang
díli pasámbag.

Testarudo. = Ang suquíhan, ang magáhi sa olo, sa húna húna, ang díli
pagsámbag, ang magaparáyon sa iang pagbúot, bisan ng̃a díli maáyo.

Testarron. = Idem.

Testarronería. V. Testarada desde pagcagáhi.

Testera. = Atubáng̃an sa baláy, sa Singbahán, &c. * Ang lingcoránan sa
mg̃a coche ng̃a dapit sa licód. * Ang agtang sa mg̃a mananáp.

Testerada. V. Testarada.

Testero. V. Testera.

Testículo. = Itlog sa mg̃a táuo ug sa mg̃a mananáp.

Testificacion. = Pagpacamatúod sa bisan onsa.

Testificante. = Ang nagapamatúor.

Testificar. = Pagmatúor sa bisan onsa.

Testificata. = Camatoóran ng̃a pinirmáhan sa escribano, sa pagcamatúod
sa bisan onsa.

Testificativo. V. Testificante.

Testigo. = Ang nagapamatúod sa bisan onsa, testigo.

Testimonial. V. Testificata y Testificante.

Testimoniar. V. Testificar.

Testimoniero. = Ang magabótang botang sa isigcatáuo.

Testimonio. V. Testificacion y Testificata.

Testimonio (falso). = Pagcabótang botang sa isigcatáuo sa oalá nia
buháton ug ipamólong.

Testudo. = Máquina ng̃a pagatagóan sa mg̃a soldados, sa canhing tiempo,
sa pagpang̃óbat nila sa mg̃a cota, sa mg̃a longsod, &c.

Testuz. = Agtang sa obán sa ng̃a mg̃a mananáp.

Testuzo. = Idem.

Tesura. = Pagcagáhi sa bisan onsa.

Teta. = Soso.

Tétano. = Pagcabacól sa laoas.

Tetar. V. Atetar.

Tetera. = Sorlánan ng̃a pagalotóan sa sá.

Tetona. = Babáye ng̃a guidagcóan, sa mg̃a soso.

Tetragrámaton. = Polong ng̃a magáma sa opát lamang ca letras. * Ang
ng̃alan sa Dios.

Tetrarca. = Ang Guinóo sa icaópat ca bahin sa usá ca probinsia con sa
usá ca Guinharían.

Tetrarquía. = Cahímtang sa pagcatetrarca.

Tétrico. = Mosolóbon, ming̃áuon, ang nagasobó.

Tetuda. V. Tetona. * Aseitunas sa dagoay sa soso.

Teucrio. = Tanóm.

Texto. = Ang maong mg̃a polong sa táuo ng̃a nagasúlat sa bisan onsang
libro. * Mg̃a polong sa santos ng̃a Sulat.

Textorio. = Ang nahatong̃ód sa quinaárman sa paghábol.

Textual. = Ang nahatong̃ód ug ang̃ay sa texto.

Textualmente. = Ing̃on sa cahológan sa texto.

Textura. = Pagcabótang, pagcaáng̃ay sa mg̃a lugás sa mg̃a panápton. *
Pagcabótang sa usá ca butang ng̃a musonód ug ng̃a mahiósa sa lain ng̃a
butang.

Tez. = Nauong ng̃a mahínlo ug masínao sa bisan onsa. * Panit sa nauong.

Tezado. = Maítom caáyo.



TI

Ti (á, por). = Canímo.

Tiara. = Dayan dayan ng̃a ibútang sa olo sa mg̃a táuo sa obán ng̃a mg̃a
Guinharían. * Mitra, calo calo sa Santos ng̃a Papa. * Cahímtang sa
Santos ng̃a Papa.

Tibia. V. Flauta. * Bitíis.

Tibiamente. = Sa pagcabúgnao, sa pagcaoaláy cacúgui.

Tibieza. = Pagcainádlao, pagcadíli maínit ug pagcadíli usáb mabógnao. *
Pagcaoaláy cacúgui. * Pagcabógnao sa buot, sa cásing cásing.

Tibio. = Inádlao, maínit init, molomaínit. * Tapólan. * Ang guibognáoan
sa buot, sa húna húna, sa cásing cásing.

Tibor. = Tibor, surlánan sa yota sa China.

Tiburon. = Iho.

Tiempo. = Pagcadúgay, cadugáyan sa ng̃atanán ng̃a calibutánon. * Túig,
tiempo. * Edad sa tagsa tagsa. * Cahigayónan. * Pagcabótang sa hang̃in.
* Pagcabótang sa mg̃a hulusáyon sa usá ca Guinharían.

Tienda. = Balong balong, payág. * Toldo sa mg̃a sacayán. * Ang tabon sa
mg̃a careton, mg̃a galíng̃an. * Tiendáhan.

Tienta. = Capandáyan sa puthao ng̃a holohatáas, ng̃a igasócod sa mg̃a
mananámbal sa cahilármon sa mg̃a samad. * Pagcalaláng sa pagsúsi, sa
pagpaquigsáyod sa bisan onsa.

Tiento. = Pagcahícap, pagcacúbil, pagcacápcap. * Ang sogcod sa mg̃a
bota. * Ang cahoy ng̃a hatáas ng̃a guitímbang timbang sa mg̃a táuo ng̃a
nanagsayáo sa ibábao sa mg̃a pisi, arón díli sila mang̃ahólog. *
Pagcahúna húna, pagcapalándong, pagcaboótan, pagcasalabótan.

Tiernamente. = Sa pagcalómo, sa paghigógma, sa pagpalángga, sa
cahírlao.

Tierno. = Mahómoc, malómo. * Ang bag-o. * Ang masáyon muhílac. * Ang
mahagúgma, ang magapalángga.

Tierra. = Yota. * Longsod ng̃a guicatauóhan sa tagsa tagsa. * Calibútan.

Tiesamente. = Sa pagcalíg-on. * Sa pagcagáhi.

Tieso. = Magáhi. * Libon. * Masúpang, sa maáyo ug mapíscay ng̃a laoas. *
Maísog, cásing casíng̃an. * Hagóot. * Ang malíndong ng̃a guilabíhan. *
Ang magáhi sa húna húna sa iang caugalíng̃on ng̃a pagbóot, ang díli
pagsámbag.

Tiesta. = Ang daplin sa mg̃a papán sa mg̃a cuba.

Tiesto. = Tipac. * Tipic sa saro, sa colon, &c. * Sorlánan ng̃a binúhat
sa yota. * Masetasán.

Tifon. = Alimpólos sa hang̃in.

Tigre. = Mananáp sa opát ca tiil, sa pagcadágoay sa iríng, ng̃a matúlin,
bascógon ug maísog uyámot.

Tijera. = Gunting. * Balaháan sa mg̃a tubig sa yota ng̃a tubígan.

Tijerada. V. Tijeretada.

Tijeretada. = Pagcatábas sa gunting.

Tijeretear. = Pagtábas sa gunting, pagbóot sa mg̃a hulusáyon sa lain.

Tila. V. Tilo.

Tildar. = Pagpánas, pagpápas sa bisan onsa ng̃a guisúlat. * Pagpílit. *
Pagbótang sa mg̃a pilit sa mg̃a letra. * Pagtimáan.

Tilde. = Pilit. * Bisan onsa ng̃a diótay, magamáy caáyo.

Tilo. = Cahoy.

Tímalo. = Isda ng̃a maníndot caáyo.

Timbal. V. Atabal.

Timbalero. = Ang magatóctoc sa timbal.

Timbrar. = Pagmarca.

Timbre. = Timáan, marca. * Bisan onsang buhat ng̃a bantógon, banságon.

Timiama. = Cahomót ng̃a guigámit sa mang̃a judíos sa ilang Singbahán ug
sa pagsíngba sa Dios.

Tímidamente. = Sa cahárloc.

Timidez. = Cahárloc. * Pagcaálang alang sa buot.

Tímido. = Maharlócon, taláoan.

Timo. V. Tímalo.

Timon. = Bansálan. * Capandáyan ng̃a magapalíhoc sa mg̃a máquina.

Timonear. = Paghópot sa timon.

Timonel. = Ang magahúpot sa bansálan.

Timonera. = Lugar ng̃a guibotáng̃an sa padalóman, ug sa caling sa
bansálan. * Tagsa ca balahíbo ng̃a dagcó sa icog sa mg̃a langgam.

Timonero. V. Timonel.

Timorato. = Ang mahárloc sa Dios.

Timpanillo. = Tináod con capandáyan ng̃a guitabónan sa panit ng̃a mahómoc
ug ng̃a guipaáng̃ay sa licód sa timpano sa mg̃a pigsánan sa mg̃a imprenta,
sa pagmarca.

Timpanítico. = Ang mobáti sa saquét sa timpanítis.

Timpanítis. = Saquét ng̃a mahamútang sa pagcahubág ug pagcagáhi sa tian.

Tímpano. = Panit panit sa solód sa dalónggan, ng̃a nahamútang sa
idolóng̃og. * Tináod sa opát ca cahoy ng̃a manípis ng̃a nabalábag, ng̃a
guitabónan sa panit ng̃a mahómoc, ng̃a guisocsócan sa lain ng̃a mg̃a
mahómoc, sa paglíg-on dihá sa papel ng̃a pagamarcáhan sa mg̃a imprenta.

Tina. = Surlánan ng̃a dagcó, ng̃a silbi sa pagtína ug sa obán ng̃a mg̃a
quinahánglan.

Tinaco. = Tinang dagcó.

Tinada. = Tapoc sa mg̃a cahoy ng̃a sológnod. * Atóp atóp ng̃a pagadángpan
sa mg̃a hayúpan sa tiempo sa init, sa ulan ug sa tugnao.

Tinador. = Idem desde atóp atóp.

Tinaja. = Taryao.

Tinajería. = Lugar ng̃a pagatipígan sa mg̃a taryao.

Tinajero. = Idem. * Ang magabúhat sa mg̃a taryao.

Tinajon. = Taryao taryao, sorlánan ng̃a pagasalólan sa tubig sa olan.

Tinao. V. Tinada desde atóp atóp.

Tinaon. = Camálig sa mg̃a baca.

Tinelero. = Táuo ng̃a magaalíma sa lugar ng̃a calán-an sa mg̃a táuo.

Tinelo. = Calán-an sa mg̃a táuo.

Tiniebla. = Cang̃itng̃ítan. * Pagcaoaláy quinaárman. * Ang mg̃a maytines
sa miércoles, jueves ug sa viernes sa semana ng̃a santos.

Tinillo. = Lugar ng̃a pagatigúman sa dugá sa mg̃a ubas.

Tino. = Pagcatóltol, pagcaígo. * Caboótan sa bisan onsa ng̃a buot ng̃a
pagabuháton.

Tinta. = Tinta. * Bisan onsa ng̃a itilína ug icapíntal.

Tintar. V. Teñir.

Tinte. = Pagcatína. * Bisan onsa ng̃a itilína. * Baláy ng̃a pagatináan sa
mg̃a panápton.

Tintero. = Tinteróhan, sorlánan sa tinta ng̃a icasúlat.

Tintilla de Rota. = Bino ng̃a mahál ug matám-is.

Tintillo. = Bino ng̃a molomaítom.

Tintirintin. = Calánog, ting̃og ng̃a manípis sa mang̃a tolónggon.

Tinto. = Bino ng̃a maítom.

Tintorería. = Baláy ng̃a pagatináan sa mg̃a panápton.

Tintorero. = Ang magatína.

Tintura. = Pagcatína. * Itilína. * Ang icadíhog sa nauong sa mg̃a
babáye. * Quinaárman, caálam sa ibábao lamang. * Dugá sa bisan onsa.

Tinturar. V. Teñir. * Pagásoy sa bisan onsa, sa pagcaláctod.

Tiña. = Pono. * Mg̃a hubág ng̃a diótay ng̃a motoróc sa olo ug managcágod
sa panit. * Pagcahícao.

Tiñería. = Pagcahícao, cahícao.

Tiñoso. = Ponóon. * Hicáoan, daguinótan ng̃a guilabíhan.

Tio. = Iyo, oyóan.

Tiorba. = Calaínan sa tolónggon ng̃a may coldas.

Tiple. = Ting̃og ng̃a matágning, manípis caáyo. * Táuo ng̃a may ting̃og ng̃a
matágning. * Ang vino.

Tiplisonante. = Ang may ting̃og ng̃a matágning.

Tipo. = Panigíngnan, pananglétan, marca.

Tipografia. = Quinaárman sa pagimprenta.

Tipográfico. = Idem. * Ang nahatong̃ód sa imprenta.

Tipógrafo. = Ang magaímprimir.

Tiquis miquis. = Mg̃a polong ng̃a caoang, ng̃a oaláy hingtúngdan. *
Tinábas sa panápton, hatáas ug haíctin.

Tirabraguero. = Bacos ng̃a panit ng̃a icalíg-on sa lagáy sa mg̃a daloácan.

Tirabuzon. V. Sacacorchos.

Tiracuello. = Bacos ng̃a isáblay sa abága ng̃a dapit sa toó, ug ng̃a
moábot ang mg̃a tomóy sa obos sa payod sa dapit sa oála, ng̃a pagabitáyan
sa espada.

Tirada. = Pagcabútad. * Pagcahalayó cutub sa usá ca lugar sa lain ng̃a
lugar.

Tiradera. = Calaínan sa paná ng̃a pagagamíton sa mg̃a indio. * Talicalá.

Tiradero. = Lugar ng̃a pagapúy-an sa táuo ng̃a buot magpusil sa mg̃a
langgam.

Tirador. = Ang magabono. * Ang magapusil. * Ang magahínat sa mg̃a
panápton. * Capandáyan ng̃a icahínat.

Tiramiento. = Pagcabútad. * Pagcahógot.

Tiramira. = Dalan ng̃a haíctin.

Tiramollar. = Paglóag sa mg̃a pisi.

Tirana. = Pagcanta sa España.

Tiranamente. V. Tiránicamente.

Tiranía. = Pagcapógos. * Pagcamahál sa mg̃a manggar. * Cailíbgon ng̃a
buot magdáog sa húna húna, sa cabobót-on.

Tiránicamente. = Sa pagcapógos, sa pagcalógos, sa linugsánay.

Tiránico. V. Tirano.

Tiranizacion. V. Tiranía hasta cailíbgon.

Tiranizadamente. V. Tiránicamente.

Tiranizar. = Pagpógos, paglógos. * Pagdáog sa mg̃a cailíbgon sa húna
húna, sa casing casing.

Tirano. = Mamomógos. * Ang magabalígya sa mang̃a manggad ug mahál caáyo.
* Cailíbgon ng̃a macadáog ug macapógos sa casing casing, sa boot.

Tirante. = Ang magabútad. * Ang nahógot. * Corea ng̃a igabútad sa mg̃a
mananáp sa mg̃a coche. * Tinábas ng̃a panápton con sa panit ng̃a isáblay
sa mang̃a abága, sa pagpogóng sa mg̃a calson, sa mg̃a pantalones.

Tirantez. V. Tension.

Tirapié. = Corea ng̃a hatáas ug haíctin, ng̃a pagagamíton sa mg̃a sapatero
sa paglíg-on sa mg̃a sapín ng̃a pagabuháton ug pagatahíon nila, sa ibábao
sa ilang tohod.

Tirar. = Pagbalíbag, pagsalibáy, pagbonó. * Pagpusil, pagbúhi sa mg̃a
luthang. * Pagíng̃on, pagsáma. * Paggóyod. * Pagbótong, pagbúhat sa mg̃a
caoat sa mg̃a tumbága. * Pagbúclar, pagtóyod. * Paghínat. * Pagúsic. *
Pagdáot sa isigcatáuo. * Pagtolód. * Pagpaháoa sa bisan cansa.

Tirela. = Panápton ng̃a binórcan.

Tirica. = Tinábas ng̃a linabráhan ng̃a itápot sa asintos sa mg̃a sinína.

Tiritaña. = Panápton ng̃a mahínag sa igagáma. * Bisan onsa ng̃a oaláy
polós, sa diótay ng̃a bale.

Tiritar. = Pagcoróg coróg guican sa dagcóng tugnao, pagtáquig.

Tiro. = Pagcabalíbag, pagcasalibáy, pagcabonó. * Pagcabúhi sa mg̃a
luthang ug ang ilang pagbotó, ang ilang tonóg. * Cadaghánan sa pólvora
ng̃a quinahánglan sa tagsa ca pagbúhi sa mg̃a luthang. * Alabótan sa
paná, &c. * Pagcapang̃áoat. * Cadaghánan sa mg̃a mananáp ng̃a molomagsáma
sa pagcatáas ug sa balahíbo, ng̃a managgóyod sa mg̃a coche, &c. * Ang
pisi ng̃a tináor sa moton, sa pagbútad sa dapit sa itáas sa bisan onsa.
* V. Tirante desde corea hasta mg̃a coche.

Tiron. = Ang bag-o pa nagatóon sa bisan onsang opicio con quinaárman. *
Pagcabótad sa mabáscog caáyo.

Tirotear. = Pagósob osob sa paglóthang, paglóthang sa macadághan, sa
masóbsob.

Tiroteo. = Pagcaópod opod sa paglúthang.

Tirria. = Daótan ng̃a pagbóot ng̃a guibótang sa isigcatáuo.

Tisana. = Ilímnon ng̃a italámbal, ng̃a magáma sa mg̃a tanóm ng̃a nagacaláin
lain ng̃a liná-ga sa tubig.

Tísica. V. Tísis.

Tísico. = Ang mabúti sa saquét sa obo ng̃a mamalá.

Tísis. = Saquét sa obo ng̃a mamalá.

Tisú. = Panápton sa hilo sa buláoan con salapí ng̃a binúlac bulácan.

Titan. = Gigantes ng̃a guinatoóhan sa mg̃a dioatáhan ng̃a caráan.

Títere. = Táuo táuo ng̃a binistíhan. * Táuo sa malágsot ng̃a dagoay.

Titerero. V. Titiritero.

Titerista. = Idem.

Tití. = Calaínan sa amó ng̃a diótay.

Titilacion. = Pagcatándog sa laoas.

Titímalo. = Tanóm.

Titiritaina. = Banha, pagcasabá, pagcasínggit sa daghan ng̃a mg̃a táuo
ng̃a nanaglípay.

Titiritero. = Ang magadála dala sa mg̃a táuo táuo ng̃a icalípat sa
isigcaíng̃on.

Tito. = Calaínan sa liso, sa balátong, ng̃a maáyong calán-on.

Titubeante. = Ang magahóno hono, ang magaótol sa pagbalíbad.

Titubear. = Pagoalá sa pagcalíg-on sa mg̃a baláy, sa mg̃a cota, &c. *
Pagótol otol, paghóno hono sa pagpamólong ug sa pagbalíbad. * Pagdúha
duha sa bisan onsa. * Pagálang alang sa buot.

Titular. = Ang may ng̃alan, ang may bansag. * Pagbótang sa ng̃alan sa
bisan onsa.

Título. = Sulat ng̃a ibútang sa bisan diin arón hingsáidan ang cahológan
ng̃a díli madayág, ng̃a anáa sa tinágo. * Ng̃alan, bansag. * Camotoóran sa
pagcatagía sa bisan onsa. * Táuo ng̃a guitugútan sa cahímtang ug sa
bansag sa pagcarmarqués, sa pagcaconde, &c., sa Guinharían.

Tiza. = Song̃áy ng̃a sinónog, sa usá.

Tizna. = Bisan onsa ng̃a igabúling.

Tiznar. = Pagbóling. * Pagcóha sa dong̃og sa isigcaíng̃on.

Tizne. = Anóos ng̃a nadócot sa sampot sa mg̃a caláha, sa mg̃a caoa, &c.,
boling.

Tiznon. = Mansa sa boling.

Tizo. = Olíng ng̃a oalá masónog ug maáyo.

Tizon. = Aguipó. * Saquét sa trigo, sa humáy, &c. * Ang bahin sa bató
ng̃a musolód sa cota, sa pared. * Pagcadáot sa dong̃og.

Tizona. = Ang espada.

Tizonada. = Como el siguiente.

Tizonazo. = Pocpoc ng̃a guipócpoc sa aguipó. * Casáquet sa mg̃a pinilían
sa infierno.

Tizoncillo. = Saquét sa trigo, sa humáy, &c.

Tizonera. = Cadaghánan sa olíng ng̃a oalá masónog ug maáyo.



TO

To. = Polong ng̃a igatáoag sa iró.

Toalla. = Pamahíran. * Panápton ng̃a ibúclar sa ibábao sa mg̃a onlánan sa
higdáan.

Toalleta. V. Serbilleta.

Toba. = Calaínan sa bató ng̃a magáan. * Qui qui sa ng̃ipon.

Tobera. = Bohó sa dapóg ng̃a pagasórlan sa hopot hopot ng̃a igahóyop sa
caláyo.

Tobillo. = Singcol, bool bool.

Toca. = Panápton, dayan dayan ng̃a igatábon sa olo sa mg̃a babáye.

Tocado. = Pagcadáyan dayan, pagcasúrlay ng̃a caugalíng̃on sa bohóc sa mg̃a
babáye. * Cadaghánan sa mg̃a sintas ng̃a igadáyan dayan sa bohóc sa mg̃a
babáye.

Tocador. = Ang magahícap, ang magacúbil. * Dayan dayan sa olo sa mg̃a
babáye. * Lamesa ng̃a guibotáng̃an sa salamín ug sa obán ng̃a mg̃a
quinahánglan, arón manórlay ug magdáyan dayan ang mg̃a babáye sa ilang
bohóc ug sa ilang laoas. * Ang solód ng̃a guibotáng̃an niíning lamesa. *
Ang magalímbong sa sugál sa baraja.

Tocamiento. = Pagcahícap, pagcacúbil. * Pagcatándog sa húna húna.

Tocante. V. Tocador hasta dayan dayan.

Tocar. = Paghícap, pagcúbil. * Pagcáblit, pagtáihop sa mg̃a tolónggon. *
Pagálam, pagsáyor sa bisan onsa, sa pagcamatóod. * Pagpatándog sa
casing casing, sa húna húna. * Pagtóctoc sa mg̃a pultahán. * Pagsánghil.
* Pagsoláy sa quinaárman sa bisan cansa. * Pagtacód sa mg̃a saquét. *
Pagsórlay, pagdáyan dayan sa mg̃a bohóc. * Paghápit, pagábot sa bisan
diin. * Pagcóha sa bisan onsa, sa pagrípa. * Pagcaubánan sa bisan
cansa.

Tocayo. = Sang̃ay.

Tocinero. = Ang táuo ng̃a magabalígya sa onód ug sa tamboc sa baboy.

Tocino. = Ang onód ug ang tamboc sa baboy. * Hampac.

Tocon. = Ang ponóan ug ang mg̃a gamót ng̃a mahabílin sa ilálom sa yota,
sa pagtagá sa mg̃a cahoy.

Tochédad. = Pagcahóng̃og. * Pagcaoaláy maáyong pagtórlo. * Pagcacólang
sa pagábi abi.

Tocho. = Hung̃og. * Táuo ng̃a colang sa pagábi abi, sa maáyong pagtórlo.
* Cahoy ng̃a malíng̃in.

Tochura. = Polong con buhat ng̃a binóang, ng̃a oaláy hingtúngdan ug
cahológan.

Todabuena. = Tanóm.

Todavía. = Bisan pa niána, bisan pa niíni. * Díli pa, ting̃áli pa, cahá.

Todo. = Ng̃atanán.

Todopoderoso. = Macagagáhom sa ng̃atanán: ang̃ay sa Dios.

Toesa. = Socod sa mg̃a franses.

Tofo. = Hobág ng̃a magáma sa tian sa mg̃a nating baca.

Toga. = Bisti ng̃a hatáas ug manggásan sa mg̃a abogado ug sa mg̃a oidor. *
Pagcahímtang sa pagcaoidor, sa pagcaabogado.

Togado. = Oidor, hocom, abogado. * Ang magabísti sa bisti ng̃a toga.

Toison. = Timáan sa pagcamahál ug pagcahamíli sa obán ng̃a mg̃a dagcóng
táuo sa Guinharían.

Tojino. = Cahoy ng̃a guipatíndog sa mg̃a sacayán, sa pagtácgos dihá sa
bisan onsa, arón mamalíg-on con magatolotaquílid ang maong mg̃a sacayám.

Tojo. = Cahoy cahoy ng̃a ihálas.

Tolano. = Saquét sa mg̃a laoas sa mg̃a mananáp. * Bohóc ng̃a hamóbo ng̃a
motoróc sa tangcógo, sa tingcoy.

Toldadura. = Panápton ng̃a ibútang sa bisan diin, sa pagsalípod sa
arlao, sa init, sa paglándong.

Toldar. V. Entoldamiento.

Toldero. = Ang magabalígya sa asín.

Toldilla. = Panápton ng̃a igatábon sa mg̃a salog ng̃a dapit sa olíng sa
mg̃a sacayán.

Toldillo. V. Toldo. * Orimón, tarabón ng̃a may atóp atóp.

Toldo. = Tabon sa panápton ng̃a ibútang sa bisan diin, sa paglándong.

Tole tole. = Mg̃a polong ng̃a linatín: banha, sabá, pagcagobóc,
pagcabóloc, pagcasínggit sa daghan ng̃a mg̃a táuo.

Tolerable. = Ang arang antóson, ang mahímo ng̃a pagailóbon.

Tolerablemente. = Sa pagcaántos, sa pasiensia.

Tolerancia. = Pagcaílob, pagcaántos. * Pagcapasáilo sa saláan ng̃a tacós
unta ng̃a castigóhun.

Tolerante. = Ang muántos, ang magapasáilo sa saláan ng̃a tacós unta ng̃a
castigóhon, ang magaílob.

Tolerantismo. = Paghúna húna sa ubán ng̃a mg̃a táuo, ng̃a mobóot sila ng̃a
paságdan unta ang mg̃a religion ng̃a nagacaláin lain sila.

Tolerar. = Pagílob, pagántos, pagpasáilo sa táuo ng̃a tacós onta sa
castigo.

Tolete. = Cahoy ng̃a hamóbo ng̃a itúlpoc sa ibábao sa mg̃a ng̃ilit sa mg̃a
sacayán, ng̃a pagalig-ónan sa gayóng.

Tolondro ó Tolondron. = Hobág sa bisan diin ug labí pa sa olo.

Tolondron. = Ang táuo ng̃a magabúhat sa iang mg̃a buhat sa pagcabinóang.

Tolva. = Cajon cajon ng̃a diótay ng̃a guibútang sa ibábao sa mg̃a
ligsánan, ng̃a pagaaguían sa trigo, &c., ng̃a pagalígson.

Tolvanera. = Agbon ng̃a magalibót sa mg̃a alimpólos sa hang̃in.

Tolladar. V. Atolladero.

Tollina. = Pagcabúnal, pagcahámpac, pagcagáer.

Tollo. = Isda. * Bohó ng̃a dagcó sa yota. * V. Atolladero.

Toma. = Pagcadáoat, pagcacaláoat. * Pagcacóha sa bisan onsang longsod,
cota, baluarte, &c., sa gahóm sa mg̃a soldados ug sa mg̃a hing̃aníban. *
Bisan onsa ng̃a macóha sa macaúsa. * Alaguían ng̃a diótay sa tubig, ng̃a
pagabuháton sa luyo sa mg̃a balaháan ng̃a dagcó.

Tomada. V. Toma desde pagcacóha hasta bisan onsa.

Tomadero. = Lugar ng̃a pagcacuháan sa bisan onsa. * V. Toma desde
alaguían. * Conót conót sa mg̃a bisti.

Tomador. = Ang magacúha. * Pisi ng̃a igabáat sa mg̃a layág sa mg̃a sacayán
ng̃a guilólos na.

Tomadura. = Pagcacóha. * Bisan onsa ng̃a macóha sa macaúsa.

Tomajon. = Ang magacúha sa masóbsob. * Oficiales sa justicia.

Tomar. = Pagcóha, pagcóyot, pagcópot sa bisan onsa, sa camót. *
Pagdáoat, pagcaláoat sa bisan onsa. * Pagcóha sa mg̃a longsod, &c., sa
gahóm sa mg̃a hing̃aníban ug sa mg̃a soldados. * Pagcáon ug pagínom. *
Pagálam, pagsaólo sa bisan onsa. * Pagpang̃áoat, pagticás, pagcáhas. *
Pagólang sa mang̃a cadalánan. * Pagpálit sa bisan onsa. * Pagpanigíng̃on.
* Pagpíli. * Pagpang̃asáoa sa mg̃a mananáp.

Tomate. = Camates.

Tomatero. = Tanóm ng̃a mabóng̃a sa mg̃a camates.

Tomento. = Gomon sa lino.

Tomillo. = Tanóm ng̃a mahomót caáyo.

Tomin. = Ang icatólo ca bahin sa usá ca adarme sa buláoan, &c.

Tominejo. = Langgam ng̃a diótay uyámot.

Tomista. = Ang maganonót sa pagtolón-an ni santo Tomás de Aquino.

Tomiza. = Pisi, lubid ng̃a magamáy.

Tomo. = Pagcadagcó, pagcabága sa bisan onsa. * Tagsa ca libro.

Tomon. V. Tomajon.

Ton. = Hingtúngdan.

Tona. = Caibabáoan sa tubig, sa vino, &c.

Tonada. = Pagcanta.

Tonadica. = Idem.

Tonante. = Ang magapalínti.

Tonar. = Pagdalógdog, paglínti.

Tondino. = Dayan dayan sa mg̃a columna.

Tonel. = Caban ng̃a diótay, bariles ng̃a dagcó.

Tonelada. = Socod sa mg̃a lulan sa mg̃a sacayán. * Cadaghánan sa mg̃a
tonel.

Tonelería. = Quinaárman ug opicio sa pagbúhat sa mg̃a tonel. *
Cadaghánan sa mg̃a tonel ng̃a ilúlan sa mg̃a sacayán.

Tonelero. = Ang magabúhat sa mg̃a tonel.

Toneleto. = Hing̃aníban ng̃a caráan.

Tongada. = Tabon sa bisan onsa. * Ang ibútang sa bisan diin.

Tónico. = Tambal ng̃a icapahínay hinay sa mg̃a saquét.

Tonillo. = Ting̃og ng̃a díli maáyo sa obán ng̃a mamólong ug magaoáli.

Tonina. = Isda, lomba lumba.

Tono. = Tonóg sa ting̃og sa táuo ng̃a mamólong, ng̃a magaoáli con
magacanta. * Caogalíng̃on ng̃a pagbúhat sa bisan onsang pagcanta ng̃a
pagcacantáhon sa música. * Capandáyan sa asero ng̃a igaáng̃ay sa ting̃og
sa mg̃a clabe, &c.

Tontuna. V. Tontería.

Tonsura. = Pagcagónting sa bohóc. * Ang nahaóna ng̃a pagándam sa mg̃a
pagorden ng̃a guing̃álan ug diótay.

Tonsurar. = Paggónting sa bohóc.

Tontada. = Polong con buhat ng̃a binóang.

Tontamente. = Sa pagcabinóang.

Tontear. = Pagbinóang.

Tontedad. V. Tontería.

Tontera. = Idem.

Tontería. = Pagcaoaláy quinaárman. * Pagcabóang.

Tontillo. = Bisti ng̃a guibísti sa mg̃a babáye, sa ilálom, arón bomócar
ang mang̃a saya sa ibábao.

Tonto. = Táuo ng̃a cabos, ng̃a oaláy quinaárman. * Boang boang.

Topacio. = Batóng mahál.

Topada. V. Topetada.

Topadizo. V. Encontradizo.

Topador. = Ang magasogát sa lain, ang magasóngco sa lain.

Topar. = Pagsóngco. * Pagcáplag, paghibálag.

Toparquía. = Pagcaagálon, pagcataguía, pagcabóot sa bisan onsang
longsod.

Tope. = Ang labíng hatáas sa bisan onsa ng̃a musóngca sa lain ng̃a
butang. * Pagcasóngco sa mg̃a butang, sa mg̃a táuo con sa mg̃a mananáp
cacolían sa bisan onsa. * Ang labíng hatáas sa mg̃a talároc sa mg̃a
sacayán. * Pagcaáoay, pagcalális lalis.

Topera. = Bohó ng̃a guibúhat sa yota sa mananáp ng̃a guing̃álan ug topo.

Topetar. = Pagpácog, pagpácong, pagdócol. * Pagsóngco.

Topeton. = Pagcapácog, pagcapácong, pagcadócol. * Pagcasóngco.

Topetudo. = Ang may batásan sa pagpácog.

Tópico. = Ang nahatong̃ód sa caugalíng̃on ug tinórlong lugar.

Topo. = Mananáp ng̃a maíng̃on ing̃on sa ilagá. * Ang magasóngco ug
magapácog sa bisan diin.

Topografía. = Casayóran sa bisan onsang lugar.

Topográficamente. = Ing̃on sa mg̃a tulumánon sa topografía.

Topográfico. = Ang mahatong̃ód sa topografía.

Topógrafo. = Ang maálan sa topografía.

Toque. V. Tocamiente hasta pagcatándog. * Pagcabágting sa mg̃a ling̃ánay.
* Pagcasánghil sa buláoan, &c., arón hiílhan ang pagcamahál. *
Sanghílan. * Pagcasuláy sa bisan onsa. * Pagcatándog sa casing casing
guican sa mg̃a paghónghong sa gracia sa Dios. * Pagcatóctoc sa mg̃a
tamból.

Toqueado. = Pagtóctoc sa bisan onsa, sa bisan diin.

Toquería. = Cadaghánan sa mg̃a panápton ng̃a igatábon sa olo sa mg̃a
babáye.

Toquero. = Ang magahábol sa mg̃a toca.

Toquilla. = Panápton ng̃a masíhag ng̃a igadáyan dayan ug igalibót sa mg̃a
calo.

Tora. = Buhis sa mg̃a judíos. * Ang libro sa batásan sa mg̃a judíos.

Torada. = Cadaghánan sa mg̃a toro.

Toral. = Ang may dagcóng cosóg ug gahóm. * Ang talo ng̃a malalág pa, sa
oalá pa putíon.

Torbellino. = Hang̃in ng̃a magaalimpólos. * Cadaghánan sa bisan onsa ng̃a
mahatágbo ng̃a dong̃an sa bisan diin. * Táuo ng̃a cundátan.

Torcaz. = Salapáti ng̃a ihálas, balor.

Torce. = Singsing sa mg̃a talicalá. * Dayan dayan sa liog sa mg̃a babáye.

Torcecuello. = Langgam.

Torcedero. V. Torcido. * Capandáyan ng̃a igalúbag, igabílic, igalúbid.

Torcedor. = Ang magabílic, ang magalúbid, ang magalúbag, ang
magalángbid, ang magaquilís: ang magapalisód, magapagóol, macasáquet.

Torcedura. = Pagcabílic, pagcalúbid, pagcalúbag, pagcalángbid,
pagcaquilís.

Torcer. = Bilic, lubid, lubag, langbid, quilís. * Paglábag,
pagbalíquig. * Pagbúlag sa dalan ng̃a lactod.

Torcida. V. Pábilo ó Pabilo.

Torcidamente. = Sa pagcabalíquig. * V. Oblicuamente.

Torcidillo. = Igagáma ng̃a binílic.

Torcido. = Calaínan sa matám-is.

Torcijon. = Pagcasóol, caól-ol ng̃a maháit sa tian.

Torcimiento. V. Torcedura. * Pagcabólag sa maáyong batásan.

Tórculo. = Pigsánan ng̃a diótay.

Tordella. = Calaínan sa dalansíang.

Tórdiga. = Tinábas sa panit.

Tordillo. = Ang may color ing̃on sa color sa dalansíang.

Tordo. = Dalansíang. * Ang binórcan ug sinambágan sa color ng̃a maítom
ug maputí.

Toreador. = Ang magaatúbang sa mg̃a toro ng̃a ihálas sa mg̃a baca.

Torear. = Pagatúbang sa mg̃a toro ng̃a ihálas sa mg̃a baca.

Toreo. = Pagcaatúbang sa mg̃a toro ng̃a ihálas sa mg̃a baca. * Pagcasóod
sood.

Torete. = Nati sa baca. * Bisan onsa ng̃a malisód ug macúli ng̃a
pagasabóton ug pagatugcálon. * Solosuguílon sa longsod.

Torga. = Bilanggóan ng̃a itáor sa liog sa mg̃a mananáp.

Toril. = Lugar ng̃a pagasórlanan sa mg̃a toro sa mg̃a baca.

Tormenta. = Onós ng̃a dagcó, baguio. * Calisód, cayógot.

Tormentario. = Quinaárman sa pagbáton ug pagbúhi sa mg̃a luthang.

Tormentilla. = Tanóm ng̃a italámbal.

Tormentin. = Talároc ng̃a itáor sa mg̃a bauprés sa mg̃a sacayán.

Tormento. = Pagcasáquet, casaquétan, icasáquet, cagóol, calisód.

Tormentoso. = Ang magapaonós. * Sacayán ng̃a maquílas, malíhoc caáyo.

Tormo. = Pangpang ng̃a hatáas ug dagcó.

Torna. = Pagcaóli sa guicúha con sa guipang̃áoat. * Alaguían sa tubig
ng̃a guican sa balaháan ng̃a dagcó, pagcabáyad. * Pagcabálos.

Tornaboda. = Adlao ng̃a sonód sa arlao sa pagcasál.

Tornada. = Pagcaóli, pagcabálic, pagcasíbog.

Tornadizo. = Ang magabía sa bisan onsang dapig, sa bisan onsang opicio.

Tornadura. V. Tornada.

Tornapunta. = Salagúnting.

Tornar. = Pagbálic, pagóli, pagsíbog. * Pagopód, pagósob.

Tornasol. V. Girasol.

Tornátil. = Ang linálic.

Tornaviaje. = Paglacát arón magabálic sa lugar ng̃a guiguicánan.

Tornaviron. V. Torniscon.

Torneador. = Ang magalálic. * Ang magaáoay sa mg̃a dula.

Torneante. = Idem.

Tornear. = Paglálic, pagtúyoc, paglibót. * Pagáoay.

Torneo. = Pagcaáoay.

Tornera. = Ang binócot ng̃a magaátang sa torno.

Tornero. = Ang magalálic. * Ang sologóon sa mg̃a monja, sa mg̃a binócot.

Tornillero. = Soldado ng̃a lumalágueu.

Tornillo. = Torniyo. * Pagcalágueu sa mg̃a soldados.

Torniquete. = Capandáyan sa mg̃a mananámbal sa pagpogóng sa dugó ng̃a
moágui.

Torniscon. = Sagpá, tampalíng sa nauong, sa licód sa camót.

Torno. = Lalícan. * Pagcatúyoc, pagcalibót. * Tinócod sa papán ng̃a
guipahaáng̃ay sa usá ca bohó ng̃a pagabuháton sa cota, sa pared, ug ng̃a
magatúyoc, ug may silbi sa pagúa ug sa pagsolód sa bisan onsa sa mg̃a
baláy, sa díli masigquíta ang mg̃a táuo.

Toro. = Ang laqui sa mg̃a baca.

Toronja. = Calaínan sa ocban sa mabágang panit.

Toronjil. = Tanóm ng̃a italámbal.

Toronjina. = Idem.

Toronjo. = Cahoy ng̃a mabóng̃a sa mg̃a toronja.

Toroso. = Bascógon. * Malíg-on.

Torozon. = Saquét sa tian, sool sa tian sa mg̃a mananáp.

Torpe. = Ang mahináyon. * Malágsot, maólag, maláo-ay. * Ang maoólao,
ang macaólao. * Táuo ng̃a díli macasábot, cabos, sa diótay ug
quinaárman.

Torpedo. = Isda, calaínan sa saláng̃a.

Torpemente. = Sa mahínay caáyo. * Sa pagcang̃íl-ad, sa pagcaólag, sa
pagcaláo-ay.

Torpeza. = Pagcahínay. * Pagcaoaláy caálam, pagcacábos. * Pagcaólag,
pagcaláo-ay, pagcang̃íl-ad. * Pagcabóling. * Pagcalágsot.

Torrar. V. Tostar.

Torre. = Ling̃anáyan, lugar ng̃a hatáas ng̃a pagabotáng̃an sa mg̃a ling̃ánay.
* Lantáoan, baluarte, bantayán ng̃a hatáas.

Torrear. = Paglícus, paglibót sa mg̃a longsod, mg̃a cota, &c., sa mg̃a
lantáoan, sa mg̃a baluarte, sa mg̃a bantayán.

Torrejon. = Toreng diótay.

Torrente. = Balaháan sa tubig. * Tonóg sa ting̃og ng̃a dagcó. *
Pagcadághan, cadaghánan sa bisan onsa.

Torrentera. = Lugar ng̃a pagabaháan sa tubig sa mg̃a bang̃ílid.

Torreon. = Lantáoan, bantayán ng̃a dagcó.

Torrero. = Ang magabántay sa mg̃a baluarte, sa mg̃a lantáoan.

Torreznada. = Cadaghánan sa mg̃a hioa sa baboy ng̃a prinito.

Torreznero. = Táuo ng̃a tapúlan.

Torrezno. = Hioa sa baboy ng̃a priníto.

Torrija. = Inárlip ng̃a pan ng̃a hinolóman sa bino, diníhog sa itlog ng̃a
binatíl, ug priníto sa manteca con sa lana.

Torrontero. = Ogdo sa yota ng̃a mahabílin sa mang̃a lugar ng̃a guibaháan
sa tubig.

Torrontés. = Calaínan sa ubas.

Torso. = Laoas sa mg̃a laráoan, sa mg̃a táuo táuo.

Torta. = Tinápay ng̃a malíng̃in.

Tortada. = Torta sa binócboc ng̃a sinúrlan sa carne, sa itlog, sa mg̃a
matám-is, &c.

Tortera. = Surlánan sa tumbága ng̃a magámit sa mg̃a cosina, sa paglóto sa
bisan onsa. * Malíng̃in ng̃a mabóg-at, ng̃a ibútang sa sampótan sa bilícan
sa pagcasáyon sa pagbílic.

Tortero. = Idem desde malíng̃in.

Tortica. = Mg̃a itlog ng̃a binatíl, ng̃a priníto sa manteca con sa lana,
sa pagcalíng̃in.

Tórtola. = Langgam sa España.

Tortolico. = Táuo ng̃a potong, sa maháoan ng̃a buot. * Ang laqui sa
tórtola.

Tortor. = Ang pising dagcó ng̃a igalábag ug icalíg-on sa mg̃a quilid sa
mg̃a sacayán ng̃a nadáot sa cahurús sa hang̃in.

Tortozon. = Calaínan sa ubas.

Tortuga. = Paoícan: may paoícan ng̃a sisícan ug catúan.

Tortuosamente. = Sa pagcalicó. * Sa pagcasíco.

Tortuosidad. = Pagcalíco, pagcasíco.

Tortuoso. = Ang may mg̃a paglicó licó, mg̃a pagsíco sico.

Tortura. = Pagcalíad, pagcabalíquig.

Torvisco. = Tanóm ng̃a tongcan.

Torvo. = Macalísang, macahahárloc, mabáng̃is.

Torzal. = Sagioálo. * Cadaghánan sa lugás sa hilo, sa igagáma, &c., ng̃a
binílic.

Torzonado. = Mananáp ng̃a guinasoólan sa tian.

Tos. = Obo.

Toscamente. = Sa pagcabáol, sa oaláy pagcahíngpit.

Tosco. = Baol pa, ang coláng̃an sa pagcahíngpit. * Táuo ng̃a colang sa
caálam, sa maáyong pagtórlo.

Tosegoso. = Ang guióbo caáyo, ang obhon.

Toser. = Pagóbo.

Tosidura. = Pagcaóbo.

Tosigar. V. Atosigar.

Tósigo. = Dugá ng̃a macahiló sa cahoy ng̃a guing̃álan ug tejo. * Bisan
onsang hilóa.

Tosigoso. = Ang nahiló, ang guihilóan. * V. Tosegoso.

Tosquedad. = Pagcabáol. * Pagcacólang sa maáyong pagtórlo, sa caálam. *
Pagcacábos, pagcabórong.

Tostada. = Inárlip ng̃a pan ng̃a tinosta sa caláyo.

Tostado. = Color ng̃a ing̃on sa color sa buláoan.

Tostador. = Ang magasánglag. * Sanglágan.

Tostar. = Pagsánglag. * Pagánag, paggánggang, pagdángdang. * Pagínit
caáyo.

Toston. = Garbanso ng̃a tinósta. * Bisan onsa ng̃a sinánglag caáyo. * Ang
usá ca salapí.

Total. = Ang magasácop sa ng̃atanán ng̃a isigcaíng̃on. * Pagcaípon sa mg̃a
bahin ng̃a nanagbúlag bulag.

Totalidad. = Idem.

Totalmente. = Sa ng̃atanán.

Toucan. = Langgam. * Tapoc sa mg̃a bitóon.

Toza. V. Tocon. * Pinótol sa panit sa mg̃a cahoy.

Tozal. = Lugar ng̃a hatáas.

Tozar. V. Topetar. * Paglális lalis.

Tozo. = Pandácan.

Tozolada. = Pocpoc ng̃a guipócpoc sa tangcógo, sa tingcoy.

Tozolon. = Idem.

Tozudo. V. Testarudo.

Tozuelo. = Tangcógo, tingcoy.



TR

Traba. = Capandáyan ng̃a igapahiósa ug igalang̃áquit sa bisan onsa. *
Caoláng̃an, cabilínggan. * Ang pisi ng̃a igabáat sa mg̃a tiil sa mg̃a
cabayo, &c., sa pagtóon caníla sa paglacát, ug arón díli sila
macalacát.

Trabacuenta. = Sayóp sa mg̃a isip, sa mg̃a cuenta. * Pagcaáoay,
pagcalális lalis.

Trabadero. = Ang labíng manípis sa mg̃a tiil sa mg̃a mananáp ng̃a
pagabaátan arón díli sila macalacát.

Trabado. = Cabayo ng̃a guiputían sa duhá ca tiil sa pang̃onáhan. * Táuo
ng̃a supang, matámboc, cusúgon, cusgan.

Trabadura. = Pagcahiósa, pagcalang̃áquit, pagcabáat, pagcatácgos.

Trabajadamente. V. Trabajosamente.

Trabajado. = Ang guibúrlay, ang guicápoy sa pagbúhat.

Trabajador. = Ang macabúhat, mamomóo, ang sinohólan. * Táuo ng̃a
mang̃ibuhátan.

Trabajar. = Pagbúhat. * Pagpanghináot sa bisan onsa sa dagcóng cacúgui,
sa masingcámot. * Pagcógui.

Trabajo. = Buhat, calisód, caculían. * Caoláng̃an, cabilínggan.

Trabajosamente. = Sa pagcalisód, sa dagcóng caculían.

Trabajoso. = Malisód. * Ang may cabilínggan. * Masaquéton, saquétan.

Trabal. = Calaínan sa mg̃a lansang.

Trabamiento. V. Trabadura.

Trabanco. = Pangcol.

Trabar. = Paghiósa, paglang̃áquit. * Pagtibóoc sa bino, sa tubig, &c. *
Paglíbac libac. * Paglális lalis. * Pagbáat sa mg̃a tiil sa mg̃a cabayo.
* Paglíng̃ig sa ng̃ipon sa mg̃a gabas arón masáyon ang paggábas. *
Pagcúyot, pagcóha, pagcópot, pagdácop.

Trabazon. V. Trabadura. * Pagcaáng̃ay sa usá ca butang sa lain ng̃a
butang.

Trabe. = Cahoy ng̃a dagcó ug hatáas ng̃a igalang̃áquit sa mg̃a bongbong ug
sa mg̃a salog sa mg̃a baláy, sa mg̃a Singbahán, &c.

Trabea. = Bisti ng̃a hatáas ng̃a guibísti, sa canhing tiempo, sa mg̃a hari
ug sa mg̃a hocom.

Trabilla. = Tinábas sa panápton con sa panit ng̃a guitáor sa mg̃a medias
ng̃a oaláy tiílan ug sa daplin sa mg̃a paa sa mg̃a calsones, arón
pagasúlan sa mg̃a tiil, ó arón díli malólho sa dapit sa itáas ang maong
mg̃a medias ug mg̃a calson.

Trabon. = Singsing ng̃a pothao ng̃a itáor sa mang̃a tiil sa mg̃a cabayo,
&c., arón managpuyó.

Trabuca. = Bomba ng̃a isalibáy sa yota sa pagbúhi canía, ug matonóg
maíng̃on sa pagtonóg sa usá ca pusil ng̃a diótay.

Trabucacion. = Pagcabóloc, pagcagobót. * Pagcasayóp sa pagpamólong.

Trabucador. = Ang nagabóloc, ang magagobót. * Ang mabóloc, ang masayóp
sa iang pagsuguílon.

Trabucante. = Idem.

Trabucar. = Pagbóloc, paggobót. * Pagsayóp sa pagpamólong.

Trabucazo. = Pagcabóhi, tonóg sa pusil ng̃a hamóbo, sa trabuco. *
Calisór, casáquit cagóol ng̃a calit, ahat, ng̃a oalá paabóton.

Trabuco. = Pusil ng̃a hamóbo sa dagcóng bába.

Tracamundana. = Pagcabáilo, pagcataguílis sa mg̃a tolotagídyot.

Traccion. = Pagcadála.

Tracista. = Ang magahúna húna sa bisan onsang buhat.

Tracto. = Túig ng̃a moágui ug ng̃a miágui na. * Pang̃adyéon ng̃a
guipang̃ádye sa ng̃a Padre ng̃a nanagmisa sa pagcacálang sa Epístola ug sa
Evangelio, sa obán ng̃a mg̃a adlao sa tagsa ca túig.

Tradicion. = Pagcalíto lito.

Tradicional. = Ang nahatong̃ód sa paglíto lito.

Tradicionalmente. = Sa pagcalíto.

Traduccion. = Pagcahóbad, pagcahúar, pagcalóoas.

Traducir. = Paghúbad, paghóar. * Pagbálhin.

Traductor. = Maghuhúbar, maghuhúar, ang magahúbar sa mg̃a polong sa usá
ca pinamólong sa lain ng̃a pinamólong.

Traedizo. = Ang mahímo ng̃a pagadád-on.

Traedor. = Ang magadála.

Traer. = Pagdála. * Pagpahátur, pagcábig.

Trafagador. = Ang magapatigáyon sa mg̃a pagcomersio. * Ang guisamócan sa
daghan ng̃a mg̃a buhat ug mg̃a hulusáyon.

Trafagante. = Idem.

Tráfago. = Pagcapatigáyon sa pagpálit ug sa pagbalígya. * Cadaghánan sa
libang ug mg̃a buhat ng̃a macasámoc ug macabórlay.

Trafagon. V. Trafagador.

Trafalmejo. = Cásing casíng̃an. * Maísog, ang díli mahárloc ug matáhap.

Traficacion. V. Tráfago hasta cadaghánan.

Traficante. V. Trafagador.

Traficar. = Pagcomersio, pagpatigáyon sa pagpálit ug sa pagbalígya.

Tráfico. V. Tráfago hasta cadaghánan.

Tragacanta. = Tanóm.

Tragacete. = Hing̃aníban sa mg̃a moros.

Tragadero. V. Esófago.

Tragador. = Hing̃áon caáyo.

Tragahombres. V. Perdonavidas.

Tragaldabas. = Ang táuo ng̃a hing̃áon uyámot.

Tragaleguas. = Ang táuo ng̃a magalacát guihápon sa madalí caáyo.

Tragaluz. = Talambóan sa mg̃a atóp, &c., ng̃a pagaaguían sa calámdag.

Tragamallas. = Hing̃áon caáyo.

Tragantada. = Pagínom ng̃a dagcó sa macaúsa.

Traganton. V. Tragamallas. * Tiglámoy. * Pagcatolón ng̃a malisód guican
sa cahárloc, sa calísang, sa cacúlba, sa casáquet. * Pagcalisód sa
pagtúo sa bisan onsa.

Tragar. = Pagtolón. * Paglámoy. * Pagtághap, pagtóo sa bisan onsa, sa
oalá pa omábot. * Pagcágon cagon, pagtábon.

Tragazon. = Pagcáon ng̃a labí sa casaráng̃an.

Tragedia. = Dula ng̃a masolóbon. * Bisan onsa ng̃a malisód, ng̃a
macasáquet, macayógot.

Tragedioso. V. Trágico.

Trágicamente. = Sa pagcaanógon, sa pagcaaláot, sa pagcalisód caáyo, sa
daútan ng̃a palad.

Trágico. = Anógon, aláot, sa oaláy palar, malisód uyámot.

Tragicomedia. = Calaínan sa dula.

Trago. = Pagínom, pagcaínom. * Daótan ng̃a palar, calisód, cagóol,
casáquet ng̃a dagcó.

Tragon. = Hing̃áon caáyo, tiglámoy.

Tragonería. = Batásan sa pagcáon caáyo. * Pagcaolítan.

Tragonía. = Idem.

Traicion. = Pagcabúrhi.

Traida. = Pagcadála.

Traido. = Ang dugay dugay na. * Bisti ng̃a guibísti ug dolodáan na.

Traidor. = Burhíon.

Traidoramente. = Sa pagcabúrhi.

Trailla. = Lubid, pising magamáy. * Pisi ng̃a igahocót sa mg̃a iró. *
Pangcol. * Capandáyan sa pagpátag sa yota.

Traillar. = Pagpátag, pagdatág sa yota.

Trainel. = Sologóon sa cagon cagon.

Traite. = Pagcahínlo sa mg̃a panápton ng̃a nanagbítay.

Traje. = Pagcabisti ng̃a caugalíng̃on sa tagsa ca táuo, con sa mulópio sa
tagsa ca longsod con probinsia. * Bisti ng̃a tuman sa usá ca babáye.

Trajear. = Paghátag sa usá ca táuo sa mg̃a bisti ng̃a tuman ug ng̃a ang̃ay
canía.

Trajin. V. Tráfago hasta cadaghánan. * V. Trajino.

Trajinante. = Ang magadála sa mg̃a balígya cutub sa usá ca longsod sa
lain ng̃a longsod.

Trajinar. = Pagdála dala sa mg̃a balígya cutub sa usá ca longsod sa lain
ng̃a longsod.

Trajinería. V. Trajino.

Trajinero. V. Trajinante.

Trajino. = Pagcadála dala sa mg̃a balígya cutub sa usá ca longsod sa
lain ng̃a longsod.

Tralla. = Pisi, lubid.

Trama. = Holog. * Limbong ng̃a icadáot sa isigcaíng̃on.

Tramador. = Ang magabútang sa holog sa mg̃a hablon. * Ang magapatigáyon
sa mg̃a paglímbong.

Tramar. = Pagándam sa holog sa mang̃a hablon. * Pagpatigáyon sa mg̃a
paglímbong ng̃a icadáot sa lain.

Trámite. = Pagcaágui sa usá ca lugar sa lain ng̃a lugar. * Tagsa ca
patigáyon sa bisan onsang hulusáyon.

Tramo. = Bahin sa bisan onsa. * Hunta hunta sa mg̃a hagdanán.

Tramojo. = Bináat, bugcus ng̃a diótay sa trigo, &c., sa paggálab na. *
Ang dagámi sa trigo, &c., ng̃a guibáat sa mg̃a bugcus sa maong trigo, &c.

Tramontana. = Hang̃in ng̃a amíhan. * Pagpalábi labi.

Tramontano. = Ang tua sa luyo sa mg̃a caboquílan.

Tramontar. = Pagádto sa luyo sa mg̃a caboquílan. * Pagsálop sa adlao,
cay magasalípod sa mg̃a cabuquílan.

Tramoya. = Máquina sa pagpaquíta sa mg̃a dula sa bisan onsa ng̃a
cating̃aláhan. * Limbong ng̃a pagaíngnon ng̃a maáyong buhat.

Tramoyista. = Ang magabúhat sa mg̃a tramoya. * Malilímbong, malimbóng̃on.

Trampa. = Lit-ag. * Pultahán ng̃a pagabuháton sa mg̃a salog sa mg̃a baláy
con sa yota, ng̃a alaguían sa mg̃a pensa con sa mg̃a solód sa ilálom sa
yota. * Limbong ng̃a icadáot sa isigcatáuo. * Otang ng̃a pagabáyan
bayánan.

Trampal. = Danao, cayanáng̃an.

Trampantojo. = Limbong sa pagdáot sa isigcaíng̃on.

Trampeador. = Ang magalímbong sa iang mg̃a pagótang.

Trampear. = Pagótang sa paggámit sa mg̃a polong ng̃a malilímbong, sa mg̃a
bacac. * Paglímbong sa isigcatáuo.

Trampilla. = Talambóan ng̃a diótay ng̃a pagabuháton sa mg̃a salog sa itáas
sa mg̃a baláy, arón hilng̃on cutub dihá ang musulúd sa silong ug sa mg̃a
solód sa obus. * Panápton ng̃a igatábon sa si-si sa mg̃a calson sa dapit
sa atubáng̃an.

Trampista. = Bacácon, malimbóng̃on, malilímbong.

Tramposo. = Idem. * Ang magalímbong sa mg̃a pagsugál.

Tranca. = Cahoy ng̃a ibalábag dapit sa sulúd sa pagtranca sa tacop sa
pultahán ug sa mg̃a talambóan. * Balítang, locob, ilulúcob.

Trancada. V. Trancazo y Tranco.

Trancanil. = Cahoy ng̃a malíg-on ng̃a igalang̃águit sa cubierta, sa salog
sa sacayán ug sa mg̃a quilid.

Trancar. V. Atrancar.

Trancazo. = Pocpoc ng̃a guipócpoc sa tranca.

Trance. = Cahigayónan sa icadáot. * Tiempo ng̃a catapúsan sa quinabúhi
ug harúul na sa comatáyon.

Tranco. = Lacang ng̃a hatáas. * Ang ganháan sa pultahán.

Tranchete. = Capandáyan ng̃a pagagamíton sa mg̃a sapatero sa pagbúhat ug
sa pagáyo sa mg̃a sapín.

Trangallo. = Pangcol, tangcol.

Tranquera. = Alad sa mg̃a bogsoc ng̃a malíg-on.

Tranquero. = Bató ng̃a sinápsap sa pagbútang sa mg̃a pultahán ug sa mg̃a
talambóan.

Tranquilamente. = Sa maáyong pagcabútang, sa pagcahúsay.

Tranquilar. = Paghúsay, pagáng̃ay.

Tranquilidad. = Maáyong pagcabútang, cadáit. * Pagpahamórlay,
pagpahóoay.

Tranquilizar. = Pagpahínay sa boot sa bisan cansa.

Tranquilo. = Ang mahamútang ug maáyo, ang maháoan sa boot.

Tranquilla. = Limbong, pagcalaláng sa pagcúha sa tuyo ng̃a
guipanghináot.

Trans. = Polong ng̃a linatín: sa luyo, sa licód.

Transaccion. = Pagcasábot ng̃a caugalíng̃on ug tinúyo sa mg̃a táuo ng̃a
nanaglális lalis, con may capolong̃ánan ba.

Transbordar. = Paglálin sa lulan sa usá ca sacayán sa lain ng̃a sacayán.

Tránseat. = Polong ng̃a linatín: maáyo man lagui.

Transeunte. = Domolóong, ang muhápit, muágui lamang.

Transido. = Ang guibógtas, ang guicasaquétan, ang guicayógtan, ang
guicalísdan. * Hicáoan, daguinótan.

Transigir. = Pagsábot sa mang̃a táuo ng̃a may capolong̃ánan.

Transitar. = Pagbiaje, paglacát sa mg̃a calongsóran, sa paghápit hapit
sa mg̃a halapítan.

Transitivo. = Ang moágui sa usá ca táuo sa lain ng̃a táuo.

Tránsito. = Pagcaágui cutub sa usá ca lugar sa lain ng̃a lugar. * Túig
ng̃a guitagál sa paghunóng sa táuo ng̃a magabiaje. * Alaguían sa bisan
diin. * Pagcabálhin sa usá ca pagcabútang sa lain ng̃a pagcabútang. *
Ang camatáyon sa mg̃a matárong.

Transitoriamente. = Sa ibábao lang, sa oaláy pagpamátng̃on.

Transitorio. = Ang malágmit caáyo, ang díli madúgay, ang madalí
matápus, matibáoas.

Tranzadera. = Pagcasalápid.

Tranzar. = Pagpótol.

Tranzon de tierra. = Ang yota ng̃a pagabuhátan sa tagsa ca magbabáol.

Trapa. = Banhang dagcó, pagsínggit. * Caparían sa mg̃a religioso ng̃a
guing̃álan de la Trapa.

Trapacear. = Paglímbong.

Trapacería. V. Trapaza.

Trapacero. V. Trapacista.

Trapacete. = Libro ng̃a pagasulátan sa salapí ng̃a ihátag tong̃ód sa tobo
ug sa mg̃a manggar ng̃a ibalígya.

Trapacista. = Bacácon, malilímbong.

Trapajo. = Tinábas sa panápton ng̃a noog ug guisi.

Trapajoso. = Ang guibúhat sa mg̃a noog, ang nagadála sa bisti ng̃a guisi
ug sa mg̃a noog.

Trápala. = Banhang dagcó, pagcasínggit. * Ang bilanggóan. * Batásan sa
pagpamólong caáyo, sa oaláy hingtúngdan. * Táuo ng̃a hinuguilánon
uyámot, sa oaláy cahológan.

Trapalear. = Pagpamólong caáyo, sa oaláy cahológan.

Trapalon. V. Trápala desde táuo.

Trápana. = Presóhan, bilanggóan.

Trapaza. = Limbong ng̃a malaláng̃on ng̃a icadáot sa isigcatáuo sa mg̃a
balígya ng̃a pagapalíton.

Trapazar. V. Trapacear.

Trape. = Sapao sa mg̃a bisti.

Trapecio. = Bisan onsa ng̃a may opát ca nauong ng̃a díli topóng.

Trapense. = Padreng religioso sa Trapa.

Trapería. = Cadaghánan sa mg̃a noog.

Trapero. = Ang magadaguínot ug magapólot sa mg̃a cadalánan ug sa mg̃a
cabaláyan sa mg̃a noog.

Trapicio. = Camaáyo ng̃a obos.

Trapillo (de). = Sa bisti sa matagádlao, sa oaláy dayan dayan ug cuti
cuti.

Trapiche. = Máquina sa pagpíga sa tobó ng̃a icabúhat sa asúcar.

Trapisonda. = Pagcaáoay ng̃a guiubánan sa mg̃a pagsínggit ng̃a dagcó.

Trapo. = Tinábas sa panápton ng̃a noog. * Ang mg̃a layág sa mg̃a sacayán.

Traque. = Botó, tonóg sa bomba, luthang.

Tráquea. = Alaguían sa tutúnlan, sa pagguinháoa.

Traquear. = Pagbánha. * Paglo-gó sa bino, sa tubig, &c., sa surlánan. *
Pagópod opod sa pagbúhat sa bisan onsa. * Paghícap, pagcúbil sa
nacadághan.

Traqueo. = Pagcabotó, tonóg ng̃a canúnay sa mang̃a luthang. * Pagcalíhoc
sa bisan onsa ng̃a guilálin ug guibálhin cutub sa usá ca lugar sa lain
ng̃a lugar.

Traquido. = Idem hasta pagcalíhoc.

Tras. = Sa oláhi, sa pagcasonód, sa licód.

Trasalcoba. = Ang solód ng̃a sonód sa solód ng̃a guibutáng̃an sa higdáan.

Trasalpino. V. Trasmontano.

Trasanteayer. V. Anteanteayer.

Trasañejo. = Ang capin sa toló ca túig.

Trasca. = Tinábas sa panit ng̃a mabága.

Trascabo. V. Traspié.

Trascanton. = Ang bató ng̃a dagcó ng̃a ipadápat sa mg̃a esquina arón díli
onta mang̃adáot. * Táuo ng̃a andam sa pagbála sa ipabála onta canía.

Trascartarse. = Pagoláhi sa dahon sa baraja ng̃a guipacaíng̃on ng̃a moóna
onta.

Trascarton. = Pagoláhi sa dahon sa baraja ng̃a pagadaógan onta, ug
pagóna sa pagapildíhan.

Trascendencia. = Pagcaámbit sa usá ca butang sa lain ng̃a butang. *
Pagcabátid, pagcatalínis sa buot, pagcasonód sa bisan onsa sa mg̃a
guinsóndan.

Trascendental. = Ang moábot sa bisan onsa.

Trascendente. = Idem. * Ang moágui sa lugar ng̃a dapit ng̃anhi, sa lugar
ng̃a dapit ng̃adto.

Trascender. = Pagágui sa dapit ng̃adto ang anáa sa dapit ng̃anhi. *
Pagámbit. * Paghómot. * Pagsábot sa pagcasáyon.

Trascendido. = Ang mosábot sa madalí cay matalínis ang iang húna húna.

Trascolar. = Pagsála sa mg̃a ilímnon, sa mg̃a tambal, &c. * Pagágui sa
dugá sa laoas sa mg̃a bohó ug diótay sa maong laoas.

Trasconejarse. = Pagbílin sa mg̃a langgam, sa mg̃a mananáp, sa oláhi sa
mg̃a ayam ng̃a nanagápas caníla.

Trascordarse. = Paghicalimót.

Trascoro. = Ang lugar ng̃a sonód sa coro sa mg̃a Singbahán.

Trascorral. = Ang lugar ng̃a sonód sa mg̃a coral, sa mg̃a alad. * Ang
sampot, ang ililíngcod.

Trascribir. = Paghúar sa mg̃a sulat.

Trascuarto. = Ang solód ng̃a sonód sa solód ng̃a labíng maáyo.

Trascurso. = Pagcaágui agui sa tiempo, sa túig.

Trasdós. = Ang nauong sa mg̃a bató ng̃a ilubóng sa mg̃a cóta.

Trasdosear. = Paglíg-on sa mg̃a bongbong, &c., sa dapit sa licór.

Trasegador. = Ang magabálhin, ang magalálin sa mg̃a butang. * Ang
magasácot.

Trasegar. = Paglálin, pagbálhin sa mg̃a butang. * Pagsácot. * Paghúad sa
bino, sa tubig, &c., sa usá ca surlánan sa lain ng̃a surlánan.

Traseñalador. = Ang magabálhin sa bisan onsang marca con timáan.

Traseñalar. = Pagbálhin sa bisan onsang timáan con marca.

Trasera. = Licód. * Sampot.

Trasero. = Idem. * Guinicánan, guisóngdan, tigúlang.

Trasferidor. V. Trasegador hasta butang.

Trasferir. V. Trasegar hasta pagsácot. * Pagtógot sa bisan cansa sa
iang gahóm ug sa bisan onsa, sa isigcatáuo.

Trasfigurable. = Ang masáyon mabálhin sa usá ca dagoay sa lain ng̃a
dagoay.

Trasfiguracion. = Pagcabálhin sa usá ca dagoay sa lain ng̃a dagoay. *
Pagcabálhin sa dagoay sa atong Guinóong Jesucristo sa buquir ng̃a Tabór,
sa atubáng̃an ni S. Pedro, ni San Juan ug ni Santiago.

Trasfigurarse. = Pagbálhin sa dagoay sa bisan onsa.

Trasfixion. = Pagcasámar sa pagcalápus, pagcalágbas. * Mg̃a casáquet ni
María Santísima.

Trasfixo. = Linágbas, ang guisamálan sa pagcalápus.

Trasflorar. = Paghúar sa bisan onsang pintal ng̃a pasihágon.

Trasflorear. = Pagpíntal sa ibábao sa buláoan con sa salapí.

Trasformacion. V. Trasfiguracion.

Trasformador. = Ang magabálhin sa dagoay sa bisan onsa.

Trasformar. V. Trasfigurar. * Pagbálhin sa gaoi, sa batásan.

Trasfregar. V. Estregar.

Trasfretano. = Ang anáa sa tabóc, sa luyo ng̃a dapit ng̃adto sa dagat.

Trásfuga. = Lomalágueu, ang nalágueu.

Trásfugo. = Idem.

Trasfundicion. V. Trasfusion.

Trasfundir. = Paghúad sa bino, &c., sa mahínay hinay, sa usá ca
surlánan. * Pagámbit.

Trasfusion. = Pagcaámbit, pagcaambítan. * Pagcahúar sa bino, &c., sa
mahínay hinay, sa usá ca surlánan sa lain ng̃a surlánan.

Trasgo. = Batang cundátan, ng̃a díli mahamútang. * Balbal, asoang.

Trasgresion. = Pagcalípas, pagcalápas, pagcatalápas, pagcasálang, díli
pagtúman sa catungdánan.

Trasgresor. = Ang malipáson, ang malapáson, ang magatalápas, ang
magasálang, ang díli magatúman sa mg̃a tulumánon sa mg̃a sogo ug sa
catungdánan.

Trasguear. = Pagpanigíng̃on sa mg̃a pagbánha sa mg̃a balbal.

Trasguero. = Ang magapanigíng̃on sa mg̃a buhat ug mg̃a pagbánha sa mg̃a
balbal.

Trashoguero. = Ang puthao ng̃a halagpád ng̃a guitápot sa bongbong sa
dapóg arón díli masónog.

Trashojar. = Pagágui agui sa mg̃a dahon sa mg̃a libro.

Trashumante. = Hayúpan ng̃a magabálhin balhin, sa lugar ng̃a calán-an.

Trashumar. = Pagágui sa mg̃a hayúpan sa usá ca lugar ng̃a calán-an, sa
lain ng̃a lugar.

Trasiego. = Pagcabálhin, pagcalálin sa mg̃a butang. * Pagcahúar sa mg̃a
ilímnon.

Trasijado. = Maníoang caáyo.

Traslacion. V. Trasiego. * Pagcahúbar sa mg̃a sulat ug sa mg̃a polong sa
usá ca pinamólong sa lain ng̃a pinamólong.

Trasladacion. = Idem.

Trasladante. = Ang magabálhin, ang magalálin sa mg̃a butang. * Ang
magahúad sa mg̃a pinamólong. * Ang magahúar sa mg̃a sulat.

Trasladar. V. Trasegar. * Paghóbar sa mg̃a polong sa usá ca pinamólong
sa lain ng̃a pinamólong. * Paghúar sa mg̃a sulat.

Traslado. = Hinúad sa bisan onsang sulat. * Pagcasáma, pagcaíng̃on,
panigíngnan sa bisan onsa.

Traslaticiamente. = Sa cahológan ng̃a díli macaígo sa mg̃a polong.

Traslaticio. = Polong ng̃a may cahológan ng̃a lain sa caogalíng̃on.

Traslativo. = Idem.

Traslato. = Idem.

Trasloar. = Pagdáyeg sa bisan onsa ng̃a labí sa casaráng̃an.

Traslúcido. = Masíhag, matín-ao, masínao caáyo.

Trasluciente. = Ang masíhag.

Traslucirse. = Pagsíhag. * Pagtáhap.

Traslumbramiento. = Pagcasuláo. * Pagcaoalá sa bisan onsa sa madalí,
tong̃ód sa pagcalágmit sa pagágui.

Trasluz. = Ang sugá ng̃a moágui sa bisan onsa ng̃a masíhag.

Trasmallo. = Layá ng̃a mahínag, ng̃a guitapótan sa lain ng̃a mg̃a bohó ng̃a
mabános banos.

Trasmano (á). = Sa holohalayó.

Trasmañana. = Damlag.

Trasmarino. V. Trasfretano.

Trasmatar. = Pagpanghináot ng̃a muóna ang camatáyon sa lain, sa
caugalíng̃on ng̃a camatáyon.

Trasmigracion. = Pagcalálin sa pinuyánan.

Trasmigrar. = Paglálin sa pinuyánan, sa longsod.

Trasminar. = Paglacát sa ilálom sa yota. * Pagbahó, paghómot caáyo. *
Pagtáslop.

Trasmisible. = Ang arang itógot ug ibílin sa lain.

Trasmision. = Pagcatógot, pagcabílin sa bisan onsa sa lain.

Trasmitir. = Pagtógot, pagbílin, paghátag sa lain, sa bisan onsa.

Trasmontar. V. Tramontar.

Trasmota. = Ilímnon ng̃a magáma sa mg̃a ubas ng̃a piníga na, ng̃a hinolóman
sa tubig.

Trasmudar. V. Trasegar.

Trasmutable. = Ang arang balhínon sa usá ca pagcabútang sa lain ng̃a
pagcabútang.

Trasmutacion. = Pagcabálhin sa usá ca pagcabútang sa lain ng̃a
pagcabútang.

Trasmutar. = Pagbálhin sa usá ca butang sa lain ng̃a butang.

Trasmutativo. = Ang may gahóm sa pagbálhin sa usá ca butang sa lain ng̃a
butang.

Trasmutatorio. = Idem.

Trasnochada. = Ang gabíy ng̃a guinsóndan sa adlao ng̃a nagaatúbang. *
Pagcatucáo, pagcahócao.

Trasnochado. = Ang magadáot, ang napán-os, cay guiaguían sa usá ca
gabíy.

Trasnochador. = Ang magatucáo, ang nagahúcao.

Trasnochar. = Paghúcao, pagtucáo.

Trasnombrar. = Pagtagílis sa mg̃a ng̃alan.

Trasnominacion. = Pagcatagílis sa mg̃a ng̃alan.

Trasoir. = Pagbalíng̃ag.

Trasojado. = Ang guilagóman sa mg̃a matá.

Trasoñar. = Pagpamatúod sa díli matúod.

Traspadano. = Ang anáa sa luyo sa subá ng̃a guing̃álan ug Pó.

Traspalar. = Pagbálhin sa bisan onsa, sa pala. * V. Trasegar.

Traspapelarse. = Pagoalá sa mg̃a papel.

Trasparencia. = Pagcasíhag, pagcatín-ao, pagcasínao.

Trasparentarse. = Pagágui sa sugá sa bisan onsang masíhag.

Trasparente. = Masíhag, matín-ao.

Traspasacion. V. Trasmision.

Traspasamiento. V. Trasgresion. * Casáquet, cagóol, calisód.

Traspasar. V. Trasegar. * Pagágui sa onáhan. * Paglában sa mg̃a subá,
pagtabóc. * Pagágui pagopód. * Poglágbas, pagsámad sa pagcalápos. *
Pagcalóoy, pagpoáng̃od. * Paggóol, pagpasáquet, pagpalisód. * Paglápas,
pagtalápas, paglípas, díli pagtúman sa mg̃a tolománon, sa mg̃a sugo ug sa
mg̃a catungdánan. * Paglabí sa casaráng̃an. * V. Trasmitir.

Traspaso. V. Trasmision y Traspasamiento desde casáquet, y Trasgresion.

Traspeinar. = Pagsúrlay pagopód sa guisúrlay na ng̃a daan.

Traspié. = Pagcadalín-as. * Limbong, pagcalaláng sa mg̃a nanagáoay sa
pagcadámag, sa pagpócan sa caáoay, sa contra.

Traspillarse. = Pagníoang, paglúya caáyo, pagoalá sa cosóg.

Traspintar. = Pagábot sa batoc sa guihúlat, sa guipaábot. * Pagsíhag sa
licód sa guisúlat con sa guipíntal.

Traspirable. = Ang arang mahung̃áo.

Traspiracion. = Pagcahung̃áo.

Traspirar. = Paghung̃áo.

Trasplantar. = Paglálin sa mg̃a tanóm. * V. Trasmigrar.

Trasplante. = Pagcalálin sa mg̃a tanóm.

Trasponedor. = Ang magabálhin sa bisan onsa.

Trasponer. V. Trasegar y Trasplantar. * Pagsalípod sa bisan cansa sa
obán ng̃a nagasolóng canía. * Pagsálop sa adlao, sa bulan ug sa mg̃a
bitóon.

Trasportacion. = Pagcabálhin sa bisan onsa sa lugar ng̃a guibutáng̃an.

Trasportamiento. = Idem. * Pagcapógdao, pagcaoalá sa mg̃a balatían ug sa
buot.

Trasportar. V. Trasegar. * Pagoalá sa boot, sa mg̃a balatían.

Trasporte. V. Trasportacion. * Sacayán ng̃a pagalulánan sa mg̃a balon, sa
mg̃a bala, &c., ug ng̃a pagasáquian sa mg̃a soldados, &c.

Trasportin. = Cama, colchon ng̃a manípis.

Trasposicion. = Pagcabálhin sa pagcabótang sa mg̃a polong, sa mg̃a
suguílon.

Traspuesta. V. Trasportacion. * Sooc, looc looc. * Pagcalágueu.

Trasquilador. = Ang magagónting sa bohóc ug sa balahíbo sa mg̃a mananáp.

Trasquiladura. = Pagcagúnting sa bohóc sa díli maabánil. * Pagcópos sa
bisan onsa, pagcóha sa obán ng̃a mg̃a bahin sa bisan onsa.

Trasquilimocho. = Ang guialótan sa bohóc.

Trasquilon. = Pagcagónting sa tagsa ca pagpótol sa gunting. * Ang bahin
sa puhónan ng̃a guicáoat sa pagcalaláng.

Trastazo. = Pocpoc.

Traste. = Ang tombága, buláoan, salapí, &c., ng̃a guibalábag sa bocton
sa mg̃a sesta.

Trasteado. = Cadaghánan sa mg̃a traste sa mg̃a tolónggon.

Trasteador. = Cundátan, ang magasáli ug bolobánha sa mg̃a casangcápan,
sa mg̃a siya, sa mang̃a catre, &c.

Trasteante. = Ang maálam magcáblit sa mg̃a tolónggon ng̃a may mg̃a traste.

Trastear. = Pagtáod sa mg̃a traste sa mg̃a sesta, &c. * Pagcóndat. *
Pagbolobálhin sa mg̃a casangcápan, sa mg̃a siya, sa mg̃a catre, &c. *
Pagtápoy ug maáyo sa mg̃a coldas sa mg̃a tolónggon.

Trastejador. = Ang magaáyo sa mg̃a atóp ng̃a guibotáng̃an sa mg̃a tesa.

Trastejadura. V. Trastejo.

Trastejar. = Pagáyo sa mg̃a atóp ng̃a guibotáng̃an sa mg̃a tesa. *
Pagsolóng ug maáyo sa bisan onsa, arón ayóhon.

Trastejo. = Pagcaáyo sa mg̃a atóp ng̃a guibotáng̃an sa mg̃a tesa.

Trastera. = Paga, solód ng̃a pagabotáng̃an sa mg̃a casangcápan ng̃a díli
quinahánglan.

Trastería. = Cadaghánan sa mg̃a casangcápan. * Buhat ng̃a díli maáyo, ng̃a
hing̃alatáuan.

Trasterminante. = Ang muágui sa caotlánan sa usá ca yota, sa lain ng̃a
yota.

Trasterminar. = Pagágui, paglípas sa mg̃a caotlánan sa usá ca yuta.

Trastesado. = Magáhi, matíga.

Trastienda. = Ang solód ng̃a sonód sa tiendáhan. * Pagcaándam sa
pagbúhat sa bisan onsa.

Trasto. = Casangcápan, capandáyan ng̃a daan. * Táuo ng̃a oaláy polós. *
Ang espada, ang hing̃aníban ng̃a guinagámit sa masóbsob.

Trastornable. = Ang masáyon pagasuhíon, pagatoáng̃on.

Trastornador. = Ang magatúang, ang magasúhi.

Trastornadura. = Pagcasúhi, pagcatúang.

Trastornar. = Suhí, tuang, lintóad, tiquíab, ticuang, taquílid. *
Pagpúgdao, pagoalá sa buot, sa mg̃a balatían. * Pagcábig sa cabobót-on
sa lain, sa pagsámbag ug paghópo canía. * Pagbóloc, pagsácot.

Trastorno. V. Trastornadura.

Trastrabado. = Ang cabayo ng̃a guiputían sa tiil sa toó sa pang̃onáhan ug
sa tiil sa oála sa pang̃olahían.

Trastrocamiento. V. Trasmutacion.

Trastrocar. V. Trasmutar.

Trastrueco ó Trastrueque. V. Trasmutacion.

Trastuelo. = Táuo ng̃a cundátan, ng̃a magabúrlay ug magaaling̃ása.

Trastumbar. = Paghólog, pagtaquílid sa bisan onsa.

Trasudadamente. = Sa casáquet ug calisód sa buot.

Trasudar. = Pagsolosíng̃ot guican sa casaquét, sa caól-ol, sa casáquet,
sa calisód, &c.

Trasudor. = Solosíng̃ot ng̃a guican sa cahárloc, sa calísang, sa calisód,
sa cagóol, &c.

Trasuntar. = Paghúar sa bisan onsang sulat. * Pagsúlat sa bisan onsa,
sa pagcaláctur.

Trasuntativamente. = Sa pagcahinúad. * Sa pagcaláctud.

Trasunto. = Hinúad. * Panigíngnan sa bisan onsa.

Trasustanciacion. V. Trasmutacion. * Pagcabálhin sa bino ug sa tinápay
sa dugó ug sa laoas sa atong Guinóong Jesucristo, sa pagconsagrar sa
mg̃a Padre.

Trasustancial. = Ang usá ca butang ng̃a mabálhin sa lain ng̃a botang.

Trasustanciar. V. Trasmutar.

Trasvenarse. = Paggóa sa dugó sa mg̃a caugátan, pagsúba. * Pagágas,
pagyabó pagcátag sa bisan onsa.

Trasverberacion. V. Trasfixion.

Trasversal. = Ang magalápus. * Caobánan ng̃a díli guican sa pagcaláctod
sa guiguicánan: oyóan, igágao, &c.

Trasverso. = Ang magataquílid, ang mabalábag. * Ang nabalíquig.

Trasverter. = Pagáoas sa bino, &c., cay naponó caáyo ang surlánan.

Trasvinarse. = Paghonób sa bino sa mg̃a surlánan.

Trasvolar. = Paglupár.

Tratable. = Ang masáyon ng̃a pagahúptan.

Tratado. = Pagcasábot sa bisan onsa. * Sulat ng̃a magaásoy sa bisan
onsa.

Tratador. = Ang maquigpasábot.

Tratamiento. = Pagcahópot sa bisan onsa. * Pagcasábot, pagcaatúbang sa
bisan onsa.

Tratante. V. Tratador. * Ang magapálit sa bisan onsa, sa pagbalígya
pagopód.

Tratar. = Paghópot, pagalíma sa bisan onsa. * Pagcúbil, paghícap. *
Pagsuguílon sa pagsábot sa bisan onsa. * Paghigála, pagábian. *
Pagcamaáyo sa bisan cansa. * Pagpálit sa bisan onsa, sa pagbalígya
pagósob. * Pagcúgui sa pagbúhat sa bisan onsa, arón macúha ang
guipanghináot.

Trato. = Pagcahópot, pagcaalíma. * Pagcahigála, pagcaábian. *
Pagcaamigos ng̃a daótan, sa pagcacamaáyo. * Pagcacomersio, pagcapálit ug
pagcabalígya. * Pagcaámpo, pagcapalándong, pagcahúna húna ng̃a canúnay
sa Dios.

Traversa. = Pisi ng̃a guican sa tomóy sa mg̃a talároc sa mg̃a sacayán
hasta sa ilang ponóan, hasta sa ilang tilindúgan.

Través. = Pagcataquílid sa bisan onsa. * Casáquet, calisód, cagóol,
daótan ng̃a palad.

Travesaño. = Toong, cahoy ng̃a nabalábag. * Onlánan ng̃a nabalábag sa
pagsángcap sa calápdon sa higdáan.

Travesar. V. Atravesar.

Travesear. = Pagcúndat. * Pagpuyó sa pagcacamaáyo, pagcaólag.

Travesero. = Ang mabalábag. * V. Travesaño.

Travesía. = Pagcahalayó cutub sa usá ca lugar sa lain ng̃a lugar. *
Pagcatabóc cutub sa usá ca baybáyon sa luyo sa dagat. * Pagcabútang sa
pagcataquílid sa bisan onsa.

Travesío. = Lugar ng̃a pagaaguían. * Hayúpan ng̃a moágui ug mugóa sa
lugar ng̃a may batásan sa pagpaning̃áon.

Travesura. = Pagcalíhoc, pagcacúndat. * Pagcabátid, pagcatalínis sa
húna húna. * Buhat ng̃a daútan ng̃a tacús ng̃a pagasaoáyon ug castigóhon.

Travieso. = Ang nabalábag. * Cundátan, ang malíhoc caáyo, ang díli
mahamútang. * Ang nagapuyó sa mg̃a salá sa pagcaólag.

Trayente. = Ang magadála.

Traza. = Ang nahaónang panigíngnan ng̃a magáma sa húna húna sa táuo ng̃a
buot magbúhat sa bisan onsang baláy, &c. * Alaguían ng̃a guihúna húna sa
pagdáng̃at sa bisan onsa ng̃a guipanghináot. * Dagoay, pagcabótang sa
bisan onsa.

Trazado (bien ó mal). = Táuo ng̃a ang̃áyan con díli ang̃áyan sa iang
laoas, sa iang pagcatíndog.

Trazador. = Ang magabúhat ug ang magahúna húna sa panigíngnan sa bisan
onsang buhat.

Trazar. = Paghúna húna, pagbárlis, pagbúhat sa panigíngnan ng̃a
paganóntan sa pagcatíndog sa usá ca baláy, &c. * Paghúna húna sa mg̃a
alaguían sa pagdáng̃at sa tuyo ng̃a guipanghináot.

Trazo. = Barlis ng̃a icabúhat sa panigíngnan sa bisan onsa.

Trazumarse. V. Rezumarse.



TRE

Treballa. = Sabáo, salsa ng̃a magáma sa almendras, sa ajos, sa tinápay,
sa mg̃a itlog, sa suca, sa asúcar ug sa canela.

Trébedes. = Sug-ang, gaon.

Trebejo. = Bisan onsang casangcápan con capandáyan ng̃a pagagamíton sa
bisan onsang buhat con tuyo. * Duláan ng̃a pagalipátan sa bisan cansa.

Trébol. = Tanóm ng̃a cumpay sa mg̃a hayúpan.

Trece. = Napólo ug toló.

Trecemesino. = Ang may napólo ug toló ca bulan.

Trecenario. = Isip sa napólo ug toló ca adlao.

Treceno. = Ang macahíngpit sa isip sa napólo ug toló.

Trecésimo. = Ang macahíngpit sa isip sa catlóan.

Trecientos. = Tolo ca gatús.

Trechel. = Calaínan sa trigo.

Trecho. = Pagcahalayó, cahalayóon.

Trefe. = Ang magamáy, ang manípis, ang mahómoc.

Tregua. = Pagcaóndang, pagcaárang sa pagpang̃óbat. * Pagcapahóoay,
pagpahamórlay sa buhat. * Tagál.

Treilla. V. Trailla.

Treinta. = Catlóan.

Treintanario. = Isip sa catlóan ca adlao. * Ang mg̃a tulumánon tong̃ód sa
mang̃a minatáy, sa catlóan ca adlao ng̃a nagacasonód sonór.

Treintañal. = Ang may catlóan ca túig.

Treintena. = Ang icacatlóan ca bahin, ang usá sa catlóan ca bahin sa
bisan onsa.

Treinteno. V. Trigésimo.

Tremebundo. = Macahahárloc, macalilísang.

Tremedal. = Lapócan, cayanáng̃an.

Tremendo. V. Tremebundo. * Mabáng̃is.

Tremente. = Ang magacoróg coróg.

Trementina. = Tagoc ng̃a guican sa cahoy ng̃a guing̃álan ug Pino.

Tremer. V. Temblar.

Tremés ó Tremesino. = Ang may toló ca bulan.

Tremó. = Dayan dayan ng̃a ibútang sa libót sa mg̃a salamín.

Tremolante. = Ang guicáya caya, ang guicáyab cayab sa hang̃in.

Tremolar. = Pagtáor, pagbítay sa mg̃a bandela. * Pagcáya caya, pagcáyab
cayab sa hang̃in sa bisan onsa ng̃a guibítay, guihaláyhay, &c.

Tremolina. = Pagcadagóoc sa hang̃in. * Banha, sabá sa mg̃a táuo ng̃a
nang̃úndat sila ug nanasínggit.

Tremor. V. Temblor.

Trémulamente. = Sa cahárloc.

Tremulante. V. Trémulo.

Tremulento. = Idem.

Trémulo. = Ang magacoróg coróg, ang cocorógon.

Tren. = Pagcaándam sa mg̃a quinahánglan sa pagbúhat sa bisan onsa. *
Pagcaparáyeg, pagcabántog ng̃a onay ug ang̃ay sa táuo.

Trena. = Sinalápir. * Ang salapí ng̃a sinónog.

Trenado. = Ang magáma sa dagoay sa pagcasinalápid.

Trencillar. = Pagdáyan dayan sa bisan onsa sa pisi ng̃a binúhat sa
totólo ca lubid.

Trencillo. = Lubid ng̃a magamáy sa hilo, sa salapí con sa buláoan.

Treno. = Ang binilánggo. * Pagcaagólo ng̃a masolóbon uyámut tong̃ód sa
bisan onsang calisód ng̃a miábot. * Pagagólo ni Jeremías ng̃a profeta.

Trenque. = Cota ng̃a pagabuháton sa mg̃a subá, arón maláin ang cabahá sa
tubig.

Trenza. = Lubid ng̃a binúhat sa totólo ca lubid con hilo.

Trenzado. = Bohóc ng̃a sinalápid.

Trenzar. = Pagsalápid.

Treo. = Calaínan sa layág sa obán ng̃a mg̃a sacayán.

Trepa. = Pagcaáng̃at, pagcatóng̃as. * Dayan dayan ng̃a itápot sa mg̃a
sirsir sa mg̃a bisti. * Limbong, pagcalaláng. * Pagcahámpac, pagcagáid.

Trepado. = Mananáp ng̃a matámboc. * Calaínan sa dayan dayan sa mg̃a
sirsir sa mg̃a bisti.

Trepador. = Ang magaáng̃at, ang magatóng̃as, pagaang̃átan, pagatong̃ásan.

Trepanar. = Pagbohó sa bagol bagol sa olo, sa paghíling sa cadáot sa
sulúd.

Trépano. = Capandáyan sa mg̃a mananámbal sa pagbohó sa bagol bagol sa
olo.

Trepante. = Malimbóng̃on, malaláng̃on, batid.

Trepar. = Pagáng̃at, pagtóng̃as. * Pagcuyátot sa mg̃a balágon sa obán ng̃a
mg̃a tanóm, sa mg̃a cota, sa mg̃a cahoy, &c. * Pagdáyan dayan sa mg̃a
sidsir sa mg̃a bisti. * Pagbohó.

Trepidacion. = Pagcacoróg coróg.

Trépido. V. Trémulo.

Tres. = Toló. * Dajon sa baraja sa toló ca dagoay.

Tresañejo. = Ang may toló ca túig.

Tresbolillo (al). = Pagtanóm sa mg̃a cahoy sa tinagópat sa pagcaláro, ug
sa usá sa talioála.

Tresdoblar. V. Triplicar.

Tresdoble. = Bisan onsa ng̃a guidághan sa totólo. * Bisan onsa sa
tinagótlo.

Tresillo. = Sugál sa baraja.

Tresmesino. V. Tremesino.

Trestanto. V. Tresdoble.

Treta. = Pagcalaláng, húna húna sa mg̃a aoay, arón daógon nia ang iang
aoay, ang iang contra. * Húna húna ng̃a batid, pagcalaláng sa pagdáng̃at
sa bisan cansa sa tuyo ng̃a guipanghináot.



TRI

Tria. = Pagcasolód ug pagcagóa sa masóbsob sa mg̃a potiócan sa ilang
orlan.

Triaca. = Tambal ng̃a maísog caáyo. * Tambal, sumpa ng̃a guican sa maong
caráot ng̃a buot ng̃a pagaayóhon.

Triacal. = Ang may gahóm maíng̃on sa gahóm sa triaca.

Triangular. = Ang may toló ca nauong ug toló ca tomóy.

Triangularmente. = Ing̃on sa dagoay sa triángulo.

Triángulo. V. Triangular.

Triaquera. = Surlánan sa pagtípig sa triaca.

Triar. = Pagsolód ug paggóa sa macadághan sa mg̃a putiócan sa ilang
orlan.

Triario. = Soldado sa tiempo sa mg̃a romano.

Tribon. = Tolónggon sa totólo ca nauong, ng̃a guicoldásan sa coldas sa
caoat.

Tribu. = Ang usá sa mg̃a bahin sa mg̃a mulópio sa tagsa ca longsod. *
Banay.

Tribuente. = Ang muhátag.

Tribuir. = Paghátag.

Tribulacion. = Cagóol, casáquet, calisód, cayógot.

Tribulante. = Ang magapayógot, ang magapasáquet. * Mamomógos.

Tribular. V. Atribularse.

Tribuna. = Balcon, talambóan sa dapit sa solód sa mg̃a Singbahán. *
Tinócod ing̃on sa dagoay sa oalihánan, sa pagpamólong sa cadaghánan.

Tribunado. = Cahímtang sa pagcahócom sa mg̃a romano.

Tribunal. = Hocmánan. * Ang hocom ng̃a magasentensia sa mg̃a
capolong̃ánan.

Tribunali (pro). = Mg̃a polong ng̃a linatín: sa hocmánan. * Sa bisti sa
pagcahócom. * Sa mg̃a polong ng̃a ang̃ay sa hocom.

Tribunicio. V. Tribúnico.

Tribúnico. = Ang nahatong̃ód sa cahímtang sa pagcatribuno.

Tribuno. = Hocom sa mg̃a romano.

Tributacion. V. Tributo.

Tributante. = Ang magabúhis, bomolúhis. * Ang magatáhor.

Tributar. = Pagbúhis. * Pagtáhor. * Pagsíngba.

Tributario. V. Tributante.

Tributo. = Buhis. * Babáyeng camaáyo.

Tricenal. = Ang madúgay sa catlóan ca túig.

Tricentésimo. = Ang macahíngpit sa isip sa toló ca gatús.

Tricésimo. V. Trigésimo.

Tricípite. = Ang may toló ca olo.

Triclino. = Lamesa ng̃a pagalibótan sa toló ca lingcoránan.

Tricolor. = Ang guisinambágan sa totólo ca color.

Tricorne. = Ang may toló ca song̃áy.

Tridente. = Ang may toló ca ng̃ipon. * Isi, salapáng, sagáng̃at.

Triduano. = Ang nadúgay sa toló ca adlao.

Tríduo. = Pagcadúgay, cadugáyan sa toló ca adlao. * Pagámpo, buhat ng̃a
maampóon ng̃a madúgay sa toló ca adlao.

Trienal. = Ang madúgay sa totólo ca túig.

Trienio. = Cadugáyan, pagcadúgay sa totólo ca túig.

Trieñal. V. Trienal.

Trifauce. = Ang may toló sa totónlan.

Trífido. = Ang nalútac sa totólo ca lutac, con sa totólo ca luyo.

Trifolio. V. Trébol.

Triforme. = Ang may toló ca dagoay.

Trigaza. = Dagámi sa trigo.

Trigésimo. = Ang macahíngpit sa isip sa catlóan.

Tríglifo. = Dayan dayan sa mg̃a cornisa sa mg̃a Singbahán, &c.

Trigo. = Trigo.

Trígono. = Pagcaípon sa toló ca tapoc sa mg̃a bitóon.

Trigonometría. = Quinaárman sa tong̃ód sa mg̃a triángulo.

Trigonométrico. = Ang nahatong̃ód sa trigonometría.

Trigueño. = Ang may color sa trigo, molomaítom.

Triguera. = Tanóm.

Triguero. = Ang motoróc ug mutóbo sa talioála sa yota ng̃a guipogásan sa
trigo.

Trilíngüe. = Ang may toló ca dila. * Ang táuo ng̃a maálam sa totólo ca
pinamólong.

Trilla. = Isda. * Pagcaguíoc.

Trilladera. V. Trillo.

Trillado. = Ang dayág caáyo. * Ang hingbalóan na.

Trillador. = Ang magaguíoc.

Trillar. = Pagguíoc. * Pagbóhat sa pagcacanúnay sa bisan onsa.

Trillo. = Capandáyan sa pagguíoc.

Trimembre. = Ang may toló ca bahin.

Trimestre. = Pagcadúgay sa totólo ca bulan.

Trimielga. = Isda.

Trinado. = Pagcalírog lirog sa ting̃og sa táuo ug sa mg̃a tolónggon.

Trinar. = Paglírog lirog sa ting̃og. * Pagpanuyó, pagsocó, pagcabaláca.

Trinca. = Pagcaípon sa totólo ca butang ng̃a magsáma. * Pagcabáat. *
Pisi ng̃a igabáat sa bisan onsa.

Trincadura. = Balígtos. * Pagcabáat.

Trincapiñones. = Táuo ng̃a boang boang, sa magáan ng̃a buot.

Trincar. = Pagpótol potol. * Pagbáhin sa bisan onsa. * Pagbáat ug
maáyo. * Paglócso locso.

Trinchante. = Ang magabáhin bahin ug magapáhat sa mg̃a sod-an. *
Capandáyan ng̃a puthao sa durúha, totólo con apát ca ng̃ipon, ng̃a
igaháoid ug igapogóng sa sud-an ng̃a pagatartáron ug pagabáhin bahínon.

Trinchar. = Paghíoa, pagbáhin bahin sa mg̃a sud-an ng̃a ibútang sa lamesa
ng̃a caogalíng̃on sa bisan cansa.

Trinchera. = Ogdo ng̃a pagabuháton sa yota, ng̃a pagasalípdan sa mg̃a
soldados ng̃a nang̃óbat, arón díli sila pagaonsáon sa mg̃a bala sa ilang
mg̃a caáoay.

Trinchero. = Sucarán, pinggan ng̃a pagabotáng̃an sa sud-an ng̃a pagabáhin
bahínon ug pagahioáon. * Pinggan ng̃a pagabotáng̃an sa sud-an sa tagsa
tagsa ca táuo ng̃a mucáon.

Trineo. = Careton, galíng̃an ng̃a oaláy malíng̃in, ruedas.

Trinidad. = Pagcaláin sa totólo ca Personas ng̃a diósnon, ng̃a magacaláin
lain, sa usá lamang ca pagcadios. * Caparían sa mg̃a Padreng religioso.

Trinitaria. = Calaínan sa bulac.

Trinitario. = Padreng religioso sa caparían sa Trinidad.

Trino. = Ang magasácop sa totólo ca butang ng̃a nagacaláin lain. V.
Trinado.

Trinquetada. = Pagcalayág sa sacayán sa layág ng̃a trinquete lamang,
tong̃ód sa pagcahorós sa hang̃in.

Trinquete. = Ang nahaúnang talároc sa mg̃a sacayán, ug ang layág nia ng̃a
labíng dagcó.

Trio. = Pagcagóa ug pagcasolód sa mg̃a putiócan sa ilang orlan.

Triones. V. Osa mayor.

Tripa. = Tináe. * Tian, ug labí pa sa babáye ug sa bayeng mabdos. * Ang
sulód sa bisan onsa. * Pagcalóang sa mg̃a sacayán, sa mg̃a taryao, &c.,
&c. * Ang labíng maáyo sa solód sa bisan onsa.

Tripartir. = Pagbáhin sa toló ca bahin.

Tripartito. = Ang guibáhin, ang guihíoa sa totólo ca bahin.

Tripe. = Panápton ng̃a maíng̃on ing̃on sa terciopelo.

Tripería. = Baláy, lugar ng̃a pagabaligyáan sa mg̃a tináe. * Cadaghánan
sa mg̃a tináe.

Tripero. = Ang magabalígya sa mg̃a tináe. * Panápton ng̃a mabága, ng̃a
igabácos sa tian.

Tripicallero. = Idem hasta panápton.

Triple. = Ang magasácop sa bisan onsa sa macatólo.

Triplicar. = Pagbóhat sa bisan onsa sa macatólo.

Tríplice. V. Triple.

Triplicidad. = Pagcatinólo sa bisan onsa.

Triplo. V. Triple.

Trípode. = Lincoránan sa totólo ca tiil ng̃a pagalingcóran, niádtong
tiempo, sa sacerdotisa sa dios dios ng̃a guing̃álan ug Apolo, sa
Singbahán sa mg̃a dioatáhan sa longsod sa Delfos.

Tripol. = Calaínan sa bató ng̃a mahómoc ug maputí, ng̃a icahínlo sa mg̃a
tumbága, sa mg̃a cahoy, &c.

Tripon. = Ang may dagcóng tian.

Tripudo. = Idem.

Tripulacion. = Mg̃a táuo ng̃a quinahánglan sa paghópot sa mg̃a sacayán. *
Mg̃a grumete, piloto, &c., sa tagsa ca sacayán.

Tripular. = Pagsángcap sa mg̃a sacayán sa mg̃a táuo ng̃a quinahánglan sa
paghópot caníla.

Triquiñuela. = Pagcaligás sa suguílon, calaguéuan.

Triquitraque. = Banha, tonóg sa mg̃a pocpoc ng̃a masóbsob. * Papel ng̃a
sinódlan sa pólvora ug ng̃a magatonóg con pagasilsílan sa caláyo.

Trireme. = Sacayán ng̃a guitaólan sa totólo ca lotod lotod, sa toló ca
hunta hunta ng̃a pagagaólan, ng̃a pagabotáng̃an sa mg̃a gayóng sa paggáod.

Tris. = Tonóg ng̃a diótay ng̃a magáma con mabóong ug malíqui ang usá ca
bató, &c. * Diótay caáyo, magamáy.

Tris (en un). = Sa macadíot lang, sa usá lamang ca pagpíloc sa matá.

Trisa. V. Sábalo.

Trisagio. = Pagámpo sa pagsíngba ug pagdáyeg sa Santísima Trinidad.

Trisca. = Banha, tonóg ng̃a magáma sa mg̃a tiil, con pagatónban ug bisan
onsa ng̃a mabóong con malíqui. * Banha, pagcasínggit.

Triscar. = Pagbóloc, pagsácot, paggobót. * Pagbánha, pagtonóg sa mg̃a
tiil. * Pagcúndat, paglíhoc caáyo.

Trisear. = Pagpótol, pagbáhin sa bisan onsa sa toló ca bahin ng̃a
topóng.

Triseccion. = Pagcabáhin sa bisan onsa sa toló ca bahin.

Trisílabo. = Polong ng̃a mahímo sa toló lang ca sílaba.

Triste. = Ming̃áuon, masolóbon. * Aláot, anógon, sa oaláy palad. * Ang
guicayógtan, ang guicalísdan, ang oaláy calípay. * Hicáoan, daguinótan.
* Obos, talamáyon. * Ang mang̃ít ng̃it, ang culang sa calámdag.

Tristemente. = Sa camíng̃ao sa buot, sa casobó.

Tristeza. = Pagcamíng̃ao, casobó sa buot, sa húna húna. * Pagcahócom sa
camatáyon.

Tristras. = Pagcaopód guihápon sa maong suguílon.

Trisulco. = Ang may toló ca tomóy.

Tritíceo. = Ang maíng̃on ing̃on sa trigo.

Trituracion. = Pagcadógmoc sa bisan onsa. * Pagcalíguis ug maáyo.

Triturar. = Pagdógmoc, paglíguis ug maáyo, pagbócboc.

Triunfador. = Ang magadáog.

Triunfal. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a pagdáog.

Triunfalmente. = Sa pagcabántog ug pagcabútang ng̃a ang̃ay sa nacadáog.

Triunfante. = Idem.

Triunfantemente. V. Triunfalmente.

Triunfar. = Pagdáog sa mg̃a caáoay. * Pagbántog sa pagcadáog sa bisan
cansa sa iang mg̃a caáoay.

Triunfo. = Pagpiesta ng̃a dagcó ug bantog caáyo, sa tiempo sa mg̃a
romano, tong̃ód sa pagdáog sa mg̃a caáoay, sa pagpang̃óbat caníla.

Triunvirato. = Hocmánan, pagcahópot sa Guinharían, ng̃a nahímo sa totólo
ca ponóan, sa tiempo sa mg̃a romano.

Triunviro. = Ang usá sa toló ca ponóan ng̃a nanagbúot ug nanaghópot sa
Guinharían, sa tiempo sa mg̃a romano.

Trivial. = Dalan ng̃a pagaaguían sa daghánan ng̃a mg̃a táuo. * Ang dayág
caáyo, ang hingbalóan sa ng̃atanán.

Trivialidad. = Idem desde ang dayág. * Pagcaoaláy cuti cuti sa pagbúhat
sa bisan onsa.

Trivialmente. = Sa masóbsob, sa masócot.

Trivio. = Pagcabúlag sa totólo ca dalan, ug ang lugar ng̃a pagasugátan
nila.

Triza. = Tipac, tipac ng̃a diótay ng̃a nabúlag sa bisan onsa.



TRO

Trocable. = Ang arang bailóon, ang mahímo ng̃a pagatagilísan.

Trocadamente. = Sa pagpamólong sa batoc sa matúod gayúd.

Trocado. = Salapí ng̃a dugmoc.

Trocador. = Ang magabáilo, ang magatagílis.

Trocáico. = Calaínan sa balac sa linatín.

Trocar. = Bailo, tagílis. * Pagsúca. * Pagsayúp. * Pagdógmoc, pagsúcli
sa salapí. * Pagbálhin, pagláin sa gaoi, sa batásan, sa color, sa palad
ng̃a maáyo, &c. * Pagílis, pagtagáilo sa lingcoránan, &c.

Trocatinta. = Pagcatagílis, pagcabáilo ng̃a díli mao, ng̃a guisáipan.

Trocatinte. = Panápton ng̃a masínao cay sináctan sa daghan ng̃a mg̃a
color.

Troceo. = Pising mabága ng̃a igabáat ug icalíg-on sa mg̃a bergang dagcó
sa mg̃a sacayán.

Trociscar. = Pagbúhat sa mg̃a pinótol sa bisan onsa.

Trocisco. = Pinótol sa minása ng̃a pagabuháton sa botica, sa mg̃a tambal
ng̃a nagacaláin lain.

Trocla. = Moton.

Troco. = Isda.

Trocha. = Dalan ng̃a haíctin sa pagpaíng̃on sa pagcaláctod sa bisan diin.

Troche moche (á). = Sa pagcaoaláy húna húna.

Trofeo. = Timáan ng̃a guibútang sa cadaigánan, arón may panumdúman sa
bisan onsang pagcadáug. * Pagcadáog sa mang̃a caáoay. * Mg̃a hing̃aníban
ug mg̃a timáan ng̃a guipíntal sa bisan diin.

Troglodita. = Táuo ng̃a mamomógos, mabáng̃is. * Ang hing̃áon uyámot.

Troj. = Tangcal, solód ng̃a pagatipígan sa trigo, &c.

Trojado. = Ang sinulúd sa puyo puyo.

Troje. V. Troj.

Trojero. = Magbabántay sa mg̃a troj.

Trombon. = Tolónggon sa tumbága.

Trompa. = Budyong. * Ang ilong ilong sa gadya.

Trompada. = Pocpoc. * Pagcapácog sa duhá ca táuo ng̃a nanagsigsúgat.

Trompar. = Pagdúla sa cásing.

Trompazo. = Pocpoc.

Trompear. V. Trompar.

Trompero. = Ang magalálic sa mg̃a casing ng̃a icadóha sa mg̃a báta. * Ang
magalímbong.

Trompeta. = Budyong. * Ang magatáihop sa trompeta.

Trompetear. = Pagtáihop sa budyong.

Trompetería. = Cadaghánan sa mg̃a tolónggon sa órgano ng̃a maíng̃on sa
mang̃a budyong.

Trompetero. = Ang motáihop sa trompeta. * Ang magabúhat sa mg̃a
trompeta.

Trompetilla. = Trompetang diótay. * Soyod ng̃a igapáac sa mg̃a namóc.

Trompicar. = Pagpángdol sa masóbsob.

Trompicon. = Pagcapángdol.

Trompillar. V. Trompicar.

Trompo. = Casing.

Trompon (á, ó de). = Sa oaláy cahusáyan, sa pagcabóloc.

Tronada. = Pagcadalógdog, onós ng̃a pagaobánan sa mg̃a dalógdog.

Tronador. = Ang magapadalógdog.

Tronante. = Idem.

Tronar. = Pagdalógdog. * Pagtonóg, pagbotó sa mg̃a luthang. *
Pagbalánsag.

Troncal. = Ang nahatong̃ód sa ponóan.

Troncar. = Pagpótol sa bisan onsang bahin sa laoas.

Tronco. = Ponóan. * Guinicánan, tigúlang sa bisan cansa, guilioátan. *
Laoas sa táuo, sa oaláy olo, mg̃a bocton ug mg̃a paa. * Ang duhá ca
cabayo, &c., ng̃a labíng harúul sa coche, &c., sa paggóyor sa maong
coche. * Táuo ng̃a talamáyon, ng̃a oaláy polós.

Tronchar. = Pagpónggot, paglóbag, pagtías, pagtóis, paglúgsi,
pagbonggó.

Tronchazo. = Pocpoc, pagcabonó sa troncho, sa ponóan sa coles, sa
lechuga, &c.

Troncho. = Pono, ponóan sa mg̃a coles ug obán pang mg̃a otan.

Tronchudo. = Coles, &c., ng̃a may dagcó ug hatáas ng̃a ponóan.

Tronera. = Bohó, talambóan ng̃a pagabuháton sa mg̃a cota sa pagbúhi sa
mg̃a luthang. * Talambóan ng̃a diótay ug haíctin ng̃a pagasúrlan sa sugá.
* Ang tagsa ca bohó ng̃a guibohó paglibót sa mg̃a lamesa sa billar. *
Táuo sa magáan ng̃a buot, boang boang, ng̃a mamólong sa oaláy cahosáyan
ug cahológan.

Tronga. = Babáyeng camaáyo.

Tronitoso. = Ang magapadalógdog, ang magatonóg, magabánha.

Trono. = Lingcoránan sa mg̃a hari. * Lugar ng̃a pagabotáng̃an sa bisan
onsang santos con laráoan. * Cahímtang sa pagcahári. * Ángeles sa
icatólong ponong ponóng̃an.

Tronquista. = Ang cochero ng̃a magahúpot sa mg̃a caballo, &c., ng̃a labíng
harúul sa coche, &c., sa paggóyor sa maong coche.

Tronzar. = Pagbóong, pagbalí, pagtípac, pagtípic. * Pagconót sa mg̃a
saya sa mg̃a babáye.

Tronzo. = Cabayo ng̃a guipalóng̃an sa mg̃a dalónggan, arón hibalóan ng̃a
oalá nay polós.

Tropa. = Táuo con mg̃a táuo ng̃a soldados, ng̃a nagasílbi sa hari sa mg̃a
pang̃obátan. * Cadaghánan sa mg̃a táuo ng̃a nanaghiósa sila sa pagbúhat sa
bisan onsa.

Tropel. = Pagcalíhoc ng̃a dinalían ug nabánha sa daghan ng̃a mg̃a táuo con
mg̃a butang ng̃a nanaglíhoc sila sa pagcabóloc ug sa oaláy pagcahúsay. *
Pagcadalí, pagcalágmit ng̃a mabóloc. * Pagcaípon sa bisan onsa ng̃a díli
mahúsay, ng̃a nagobót. * Bilanggóan.

Tropelero. = Caoatán ng̃a nagasugát sa mg̃a táuo sa mg̃a cadalánan sa
pagpang̃áoat caníla.

Tropelía. = Pagcadalí, pagcalágmit ng̃a mabóloc ug magobót. * Buhat ng̃a
daútan ng̃a batoc ug contra sa batásan. * Pagapangdólan.

Tropezadero. = Lugar ng̃a pagapangdólan.

Tropezador. = Tigpángdol, ang nagapángdol.

Tropezadura. = Pagcapángdol.

Tropezar. = Pagpángdol. * Pagólang. * Pagcáplag sa cabilínggan sa
pagbúhat sa bisan onsa. * Paghólog sa bisan onsang salá con sayóp. *
Pagáoay. * Pagbátoc sa pagbúot ug sa húna húna sa lain. * Pagmátng̃on sa
casaoáyan sa bisan onsa, con sa caculían sa pagtúman ug pagbúhat sa
bisan onsang buhat. * Pagtágbo. * Pagsúgat sa usá ca táuo sa lain, sa
oalá tuyóon ang pagbólong canía.

Tropezon. = Ang magapángdol caáyo. * Pagcapángdol.

Tropezoso. = Ang díli magparáyon, ang moárang sa pagbúhat sa bisan
onsa, tung̃ód sa mg̃a caoláng̃an ug sa mg̃a cabilínggan.

Tropiezo. = Pagcapángdol. * Caoláng̃an, cabilínggan sa pagbúhat sa bisan
onsa. * Salá, sayúp. * Pagcaáoay. * Pagcabátoc sa mg̃a húna húna.

Tropo. = Pagcahátag sa mg̃a polong sa mg̃a casayóran ng̃a díli
caugalíng̃on.

Tropología. = Pagcasácot sa mg̃a casayóran ng̃a espirituhánon ug calágnon
sa mg̃a suguílon.

Tropológico. = Suguílon ng̃a may hingtúngdan sa pagsáoay sa batásan ng̃a
daótan, ug sa pagnonót sa maáyong quinabúhi.

Troque. = Pagcabalígtos, pagcabinágnan, pagcaquinoláhod sa mg̃a panápton
ng̃a pagatináon, arón díli tomacód ang tina sa bahin sa panápton ng̃a
guibaligtúsan.

Troquel. = Pinótol sa asero, sa puthao, sa tumbága, &c., ng̃a
pagalilócan sa bisan onsang timáan sa pagmarca sa bisan onsa, sa bisan
diin.

Trotador. = Ang magasinong̃áyan, ang magaómpac caáyo.

Trotar. = Pagsinong̃áyan, pagómpac sa mg̃a cabayo, &c. * Paglacát sa
madalí caáyo.

Trote. = Pagcasinong̃áyan, pagcaómpac.

Trote (á). = Sa madalí caáyo, sa pagcalágmit uyámot.

Troton. V. Trotador.

Trotonería. V. Trote.

Trova. = Balac.

Trovador. = Ang poeta, ang magabúhat sa mg̃a balac.

Trovar. = Pagbúhat, pagsúlat sa mg̃a balac. * Pagsábot sa bisan onsa ng̃a
suguílon sa díli ang̃ay sa cahológan sa mg̃a polong.

Trovista. V. Trovador.

Trox. V. Troj.

Troya (aquí fué). = Polong ng̃a magaásoy sa bisan onsa ng̃a nasoríl ng̃a
cating̃aláhan, sa lugar ng̃a guisuguilánan. * Arda. = Polong ng̃a
pagagamíton sa táuo ng̃a boot omíng̃on: paráyon ang samoc, ang banha, ang
dula, &c.

Troza. = Ponóan sa cahoy ng̃a tinalíban sa isigcatomóy, sa paggábas ug
sa pagbúhat sa mg̃a papán.

Trozo. = Pinótol, bahin sa bisan onsa.



TRU

Truco. = Sugál sa guing̃álan ug billar.

Truculento. = Maísog, mabáng̃is.

Trucha. = Isda sa mg̃a subá ug sa dagat. * Táuo ng̃a batid caáyo,
malaláng̃on.

Truchero. = Ang manágat ug ang magabalígya sa mg̃a trucha.

Truchiman. = Táuo ng̃a batid, ng̃a maálam pagpatigáyon sa mg̃a hulusáyon.

Truchuela. = Talaóng̃an ng̃a inasín, ng̃a labíng manípis.

Trué. = Calaínan sa panápton.

Trueco. V. Trueque.

Trueno. = Dalógdog. * Botó, tonóg sa mg̃a luthang.

Trueque. = Pagcatagílis, pagcatagáilo, pagcabáilo.

Trufa. = Bacac, limbong.

Trufador. = Ang magasuguílon sa mg̃a bacac.

Truhan. = Ang magalípat sa isigcaíng̃on sa iang mg̃a suguílon ng̃a
bacácon.

Truhanada. V. Truhanería.

Truhanamente. = Ing̃on sa ang̃ay sa mg̃a truhan.

Truhanear. = Pagsuguílon sa mg̃a bacac, sa paglípat sa mg̃a táuo.

Truhanería. = Pagcatístis, pagcabácac ng̃a ang̃ay sa mg̃a táuo ng̃a truhan.

Truhanesco. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a táuo ng̃a truhan.

Truhanía. V. Truhanería.

Truja. = Lugar ng̃a pagatipígan sa mg̃a aseitunas.

Trujal. = Pigsánan sa pagpíga sa mg̃a ubas. * Taryao ng̃a pagaandáman sa
lejía ng̃a igabúhat sa sabón.

Trujaleta. = Surlánan ng̃a pagabotáng̃an sa dugá sa ubas.

Trujaman. = Maghuhúbar sa mg̃a pinamólong. * Ang maálam sa pagbúhat sa
bisan onsa, tong̃ód sa pagcabátid ug pagcaánad nia.

Trujamanear. = Paghúbar sa mg̃a polong sa usá ca pinamólong sa lain ng̃a
pinamólong. * Pagbolobáilo, pagpatigáyon sa mg̃a pagpálit ug sa mg̃a
pagbalígya.

Trujamanía. = Ang opicio sa táuo ng̃a mahilábot sa mg̃a pagbolobalígya sa
mg̃a manggar, sa mg̃a pagpálit ug mg̃a pagbalígya.

Trujiman. V. Trujaman.

Trulla. = Banha sa daghan ng̃a mg̃a táuo. * Cadaghánan sa mg̃a táuo.

Trullo. = Langgam.

Truncadamente. = Sa pagcainóndang sa pagsúguil. * Sa pagcacólang sa
polong sa mg̃a suguílon.

Truncamiento. = Pagcacólang.

Truncar. V. Troncar. * Paghílom, pagsáilo, pagcólang sa mg̃a suguílon.

Truque. = Sugál sa baraja.

Truquero. = Ang magabáton sa iang baláy sa sugál sa billar.

Truquiflor. = Sagál sa baraja.



TU

Tú. = Icao.

Tuáutem. = Táuo ng̃a magapacamahál ug ang nacaíng̃on ng̃a quinahánglan sia
gayúd.

Tuberosidad. = Hubág, pagcahubág.

Tubo. = Hopot hopot.

Tuciorista. = Táuo ng̃a maganonót sa pagtolón-an ng̃a labíng malíg-on.

Tudel. = Hopot hopot sa mg̃a tolónggon ng̃a tumbága, ng̃a isolosóp-ot,
sop-ot.

Tueco. = Bohó sa mg̃a ponóan sa mg̃a cahoy guican sa bocboc.

Tuera. = Calabasa ng̃a mapáit.

Tuerca. = Bohó ng̃a pagsórlan sa mg̃a torniyo.

Tuerce. V. Torcedura.

Tuero. = Cahoy ng̃a mamalá caáyo, sológnod.

Tuerto. = Butá sa usá ca matá, sa luyong matá.

Tuétano. = Otoc sa mg̃a bocóg.

Tufarada. = Bahóng maísog caáyo.

Tufo. = Pagcaalísng̃ao, pagcaalísbo. * V. El anterior. * Pagcapalábi
labi.

Tugurio. = Baláy baláy sa mg̃a baquero, balong balong, payág.

Tuicion. = Pagcalában.

Tuitivo. = Ang magalában.

Tulipan. = Tanóm sa mg̃a bulac sa maníndot ng̃a mg̃a color.

Tullidura. = Iti sa mg̃a langgam ng̃a manáguit.

Tullimiento. = Pagcabacól.

Tullir. = Pagíti sa mg̃a langgam. * Pagbacól.

Tumba. = Tinócod ng̃a nagacaláin lain ug dagoay ug malíng̃in dapit sa
itáas, ng̃a tinabónan sa panápton ng̃a maítom, ug ibútang sa Singbahán sa
pagtúman sa mg̃a tolománon tong̃ód sa mg̃a minatáy. * Lobng̃ánan, lobóng,
lobóng̃an.

Tumbado. = Ang may dagoay sa tumba.

Tumbaga. = Tumbága ng̃a sináctan sa boláoan, sa salapí ug sa tumbágang
tuod, sa pagcasáma.

Tumbagon. = Bucála sa tumbága.

Tumbar. = Pagpahólog, pagpúcan. * Pagpaúlao sa isigcatáuo, sa mg̃a
pagtíao ng̃a mabóg-at. * Paglánag sa bisan onsang maísog. * Paglígad,
paghígda.

Tumbilla. = Tinócod ng̃a pagabotáng̃an sa mg̃a habol, &c., sa higdáan sa
pagínit caníla, sa pagbútang sa ilálom sa bagáhan ng̃a sinúrlan sa
caláyo.

Tumbo. = Pagcapúcan sa pagcatúyoc. * Pagcalintóad, pagcalintóbao.

Tumbon. = Calaínan sa coche ng̃a may atóp atóp ing̃on sa dagoay sa tumba.
* Táuo ng̃a malaláng̃on.

Túmido. V. Hinchado.

Tumor. = Hubág.

Túmulo. = Lobóng, lolóbng̃an ng̃a binúhat sa cota. * V. Tumba.

Tumulto. = Pagcaálsa sa mg̃a táuo, pagcagobót, pagcagóboc, pagcasócol sa
mg̃a ponóan.

Tumultuante. = Ang nagapaálsa sa mg̃a táuo.

Tumultuar. = Paghópo, pagágda, pagsámbag sa mg̃a táuo, arón manócol sa
mg̃a ponóan.

Tumultuariamente. = Sa pagcabóloc, sa pagcagobót.

Tumultuario. V. Tumultuante.

Tumultuosamente. V. Tumultuariamente.

Tumultuoso. V. Tumultuante.

Tunante. = Ang magasóroy soroy sa oaláy tuyo ng̃a maáyo. * Tampalásan.

Tunar. = Pagsóroy soroy sa oaláy tuyo.

Tunda. = Pagcagúnting sa mg̃a bolobalahíbo sa mg̃a panápton ng̃a guican sa
haláblan. * Pagcabúnal, pagcahámpac, pagcacastígo ng̃a dagcó.

Tundente. = Ang magadáot ug magalisá sa bocton, sa paa, &c., sa
isigcatáuo.

Tundicion. V. Tunda hasta pagcabónal.

Tundidor. = Ang magagúnting sa balahíbo sa mg̃a panápton.

Tundidura. = Pagcagúnting sa balahíbo sa mg̃a panápton.

Tundir. = Paggúnting sa mg̃a bocobalahíbo sa mang̃a panápton ng̃a guican
sa haláblan. * Pagáer, pagbúnal, paghámpac.

Túnica. = Sinína sa panápton sa balahíbo sa mg̃a carnero, ng̃a guibísti
sa ubán ng̃a mg̃a Padreng religioso. * Panit panit ng̃a manípis ng̃a anáa
sa ilálom sa pacpac sa ubán ng̃a mg̃a bung̃a. * Panit panit ng̃a magamáy
ng̃a magatábon sa mg̃a matá, sa mg̃a ugat, &c. * Bisti ng̃a hatáas.

Tunicela. = Bisti ng̃a guibisti sa mg̃a Sres. Obispo sa ilálom sa
casulla, sa pagtúman nila sa catungdánan sa ilang pagcaobispo, sa
Singbahán.

Tuno. V. Tunante.

Tupé. = Bohóc ng̃a hatáas dapit sa agtang.

Tupir. = Pagsónson, pagbános sa bisan onsa. * Pagsóngsong sa mg̃a bohó
bohóng diótay. * Pagbósog, pagcáon ug pagínom ng̃a labí sa casaráng̃an.

Turba. = Cadaghánan sa mg̃a táuo ng̃a nanagbóloc, nanang̃obót.

Turbacion. = Pagcabórong, pagcabóng̃og sa olo. * Pagcabóloc, pagcagobót.

Turbadamente. = Sa cahárloc, sa calísang. * Sa pagcagobót.

Turbador. = Ang magabóloc, ang magapagobót. * V. Tumultuante.

Turbamulta. = Pagcabóloc, pagcagobót sa mg̃a táuo ug sa bisan onsa. *
Cadaghánan sa bisan onsa ng̃a oaláy cahusáyan, ng̃a nagobót.

Turbante. V. Turbador. * Panápton ng̃a ibúrbor sa olo sa mg̃a moros.

Turbar. = Pagbóloc, paggobót. * V. Tumultuar. * Pagláin sa húna húna sa
bisan cansa. * Pagcúlba, paglísang. * Pagpacacúlba. * Paglobóg sa bino,
sa tubig, &c.

Turbativo. V. Turbador.

Turbiamente. = Sa pagcadíli madayág. * Sa pagcalobóg.

Turbiante. V. Turbador.

Túrbido. V. Turbio.

Turbiedad. = Pagcalobóg.

Turbio. = Ang nabóloc. * Ang nagadúha duha. * Ang nalobóg.

Turbion. = Pagcabahá ng̃a mabáscog ng̃a magacáncan sa yota ng̃a
pagaaguían. * Pagcadághan sa bisan onsa ng̃a magagóyor sa guiaguían.

Turbito. = Cahoy ng̃a dagcó ug maníndot, sa Perú.

Turbonada. = Onós ng̃a calit sa dagcóng ulan ug sa muhurús ng̃a hang̃in.

Turbulencia. = Pagcabóloc. * Pagcalobóg. * Pagcagobót.

Turbulentamente. V. Turbadamente.

Turbulento. V. Turbio. * Ang nagobót, ang oaláy cahusáyan.

Turgencia. = Hubág, pagcahubág.

Turgente. = Dugang daútan ng̃a magapahobág sa lauas. * Ang nagagántong,
ang nagaógdo.

Túrgido. = Idem.

Turlerin. = Caoatán.

Turma. = Itlog.

Turmar. = Pagpúli, pagólos.

Turnio. = Pagcalibót sa mg̃a matá.

Turno. = Pagcapóli, pagcaólos.

Turon. = Mananáp ng̃a ihálas.

Turquesa. = Hormáhan sa pagbúhat sa bisan onsa. * Batóng mahál ng̃a
magáma sa mg̃a bocóg ug sa mg̃a ng̃ipon sa mg̃a mananáp ng̃a nanagdúgay
caáyo sa ilálom sa yota.

Turquí. = Color ng̃a asul caáyo.

Turrar. = Pagíhao, pagdángdang, paggánggang.

Turron. = Minása, matám-is, ng̃a magáma sa mg̃a almendras, sa mg̃a
abellanas, &c., ng̃a sináctan sa dogós con sa asúcar, ng̃a pagalotóon sa
pagcagáhi caáyo.

Turronada. = Pagcabonó sa bató.

Turronero. = Ang magabúhat ug magabalígya sa turron.

Turulés. = Calaínan sa ubas.

Turumbon. V. Tolondron.

Tús. = Polong ng̃a igatáuag sa mg̃a iró.

Tusílago. = Tanóm, dagámi.

Tuso. = Polong ng̃a igabúgao sa mg̃a iró. * V. Tús.

Tuson. = Ang panit ng̃a balahibóan ug ang balahíbo sa carnero. * Cabayo
ng̃a oalá pa omábot sa totólo ca túig. * Babáyeng camaáyo, bigáon.

Tutear. = Pagtáoag sa bisan cansa sa pagcaicáo lamang.

Tutela. = Cahímtang sa pagcatutor, sa pagcamaghohópot. * Dalángpan. *
Pagcatábang, pagcalában.

Tutelar. = Ang magatábang, ang magalában, ang magapadang̃óp.

Tutor. = Ang magahópot, magaalíma ug magabántay sa táuo ng̃a ilo, ng̃a
guicamátyan sa iang amahán, ug ang magaalíma ug magabántay sa ng̃atanán
ng̃a nahatong̃ód canía. * Manlalában, ang magatábang.

Tutería. V. Tutela.

Tutriz. = Ang babáye ng̃a magahópot, &c. * V. Tutor hasta manlalában.

Tuyo. = Imo.








U


UB

Ubérrimo. = Ang guidaghánan. * V. Feraz.

Ubre. = Soso sa mg̃a mananáp.

Ubrera. = Saoan, samar, mg̃a hubág hubág sa bába sa mg̃a bátang diótay
ng̃a managsóso pa.



UC

Ucencia. V. Vuecelencia.



UE

Uesnorueste. V. Oesnorueste.

Uessudueste. V. Oessudueste.

Ueste. V. Oeste.



UF

Ufanamente. = Sa pagcabántog caáyo, sa dagcóng pagpadáyeg.

Ufanarse. = Pagpadagcó, pagparáyeg. * Pagándac.

Ufanía. = Pagcaándac, pagcaparáyeg. * Pagcalípay. * Pagcaálam sa
pagbúhat sa bisan onsa.

Ufano. = Parayégon. * Maandácon. * Malipáyon, ang malípay.

Ufo (á). = Ang muádto sa mg̃a combida sa oalá dapíton.



UJ

Ujier ó Hujier. = Portero sa baláy ng̃a hariánon.



UL

Úlcera. = Samad ng̃a halálom.

Ulceracion. = Pagcasámar.

Ulcerar. = Pagsámad.

Ulcerativo. = Ang macagáma sa mg̃a samad.

Ulceroso. = Ang guisámdan, ang may daghan ng̃a mg̃a samad.

Ulterior. = Ang anáa sa dapit ng̃ádto. * Ang mabóhat ng̃a sonód sa lain
ng̃a buhat.

Últimamente. = Sa catapúsan, sa pagcatápus, sa pagcatagolá.

Ultimar. = Pagtápus, pagtibáoas, paghúman sa bisan onsa.

Ultimatum. = Catapúsan ng̃a pagbúot ug paghócom.

Ultimidad. = Pagcatápus.

Último. = Catapúsan, ang oláhi sa ng̃atanán. * Ang labíng halayó. * Ang
labíng dagcó ug mahál.

Ultra. = Labot pa.

Ultrajador. = Ang magapasipála.

Ultrajar. = Pagpasipála.

Ultraje. = Pagpasipála sa polong con sa buhat.

Ultrajoso. = Ang igapasipála. * V. Ultrajador.

Ultramar. = Sa dapit ng̃adto sa dagat. * Color ng̃a asúl ng̃a labíng pino
ug maáyo.

Ultramarino. = Ang anáa sa dapit ng̃adto sa dagat. * V. El anterior
desde color.

Ultramaro. V. Ultramar desde color.

Ultramontano. V. Tramontano.

Ultrapuertos. = Idem.

Ulula. = Langgam.



UM

Umbilicado. = Ang may dagoay sa posod.

Umbilical. = Ang nahatong̃ód sa posod.

Umbral. = Tugcálan, lugsúng̃an, ganháan. * Ang cahoy ng̃a nabalábag sa
dapit sa itáas sa mg̃a bohó sa mg̃a pultahán ug sa mg̃a talambóan. *
Sinógdan sa bisan onsa.

Umbralar. = Pagpahaáng̃ay sa usá ca cahoy ng̃a dagcó sa mg̃a bohó sa mg̃a
cota, ng̃a boboháton ug mg̃a pultáhan ug mg̃a talambóan.

Umbrático. = Ang magalándong, ang nahatong̃ód sa landong.

Umbría. = Lugar ng̃a pagalandóng̃an guihápon.

Umbrío. = Idem.

Umbroso. = Ang may landong, ang magalándong.



UN

Un. V. Uno.

Unánime. = Ang muáng̃ay, ang muóyon sa pagbúot sa lain.

Unánimemente. = Sa pagcaáng̃ay, sa pagcaóyon.

Unanimidad. = Pagcaáng̃ay, pagcaóyon.

Uncion. = Pagcadíhog, pagcahílog. * V. Extremauncion. * Grasia ng̃a
guipaámbit sa Dios sa mg̃a calág. * Calaínan sa tambal.

Uncionario. = Ang táuo ng̃a guitambálan sa tambal ng̃a guing̃álan ug
uncion, ug ang sulúd ng̃a pagapúy-an sa masaquét.

Uncir. = Paghocót sa duhá ca baca, duhá ca calabáo, &c., sa usá ca
yugo, sa usá ca liógan.

Undante. V. Undoso.

Undecágono. = Ang may napólo ug usá ca nauong.

Undécimo. = Ang icapólo ug usá.

Undécuplo. = Ang isip ng̃a dagcó sa macapólo ug usá sa lain ng̃a isip ng̃a
pagatandígan.

Undívago. = Ang magabálod balod.

Undísono. = Ang tubig ng̃a magadagóoc tong̃ód sa mg̃a balod.

Undoso. = Ang guibárlan, ang may mg̃a balod.

Undulacion. = Pagcacáya caya, pagcacáyab cayab. * Pagcabálod.

Undular. = Pagcáya caya, pagcáyab cayab.

Ungido. = Ang táuo ng̃a guipíli sa pagcahári, arón magahári. * Si
Jesucristo ng̃a Guinóo ta.

Ungimiento. V. Uncion hasta pagcahílog.

Ungir. = Pagdíhog, paghílog sa lana. * Pagdíhog sa santos ng̃a lana, sa
nadáoat na ang ubán ng̃a mg̃a sacramento.

Ungüentario. = Ang magabúhat sa mg̃a mahomót ug sa bisan onsa ng̃a silbi
sa pagdíhog, ang nahatong̃ód niána, ug ang baláy ng̃a pagabuhátan ug
pagatipígan.

Ungüento. = Cahomót. * Bisan onsa ng̃a may silbi sa pagdíhog. * Bisan
onsa ng̃a magapahínay sa buot, sa húna húna.

Unible. = Ang masáyon mahiósa sa lain.

Únicamente. = Lamang, lang.

Unicaule. = Tanóm sa usá lamang ca balágon.

Único. = Usá da, usá lamang. * Ulusáhon. * Mahál uyámot, ang labíng
maáyo sa isigcaíng̃on.

Unicornio. = Mananáp ng̃a maíng̃on ing̃on sa cabayo, sa usá lamang ca
song̃áy.

Unidad. = Pagcaúsa sa bisan onsa. * Pagcaáng̃ay, pagcaóyon. *
Pagcahiósa.

Unidamente. = Sa ináng̃ay, sa pagcaóyon. * Sa pagcahiósa, sa
pagcalang̃áquil.

Unificar. = Paghiósa sa daghan ng̃a mg̃a butang.

Uniformar. = Pagpaáng̃ay, pagpaíng̃on, pagpaóyon.

Uniforme. = Ang muáng̃ay, ang muóyon, ang maíng̃on sa lain. * Ang bisti
ng̃a magsáma sa mg̃a soldados, &c.

Uniformemente. = Sa pagcaáng̃ay, sa pagcaóyon.

Uniformidad. = Pagcaíng̃on, pagcaáng̃ay, pagcaóyon.

Unigénito. = Bogtong. * Ang Anac sa Dios.

Union. = Pagcahiósa, pagcalang̃áquit. * Pagcaáng̃ay, pagcaóyon sa mg̃a
cabobót-on. * Pagcamíño, magtiáyon. * Pagcapílot sa mg̃a samad. *
Pagcabótang ng̃a hatáas sa mg̃a táuo ng̃a maampóon, sa pagcaamígos nila sa
Dios. * Pagcaábian, pagcahigála. * Pagcadúul sa usá ca butang sa lain
ng̃a butang.

Unir. = Paghiósa, paglang̃áquit. * Pagsácot. * Pagsimbóg, pagsambóg. *
Pagdúul sa usá ca butang sa lain ng̃a butang. * Pagpílot, pagpícot sa
mg̃a samad. * Pagábian, paghigála. * Pagsábot sa pila ca táuo sa bisan
onsa ng̃a pagabuháton. * Pagmíño, pagtiáyon.

Unison. = Pagcaáng̃ay sa mg̃a ting̃og.

Unisonancia. = Pagcaáng̃ay sa mg̃a tolónggon.

Unísono. = Ang ang̃ay sa tonóg, sa ting̃og sa lain.

Unitivo. = Ang may gahóm sa paghiósa sa paglang̃áquit.

Univalvo. = Quinháson sa usá lamang ca baláyan.

Universal. = Ang magasácop sa ng̃atanán ng̃a isigcaíng̃on. * Táuo ng̃a
mang̃ialáman sa daghán ng̃a mg̃a quinaárman.

Universalmente. = Sa pagcasácop sa ng̃atanán ng̃a guihisgótan.

Universidad. = Pagcaípon sa bisan onsa, sa mg̃a táuo ug sa mg̃a butang
ng̃atanán. * Bisan onsa ng̃a magasácop sa ng̃atanán. * Cadaghánan sa mg̃a
caálam. * Pagcadághan sa mg̃a binúhat ng̃atanán. * Catilíngban sa mg̃a
magtotóon sa mg̃a quinaárman ng̃a nagacaláin lain, ug ang baláy ng̃a
pagatón-an nila. * Escolahán. * Catilíngban sa mg̃a táuo sa pagbúhat sa
bisan onsa.

Univocacion. = Pagcaáng̃ay sa mg̃a butang ng̃a nagacaláin lain.

Univocamente. = Sa pagcaíng̃on ing̃on. * Sa pagcaáng̃ay.

Univocarse. = Pagóyon, pagáng̃ay.

Unívoco. = Bisan onsa ng̃a mg̃a cahológan ng̃a nagacaláin lain, sa usá
lamang ca polong. * Ang maíng̃on caáyo sa lain.

Uno. = Usá. * Ang maíng̃on ug magsáma caáyo. * Ulusáhon. * Ang nahiósa
sa lain.

Untador. = Ang magadíhog, ang magahílog.

Untadura. = Pagcahílog, pagcadíhog.

Untamiento. = Idem.

Untar. = Pagdíbog, paghílog.

Unto. V. Ungüento. * Tamboc sa mg̃a táuo ug sa mg̃a mananáp.

Untuosidad. = Pagcatámboc, pagcahágcot sa bisan onsa ng̃a icadíhog.

Untuoso. = Ang may pagcatámboc, pagcahágcot, ang may tamboc.

Untura. V. Uncion hasta sa pagcahílog. * Ang igadíhog, igahílog.



UÑ

Uña. = Cocó.

Uñada. = Pagcacárlit, pagcacárlis, pagcacáoras, pagcacómos, pagcagómos
sa cocó.

Uñarada. = Ang samar ng̃a guibúhat sa cocó. * V. El anterior.

Uñete. = Pagcacóha sa cocó sa bisan onsa. * V. Uñada.

Uñero. = Basol.

Uñeta. = Dula sa mg̃a báta.

Uñidura. = Pagcalang̃áquit.

Uñoso. = Ang guitaásan sa mg̃a cocó, ang may cocó ng̃a hatáas.



UP

Upispa. = Langgam.

Upupa. = Idem.



UR

Uracho. = Alaguían sa ihi.

Urbanamente. = Sa pagcaábi abi.

Urbanidad. = Ang nahatong̃ód sa longsod. * Ang maábi abíhon, pagcaábi
abi.

Urca. = Sacayán.

Urce. = Tanóm.

Urchilla. = Color ng̃a morado, ng̃a magáma sa mg̃a dahon sa mg̃a cahoy ug
sa mg̃a tanóm ng̃a nagacaláin lain.

Urdidera. = Capandáyan sa pagándam sa lindog sa mg̃a hablon, sa
paghán-ay. * V. Urdidura.

Urdidor. = Ang magaándam sa mg̃a lindog sa mg̃a hablon, ang magahán-ay.

Urdidura. = Pagcahán-ay.

Urdimbre. = Lindog sa mg̃a hablon.

Urdir. = Paghán-ay, pagámdam sa mg̃a lindog sa mg̃a hablon.

Urétere. = Tagsa ca alaguían sa ihi ng̃a muábot sa pantog.

Urético. = Ang nahatong̃ód sa uretra.

Uretra. = Liog, capopóngtan sa pantog.

Urgencia. = Pagcadalí, pagcalágmit sa pagbúhat sa bisan onsa. *
Pagcaoalá sa mg̃a quinahánglan. * Catungdánan sa pagtúman sa bisan onsa.

Urgente. = Dinalían.

Urgentemente. = Sa pagcadalí gayód.

Urgir. = Pagpógos sa pagbúhat sa bisan onsa sa madalí caáyo.

Urinario. = Ang nahatong̃ód sa ihi.

Urna. = Caban caban sa tumbága, sa salamín sa bató, &c.

Uro. = Toro, bacang laqui ng̃a ihálas.

Urogallo. = Langgam ng̃a maíng̃on ing̃on sa manóc ng̃a laqui.

Urraca. V. Marica.

Ursa. V. Osa.



US

Usadamente. = Ing̃on sa batásan.

Usado. = Daan na.

Usagre. = Ponó.

Usaje. = Batásan.

Usanza. = Idem.

Usar. = Paggámit sa bisan onsa. * Paghaágom sa bisan onsa. *
Pagbatásan. * Pagbúhat sa bisan onsa tong̃ód lamang sa batásan.

Usencia. = Polong ng̃a pagagamíton sa mg̃a Padreng religioso, ng̃a
igasigtáoag nila ug icatáhod caníla.

Useñoría ó Usía. = Polong ng̃a igatáoag ug igatáhod sa obán ng̃a mg̃a
dagcóng táuo.

Usier. V. Ujier.

Uso. = Pagcagámit. * Polós, caposlánan sa bisan onsa. * Pagcahaágom sa
bisan onsa. * Batásan.

Ustaga. = Moton ng̃a pagagamíton sa mg̃a sacayán.

Usted. = Icáo.

Ustion. = Pagcasónog sa bisan onsa.

Usual. = Ang magámit ug mabúhat sa masóbsob. * Táuo sa malómo ug sa
maáyong gaoi.

Usualmente. = Ing̃on sa batásan sa cadaghánan.

Usuario. = Ang may gahóm sa paggámit sa bisan onsa ng̃a díli ia, cutub
sa adlao ng̃a guitagál.

Usucapion. = Pagcaángcon sa bisan onsa sa bisan cansa, bisan ng̃a díli
ia, tong̃ód cay miágui na ang tiempo sa paghiágon niána, ng̃a guitagál sa
mg̃a leyes.

Usucapir. = Pagía sa bisan cansa sa bisan onsa, bisan ng̃a díli ia,
tong̃ód cay miágui na ang tiempo ng̃a guitagál sa mg̃a leyes, ug oalá
baoíon sa tagía.

Usufructo. = Gahóm sa paghiágom sa bisan onsa sa isigcatáuo, ug sa
pagángcon sa iang mg̃a caposlánan ng̃atanán.

Usufructuar. = Pagángcon, paghiágom sa caposlánan sa bisan onsa.

Usufructuario. = Ang nagahiágom sa caposlánan sa bisan onsa sa
isigcatáuo.

Usura. = Tobo ng̃a guican sa pagpaólos sa salapí. * Polós, caposlánan sa
bisan onsa.

Usurar. V. Usurear.

Usurariamente. = Sa pagcatóbo.

Usurario. = Pagsábot ng̃a guibotáng̃an sa tobo.

Usurear. = Pagpolós, pagpaólos sa salapí ng̃a pagabotáng̃an sa tobo. *
Pagpolós, pagcóha sa polós sa bisan onsa.

Usurero. = Ang magapaólos sa salapí tong̃ód sa tobo.

Usurpacion. = Pagcóha sa bisan onsa sa isigcatáuo.

Usurpador. = Ang magacóha sa díli ia. * Caoatán, maninicás,
mang̃ang̃áhas.

Usurpar. = Pagcóha, pagía, pagáncon sa bisan onsa sa isigcatáuo.



UT

Utensilios. = Mg̃a casangcápan. * Mg̃a capandáyan.

Uterino. = Ang nahatong̃ód sa pagoáncan. * Magsóon sa inahán apan díli
sa amahán.

Útero. = Pagoáncan.

Útil. = Ang macapalós.

Utilidad. = Polós, caposlánan. * Pagcapolós.

Utilizar. = Pagpolós.

Utilmente. = Sa polós.

Utrero. = Baca cutub sa icadúha ca túig hasta sa pagtúman sa icatólo.

Ut supra. = Mg̃a polong ng̃a linatín: ing̃on sa guiíng̃on sa itáas.



UV

Uva. = Ubas, paras. * Hobág ng̃a motoróc sa tiláoc sa tutúnlan, ng̃a
maíng̃on sa dagoay sa usá ca ubas. * Alom ng̃a motoróc sa mg̃a tabon tabon
sa mg̃a matá.

Uvada. = Cadaghánan sa mg̃a ubas.

Uval. = Ang maíng̃on ing̃on sa ubas.

Uvate. = Matám-is sa ubas.

Uvayema. = Tanóm sa ubas, paras ng̃a ihálas.

Úvea. = Ang icatólo ca panit panit sa mg̃a matá, ng̃a maíng̃on ing̃on sa
dagoay sa panit sa ubas.

Uvero. = Ang magabalígya sa ubas.








V


VA

Vaca. = Baca. * Ang onór sa baca ng̃a ibalígya. * Pagcacorámbos sa
sugál. * Ang salapí ng̃a guiípon sa duhá ca táuo sa pagsugál nila. * Ang
panit sa baca.

Vacacion. = Pagcaárang, pagcaóndang sa mg̃a buhat sa pila ca adlao,
pagcalíng̃ao ling̃ao.

Vacada. = Panón sa mg̃a baca.

Vacante. = Ang miaráng, ang mióndang. * V. Vacacion.

Vacar. = Pagóndang, pagárang. * Pagbúhat sa bisan onsang buhat.

Vaciadero. = Pagayabóan sa bisan onsa. * Alaguían ng̃a pagabaháan sa
bisan onsa ng̃a guiyabó.

Vaciadizo. = Bisan onsa ng̃a pagabuháton sa hormáhan, sa buláoan, sa
salapí, &c., ng̃a tinúnao.

Vaciado. = Bisan onsang buhat sa hormáhan, sa buláoan, sa salapí, &c.,
ng̃a tinúnao.

Vaciador. = Hormáhan sa bisan onsang buhat sa buláoan, &c., ng̃a
tinúnao, ug ang táuo ng̃a magbubúhat.

Vaciamiento. = Pagcayabó, pagcahóad.

Vaciante. = Pagcahunás.

Vaciar. = Pagyabó, paghúar sa tubig, sa bino, sa humáy, sa balás, &c.,
cutub sa usá ca surlánan sa lain ng̃a surlánan. * Pagbúhat sa bisan
onsang buhat sa buláoan, sa yeso, &c., sa hormáhan. * Pagbáid,
pagsám-ir sa mg̃a labajas ng̃a igaálot. * Pagsolód sa tubig sa usá ca
subá sa lain ng̃a subá. * Paghunás. * Paglúbar sa color sa bisan onsa. *
Pagoalá sa mg̃a táuo ng̃a nanagpuyó sa bisan diin. * Pagsuguílon sa bisan
onsa ng̃a tacús unta ng̃a pagahilúmun, ng̃a díli itúg-an.

Vaciedad. = Pagcabóang, polong ng̃a díli macaígo.

Vaciero. = Baquero sa mg̃a hayúpan ng̃a oaláy mg̃a anac.

Vacilacion. = Pagcaálang alang sa buot, pagcadúha duha.

Vacilante. = Ang guiálang aláng̃an sa iang buot.

Vacilar. = Pagdúha duha, pagálang alang sa buot. * Pagcólang sa
calig-ónan sa bisan onsa. * Pagtáhap sa pagpahólog.

Vacío. = Caoang. * Ang hayúpan ng̃a baye ng̃a oaláy anac. * Ang oaláy ug
bisan onsa sa solód. * Táuo ng̃a oaláy buhat, ang oaláy pagcahíngpit. *
V. Ijada.

Vaco. = Opicio con cahímtang ng̃a oaláy táuo.

Vacuidad. = Pagcaoaláy solód sa bisan diin.

Vacuna. = Hubág ng̃a motoróc sa mg̃a soso sa mg̃a baca. * Ang nana niíning
mg̃a hubág, ug ang sa mg̃a táuo ng̃a guitácdan sa bacuna.

Vacunacion. = Pagcabacuna, pagcatacód sa bacuna.

Vacunar. = Pagtacód sa bacuna, pagbacuna.

Vacuno. = Ang mahatong̃ód sa vaca.

Vacuo. = Caoang. * Sa oaláy opicio.

Vade. = Surlánan sa mang̃a papel con sa panit ng̃a mahómoc, ng̃a
pagasórlan sa mg̃a estudiante sa ilang mg̃a libro.

Vadeable. = Subá ng̃a pagalabáng̃an sa paglacát. * Ang madáog, ang arang
tugcálon ug pagatoquíbon.

Vadear. = Paglabáng sa mg̃a subá sa paglacát. * Pagdáog sa mg̃a
cabilínggan ug mg̃a caculían. * Pagtúquib, pagtúgcad.

Vado. = Lugar ng̃a pagatugcálan sa paglacát, sa paglabáng sa mg̃a subá.

Vadoso. = Idem.

Vagabundo. = Tapólan, táuo ng̃a tigsóroy soroy lamang sa oaláy buhat.

Vagamente. = Sa oaláy tuyo ng̃a tuod.

Vagamundear. = Pagsóroy soroy sa oaláy, opicio.

Vagamundo. V. Vagabundo. * Loog.

Vagancia. = Pagcasóroy soroy sa oaláy buhat, pagcaláog laog, pagcalóog.

Vagar. V. Vagamundear. * Pagsaláag. * Paglacát sa oaláy tuyo, paghúna
húna sa daghan ng̃a mg̃a húna húna sa oaláy pagcamátng̃on ng̃a tuod.

Vagarosamente. = Sa pagcasóroy soroy sa oaláy buhat.

Vagaroso. V. Vagante.

Vagido. = Pagcahílac sa mg̃a bátang diótay.

Vagina. = Alaguían cutub sa quinatáuo sa mg̃a babáye ug sa mg̃a baye
hasta sa pagoáncan.

Vago. = Ang magalacát sa luyo ug sa luyo sa oaláy tuyo ng̃a tuod ug sa
díli mahamútang. * Táuo ng̃a oaláy opicio. * Ang guiálang aláng̃an sa
buot.

Vagueacion. = Pagcaálang alang sa húna húna.

Vaguedad. = Idem. * Pagcaoaláy calig-ónan sa húna húna.

Vaguido. = Pagcalábad, pagcaalipólong sa olo.

Vahanero. = Tapólan, ang díli mahagúgma magbúhat. * Tampalásan.

Vaharada. = Pagcaguinháoa.

Vaharera. = Saquét sa bába sa mg̃a báta ng̃a guican sa init.

Vaharina. = Alísng̃ao, alísbo. * Gabon.

Vahear. = Pagalísng̃ao, pagalísbo.

Vahido. V. Vaguido.

Vaho. = Alísng̃ao, alísbo.

Vaina. = Sacob. * Alacóba.

Vainazas. = Táuo ng̃a tapúlan, sa maluyáhon ng̃a laoas.

Vainica. = Balátong sa Indias, ng̃a mahomót caáyo, ug ang tanóm.

Vaiven. = Pagcalíng̃a ling̃a. * Pagcasampáray. * Pisi ng̃a pagagamíton sa
mg̃a sacayán. * Pagcabótang ng̃a díli malíg-on sa mg̃a butang ng̃a
calibutánon. * Catáhap sa pagcaoalá sa guidáng̃at na, ug sa pagcadíli
cahá macóha ang guipanghináot.

Vajilla. = Cadaghánan sa mg̃a pinggan, sa mg̃a panácsan, &c.

Vale. = Polong ng̃a linatín: pagáyo ayo. * Camatuóran ng̃a ihátag sa lain
arón dumáoat sa bisan onsang salapí. * Papel ng̃a pinirmáhan sa mg̃a
magtotóon ng̃a ihátag sa ilang mg̃a tinón-an con may pahanóngdan, ug ng̃a
itúngha nila ug ipaquíta nila con nacasalá ug nasayúp sila, arón
pasaylóon sa castigo.

Valedero. = Ang may bale, ang may calig-ónan. * Ang magaparáyon.

Valedor. = Manlalában, ang magatábang, ang magapadang̃óp.

Valentía. = Pagcaísog. * Pagcacosóg, pagcabáscog. * Buhat ng̃a
cating̃aláhan, hibólng̃an, ng̃a guican sa pagcaísog ug sa pagcabáscog sa
táuo. * Pagcaándac. * Pagcabátid, pagcatalínis sa húna húna.

Valentísimo. = Macosóg caáyo. * Hingpit uyámot. * Maálam caáyo sa bisan
onsang quinaárman.

Valenton. = Maandácon. * Ang magapacaísog, ang magapacabáscog.

Valentonada. = Pagcaándac sa pagcabáscog.

Valentonazo. V. Valenton.

Valeo. = Baníg ng̃a malíng̃in sa paghípus sa sagbot ug sa obán ng̃a mg̃a
quinahánglan.

Valer. = Pagtábang, paglában, pagpadang̃óp. * Pagbíli sa mg̃a manggar ng̃a
guibalígya. * Pagbóot. * Pagbíli sa salapí. * Pagpolós sa bisan onsa,
sa bisang onsang tuyo ng̃a guipanghináot.

Valeriana. = Tanóm ng̃a italámbal.

Valerosamente. = Sa caísog, sa cabáscog, sa cosóg. * Sa dagcóng cásing
cásing.

Valeroso. = Mabáscog, macosóg. * Cásing casíng̃an.

Valetudinario. = Masaquéton, salaquétan.

Valía. = Pagcabale sa bisan onsa. * Pagcaábian, pagcahigála. * Dapig.

Validacion. = Calig-ónan sa bisan onsa. * Cosóg, cabáscog, gahóm.

Válidamente. = Sa pagcamay bale. * Sa pagcalíg-on.

Validar. = Pagpalíg-on sa bisan onsa.

Validez. = Pagcalíg-on sa mg̃a sulat, sa mg̃a camatuóran ug sa mg̃a
pagsábot.

Válido. = Malíg-on. * Ang may bale.

Valido. = Pinalángga, hinigúgma ng̃a nahaóna sa bisan cansa.

Valiente. = Ang may bale. * Macosóg, mabáscog. * Supang, sa dagcóng
hosog. * Ang labíng maáyo ug mahál sa ng̃atanán. * Dagcó caáyo.

Valientemente. = Sa cabáscog, sa cosóg. * Sa dagcóng cásing cásing, sa
pagcalabí, sa pagcalabáo. * Sa pagcaáyo, sa pagcamahál, sa pagcahamíli.

Valimiento. = Pagcabali sa bisan onsa. * Pagcagámit sa bisan onsa. *
Pagcahigúgma, pagcapalángga.

Valiza. = Timáan ng̃a ibútang sa mg̃a sulúrlan, sa mg̃a alaguían sa mg̃a
subá, sa mg̃a pondóhan, sa mg̃a laoígan, arón díli masanglád ang mg̃a
sacayán sa mg̃a tacot, sa mg̃a hunásan.

Valona. = Dayan dayan ng̃a itápot sa mg̃a asintos sa mg̃a sinína.

Valones. = Salooál.

Valor. = Bale, bili sa bisan onsa. * Caísog, cabáscog, cosóg sa húna
húna sa cásing cásing, pagcaoaláy cahárloc sa mg̃a icadáot. * Calig-ónan
sa bisan onsa. * Polós, capuslánan sa bisan onsa.

Valorar. = Pagbíli sa bisan onsa ing̃on sa pagcamahál nia.

Valoría. V. Valor hasta caísog.

Vals. = Sabáy, sayáo.

Valsar. = Pagsabáy sa bals.

Valuacion. = Pagcabalí sa bisan onsa.

Valuar. V. Valorar.

Valva. = Baláyan sa mg̃a quinháson.

Valvasor. = Táuo ng̃a hamíli, sa maáyong guinicánan.

Válvula. = Panit panit ng̃a magatábon, magasára ug magaábli sa mg̃a bába
sa mg̃a caogátan sa laoas sa mg̃a táuo ug sa mg̃a mananáp. * Tabon tabon
sa mg̃a hopot hopot ug sa mg̃a alaguían sa tubig, &c. sa mg̃a bomba ug sa
mg̃a máquina.

Valla. = Ogdo sa yota ng̃a dinásoc ng̃a hatáas, sa mg̃a bogsoc con sa
cahoy.

Valladar. = Paggáma sa mg̃a balla.

Vallado. V. Valla.

Valladear. V. Vallar.

Vallar. = Paglibót sa bisan onsang lugar sa mang̃a ogdo sa yota ng̃a
dinásoc.

Valle. = Oálog, patag, capatágan, datág. * Cadaghánan sa mg̃a longsod
ng̃a sacop sa usá ca guinhócman. * De lágrimas. = Ang calibútan.

Vampiro. = Cabog ng̃a dagcó ug nagayópyop sa dugó sa mg̃a táuo ng̃a
nang̃atólog.

Vanagloria. = Pagcaándac.

Vanagloriarse. = Pagándac.

Vanagloriosamente. = Sa pagcaándac.

Vanaglorioso. = Maandácon.

Vanamente. = Sa pagcacáoang, sa oaláy polós. * Sa pagcadioáta, sa
pagcalihí, sa pagcaaníto. * Sa oaláy himutáng̃an ug cahológan. * V.
Vanagloriosamente.

Vandalismo. = Caísog sa paggobá ug sa pagláglag sa ng̃atanán.

Vandola. = Talároc ng̃a guibútang pagprenda sa mg̃a sacayán ng̃a
guicabalían sa ilang talároc, arón macalayág.

Vanear. V. Vanagloriarse.

Vanguarda. = Ang mg̃a soldado ng̃a nanagóna sa mg̃a pang̃obátan.

Vanidad. = Paráyeg.

Vanidoso. = Parayégon.

Vanilocuencia. = Mg̃a polong ng̃a oaláy polós, suguílon ng̃a oaláy
cahológan ug himutáng̃an.

Vanílocuo. = Ang magapamólong sa mg̃a polong ng̃a oaláy polós.

Vaniloquio. V. Vanilocuencia.

Vanistorio. = Paráyeg.

Vano. = Caoang. * Ang oaláy polós. * Parayégon, maandácon. * Ang oaláy
hingtúngdan ug himotáng̃an. * Ang oaláy calig-ónan. * Ang díli madúgay.

Vapor. = Alísng̃ao, alísbo. * Caínit sa cotó cotó ng̃a musáca sa olo.

Vaporable. = Ang masáyon maalísng̃ao, mahong̃áo, maalísbo.

Vaporacion. V. Evaporacion.

Vaporar. V. Evaporar.

Vaporear ó Vaporizar. = Idem.

Vaporoso. = Ang magaalísng̃ao, ang magaalísbo.

Vapulacion. = Como el siguiente.

Vapulamiento. = Pagcahámpac.

Vapular. = Paghámpac.

Vaquear. = Pagpang̃asáoa sa mg̃a baca.

Vaquería. V. Vacada.

Vaquerizo. = Camálig ng̃a pagasilóng̃an ug pagadángpan sa mg̃a baca. * Ang
nahatong̃ód sa mg̃a baca.

Vaquero. = Baquero, bantay sa mg̃a baca, ug ang nahatong̃ód sa maong
magbalántay.

Vaqueta. = Panit sa baca ng̃a quinúrti.

Vara. = Cahoy, sang̃á sa cahoy ng̃a hatáas, manípis ug hinaoánan sa mg̃a
dahon. * Socod, socdánan sa mg̃a panápton. * Panápton, &c., sa usá ca
bara ang cahitáson. * Cadaghánan sa capat-án con sa calím-an ca baboy.

Varadera. = Cahoy ng̃a ipadápat sa quilid sa sacayán, sa dapit sa goa,
arón díli madáot ang maong quilid sa paglúlan sa bisan onsa ng̃a
mabóg-at.

Varadero. = Lugar ng̃a pagasangláran sa mg̃a sacayán.

Varal. = Cahoy ng̃a hatáas, tocón. * Táuo ng̃a hatáas.

Varapalo. = Idem hasta táuo. * Lambos, pagcalámbos ng̃a guilámbos sa
cahoy. * Casáquet, calisód, cayógot ng̃a dagcó.

Varar. = Pagsánglar sa mg̃a sacayán. * Pagpalutáo, pagdáhic sa tubig sa
mg̃a sacayán. * Paghonóng, pagárang, pagóndang sa bisan onsang buhat con
hulusáyon.

Varasceto. = Alad sa mg̃a cahoy, sa mg̃a caoáyan, &c., ng̃a ibútang sa mg̃a
tanáman, &c.

Varazo. = Pagcalámbos, pagcalátos, pagcabónal.

Varchilla. = Tacsánan sa humáy, &c.

Vardasca. V. Vara hasta socod.

Vardascazo. V. Varazo.

Vareador. = Ang magabúnal.

Vareaje. V. Vareo.

Varear. = Pagbúnal sa mg̃a cahoy arón mahólog ang bong̃a. * Paglátos,
pagbúnal. * Pagsócor sa bisan onsa, sa bara. * Pagníoang.

Varejón. V. Varal.

Varendaje. = Cadaghánan sa mg̃a barenga ng̃atanán sa usá ca sacayán.

Varenga. = Cahoy ng̃a icalíg-on sa mg̃a dolong sa mg̃a sacayán, sa dapit
sa solód.

Vareo. = Pagcabónal sa mg̃a sang̃á sa mg̃a cahoy, arón motáctac ang bong̃a.
* Pagcasócod sa bisan onsa, sa bara.

Vareta. = Cahoy ng̃a manípis ng̃a pagadihógon sa bisan onsa ng̃a mahágcot
arón mamílit ang mg̃a langgam. * Boloc sa mg̃a hablon, sa mg̃a panápton. *
Polong ng̃a icapasucó sa isigcatáuo.

Varetear. = Pagbóloc sa mg̃a hablon.

Variable. = Ang mahímo ng̃a pagalaínon. * Ang maósob. * Ang oaláy
calig-ónan ug pagcabótang ng̃a dayon.

Variablemente. = Sa pagcalináin lain.

Variacion. = Pagcaláin, pagcabálhin.

Variado. = Ang guibórcan sa mg̃a color ng̃a nagacaláin lain.

Variamente. V. Variablemente.

Variante. = Ang magaláin lain.

Variar. = Pagláin lain.

Várice. = Pagcahubág sa mg̃a caogátan, cay naponó caáyo sa dugó.

Varicoso. = Ogát ng̃a nahobág cay naponó sa dugó.

Variedad. = Pagcaláin lain. * Pagcaoaláy calig-ónan ug pagcabótang ng̃a
dayon. * Pagcabálhin sa bisan onsa.

Varilla. = Puthao ng̃a hatáas ug manípis ng̃a icasáb-it ug igabítay sa
mg̃a tabil, sa mg̃a cortina. * Tagsa ca cosóg sa apapáng̃ig. * Tagsa ca
cahoy ng̃a manípis, &c., ng̃a guipilítan sa papel sa mg̃a paypay.

Varillaje. = Cadaghánan sa mg̃a ng̃a cahoy ng̃a manípis sa mg̃a paypay.

Vario. = Lain. * Ang oaláy calig-ónan ug pagcabótang ng̃a dayon. * Ang
guibúhat sa mg̃a butang ng̃a nagacaláin lain.

Varon. = Laláqui. * Táuo ng̃a talahóron.

Varonía. = Pagcacaobánan ng̃a guican sa mg̃a laláqui.

Varonil. = Ang nahatong̃ód sa laláqui. * Mabáscog, macosóg, casing
casíng̃an.

Varonilmente. = Sa cabáscog, sa cosóg. * Sa dagcóng casing casing.

Vasallaje. = Pagcasácop. * Buhis.

Vasallo. = Sacop.

Vasar. = Pang̃ánan, bolotáng̃an sa mg̃a baso, sa mg̃a pinggan, &c., sa
cosina.

Vascuence. = Ang mabóloc caáyo.

Vasera. V. Vasar. * Caban caban, sorlánan sa mg̃a baso.

Vasija. = Baso, sorlánan sa vino, sa tubig, &c. * Cadaghánan sa mg̃a
cuba, sa mg̃a bariles ug sa mg̃a taryao.

Vasillo, to. = Basong diótay. * Tagsa ca bohó sa mg̃a orlan sa mg̃a
putiócan, ug ang maong orlan.

Vaso. = Baso, sorlánan sa tubig, sa vino, &c., sa yota, sa buláoan, sa
salapí, &c. * Pagcalóang sa mg̃a sacayán ug sa bisan onsa. * Tapoc sa
mg̃a bitóon. * Sorlánan ng̃a pagabotáng̃an sa tae ug sa ihi. * V. Bacin. *
Ugát, caogátan.

Vástago. = Salíngsing, orlot, orlótan, balágon.

Vastedad. = Pagcadagcó, pagcalapád sa bisan onsa.

Vasto. = Dagcó, halagpád.

Vate. = Manalágna.

Vaticinador. = Idem. * Ang mutágna, ang macaíla sa mg̃a omalábot.

Vaticinante. = Idem.

Vaticinar. = Pagtágna. * Pagtághap, pagíla sa mg̃a omalábot.

Vaticinio. = Pagcatágna. * Pagcatághap sa mg̃a omalábot.

Vatídico. V. Vaticinador. * Ang mahatong̃ód sa pagcatágna.

Vaya. = Pagcayúbit, pagcatámay. * Pagcasólog solog, pagsóod sood. *
Onsáon ta na man.



VE

Vecera. = Panón sa mg̃a hayúpan ug labí pa sa mg̃a baboy ng̃a nanaglacát
pagdóng̃an.

Vecería. = Panón sa mg̃a hayópan ug labí pa sa mg̃a baboy ng̃a nahatong̃ód
sa usá ca longsod.

Vecero. = Ang may catungdánan sa pagtúman sa mg̃a buhat sa longsod, sa
pagcaólus olus sa obán.

Vecinal. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a taguilóngsod, sa mg̃a mulópio sa
longsod.

Vecinamente. = Sa pagcahadóol.

Vecindad. = Cadaghánan sa mang̃a taguilóngsod, sa mg̃a mulópio sa
longsod. * Pagcasilíng̃an. * Pagcadúul. * Pagcaíng̃on, pagcaáng̃ay.

Vecindario. V. Vecindad hasta pagcasilíng̃an. * Listáhan, padron sa mg̃a
ng̃alan sa mg̃a taguilóngsod.

Vecino. = Tagilóngsod, mulópio sa longsod, ang may baláy sa longsod. *
Silíng̃an. * Hadúul, ang mudápit.

Veda. = Pagcadilí.

Vedado. = Lugar ng̃a díli mahímo ng̃a pagasórlan cay guidilí sa mg̃a
ponóan con sa batásan, sa mg̃a leyes.

Vedamiento. V. Prohibitorio.

Vedar. = Pagdilí. * Pagólang, pagbótang sa mg̃a cabilínggan, sa mg̃a
caculían.

Vedija. = Ang balahíbo sa mg̃a carnero ng̃a nagatápot, nagapílit. * Bohóc
ug balahíbo sa laoas ng̃a nagobót.

Vedijudo. = Ang guigúbtan sa bohóc.

Veduño. = Calaínan sa mg̃a paras.

Veedor. = Ang magatán-ao, ang maquigsáyod sa dagcóng cacúgui sa mg̃a
buhat sa ubán. * Ang táuo ng̃a guitórlo sa mg̃a calongsóran arón masáyor
con maáyo ba con díli ba ang mg̃a buhat sa mg̃a táuo. * Ang maquigsáyor
sa pagcaáyo con sa pagcadaótan sa trigo, &c., ng̃a guibalígya sa
cadaghánan. * Ang mahilábot sa pagpálit sa mg̃a calán-on sa mang̃a baláy
sa mg̃a dagcóng táuo.

Veeduría. = Cahímtang, ug ang baláy sa veedor.

Vega. V. Valle.

Vegetabilidad. = Pagcatigúlang. * Pagcasúpang.

Vegetable. = Ang madáan, ang matigúlang. * Ang magasúpang.

Vegetacion. V. Vegetabilidad.

Vegetante. V. Vegetable.

Veguer. = Hocom sa usá ca longsod con sa usá ca guinhócman.

Veguería. = Yota ng̃a nahasácop sa gahúm sa veguer.

Vehemencia. = Pagcacosóg, pagcabáscog sa bisan onsa.

Vehemente. = Ang mabáscog ug macosóg caáyo.

Vehementemente. = Sa cabáscog, sa cosóg ng̃a dagcó.

Vehículo. = Bisan onsa ng̃a maoóna sa lain ng̃a butang.

Veintavo. = Ang icacaluháan ca bahin sa bisan onsa.

Veinte. = Caluháan, calhóan.

Veinten. = Doblon ng̃a bale ug caluháan ca sicápat.

Veintena. = Tagsa ca bahin sa caluháan. * V. Veintavo. * Cadaghánan sa
caluháan ca butang.

Veintenar. = Idem desde cadaghánan.

Veintenario. = Ang may caluháan ca túig.

Veinteno. V. Vigésimo.

Veinteñal. = Ang madúgay sa caluháan ca túig.

Veinticinco. = Caluháan ug limá.

Veinticuatreno. = Ang nahatong̃ód sa isip sa caluháan ug opát.

Veinticuatría. = Cahímtang sa pagcaregidor, pagcamaghuhúpot sa ubán ng̃a
mg̃a longsod sa Andalucía.

Veinticuatro. = Maghuhúpot, regidor sa ubán ng̃a mg̃a longsod sa
Andalucía. * Caluháan ug opát.

Veintidos. = Caluháan ug duhá.

Veintinueve. = Caluháan ug siám.

Veintiocho. = Caluháan ug ualó.

Veintiseis. = Caluháan ug unúm.

Veintiseiseno. = Ang nahatong̃ód sa isip sa caluháan ug unúm.

Veintisiete. = Caluháan ug pitó.

Veintitres. = Caluháan ug toló.

Veintiun. V. Veintiuno.

Veintiuna. = Sugál sa baraja.

Veintiuno. = Caluháan ug usá.

Vejacion. = Pagcapúgus, pagcalúgus, pagcadomót. * Pagcadáot.

Vejámen. = Casabá, pagcabárlong sa pagyúbit sa isigcatáuo.

Vejancon. = Tigúlang uyámot.

Vejar. = Pagdáot, pagpasáquet sa isigcatáuo.

Vejarron. V. Vejancon.

Vejestorio. = Bisan onsa ng̃a tacús ng̃a pasipád-an ca tigúlang na caáyo.

Vejete. = Tigúlang ng̃a hing̃alatáoan.

Vejez. = Pagcatigúlang. * Pagcadáan. * Pagcasámoc ng̃a ang̃ay sa mg̃a
tigúlang. * Pagcaáng̃o ang̃o.

Vejezuelo. = Tigúlang caáyo.

Vejiga. = Pantog. * V. Ampolla. * Buti.

Vejigatorio. = Hampol, haclop ng̃a magapalábtog, magapabítlig sa panit
sa masaquét.

Vejigazo. = Pagcalámbos sa pantog ng̃a botód con sinórlan sa hang̃in.

Vejiguilla. = Tanóm.

Vela. = Pagcabántay sa gabíy, pagcapang̃alámag. * Pagcacógui sa bisan
onsa ng̃a pagabuháton. * Pagcabántay, sa pagcaólos olos, sa atubáng̃an sa
Santísimo Sacramento. * Candela sa talo con sa sebo. * Layág sa
sacayán. * Ang sacayán.

Velacion. = Pagcatucáo, pagcahúcao. * Mg̃a pagdaláng̃in ug pagbendicion
sa mg̃a bag-ong quinasál; ng̃a guisúgo sa santa Iglesia.

Velacho. = Ang layág ng̃a sonód sa layág ng̃a dagcó sa talároc ng̃a
trinquete.

Velada. V. Velacion.

Velado. = Ang bana.

Velador. = Ang nang̃alámag, ang magabántay sa gabíy, ang magatucáo, ang
magahúcao. * Sanggáan ng̃a pagabotáng̃an sa sugá sa pagpang̃alámag sa
gabíy.

Velaje. = Cadaghánan sa mg̃a layág sa mg̃a sacayán.

Velámen. = Idem.

Velar. = Pagtucáo, paghúcao. * Pagbántay sa bisan onsa sa dagcóng
pagcacúgui. * Pagtúman ug maáyo sa bisan onsa. * Pagbántay sa pagcaólos
sa atubáng̃an sa Santísimo Sacramento. * Pagpang̃alámag. * Palotáo sa mg̃a
tacot, sa mg̃a bató sa talioála sa dagat. * Pagbendicion, pagdaláng̃in sa
mg̃a quinasál. * Pagbántay sa gabíy sa mg̃a masaquét. * Pagtábon.

Velarte. = Calaínan sa panápton.

Veleidad. = Pagbóot sa salingcápao lamang. * Pagcaoaláy calig-ónan sa
buot ug sa húna húna.

Veleidoso. = Ang masáyon magabálhin sa iang húna húna, ang oaláy
calig-ónan sa iang pagbóot.

Velejar. = Paglayág.

Velería. = Baláy ng̃a pagabaligyáan sa mg̃a candela sa talo ug sa sebo.

Velero. = Sacayán ng̃a matúlin caáyo sa layág. * Ang magabúhat ug
magabalígya sa mg̃a layág sa mang̃a sacayán.

Veleta. = Casi casi. * V. Veleidoso.

Velete. = Panápton ng̃a manípis, ng̃a igatábon sa nauong.

Velicacion. = Pagcacatól sa laoas guican sa init sa dugó.

Velico, llo, to. = Panápton ng̃a manípis ug mahínag, ng̃a binulácan sa
mg̃a bulac sa buláoan con sa salapí.

Velo. = Tabil, panápton ng̃a igatábon sa bisan onsa. * Panápton ng̃a
igatábon sa nauong sa mg̃a babáye, ug labí pa sa mg̃a binócot, sa mg̃a
monja. * Panápton ng̃a pagagamíton sa pagbendicion sa mang̃a quinasál, ug
ng̃a igatábon sa olo sa asáoa ug isáblay sa mg̃a abága sa bana. *
Pagcaligás sa suguílon, pagcabalíbad, calaguéuan, arón díli itúg-an ang
matúod. * Bisan onsa ng̃a magasalípod sa lain ng̃a butang. * Pagcabóloc
sa húna húna.

Velocidad. = Pagcatúlin, pagcadalí, pagcalágmit.

Velon. = Candelero, sorlánan sa tumbága, &c., ng̃a pagasórlan sa lana ug
pagabotáng̃an sa sugá.

Velonera. = Sanggáan sa belon.

Velonero. = Magbobóhat sa mg̃a belon.

Veloz. = Matúlin, malágmit, madalíon, malágsic.

Velozmente. = Sa pagcatúlin, sa pagcadalí, sa pagcalágmit.

Vellera. = Babáye ng̃a magaálot ug magagónting sa bohóc.

Vello. = Balahíbo. * Bolobalahíbo sa mg̃a panit sa obán ng̃a mg̃a bong̃a.

Vellon. = Balahíbo sa mg̃a carnero.

Vellonero. = Ang magahípos sa balahíbo sa mang̃a carnero, sa paggónting
caníla.

Vellorí. = Panápton ng̃a oalá pa tináon.

Vellorita. = Tanóm.

Vellosidad. = Cadaghánan sa balahíbo.

Vellosilla. = Tanóm ng̃a italámbal.

Velloso. = Balahibóon, balahibóan.

Velludo. = Idem. * Ang terciopelo.

Vena. = Ogát. * Ang ogát ng̃a guitórcan sa mang̃a tumbága sa ilálom sa
yota. * Ang alaguían sa tubig sa ilálom sa yota. * Pagcasáyon sa
pagbúhat ug paggáma sa mg̃a balac. * Ang barlis sa mg̃a báta.

Venablo. = Bangcao ng̃a hamóbo ng̃a isalibáy. * Soob.

Venadero. = Lugar ng̃a pagalácoan sa mg̃a osa.

Venado. = Osa.

Venaje. = Tobóran sa subá.

Venal. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a ogát. * Ang arang ibalígya, balígya. *
Táuo ng̃a pacóha, ng̃a mapaólo olo tong̃ód sa salapí ug sa mg̃a gasa.

Venalidad. = Pagcasáyon sa pagbalígya sa bisan onsa. * Pagcaólo olo sa
lain tong̃ód sa salapí ug sa mg̃a regalo.

Venático. = Alabóton sa pagcabóang, ang boang boang usáhay.

Venatorio. = Ang nahatong̃ód sa pag pang̃áyam.

Vencejo. = Icabáat sa bisan onsa. * Langgam ng̃a maíng̃on ing̃on sa sayáo
apan sa hamóbong tiil.

Vencer. = Pagdáog. * Paglabí, paglabáo. * Pagcábig sa bisan cansa sa
cabobót-on ng̃a caugalíng̃on. * Pagáng̃at, pagtóng̃as, pagsáca sa lugar ng̃a
hatáas ug tindog caáyo. * Pagtaquílid, pagtóang. * Pagtúman sa adlao
ng̃a tagál. * Pagpogóng sa caísog sa gaoi ug sa mg̃a cailíbgon.

Vencible. = Ang arang pagadaógon.

Vencimiento. = Pagcadáog. * Pagcataquílid, pagcatóang sa bisan onsa.

Venda. = Tinábas ng̃a panápton ng̃a igabúgcos ug igabáat sa mg̃a samad. *
Sintas ng̃a ibúgcos sa mg̃a hari sa ilang olo, sa timáan sa ilang
pagcahári.

Vendaje. = Sohol tong̃ód sa pagbalígya sa mg̃a manggar ng̃a guitúgyan sa
lain. * Pagcabáat sa mang̃a benda.

Vendar. = Pagbúgcos, pagbáat sa mg̃a tinábas ng̃a panápton, sa mg̃a benda.
* Pagbótang sa mg̃a caoláng̃an, sa mg̃a cabilínggan sa húna húna, arón
díli maila ang matúod.

Vendabal. = Habágat.

Vendedor. = Ang magabalígya.

Vendehumos. = Ang nagapasábot ng̃a hinigúgma ug pinalángga sia sa mg̃a
dagcóng táuo.

Vendeja. = Pagcabalígya sa cadaghánan ug sa cadaigánan.

Vender. = Pagbalígya. * Pagbórhi. * Paglímbong, pagólo olo.

Vendible. = Ang arang ibalígya, balígya.

Vendicion. = Pagcabalígya.

Vendimia. = Pagcapó-po, pagcaípo, sa mg̃a paras. * Polós, caposlánan sa
bisan onsa.

Vendimiador. = Ang magapó-po sa mg̃a bolig sa ubas sa mg̃a ponóan, sa mg̃a
balágon sa mg̃a paras.

Vendimiar. = Pagpó-po sa mg̃a ubas sa mg̃a ponóan. * Paghiágom sa polós
sa bisan onsa. * Pagpatáy.

Vendo. = Sirsid sa mg̃a panápton.

Veneficiar. = Pagdáot sa mg̃a pagdioáta, sa mg̃a buhat sa mg̃a balbal.

Veneficio. = Buhat ng̃a daótan, ng̃a ang̃ay sa mang̃a dioatáhan, sa mg̃a
balbal.

Venéfico. = Ang macahiló. * Táuo ng̃a dioatáhan, balbal.

Venenífero. = Ang macahiló.

Veneno. = Hiló, ang macalála, ang macalánag. * Ang macahobóg. * Bisan
onsa ng̃a macadáot. * Caaligótgot, capong̃ót.

Venenosidad. = Pagcahiló sa bisan onsa.

Venenoso. = Ang may hiló, ang macahiló.

Venera. = Baláyan sa usá ca quinháson. * Timáan ng̃a guibítay sa dughan
sa ubán ng̃a mg̃a dagcóng táuo.

Venerable. = Talahóron.

Venerablemente. = Sa pagtáhod, sa catahóran.

Veneracion. = Pagcatáhor. * Pagcasíngba.

Venerador. = Matahólon. * Tigtáhod, ang magatáhod.

Venerando. V. Venerable.

Venerante. V. Venerador.

Venerar. = Pagtáhor, pagtahá. * Pagsíngba.

Venéreo. = Ang mahatong̃ód cang Venus ug sa pagcaólag.

Venero. = Lugar ng̃a hicaplágan sa mg̃a tumbága sa ilálom sa yota. *
Tobóran sa mg̃a tubig. * Sinógdan, guinicánan sa bisan onsa.

Vengable. = Ang tacús ng̃a pagabáslan.

Vengador. = Ang magabálos, magbabálos.

Vengainjurias. = Piscal.

Venganza. = Pagbálos, balus.

Vengativo. = Ang mahagúgma magbálos.

Venia. = Pagcapasáilo, pagpasáilo sa mg̃a salá ug sa mg̃a sayúp. *
Lisensia, pagtógot sa pagbóhat sa bisan onsa.

Venial. = Salá, sayúp ng̃a diótay, ug ng̃a masáyon pasailóon.

Venialidad. = Idem.

Venialmente. = Sa salá ng̃a diótay.

Venida. = Pagcaánhi, pagcaábot. * Pagcahióli, pagcabálic sa lugar ng̃a
guiguicánan. * Pagcabahá sa mg̃a subá. * Buhat ng̃a mahanaláicon, ng̃a
oalá húna hunáon.

Venidero. = Omalábot, ang muánhi, ang musonód.

Venino. = Hubág ng̃a daútan. * V. Venenoso.

Venir. = Pagánhi. * Pagábot. * Pagpaquíta, pagtúngha. * Pagángdo sa
pagbúot sa lain, pagóyon. * Pagdámag, pagdósmog. * Pagsonód sa bisan
onsa sa guiguicánan, sa guisóndan. * Pagdúul. * Pagguícan sa sinógdan.

Venta. = Pagcabalígya. * Halapítan.

Ventaja. = Pagcapalabáo, pagcapalábi. * Pagpalábi, pagpalabáo.

Ventajosamente. = Sa pagcalabí, sa pagcalabáo.

Ventajoso. = Ang magalabáo, ang magalabí.

Ventalla. V. Válvula, desde tabon tabon. * Acob sa mg̃a panit sa mg̃a
bong̃a.

Ventalle. = Paypay.

Ventana. = Talambóan.

Ventanaje. = Cadaghánan sa mg̃a talambóan sa usá ca baláy.

Ventanazo. = Pagcasára ng̃a calit sa talambóan.

Ventanear. = Pagtámbo sa talambóan.

Ventanera. = Babáye ng̃a mutámbo sa masóbsob sa talambóan.

Ventanero. = Ang magabúhat sa mg̃a talambóan. * Táuo ng̃a magasolóng sa
mg̃a talambóan ng̃a guitambóan sa mg̃a babáye.

Ventanico. = Tacop ng̃a diótay sa mg̃a tacop, sa mg̃a talambóan.

Ventar. V. Ventear.

Venteadura. = Liqui sa mg̃a cahoy.

Ventear. = Pagháng̃in, paghóyop sa hang̃in. * Pagsúsi, pagpaquisáyod sa
bisan onsa. * Paghaláyhay. * Pagotót. * Pagbotód sa bisan onsa cay
guisórlan sa hang̃in.

Ventero. = Ang magabántay sa halapítan.

Ventilacion. = Pagcahalayáhay. * Pagcaíndig indig.

Ventilador. = Capandáyan sa pagháng̃in.

Ventilar. = Paghalayáhay. * Pagcáya caya, pagcáyab cayab. * Pagíndig
indig.

Ventisca. = Onós sa hang̃in ug sa nieve.

Ventiscar. = Pagúlan sa pagcatibúoc ug pagháng̃in ng̃a mahurús.

Ventiscoso. = Túig ug lugar sa mg̃a onós.

Ventolera. = Onós sa hang̃in ng̃a mabáscog ug ng̃a díli madúgay. *
Pagcaándac. * Húna húna ng̃a calit ug ng̃a díli macaígo.

Ventolina. = Hang̃in ng̃a mahínay ug ng̃a mabolobálhin.

Ventor. = Ayam ng̃a musonód sa mg̃a mananáp ug sa mg̃a langgam sa iang
pagpanimahó.

Ventorrero. = Lugar ng̃a dayág sa mg̃a hang̃in.

Ventorrillo. = Halapítan ng̃a diótay.

Ventosa. = Tandoc.

Ventosear. = Pagotót.

Ventosero. = Ang mugámit sa masóbsob sa mg̃a tandoc.

Ventosidad. = Pagcaotót. * Pagcabotód.

Ventoso. = Ang may hang̃in, ang nabotód. * V. Ventear.

Ventral. = Ang nahatong̃ód sa tian. * Bacos sa tian.

Ventrecha. = Tian sa mg̃a isda.

Ventregada. = Cadaghánan sa mg̃a mananáp sa usá lamang ca pagánac. *
Cadaghánan sa bisan onsa ng̃a muábot sa pagcadúng̃an.

Ventrera. = Bacus ng̃a ibúgcus sa tian.

Ventrículo. = Cotó cotó.

Ventrílocuo. = Ang macapamólong sa ting̃og ng̃a pagaíngnon ng̃a guican sa
tian.

Ventroso. = Como el siguiente.

Ventrudo. = Ang guidagcóan sa tian.

Ventura. = Palar ng̃a maáyo.

Venturero. = Ang guiábot sa pagcaáyo con sa pagcadaútan. * Ang
magasóroy soroy sa oaláy buhat, apan ng̃a magabúhat unta con donay
ugáling ug táuo ng̃a magapabúhat canía.

Venturina. = Batóng mahál sa color sa capé ng̃a sinánglag, ug ng̃a
nalocóp sa mg̃a tulpoc tulpoc sa color sa buláoan.

Venturo. = Ang muábot onya, ang musonód.

Venturosamente. = Sa maáyong palad.

Venturoso. = Paláran, buláhan.

Venus. = Ang usá sa mg̃a planeta. * Babáye ng̃a matahóm caáyo. *
Pagcaólag, paghiláoas.

Venusto. = Matahóm, maníndot, maányag.

Ver. = Pagtán-ao, pagsulúng, pagquíta. * Paghíling, paglí-li. *
Pagdúao. * Paghibálag pagcáplag. * Pagtághap sa mg̃a omalábot.

Vera. = Daplin. * Pagcamatúod sa bisan onsa.

Veras (de). = Sa pagcamatúod, matúod tuod, matúod gayúd.

Veracidad. = Batásan sa pagpamólong guihápon sa matúod.

Veranada. = Túig tiempo sa init.

Veranadero. = Lugar ng̃a pagacán-an sa mg̃a hayúpan sa tiempo sa init.

Veranear. = Pagpuyó sa bisan diin sa tiempo sa init.

Veraneo ó Veranero. = Lugar ng̃a pagapúy-an sa obán ng̃a mg̃a mananáp sa
tiempo sa init.

Veranico. = Túig, tiempo sa dagcóng init sa tiempo sa tugnao.

Veraniego. = Ang nahatong̃ód ug ang̃ay sa tiempo sa init. * Ang
masaquéton, ang salaquétan sa tiempo sa init. * Ang salaoáyon, ang díli
hingpit.

Verano. = Tiempo, túig sa init.

Veraz. = Ang mamólong guihápon sa matúod.

Verbal. = Bisan onsang pagsábot sa polong lamang.

Verbalmente. = Sa mg̃a polong lamang.

Verbena. = Tanóm ng̃a italámbal.

Verberacion. = Pagcahámpac sa tubig ug sa hang̃in sa bisan diin.

Verberar. = Paghámpac sa hang̃in ug sa tubig sa bisan diin.

Verbi gracia. = Mg̃a polong ng̃a linatín: panánglet, sa pananglétan.

Verbo. = Ang icadúha ca Persona sa Santísima Trinidad.

Verbosidad. = Pagcadághan sa mg̃a polong sa mg̃a suguílon.

Verboso. = Ang guidaghánan sa mg̃a polong sa iang pagsólte.

Verdacho. = Color ng̃a malúnhao ng̃a obos.

Verdad. = Matúod, camatúod. * Ang Dios. * Pagcaáng̃ay sa bisan onsa sa
húna húna sa mg̃a táuo. * Casabá, pagcabárlong ng̃a lactud ug sa dayág.

Verdaderamente. = Sa pagcamatúod, matúod tuod, matúod gayúd.

Verdadero. = Ang matúod. * Ang maháoan sa buot.

Verdal. = Calaínan sa mg̃a sirioelas.

Verde. = Calúnhao. * Táuo ng̃a báta pa, supang. * Bisan onsa ng̃a anáa pa
sa sinógdan, ng̃a halayó pa sa pagcahíngpit. * Cumpay sa mg̃a hayúpan.

Verdea. = Calaínan sa bino.

Verdear. = Paglúnhao sa bisan onsa.

Verdecer. = Paglúnhao sa mg̃a cahoy ug sa mg̃a tanóm.

Verdegay. = Bisan onsa sa color ng̃a berde ng̃a díli buhi caáyo.

Verdeguear. V. Verdear.

Verdemar. = Ang may color ng̃a berde ing̃on sa color sa dagat.

Verdemontaña. = Calaínan sa color ng̃a berde.

Verderol. = Langgam.

Verderon. = Calaínan sa baláyan sa quinháson.

Verdevejiga. = Color ng̃a berde, ng̃a magáma sa apdo sa baca.

Verdezuelo. = Langgam.

Verdin. = Color ng̃a malúnhao sa mg̃a tanúm ng̃a diótay pa. * Natoc, lauot
sa tubig ng̃a díli magabahá. * Tayá sa mg̃a tumbága.

Verdina. = Idem hasta natoc.

Verdinegro. = Ang may color ng̃a berde ng̃a molomaítom.

Verdino. = Ang malúnhao caáyo.

Verdolaga. = Tanóm, olasíman.

Verdon. = Ang banua.

Verdor. = Pagcalúnhao sa mg̃a cahoy ug sa mg̃a tanóm. * Color ng̃a berde.
* Cosóg, cabáscog, gahóm. * Pagcabáta, pagcasópang.

Verdoso. = Ang boloberde, ang molomalúnhao. * Ang higos.

Verdoyo. = Natoc, lauot ng̃a nagatápot sa mg̃a bató, sa tubig.

Verdugado. = Saya sa mg̃a babáye.

Verdugal. = Solóp ng̃a guinatórcan pagbág-o sa mg̃a salíngsing, sa human
na ang pagcaíng̃in ug pagdáob.

Verdugo. = Salíngsing sa cahoy. * Labhag. * Labod. * Táuo ng̃a mupatáy
sa mg̃a isigcatáuo ng̃a guihócman sa camatáyon, ng̃a magahámpac sa
cadaigánan sa mg̃a saláan, &c. * Casáquet, calisód, cayógot sa húna
húna.

Verdugon. = Idem hasta táuo.

Verduguillo. = Labaja ng̃a igaálot.

Verdulero. = Ang mobalígya sa mg̃a otan. * Sa mg̃a coles, &c.

Verdura. = Otan. * Cosóg, cabáscog. * Pagcalúnhao, pagcalángbo sa mg̃a
cahoy ug sa mg̃a tanóm.

Vereda. = Dalan ng̃a haíctin. * Paglacát sa mg̃a malaoáli, sa pagoáli sa
mg̃a calongsóran.

Veredario. = Cabayo, &c., ng̃a pagaabáng̃an.

Veredero. = Sinógo arón magabaláod sa mg̃a pagbúot sa mg̃a ponóan.

Verga. = Cahoy ng̃a pagabaátan ug pagatohógan sa mg̃a layág sa mg̃a
sacayán. * Quinatáuo sa mg̃a mananáp ng̃a laqui.

Vergajo. = Idem desde quinatáuo.

Vergarzoso. = Mananáp sa América.

Vergonzante. = Mang̃iuláuan. * Ang naquiglímos sa tinágo.

Vergonzosamente. = Sa pagcaúlao, sa caúlao.

Vergonzoso. = Ang maúlao, mang̃iuláuan. * Ang macaúlao, maoólao.

Verguear. = Pagbúnal.

Vergüenza. = Caúlao.

Verguer ó Verguero. = Alguasil.

Vergueta. = Cahoy ng̃a diótay.

Véricueto. = Lugar ng̃a hatáas ug cabatóhan.

Verídico. V. Veraz.

Vérificacion. = Pagcasúsi, pagcapaquigsáyod sa bisan onsa.

Verificar. = Pagpamatúod. * Pagsúsi, pagpaquigsáyod, pagpaquigásoy. *
Pagbúhat ng̃a tuod, pagtúman.

Verificativo. = Ang macapamatúod sa bisan onsa.

Verisímil. = Ang guipacaíng̃on ng̃a matúod, bisan onsa ng̃a díli matúod
gayúd.

Verisimilitud. = Pagpacaíng̃on ng̃a matúod ug bisan onsa, bisan ng̃a díli
matúod gayúd.

Verisímilmente. = Sa pagcaíng̃on ng̃a matúod.

Verja. = Alad alad. * V. Celosía. * Ang lugar ng̃a guilibótan sa mg̃a
alad.

Verjel. = Idem desde ang lugar. * Tanáman ng̃a matahóm ng̃a guitámnan sa
mang̃a bulac.

Vermicular. = Ang may olor, ang guiórlan. * Ang maíng̃on sa mg̃a olor.

Vermífugo. = Ang may gahóm sa pagpatáy sa mg̃a oáti ug mg̃a olod.

Verminoso. V. Vermicular.

Vernal. = Ang nahatong̃ód sa tiempo sa init.

Verónica. = Tanóm ng̃a italámbal.

Verosímil. V. Verisímil.

Verosimilidad. V. Verisimilitud.

Verraco. = Botacál.

Verraquear. V. Gruñir.

Verriondez. = Pagcapang̃asáoa sa mang̃a baboy. * Pagcabótang sa mg̃a tanóm
ug mg̃a dahon ng̃a naláya, ug sa mg̃a otan ng̃a oalá malóto ug maáyo.

Verriondo. = Baboy ng̃a mang̃asáoa. * Tanóm, dahon con otan ng̃a laya, ng̃a
oalá malóto ug maáyo.

Verruga. = Alom, calónggo.

Verrugueta. = Limbong sa sugál.

Versado. = Batid, ang naánad na.

Versar. = Pagíng̃on ang usá ca botang sa lain ng̃a butang ng̃a
pagatandían.

Versátil. = Ang masáyon mubálic. * Ang masáyon maópod opod. * Táuo ng̃a
oaláy calig-ónan sa iang húna húna, sa iang buot.

Versatilidad. = Pagcaópod opod. * Pagcaoaláy calig-ónan sa boot.

Versería. = Cadaghánan sa mg̃a luthang ng̃a guing̃álan ug berso.

Versícula. = Lugar ng̃a pagabotáng̃an sa mg̃a libro sa coro.

Versiculario. = Ang magabántay sa mang̃a libro sa coro, ug ang magacanta
sa mg̃a bersículo.

Versículo. = Bahin ng̃a diótay sa mang̃a sulat.

Versificacion. = Pagcabúhat sa mg̃a balac.

Versificar. = Pagbúhat, pagsúlat sa mang̃a balac.

Versista. = Ang macagáma sa mg̃a berso.

Verso. = Calaínan sa luthang. * Balac.

Vértebra. = Tagsa ca bocóg sa talórtod, sa cagóngcong, sa bocó bocó.

Vertedero. = Lugar ng̃a pagayabóhan, ng̃a pagasalibáyan sa bisan onsa.

Vertedor. = Ang magayabó. * Alaguían sa mg̃a tubig, balaháan.

Vertello. = Tagsa ca malíng̃in ng̃a binohóan, ng̃a guitóhog sa puthao con
sa pisi, ng̃a guibáat ug guilíg-on sa berga sa talároc sa sacayán.

Verter. = Pagyabó, paghúar sa bino, sa tubig, sa binócboc, &c. *
Paghúbar sa mg̃a polong sa usá ca pinamólong sa lain ng̃a pinamólong. *
Pagtúg-an sa hingbalóan. * Paglabáo, paglabí.

Vertibilidad. = Pagcasáyon sa paglíhoc sa bisan onsa sa luyo ug sa
luyo.

Vertible. = Ang masáyon malíhoc sa luyo ug sa luyo.

Vertical. = Ang natónton caáyo sa ibábao sa atong mg̃a olo.

Verticalmente. = Sa pagcatónton.

Vértice. = Ang labíng hatáas sa bisan onsa. * Alimpólo sa olo.

Verticidad. V. Vertibilidad.

Vertiente. = Ang mubahá. * Lugar ng̃a tolotíndog, pagcahándig,
pagcahanáyhay ng̃a masáyon pagabaháan sa tubig.

Vertiginoso. = Ang guilábdan sa olo.

Vértigo. = Pagcalabád sa olo.

Versana. = Turlis ng̃a lapus cutud sa usá ca tomóy sa lain ng̃a tomóy sa
yota ng̃a pagadoróhan.

Véspero. = Bitóon sa hapon.

Vespertillo. V. Murciélago.

Vespertino. = Ang nahatong̃ód sa hapon. * Bitóon ng̃a masálop sa human na
ang pagcasálop sa adlao. * Oáli ng̃a ioáli sa hapon.

Vestal. = Tagsa ca dalága ng̃a nagaalágad sa diosa ng̃a guing̃álan ug
Vesta, sa tiempo sa mg̃a romano.

Vestíbulo. = Ganháan.

Vestido. = Bisti, panápton ng̃a itápot sa laoas. * Tabon sa bisan onsa.

Vestidura. = Idem. * Bisti sa mg̃a Padre sa pagtúman sa ilang
catungdánan sa Singbahán.

Vestigio. = Timáan, tonób ng̃a nahabílin sa guiaguían sa táuo. *
Panomdóman sa mg̃a buhat sa mg̃a táuong caráan. * Timáan sa bisan onsa sa
canhing tiempo.

Vestiglo. = Asoang, onglo. * Bisan onsa ng̃a macahahárloc, ng̃a
macalilísang.

Vestimenta. V. Vestido y Vestidura.

Vestir. = Pagbísti, pagtápot sa laoas sa mg̃a panápton. * Pagtábon,
pagdáyan dayan sa bisan onsa.

Vestuario. = Cadaghánan sa mg̃a quinahánglan sa mg̃a bisti. * Bisti sa
mg̃a soldados. * Lugar ng̃a pagabistíhan sa mg̃a Padre, sa obán ng̃a mg̃a
Singbahán, ug sa mg̃a táuo ng̃a nagabúhat sa mg̃a dula.

Veta. = Ogat sa bisan onsa, sa mg̃a bató, sa mang̃a cahoy, &c.

Veteado. = Ang may mg̃a caogátan.

Veterano. = Soldado ng̃a maálam na caáyo sa iang catungdánan. * Batid,
ang naánad na.

Veterinaria. = Quinaárman sa pagtámbal sa mg̃a mananáp.

Veterinario. = Mananámbal sa mg̃a mananáp.

Veto. = Gahóm sa hari sa pagdíli sa pagcabaláod ug pagcatúman sa mg̃a
leyes.

Vez. = Pagcapúle, pagcaólus. * Pagcadúgay sa bisan onsang buhat. *
Panón sa mg̃a baboy ng̃atanán sa mg̃a mulópio sa usá ca longsod.



VI

Via. = Dalan. * Alaguían sa pagbúhat sa bisan onsa. * Alaguían sa tae
ug sa ihi sa mg̃a táuo ug sa mg̃a mananáp.

Viadera. = Tumbánan sa mg̃a haláblan.

Viador. = Ang táuo ng̃a nagapuyó pa sa calibútan, sa pagpaíng̃on sa
Lang̃it, ng̃a buot paláng̃it.

Viajador. V. Viajero.

Viajante. = Ang magalacát, ang magabiaje.

Viajar. = Paglacát sa holo halayó, pagbiaje.

Viajata. = Paglacát, pagbiaje ng̃a díli madúgay caáyo.

Viaje. = Pagcalacát, pagcabiaje sa yota ug sa dagat. * Pagcalacát ng̃a
caugalíng̃on.

Viajero. = Ang magalacát, ang magabiaje sa halayó. * Ang magasúlat sa
guitimaánan sa iang pagbiaje.

Vial. = Ang nahatong̃ód sa dalan ug sa pagbiaje.

Vianda. = Calán-on sa mg̃a táuo. * Sod-an.

Viandante. V. Viajante.

Viaraza. = Pagcahibólos sa mg̃a mananáp. * Bisan onsang buhat ng̃a oalá
húna hunáon ug maáyo.

Viático. = Balon sa sa magabiaje. * Ang laoas sa atong Guinóong
Jesucristo ng̃a ipacaláoat sa mg̃a masaquét.

Vívora. = Saoa ng̃a malála caáyo.

Viborezno. = Ang nahatong̃ód ug ang ang̃ay sa bíbora. * Ang anac sa
bíbora.

Vibracion. = Pagcauólog uólog, pagcaoaláy. * Pagcalíhoc, pagcatábiog sa
bisan onsa ng̃a nabítay hasta ng̃a mopoyó.

Vibrar. = Paguólog uólog, pagoálay. * Paglíhoc, pagtábiog sa bisan onsa
ng̃a nabítay.

Viburno. = Tanóm.

Vicaria. = Ang ilis sa ponóan, icadúhang ponóan sa conbento sa mg̃a
monjas, sa mg̃a binócot.

Vicaría. = Cahímtang opicio sa pagcabicario. * Solór ng̃a pagatumánan sa
bicario sa iang mg̃a catongdánan. * Yota ng̃a hingsácpan sa gahóm sa
bicario.

Vicariato. = Idem, excepto desde Solór hasta yota. * Tiempo ng̃a
pagadugáyan sa vicario sa iang oficio.

Vicario. = Ilis. * Ang icadúhang ponóan sa mg̃a Padreng religioso. *
Hocom sa mg̃a caparían ug ang guitórlo sa mg̃a Sres. Obispos, arón
magasentencia sa mg̃a hulusáyon sa ilang mg̃a guinsacópan. * De
Jesucristo = Ang Santos ng̃a Papa, ilis ni Jesucristo dinhi sa yota.

Vice. = Polong ng̃a magaásoy ng̃a ang táuo ng̃a guihisgótan maoy ilis
niádtong táuo ng̃a guiónhan sa maong polong ng̃a vice, sa paghing̃álan
canía.

Vicealmiranta. = Ang icadúhang sacayán sa mg̃a escuadra.

Vicealmirante. = Ang ponóan sa mg̃a escuadra, ng̃a sonód sa almirante.

Vicecanciller. = Padreng cardenal ug ponóan sa hocmánan ng̃a pagaaguían
sa mg̃a bula ug mg̃a pagbúot sa Santos ng̃a Papa.

Viceconsiliario. = Ang ilis sa somosámbag.

Vicedios. = Ng̃alan ng̃a guicahing̃álan sa Santos ng̃a Papa.

Vicegerente. = Ilis sa lain.

Vicepatrono. = Ilis sa patrono.

Vicepropósito. = Ilis sa ponóan.

Viceprovincial. = Ilis sa provincial sa pagbúot ug pagsógo sa mg̃a
religioso ng̃a iang mg̃a sacop.

Vicerector. = Ilis sa rector.

Vicerectoría. = Cahímtang sa pagcaílis sa rector.

Vicesimario. = Ang macahíngpit sa isip sa caluháan.

Vicésimo. V. Vigésimo.

Vice-versa. = Mg̃a polong ng̃a linatín: sa pagcabátoc, sa pagcabinálus
balus.

Viciar. = Pagdáot. * Pagsácot sa mg̃a balígya, sa paglímbong sa mg̃a
pomalálit. * Pagcóha sa pagcabale sa bisan onsa. * Pagsámoc, paghilábot
sa mg̃a salá ug sa daótan ng̃a batásan. * Paghátag sa daútan ng̃a
panigíngnan sa batásan ug sa quinabóhi. * Pagsábot sa bisan onsang
polong sa pagcasábot ng̃a batoc sa matúod ng̃a casayóran ug cahológan. *
Paghagálam caáyo sa bisan onsa.

Vicio. = Cadáot. * Pagcaoalá sa catarúng̃an. * Sayóp sa pagpamólong ug
sa pagsúlat. * Pagcahagálam caáyo sa bisan onsa, paggámit sa bisan
onsa, sa masóbsob, sa oaláy casaráng̃an. * Pagcalángbo sa mg̃a cahoy ug
sa mg̃a tanóm. * Pagcadaótan sa pagtóon ug pagtórlo sa mg̃a táuo. *
Batásan ng̃a daótan sa mg̃a táuo ug sa mg̃a mananáp.

Viciosamente. = Sa dagcóng pagcadáot. * Sa daútan ng̃a batásan. * Sa
sayóp, sa pagcasayóp.

Vicioso. = Daútan. * Maólag. * Táuo con mananáp sa daótan ng̃a batásan.
* Ang guidaghánan sa bisan onsa. * Cahoy ug tanóm ng̃a malángbo. *
Mabáscog, macosóg.

Vicisitud. = Pagcabolobálhin sa bisan onsa. * Pagcaólos olos sa mg̃a
caayóhan ug sa mg̃a cadaótan.

Vicisitudinario. = Ang muábot sa pagcaólos olus, sa pagcasonód sonód.

Víctima. = Mananáp con táuo ng̃a buhi ng̃a guihálad. * Ang mahamótang sa
may catáhap sa icadáot tung̃ód sa pagtábang ug paglában sa lain. * Ang
guisáquet tong̃ód sa salá sa lain.

Victimario. = Ang nagahocót, nagabáat ug nagapatáy sa mg̃a víctima, sa
canhing tiempo.

Víctor. V. Vitor.

Victorear. V. Vitorear.

Victoria. = Pagcadáog sa caáoay. * Pagcapogóng sa mg̃a cailíbgon.

Victorial. = Ang nahatong̃ód sa pagdáog sa mg̃a caáoay.

Victoriosamente. = Sa pagcadáog.

Victorioso. = Ang nacadáog sa mang̃a caáoay.

Vicuña. = Mananáp ng̃a dagcó sa Perú.

Vid. = Tanóm ng̃a mobóng̃a sa paras, sa ubas.

Vida. = Cabúhi, quinabúhi, pagcabúhi. * Cadugáyan sa tiempo cutub sa
pagcatáuo hasta sa pagcamatáy. * Batásan sa quinabúhi. * Casayóran sa
mg̃a buhat sa bisan cansa, sa iang quinabúhi. * Pagcabótang sa mg̃a calág
sa gracia, sa maáyong cabobót-on sa Dios. * Bisan onsa ng̃a mutábang sa
pagcaparáyon sa lain ng̃a butang. * Paghimáya, cabolahánan sa Lang̃it.

Vidente. = Ang magasolóng, ang magatán-ao. * Manalágna.

Vidriado. = Ang madalí masocó, ang masáyon mabaláca. * Sorlánan ng̃a
guidíhog sa bulit ng̃a masínao.

Vidriar. = Pagdíhog sa mg̃a surlánan sa bulit ng̃a masínao.

Vidriera. = Cadaghánan sa mg̃a salamín ng̃a guipahaáng̃ay sa mg̃a tacop, sa
mg̃a pultahán ug sa mg̃a talambóan. * Salamín ng̃a igasolóng sa bisan
onsa.

Vidriería. = Tiendáhan ng̃a pagabuhátan, pagatabásan ug pagabaligyáan sa
mg̃a salamín.

Vidriero. = Ang magabúhat ug magabalígya sa mg̃a salamín.

Vidrio. = Salamín. * Bisan onsang baso con surlánan sa salamín. * Bisan
onsa ng̃a pino, ng̃a masáyon mabóong, malíqui ug matípac.

Vidrioso. V. Vidriado hasta sorlánan, y Vidrio, desde bisan onsa ng̃a
pino. * Yota, lugar ng̃a pagalácoan ng̃a masáyon ng̃a pagadanglógan ug
pagadalin-ásan. * Bisan onsa ng̃a quinahánglan ng̃a pagahóptan sa dagcóng
cacúgui.

Vidual. = Ang nahatong̃ód sa pagcabútang sa pagcabálo.

Viejazo. = Tigúlang caáyo.

Viejecito. = Idem.

Viejezuelo. = Tolotigúlang.

Viejísimo. V. Viejazo.

Viejo. = Tigúlang. * Caráan, sa canhing tiempo.

Viento. = Hang̃in. * Bahó ng̃a mahabílin sa lugar ng̃a guiaguían sa mg̃a
mananáp ng̃a paganóntan sa mg̃a ayam. * Bisan onsa ng̃a magapabúyoc sa
húna húna, magapabálhin sa buot, sa cásing cásing. * Ang usá ca bocóg
ng̃a anáa sa calang sa mg̃a dolónggan. * Paráyeg ng̃a guilabíhan,
pagcaándac.

Vientre. = Tian. * Ang báta con mananáp sa solód pa sa tian sa inahán.
* Ng̃atanán ng̃a anáa sa solór sa tian. * Cotó cotó. * Pagcadagcó sa
pagcalóang sa bisan onsa. * Pagcadagcó sa dapit sa goa sa mg̃a taryao,
sa mg̃a tibor, sa mg̃a sacayán, &c. * Ang inahán.

Viernes. = Viernes, ang icaónom ca adlao sa semana. * Bisan onsang
adláoa ng̃a díli mahímo ng̃a pagacán-an sa carne, cay guidilí sa santa
Iglesia.

Viga. = Cahoy ng̃a hatáas.

Vigente. = Tulumánon, batásan, ley ng̃a tacús ng̃a pagatumánon.

Vigésimo. = Icacaluháan, ang macahíngpit sa isip sa caluháan.

Vigía. = Hunásan, tacot, pangpang, bató ng̃a mulutáo ug mutóybo sa
talioála sa dagat. * Bantay. * Lantáoan, ilíhan. * Pagbántay sa anáa sa
halayó.

Vigiar. = Idem desde pagbántay.

Vigilancia. = Pagcabántay, cacúgui.

Vigilante. = Ang nagamatá. * Ang magabántay, mabantáyon, cacuguíhan.

Vigilantemente. = Sa pagcabántay, sa cacúgui.

Vigilar. = Pagtucáo, pagmatá. * Pagbántay, pagcúgui.

Vigilativo. = Ang magapatúcao.

Vigilia. = Pagcamatá, pagcatucáo, pagcahúcao. * Bisan onsang buhat, ug
labi pa sa pagbása ug sa pagsúlat, ng̃a pagabuháton sa gabíy. *
Pagcapang̃alámag. * Vísperas, adlao ng̃a guisóndan sa bisan onsang
arláoa. * Vísperas sa bisan onsang piesta. * Pang̃ádye sa mg̃a Padre sa
mg̃a piesta ng̃a may vigilia. * Ang usá sa mg̃a bahin sa gabíy ng̃a
pagatimaánan sa mg̃a bantay.

Vigolero. = Ang magatábang sa verdugo sa pagpasáquet sa mg̃a táuo.

Vigor. = Cosóg, cabáscog, gahóm. * Pagcalángbo sa mg̃a cahoy ug sa mg̃a
tanóm. * Pagcadúgay sa batásan, sa mg̃a leyes.

Vigorar. = Pagpacosóg, pagpabáscog, paghátag sa gahóm.

Vigorosamente. = Sa pagcacosóg, sa cabáscog, sa gahóm.

Vigorosidad. V. Vigor hasta pagcadúgay.

Vigoroso. = Ang macosóg, ang mabáscog, ang may gahóm.

Vigota. = Moton sa oaláy malíng̃in, roldana.

Viguería. = Cadaghánan sa mg̃a cahoy ng̃a dagcó ug hatáas sa mg̃a buhat sa
mg̃a baláy, &c.

Vihuela. = Sesta, guitara.

Vihuelista. = Ang magacúbil, magacacóscos ug magacáblit sa sesta.

Vil. = Obos, talamáyon. * Tampalásan. * Buhat ng̃a daútan uyámot,
mang̃íl-ad caáyo. * Táuo ng̃a burhíon.

Vilagomez. = Ang mang̃áyo sa salapí, sa barato, sa mg̃a baláy ng̃a
pagasugálan.

Vilano. = Bulac sa tanóm ng̃a guing̃álan ug cardo. * Bolobalahíbo ng̃a
guitapótan sa mg̃a binhi sa obán ng̃a mg̃a tanóm.

Vileza. = Pagcaóbos. * Pagcadaótan, pagcang̃íl-ad. * Buhat ng̃a malágsot.
* Pagcabórhi.

Vilhorro. = Ang nahagáoas sa bisan onsang cadáot cay nalágueu.

Vilipendiar. = Pagtámay, pagpasipála sa isigcatáuo.

Vilipendio. = Pagtámay, pagcapasipála.

Vilmente. = Sa pagcadaótan uyámot.

Vilo (en). = Sa pagcasácoat sa yota.

Vilordo. = Matalác-on. * Mahináyon, madugáyon.

Vilorta. = Bacólong ng̃a magáma sa mg̃a sang̃á ng̃a buhi sa mg̃a cahoy.

Villa. = Longsod ng̃a nahaágom sa obán ng̃a mg̃a pagtógot sa mg̃a ponóan,
ng̃a oalá ipanógot sa obán ng̃a mg̃a longsor, ug ang iang mg̃a ponóan.

Villaje. = Longsor ng̃a diótay.

Villanaje. = Mg̃a táuo sa mg̃a longsor ng̃a díli dato. * Pagcabótang sa
mg̃a táuo ng̃a díli dato.

Villanamente. = Sa polong con sa buhat ng̃a díli ang̃ay sa táuo ng̃a maáyo
ug buútan.

Villancico. = Pagcanta ng̃a magámit sa ubán ng̃a mg̃a piesta sa Singbahán.
* Polong cong balíbad ng̃a pagaósob osóbon.

Villanciquero. = Ang magasúlat sa mg̃a billansico. * Ang magaósob osob
sa maong mg̃a polong.

Villanchon. V. Villano. * Burong, culáng̃an sa maáyong pagtórlo.

Villanería. V. Villanaje.

Villanesco. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a táuo ng̃a daótan, sa malágsot ng̃a
batásan.

Villanía. = Buhat con polong ng̃a daútan, ng̃a díli ang̃ay sa mg̃a táuo ng̃a
buútan ug maáyo. * Lioat ng̃a obos, sa guinicánan ng̃a díli dato.

Villano. = Mulópio sa longsod sa pagcabótang ng̃a obos, ng̃a díli dato. *
Táuo ng̃a burong, buquírnon, ng̃a coláng̃an sa maáyong pagtúon ug
pagtórlo. * Táuo ng̃a daótan, malágsot.

Villar. V. Villaje.

Villazgo. = Pagcabótang ug pagcatógot sa usá ca longsod arón mahímo ug
villa.

Villivina. = Calaínan sa panápton ng̃a maputí.

Villoría. = Baláy sa banua, sa cabalánan.

Villorin. = Calaínan sa panápton ng̃a bastos.

Villorrio. = Longsod ng̃a diótay caáyo.

Vinagre. = Suca, cusísan, langgis. * Pagcaáslom sa mg̃a bong̃a ug sa
bisan onsa ng̃a maquísom. * Táuo sa maísog ng̃a gaoi.

Vinagrera. = Surlánan sa suca, sucáan.

Vinagrero. = Ang magabalígya sa suca.

Vinagrillo. = Suca ng̃a matolotáb-an.

Vinagroso. = Bisan onsa ng̃a maáslom. * Táuo sa maísog ng̃a cogaoían.

Vinajera. = Saro, sarong diótay, surlánan sa bino ug sa tubig ng̃a
pagagamíton sa pagmísa sa mang̃a Padre.

Vinariego. = Táuo ng̃a may mg̃a cabalánan ng̃a guitámnan sa mg̃a paras ug
ng̃a maálam magbúhat niána.

Vinario. = Ang mahatong̃ód sa bino.

Vinatería. = Parcomersio, pagpálit ug pagbalígya sa bino.

Vinazo. = Bino ng̃a maísog caáyo.

Vinculable. = Ang arang ipahanong̃ód sa usá ca pamilia, sa usá ca táuo,
sa guihápon.

Vinculacion. = Pagcapahanong̃ód sa mg̃a manggar con sa puhónan sa usá ca
táuo con sa usá ca calioátan, sa guihápon.

Vincular. = Pagpahanong̃ód sa puhónan, sa mg̃a dona, sa mg̃a catigayónan,
sa usá ca calioátan, sa usá ca táuo, sa guihápon. * Pagtácgos pagbáat,
paghocót sa mg̃a preso, sa mg̃a binilánggo. * Pagdáyon, pagparáyon sa
bisan onsang buhat.

Vínculo. = Pagcahiósa, pagcatácgos sa usá ca butang sa lain ng̃a botang.
* V. Vinculacion. * Catungdánan ng̃a quinahánglan ng̃a pagatumánon sa
guihápon.

Vindicacion. = Pagcabálos ng̃a mahamútang sa catarúng̃an. * Pagcahátag sa
tagsa tagsa sa macaígo canía ing̃on sa catarúng̃an.

Vindicar. = Pagbálos. * Pagbáoi sa bisan cansa, sa bisan onsa ng̃a
guiágao canía. * Paglában sa táuo ng̃a guibótang botáng̃an sa mg̃a salá
ng̃a oalá nia buháton.

Vindicativo. V. Vengativo. * Sulat ng̃a icalában sa dong̃og sa bisan
cansa ng̃a guidáot sa oaláy salá.

Vindicta. V. Venganza. * Pública. = Castigo ng̃a tacús ng̃a ihátag sa mg̃a
saláan arón masáyod ug tumagám ang cadaghánan.

Vino. = Bino, alac, dalísay.

Vinolencia. = Pagcalabí sa pagínom sa bino.

Vinolento. = Ang mahagúgma moínom sa bino, palailínom, hing̃ínom.

Vinosidad. = Pagcabótang ng̃a ang̃ay sa bino.

Vinoso. = Ang may caísog ing̃on sa caísog sa bino. * V. Vinolente. *
Hobgánon.

Viña. = Baol, cabalánan, yota ng̃a guitámnan sa mg̃a paras, sa mg̃a tanóm
ng̃a mobóng̃a sa ubas.

Viñadero. = Ang magbalántay sa mg̃a baol sa mg̃a paras.

Viñador. = Idem. * Ang magabúhat sa mg̃a baol sa mg̃a paras.

Viñero. = Ang cabalánan sa mg̃a paras.

Viñeta. = Piníntal ng̃a ibútang, sa pagcadáyan dayan, sa sinógdan ug sa
catapúsan sa mg̃a libro ug sa mg̃a bahin nila.

Viola. = Tolónggon ng̃a may coldas.

Violáceo. = Ang may color sa violeta, color ng̃a molomorado.

Violacion. = Pagcalápas sa batásan, sa catungdánan. * Pagcalúgos sa mg̃a
babáye sa pagpacasála caníla sa linugsánay. * V. Profanacion.

Violado. V. Violáceo. * Ang guisáctan sa dugá sa mg̃a violeta.

Violador. = Ang magatalápas, ang magalípas. * Ang macasalá sa mg̃a
babáye sa linugsánay, sa paglúgus caníla. * V. Profanador.

Violar. = Paglípas, paglápas, pagtalápas sa batásan ug sa mg̃a
catungdánan. * Pagpacasalá sa linugsánay sa usá ca babáye. * V.
Profanar. * Paglóm-it sa bisan onsa.

Violencia. = Pagcacosóg, pagcabáscog sa pagbóhat. * Pagcabóhat sa bisan
onsa sa linugsánay. * Pagcapógos, pagcalógos sa bisan cansa, arón
magabúhat sa díli onta buot magbúhat. * Pagcasábot sa mg̃a polong ng̃a
contra ug batoc sa matúod ng̃a casayóran ug cahológan. * Pagcadagcó sa
tugnao, sa init, &c. * Buhat ng̃a daútan sa usá ca babáye, sa
linugsánay, sa paglúgus canía.

Violentamente. = Sa linugsánay.

Violentar. = Paglúgus. * Pagsábot sa mg̃a polong sa usá ca pagsábot ng̃a
díli mao, ng̃a batoc sa ilang cahológan.

Violento. = Ang oalá mahamútang ing̃on sa pagcaáng̃ay. * Ang magabúhat sa
linugsánay, ang magasólpot. * Ang guibúhat contra sa pagbúot sa bisan
onsa. * Gaoi ng̃a maísog, ng̃a pungtánon, mahanaláicon. * Pagcasábot ng̃a
díli mao sa mg̃a polong. * Buhat sa linugsánay.

Violeta. = Tanóm ng̃a italámbal, ug ang iang bulac ng̃a molomorado.

Violin. = Tolónggon ng̃a may opát ca coldas.

Violinista. = Ang magagílgil, ang magagólgol sa violin sa pagcaáyo.

Violon. = Tolónggon ng̃a guicoldásan ng̃a maíng̃on sa violin, sa rabel,
apan dagcó caáyo, ug ang táuo ng̃a magagólgol niána.

Violoncelo ó Violonchelo. = Violon ng̃a dolodiót sa guiíng̃on carón.

Violoncillo. = Idem. * Táuo ng̃a díli maálam caáyo maggólgol sa violon.

Viperino. = Ang mahatong̃ód sa mg̃a saoa ng̃a guing̃álan ug víbora.

Vira. = Paná ng̃a manípis ug matalínis caáyo. * Tinábas sa panápton.

Virada. = Pagcalíso sa mg̃a sacayán.

Virar. = Paglíso sa mg̃a sacayán. * Pagtúyoc sa cabrestante sa pagsácoat
sa ancla, sa sinípit, ug sa bisan onsa ng̃a mabúg-at.

Viraton. = Panáng dagcó.

Virazon. = Hang̃in ng̃a guican sa lauor, sa mg̃a yotang dagcó.

Vireina. = Asáoa sa virey.

Vireinato. = Cahímtang sa virey, ug ang tiempo ng̃a pagadugáyan sa iang
opicio, yota ng̃a nahasácop sa gahóm sa virey.

Vireino. = Idem.

Virey. = Maghuhúpot, ang magabóot sa ng̃alan sa hari.

Vírgen. = Olay, bog-os, babáye ng̃a oalá pahilábtan sa laláqui, laláqui
ng̃a oalá maghilábot sa babáye. * Yota ng̃a oalá pa daróha, pugásan ug
pagatámnan. * Ang oalá pa gamíton sa caogalíng̃on ng̃a tuyo ug
hingtúngdan. * Si María Santísima. * Laráoan sa maong Guinóo. * Ang
babáye ng̃a monja cay guihálad nia sa Dios ang iang pagcabóg-os.

Virginal. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a vírgen.

Virgíneo. = Idem.

Virginidad. = Pagcaólay, pagcabóg-os.

Virgo. = Idem. * Tapoc sa mg̃a bitóon.

Vírgula. = Cahoy ng̃a diótay ug manípis. * Barlis ng̃a manípis.

Virgulilla. = Bisan onsang barlis ng̃a diótay ug magamáy.

Viril. = Salamín ng̃a matín-ao ug masíhag caáyo, ng̃a iatúbang sa bisan
onsa arón díli mabóling ug mamahúgao: ang bolotáng̃an sa Santísimo
Sacramento, ng̃a ipahaáng̃ay sa custodia. * Ang nahatong̃ód sa laláqui.

Virilidad. = Cosóg, cabáscog, gahóm sa pagcabáta ug sa bisan onsa.

Virilmente. V. Varonilmente.

Virio. = Langgam ng̃a malálag ug verde.

Viripotente. = Babáye ng̃a miábot na sa edad ng̃a igo arón mamíño con
boot ugáling.

Virolento. = Butihón, ang guiolátan sa mg̃a buti, ang guibínlan sa mg̃a
ulat sa pagbúti canía.

Virotazo. = Pagcalámbos sa birote.

Virote. = Panáng dagcó. * Olitáo ng̃a tigsóroy soroy lang sa oaláy
buhat, ng̃a magapacalaláqui. * Táuo ng̃a palábi labíhon ng̃a guilabíhan. *
V. Quijote. * Puthao ng̃a hatáas ng̃a guilang̃áquit sa singsing ng̃a puthao
ng̃a ibútang ug isóol sa liog sa mg̃a olípon ng̃a lumalágueu. * Sulat ng̃a
diótay ng̃a icolombíra sa bisan cansa, con igapang̃áyo sa bisan onsa. *
Tanóm sa ubas, paras sa totólo ca túig.

Viroton. = Panáng dagcó.

Virtual. = Ang magsáma sa lain ng̃a butang sa gahóm, sa cosóg.

Virtualidad. = Cosóg, cabáscog sa bisan onsa.

Virtualmente. = Ang maíng̃on sa lain ng̃a butang sa cosóg, sa cabáscog. *
Bisan onsa ng̃a pagasabóton bisan ng̃a díli iásoy ug maáyo.

Virtud. = Gahóm, cosóg, cabáscog. * Galámhan sa calág. * Pagcaháoan sa
buot, pagcatárong, catarúng̃an. * Maáyong batásan, quinabúhi ng̃a
hingpit. * Pagtóo, pagláom, paghigógma.

Virtuosamente. = Sa maáyong batásan ug quinabóhi, sa pagcatárung.

Virtuoso. = Matárong, táuo ng̃a maáyo, ng̃a matinumánon sa mg̃a sugo sa
Dios. * Ang may cosóg, cabáscog ug gahóm.

Viruela. = Buti.

Virulencia. = Nana sa mg̃a samad.

Virulento. = Ang macahiló, ang malála. * Ang may nana. * Sulat ng̃a
macadáot sa isigcatáuo ug sa iang dong̃og.

Virus. = Nana ng̃a malágsot.

Viruta. = Sinápsap sa cahoy ng̃a guican sa pagsepíyo.

Visaje. = Pagcabótang sa nauong ng̃a icapasábot sa anáa sa cásing
cásing.

Visante. = Ang matá.

Visar. = Pagsolóng, pagtán-ao, paghíling, paglí-li sa bisan onsang
camatoóran, sa pagbútang dihá sa visto bueno, sa pagándo.

Víscera. V. Entraña.

Viscosidad. = Pagcahágcot. * Bisan onsa ng̃a mapílit, ng̃a mahágcot.

Viscoso. = Idem desde bisan onsa.

Visera. = Bahin sa calo sa mg̃a soldado ng̃a magasalípod sa nauong sa
díli macaólang sa pagsolóng. * Pacó pacóng diótay ng̃a coloptánan sa
obán ng̃a mg̃a calo calo.

Visibilidad. = Pagcadayág sa bisan onsa.

Visible. = Ang arang quiton, ang mahímo ng̃a pagasólng̃on ug
pagatan-áuon. * Táuo ng̃a cating̃aláhan, hibólng̃an.

Visiblemente. = Sa atubáng̃an sa ng̃atanán. * Sa dayág caáyo.

Vision. = Pagcasolóng, pagcatán-ao, bisan onsa ng̃a guisolóng, ug labí
pa ang mg̃a macahahárloc, ang mg̃a macalilísang. * Táuo ng̃a malágsot ug
hing̃alatáuan. * Bisan onsa ng̃a paquíta ug mutúngha sa húna húna, ng̃a
guipaíng̃on sa táuo ng̃a guitungháan ng̃a matúod gayúd.

Visionario. = Ang masáyon mutóo sa bisan onsa, guican sa caínit sa iang
húna húna.

Visir. = Ang nahaúnang dagcóng táuo sa hari sa mg̃a turco, sa Gran
Señor.

Visita. = Pagcadúao. * Ang táuo ng̃a macadúao. * Pagcaádto sa bisan
onsang Singbahán sa pagcúha sa mg̃a indulgencia. * Pagcaádto sa
mananámbal sa baláy sa masaquét sa pagtámbal canía. * Pagcasáyor sa mg̃a
ponóan sa batásan sa ilang mg̃a sacop, sa tong̃ód sa ilang pagtúman sa
mg̃a catungdánan. * Pagcahíling sa mg̃a manggad ng̃a isolód sa mg̃a
calonsóran, arón magbáyad ang taguía sa hingtúngdan ng̃a salapí con mg̃a
derechos. * Pagcahíling sa bilanggóan sa magbalántay sa mg̃a preso. *
Pagcacalóoy sa Dios sa mg̃a táuo, sa paglólot caníla sa iang mg̃a
pagtábang ug sa iang mg̃a grasia.

Visitacion. = Pagcadúao. * Pagcadúao ni María Santísima cang santa
Isabel ng̃a igágao nia.

Visitador. = Ang magadúao sa masóbsob; hocom con ponóan ng̃a magabisita
sa iang mg̃a sacop.

Visitar. = Pagdúao, pagádto sa Singbahán sa pagcúha sa mg̃a indulgencia.
* Pagpaquigsáyor sa ponóan, con sa sinógo nia, sa batásan sa iang mg̃a
sacop. * Pagádto sa mananámbal sa baláy sa masaquét, sa pagtámbal
canía. * Pagtán-ao sa mg̃a manggad ng̃a isolód sa mg̃a calongsóran arón
ipang̃áyo sa taguía sa salapí ng̃a tacús ng̃a ibáyad nia tong̃ód sa mg̃a
derechos. * Pagsolóng sa mang̃a bilanggóan sa mg̃a preso. * Paglóoy sa
Dios sa mang̃a táuo, sa paglólot caníla sa iang mg̃a grasia ug sa mg̃a
pagtábang.

Visivo. = Ang may gahóm sa pagsolóng.

Vislumbrar. = Pagtán-ao, pagsolóng, sa pagcabóloc, sa bisan onsa ng̃a
toa sa halayó, con sa mang̃ítng̃it.

Vislumbre. = Casuláo ng̃a diótay sa sugá. * Catáhap. * Timáan sa bisan
onsa. * Balíta ng̃a tacús ng̃a pagadúha duháan. * Pagcasáma sama sa usá
ca butang sa lain ng̃a butang.

Viso. = Pagcatáas, lugar ng̃a hatáas. * Pagcasílac silac sa bisan onsa
ng̃a mahínlo ug masínao caáyo, con pagasólng̃on sa casuláo sa adlao ug sa
sugá. * Pagcaíng̃on sa usá ca butang sa lain ng̃a butang. * Ang bisti ng̃a
mapolá con sa lain ng̃a color, ng̃a guibísti sa mg̃a babáye sa ilálom sa
mg̃a saya ng̃a mahínag hinag ug masíhag. * Tabil ng̃a icasalípod sa
pultahán sa sagrario ng̃a binutáng̃an sa Santísimo Sacramento.

Visorio. = Ang nahatong̃ód sa isololóng.

Víspera. = Arlao ng̃a guinsóndan sa lain ng̃a adlao ng̃a muóna sa lain ng̃a
adlao. * Bisan onsa ng̃a muóna ug pagasóndan sa lain. * Pagcahadúul sa
bisan onsa ng̃a muábot. * Pang̃ádye sa mg̃a Padre, ng̃a sonód sa guing̃álan
ug nona, ng̃a guipang̃ádye sa lioas sa las dos, ug sa díli pa las doce sa
tiempo sa cuaresma.

Vista. = Isololóng. * Pagcasolóng, pagcaquíta, pagcatán-ao. * Bisan
onsa ng̃a guisolóng cutub sa lugar ng̃a hatáas. * Mg̃a matá. * Pagcatágbo,
pagcasugát. * Pagcatóngha, pagpacaquíta. * Pagcaóyon sa usá ca butang
sa lain ng̃a butang. * Tuyo. * Pagcasolóng sa ibábao lamang. * Táuo ng̃a
may catungdánan sa paghíling sa mg̃a manggar sa mg̃a aduana. * Nahaónang
pagbása sa mg̃a papel ng̃a sinulátan sa mg̃a capolong̃ánan, arón
magasentensia ang hocom. * Bisti ng̃a ipadála sa mg̃a pamanáhon sa ilang
mg̃a pang̃asáuon. * Talambóan, &c., ng̃a pagasólng̃an ug pagatan-áoan, ug
ng̃a pagaaguían sa calámdag ug sa sugá.

Vistazo. = Pagcatán-ao. * Pagcasolóng sa ibábao lamang.

Vistillas. = Lugar ng̃a hatáas, ng̃a pagasólng̃an ug pagatan-áoan sa
halagpád ng̃a yota.

Visto. = Polong ng̃a icaásoy ng̃a guiquíta na sa mg̃a hocom ang mg̃a papel
ug mg̃a camatoóran sa bisan onsang capolong̃ánan, ug ng̃a ualá pagahológan
pa sa sentencia. * Bueno. = Pagcaándo sa mg̃a táuo ng̃a gahúman, sa mg̃a
camatoóran, sa mg̃a lisencia, &c.

Vistosamente. = Sa pagcatahóm, sa pagcaníndot.

Vistoso. = Matahóm, maníndot, maáñag.

Visual. = Ang nahatong̃ód sa pagsulúng ug sa isololóng.

Visura. = Pagcasolóng, pagcatán-ao, pagcahíling sa bisan onsa.

Vital. = Ang ang̃ay ug ang nahatong̃ód sa quinabúhi.

Vitalicio. = Ang madúgay hasta sa pagcamatáy sa bisan cansa.

Vitalidad. = Galámhan sa quinabúhi.

Vitando. = Ang tacús ng̃a pagaáidan.

Vitela. = Nati sa baca. * Panit sa nati sa baca ng̃a quinúrti ug maáyo.

Vitelina. = Laoay ng̃a mahágcot.

Vítor. = Polong sa timáan sa calípay ng̃a icacadáyeg sa bisan cansa. *
Piesta ng̃a bantog caáyo sa pagdáyeg sa mg̃a buhat ng̃a cating̃aláhan, ug
ang papel ng̃a pagasulátan sa maong buhat.

Vitorear. = Pagdáyeg sa bisan onsa.

Vitoria. V. Victoria.

Vitorioso. V. Victorioso.

Vítreo. = Bisan onsa sa salamín, ug ang maíng̃on sa maong salamín.

Vitrificable. = Ang masáyon mabúhat ug salamín.

Vitrificacion. = Pagcabálhin sa bisan onsa sa salamín.

Vitrificar. = Pagbúhat sa bisan onsa sa pagcadágoay sa salamín.

Vitriólico. = Ang nahatong̃ód sa vitríolo.

Vitríolo. = Asín ng̃a sináctan sa tumbága ug sa asufre sa color ng̃a
asul.

Vitualla. = Balon, ang mg̃a quinahánglan ng̃atanán sa pagcáon sa mg̃a
pang̃obátan. * Cadaghánan sa mg̃a calán-on.

Vituallado. = Ang nasángcap sa mg̃a calán-on.

Vituperable. = Ang tacós ng̃a pagadómtan ug pagaáidan.

Vituperacion. = Pagcadomót. * Pagcaáyad.

Vituperador. = Ang magaáyad. * Ang manónglo, tigtónglo.

Vituperar. = Pagdomót, pagáyad sa bisan onsa. * Paglíbac libac. *
Pagtónglo, pagbalícas.

Vituperio. = Pagcatónglo. * Polong ng̃a daútan ng̃a ipamólong sa usá ca
táuo sa lain ng̃a táuo. * Pagcabalícas. * Bisan onsa ng̃a maoólao, ng̃a
macaúlao.

Vituperiosamente. = Sa caúlao, sa pagcaúlao.

Vituperioso. = Ang macaúlao, maoólao.

Vituperosamente. V. Vituperiosamente.

Vituperoso. V. Vituperioso.

Viuda. = Babáyeng balo, ang guicamátyan sa bana.

Viudal. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a balo.

Viudedad. = Puhónan, salapí ng̃a guitórlo sa ubán ng̃a mg̃a balo, cutub sa
ilang pagcabálo.

Viudez. = Pagcabálo.

Viudita. = Bolo ng̃a báta pa.

Viudo. = Laláquing balo, ang guicamátyan sa asáoa.

Vivac. = Pagcabántay sa gabíy arón díli mudóol ang caáoay.

Vivacidad. = Cabáscog, cosóg, sinógdan sa quinabóhi, pagcadalí sa gaoi.
* Pagcabátid, pagcatalínis sa húna húna. * Pagcasínao, pagcahínlo sa
bisan onsa.

Vivamente. = Sa pagcadalí, sa pagcalágmit. * Sa pagcaíng̃on, sa
pagcasáma.

Vivandero. = Ang magadála sa balon sa mg̃a pang̃obátan.

Vivaquear. = Pagágui sa gabíy sa ton-og, sa cahaoánan.

Vivar. = Lugar ng̃a pagabatónan sa ubán ng̃a mg̃a mananáp sa ilang mg̃a
anac. * Lang̃ob lang̃ob ng̃a pagapúy-an sa mg̃a conejo.

Vivaracho. = Ang madalíon caáyo sa iang gaoi.

Vivaz. = Mabáscog, macosóg. * Sa mabátid ug matalínis ng̃a húna húna. *
Tanóm ug cahoy ng̃a malángbo.

Vivera. V. Vivar. * Danao ng̃a diótay.

Víveres. V. Vitualla. * Quinahánglan sa pagcáon sa bisan cansa.

Vivero. = Cahoy, almásiga. * Lugar ng̃a guitagána sa pagbáton sa mg̃a
langgam ug sa mg̃a isda.

Viveza. = Cabáscog, cosóg, gahóm. * Pagcadalí, pagcalágmit. * Caínit sa
mg̃a polong, sa suguílon. * Pagcabátid, pagcatalínis sa húna húna. *
Polong ng̃a matístis. * Pagcaíng̃on, pagcasáma. * Casínao, casíhag sa
bisan onsa. * Pagcaháit sa pagsolóng. * Pagcatahóm sa mg̃a matá.

Vividero. = Lugar, solód ng̃a maáyo arón pagapúy-an.

Vividor. = Ang mabúhi sa hatáas ng̃a quinabúhi. * Ang maálam
magpatigáyon sa pagpang̃íta sa cabuhían, sa pagcabóhi.

Vivienda. = Pinuyánan.

Viviente. = Ang buhi pa, ang may quinabúhi.

Vivificacion. = Pagcabóhi.

Vivificador. = Ang muhátag sa quinabúhi.

Vivificante. = Idem.

Vivificar. = Paghátag sa quinabóhi.

Vivificativo. V. Vivificador.

Vivífico. = Ang may quinabúhi.

Vivíparo. = Mananáp ng̃a magaánac.

Vivir. = Pagbúhi. * Pagdúgay sa quinabúhi. * Pagpuyó sa bisan diin. *
Pagbántay sa quinabúhi. * Pagpaláng̃it.

Vivo. = Ang may quinabúhi, buhi. * Macosóg, mabáscog. * Hingpit uyámot,
ang mulabí caáyo. * Bisan onsa ng̃a masíga. * Batid, sa matalínis ng̃a
húna húna. * Ang maíng̃on, ang magsáma sa lain ng̃a butang. *
Mahanaláicon. * Madalíon, malágmit, malágsic. * Ang magaparáyon sa iang
catongdánan. * Ang madúgay, ang mudáyon sa panumdúman sa mang̃a táuo. *
Daplin sa bisan onsa, sirsid sa mg̃a bisti ug sa mg̃a panápton sa lain
ng̃a color. * Saquét sa mg̃a iró.

Vizcacha. = Calaínan sa liebre, sa Indias.

Vizcondado. = Cahímtang sa mg̃a vizconde.

Vizconde. = Dagcóng táuo sa Guinharían.

Vizcondesa. = Asáoa sa vizconde.



VO

Vocablo. = Polong.

Vocabulario. V. Diccionario.

Vocacion. = Pagcahónghong sa Dios sa obán ng̃a mg̃a táuo, arón manolód sa
pagcareligioso. * Pagcahigógma sa bisan onsang opicio.

Vocal. = Ang nahatong̃ód sa ting̃og. * Ang may ting̃og, ang macapamólong
sa mg̃a pagcabildo.

Vocalmente. = Sa mg̃a polong, sa ting̃og.

Voceador. = Ang magasínggit.

Vocear. = Pagtóoao, pagpóoao, pagtiábao. * Pagtáoag sa bisan cansa sa
hatáas ng̃a ting̃og. * Pagándac sa bisan cansa sa mg̃a buhat ng̃a maáyo ng̃a
guibúhat nia.

Vocería. = Pagcasínggit ng̃a mabóloc.

Vociferacion. = Pagcabaláod sa bisang onsang buhat ng̃a guibúhat sa
bisan cansa, sa pagcaándac.

Vociferador. = Maandácon. * Ang magapahibálo sa cadaghánan sa mg̃a buhat
ng̃a guibúhat nia.

Vociferante. = Idem.

Vociferar. = Pagpahibaló sa bisan cansa sa cadaghánan sa mg̃a buhat ng̃a
guibúhat nia. V. Vocear hasta pagtáoag.

Vocinglería. V. Vocería. * Pagcasoguílon ng̃a guilabíhan. * Suguílon,
solte, cagóla ng̃a hatáas uyámot.

Vocinglero. V. Voceador. * Ang magasuguílon sa masámot ng̃a ting̃og. *
Hinuguilánan caáyo, tabían.

Voladero. = Ang macalupád. * Ang muágui sa madalí, sa pagcalágmit.

Voladizo. = Ang mulabáo sa mg̃a cota, sa mg̃a pared, sa mg̃a bongbong sa
mg̃a baláy &c.

Volador. = Ang magalupád. * Ang mubítay ug masáyon malíhoc lihoc sa
hang̃in. * Ang modalágan, ang muágui sa madalí, sa pagcalágmit. * Isda,
bangsi. * Mg̃a hopot hopot ng̃a ponó sa pólvora, ng̃a pagasilsílan sa
caláyo ug pagalupálon sa hatáas caáyo.

Volandas (en). = Sa hang̃in, sa cahang̃ínan. * Sa macadiót, sa usá ca
pagpíloc sa matá.

Volandero. = Ang masáyon pagalupálon, pagalihócon ug pagacáyab cayábon
sa hang̃in. * Ang dili muhúnung. * Ang bacac. * Papán ng̃a manípis ng̃a
pagagamíton sa pagsócsoc sa talioála sa mg̃a liston sa galera, sa mg̃a
imprenta.

Volandíllas (en). V. Volandas (en).

Volanta. = Cocheng diótay ug magáan.

Volante. = Ang magalúpad. * Ang díli mahimútang ug magapuyó. * Dayan
dayan sa panápton ng̃a magamáy sa olo sa mg̃a babáye. * Salípdan sa
tumbága, &c., sa siga arón dili magasuláo ug magadáot sa mang̃a matá. *
Puthao ng̃a apil sa máquina sa mg̃a horásan. * Sologóon ng̃a magalacát
pagóna sa coche con sa cabayo sa iang agálon.

Volanton. = Langgam ng̃a harúul na macalupád.

Volapié (à). = Sa pagcalacát ug sa pagcalupád.

Volar. = Lupád. * Pagcalacáo sa madalí, caáyo. * Paggóa sa mg̃a
balisbísan, sa mg̃a coredor, &c., sa goa sa mg̃a pared, sa mg̃a bongbong.
* Pagbúhat sa bisan onsa sa macadiót, sa madalí caáyo. * Pagpasocó,
pagpaligótgot sa bisan cansa. * Paglabáo, paglabí, pagtóybo.

Volatería. = Cadaghánan sa mg̃a langgam. * Cadaghánan sa mg̃a húna húna.

Volátil. = Ang macalupád. * Ang mabálhin, ang oaláy calig-ónan.

Volatilidad. = Pagcaalísng̃ao, pagcaalísbo sa bisan onsa.

Volatilizar. = Pagpaalísng̃ao, pagpaalísbo, pagpahung̃áo sa bisan onsa.

Volatilizarse. = Paghung̃áo, pagalísbo, pagaalísng̃ao sa bisan onsa.

Volatin. = Táuo ng̃a may quinaárman sa pagsayáo ug sa paglócso sa ibábao
sa mg̃a pisi.

Volatizar. V. Volatilizar.

Volavérunt. = Polong ng̃a linatín: naoalá ng̃a tuod. * Human na, tapus na
man.

Volcan. = Bohó sa yota, ug labí pa sa mg̃a caboquílan, ng̃a magasúca sa
caláyo. * Caínit ng̃a dagcó. * Caligótgot, gugma, &c., ng̃a mabáscog
caáyo.

Volcánico. = Ang nahatong̃ód sa volcan.

Volcar. = Yaob, toad, suhi. * Paglabád sa olo tong̃ód sa maísog ng̃a
bahó. * Pagsámbag sa bisan cansa arón pagabalhínon ug pagaósbon ang
iang húna húna.

Volear. = Pagdóso, sa bisan onsa ng̃a anáa sa cahang̃ínan, arón
mamatúlin.

Voleo. = Pagcadóso pagcaómpoc sa bisan onsa ng̃a anáa sa cahang̃ínan, sa
díli pa mahólog ug muábot sa yota. * Mudansa sa sabáy sa España.

Volquearse. V. Revolcarse.

Voltariedad. = Pagcabálhin, pagcaósob osob sa húna húna.

Voltario. = Ang mabálhin. * Ang magaópod opod sa húna húna ug sa gaoi.

Volteador. = Ang magatúyoc tuyoc, ang magalíso liso.

Voltear. = Pagtúyoc, paglíso. * Pagsúhi, pagcolób. * Pagbolobálhin sa
bisan onsa sa pagcabótang ug sa lugar. * Paghólog, pagpaámbac.

Voltejear. = Pagbira bira, pagbíloc. * Paglíso liso.

Voltereta, Volteleta. = Pagcatúyoc, pagcalintúad sa hang̃in.

Volteta. = Idem.

Volubilidad. = Pagcasáyon sa pagtúyoc ug sa paglíso sa bisan onsa. *
Pagcaoaláy pagcadáyon, pagparáyon.

Voluble. = Ang masáyon mutúyoc, magalíso. * Ang oaláy calig-ónan sa
buot ug sa húna húna, ang masáyon magabálhin sa iang cabobót-on.

Volúmen. = Pagcadagcó, pagcagántong sa bisan onsa. * Ang libro.

Voluminoso. = Ang dagcó, ang nagántong caáyo.

Voluntad. = Buut, pagbúot, cabobót-on. * Gugma, pagcapalángga. *
Caíbog, pagcapanghináot. * Calípay, paghimóot. * Pagcaándo,
pagcatangdo.

Voluntariamente. = Sa pagbúot ng̃a caogalíng̃on.

Voluntariedad. = Caogalíng̃on ng̃a pagbóot, sa oaláy macalúgus.

Voluntario. = Ang guican sa pagbóot ng̃a caugalíng̃on. * Soldado ng̃a
musulód sa pagcasoldado sa iang pagbúot ng̃a caugalíng̃on.

Voluntariosamente. V. Voluntariamente.

Voluntarioso. V. Voluntario. * Ang mahagúgma ug búot magtúman guihápon
sa iang cabobót-on, bisan ng̃a díli maáyo.

Voluptuosamente. = Sa calípay sa laoas.

Voluptuoso. = Ang mahagúgma sa mg̃a calipáyan sa laoas.

Volver. = Pagtúyoc, paglíso. * Pagbálos. * Paghióli sa quináoat. *
Paghúbad sa mg̃a polong sa usá ca pinamólong sa lain ng̃a pinamólong. *
Pagbálic sa bisan onsa, sa pagcabútang ng̃a daan. * Pagbálhin sa
pagcabútang sa bisan onsa. * Pagsúhi, pagtoáli. * Pagsámbag sa bisan
cansa, arón pagabalhínon nia ang iang cabobót-on. * Pagbáilo,
pagtagílis, pagtagáilo. * Pagdóso, pagtolód, pagómpoc. * Pagpasíbog,
pagóli. * Pagópod opod, pagósob osob. * Paghióli sa napúgdao sa iang
maáyong búot. * Pagóli, pagbálic sa lugar ng̃a guiguicánan. * Paglíng̃i,
paglíng̃io, pagbalilíquir.

Volvible. = Ang mahímo ng̃a pagalisóon, pagatuyócon.

Volvo ó Vólvulo. = Saquét.

Vómica. = Puyo puyo ng̃a ponó sa nana, ng̃a magáma usáhay sa solód sa
guinháoa sa mg̃a táuo.

Vómico. = Ang magpasúca, isolóca. * Calaínan sa bong̃a ng̃a guing̃álan ug
nues.

Vomitado. = Polong ng̃a guicahing̃álan sa táuo ng̃a maluspálon, masaquéton
ug sa malágsot ng̃a laoas.

Vomitador. = Ang magasúca.

Vomitar. = Pagsúca. * Pagpamólong sa mg̃a polong ng̃a daótan. * Sa mg̃a
balícas, sa mg̃a pagtónglo, &c. * Pagtúg-an, pagbaláod sa bisan onsa ng̃a
tacus onta ng̃a hilómon. * Pagóli sa quináoat. * Paghátag sa bisan onsa
sa linugsánay.

Vomitivo. V. Vómico, hasta calaínan. * Tambal ng̃a isolóca, sa pagsúca.

Vómito. = Pagcasúca. * Negro. = Saquét ng̃a pagabatíon sa mg̃a táuo sa
Europa ng̃a muádto sa América.

Vómito (volver al). = Pagósob osob, pagbúhat pagopód sa mg̃a salá ng̃a
daan.

Vomiton. = Batang diótay ng̃a tigsúca sa gatas, tigdúl-ay.

Vomitona. = Pagcasúcang dagcó, guican sa paglabí sa pagcáon.

Vomitorio. V. Vomitivo.

Voracidad. = Pagcabáscog sa pagcáon. * Pagcalonáng sa mg̃a táuo, sa
pagcaoaláy tagád, sa mang̃a salá. * Caísog sa caláyo, &c.

Vorágine. = Bohóng dagcó sa dagát con sa mg̃a subá, ng̃a pagahológan ug
pagabaháan sa tubig.

Voraz. = Táuo con mananáp ng̃a hing̃áon caáyo. * Ang mahilábot, masámoc
ug magalunáng sa mg̃a salá, sa oaláy tagár. * Ang mocahorót sa bisan
onsa sa madalí.

Vorazmente. = Sa pagcabáscog.

Vormela. = Mananáp, ng̃a maíng̃on ing̃on sa ilagá.

Vortiginoso. = Pagcalíhoc sa hang̃in ug sa tubig sa pagcalibót, sa
pagcaalimpólos.

Vos. V. Vosotros.

Vosotros. = Camó.

Votacion. = Pagcabóto, pagcahing̃álan, pagcapíli.

Votada. = Ang guibóto, ang guing̃álan, ang guipíli.

Votador. = Ang magatónglo, ang magabalícas, ang magamaldision.

Votante. = Ang magabóto, ang magapíli, ang maghing̃álan.

Votar. = Pagsáar sa Dios ug sa mg̃a santos, sa bisan onsa. * Pagtónglo,
pagmaldision, pagbalícas. * Pagbóto, pagpíli, paghing̃álan sa táuo ng̃a
ang̃ay sa cabobót-on sa cadaghánan, sa bisan onsang opicio.

Votivo. = Ang guisáad.

Voto. = Saad, pagcasáar. * Huna huna sa bisan onsa, ng̃a guidayág ug
guiásoy sa mg̃a cabildóhan ug sa mg̃a catilíngban. * Balícas, polong ng̃a
mang̃íl-ad, pagcatónglo, pagcamaldision. * Pagcapanómpa sa bacac.

Voz. = Ting̃og. * Tonóg sa ting̃og. * Tonóg sa bisan onsa. * Solosuguílon
sa longsod.



VU

Vuecencia. = Polong ng̃a igatáoag sa mg̃a dagcóng táuo sa Guinharían, ng̃a
guitugútan sa hari sa dagcóng cruz.

Vuelco. = Pagcacolób, pagcalintúad.

Vuelo. = Pagcalupád. * Cadaghánan sa mg̃a pacó sa mg̃a langgam ng̃a
icalupád nila. * Balisbísan, coredor, &c., sa mg̃a baláy, &c., ng̃a mogóa
sa cota. * Pagcalupád sa mg̃a bistí, sa mg̃a saya, &c.

Vuelta. = Pagcatúyoc, pagcalíso. * Pagcalicó licó, pagcalibót. *
Pagcabórbor, pagcalícos. * Pagcabálic, pagcaóli sa lugar ng̃a
guiguicánan. * Pagcaóli sa guicáoat. * Pagcaopód, pagcaósob. * Licód sa
bisan onsa. * Pagcabalíquig, pagcalíad. * Tinábas ng̃a itápot sa bába sa
mg̃a bocton sa mg̃a sinína, sa mg̃a supa, &c. * Bisan onsa ng̃a tacós ng̃a
iúli sa lain.

Vueseñoría. V. Useñoría.

Vuestro. = Iño, inyo.

Vulgacho. = Cadaghánan sa mg̃a táuo ng̃a obos caáyo sa tagsa ca longsod.

Vulgar. = Ang nahatong̃ód sa cadaghánan sa mg̃a táuo sa mg̃a longsod. *
Ang pagagamíton sa ng̃atanán. * Ang díli mahál caáyo ug díli mulabí sa
iang isigcaíng̃on.

Vulgaridad. = Cahímtang sa cadaghánan sa mg̃a táuo sa mg̃a calongsóran. *
Polong cung suguílon ng̃a oaláy cahológan ug casayóran.

Vulgarizar. = Pagcúha sa pagcamahál sa bisan onsa. * Paghúbar sa usá ca
pinamólong sa lain ng̃a pinamólong ng̃a pagagamíton sa ng̃atanán. *
Pagsolosuguílon ug paghigála sa mg̃a táuo ng̃a obos sa longsod.

Vulgarmente. = Ing̃on sa batásan sa cadaghánan.

Vulgata. = Hinúbad, hinúad sa satos ng̃a sulat sa pinamólong ng̃a
linatín, ng̃a guinagámit sa santa Iglesia.

Vulgo. = Cadaghánan sa mg̃a táuo ng̃a obus sa tagsa ca longsod.

Vulneracion. = Pagcadáot sa dong̃og sa bisan cansa.

Vulnerar. = Pagdáot sa dong̃og sa isigcatáuo.

Vulnerario. = Tambal ng̃a icaáyo sa mg̃a samar. * Ang Padre ng̃a nacasámar
con nacapatáy sa isigcatáuo.

Vulpeja. V. Zorra.

Vulpino. = Batir. * Malaláng̃on, malimbóng̃on.

Vulva. = Boto sa mg̃a babáye. * Quinatáuo, quinaláoas, calaoásan.








X


XA

Xapoipa. = Tinápay ng̃a pagapritóhon sa caláha.

Xapurca. = Paglo-gó sa tubig ng̃a mahúgao.

Xarro. = Táuo ng̃a tigsínggit caáyo, ug ng̃a hinuguilánan sa oaláy
cahológan.








Y


YA

Y. = Ug.

Ya. = Na.

Yaca. = Cahoy sa India, dagcó ug hatáas.

Yacente. = Ang nagacalígar, ang nagahígda.

Yacer. = Paglígad, pagcalígar, paghígda. * Pagpuyó sa bisan diin. *
Pagdólog, paghígda ng̃a ubán sa bisan cansang babáye, pagpacasalá canía.

Yacija. = Higdáan, caligálan, lugar ng̃a guihigdáan. * Lobng̃ánan,
lolóbng̃an, lobóng.

Yactura. = Pagcadáot, cadaótan ng̃a guidáoat ug ng̃a miábot sa bisan
cansa.

Yaro. = Tanóm.



YE

Yegua. = Baye sa cabayo, cabayong baye.

Yeguada. = Cadaghánan sa mg̃a cabayong baye, sa mg̃a baye sa mg̃a cabayo.

Yeguar. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a cabayong baye.

Yegüería. V. Yeguada.

Yegüerizo. = Como el siguiente.

Yegüero. = Ang magabántay ug magabáton sa mg̃a cabayong baye.

Yema. = Mata mata, salingsíng̃an sa mg̃a cahoy. * Poghac sa itlog. * Ang
anáa sa talioála sa bisan onsa. * Ang labíng maáyo sa ng̃atanán.

Yente. = Ang muádto.

Yerba. = Dagámi, cogon, dagótdot, hilámon. * Cadaghánan sa mg̃a
bungláyon, bisan onsa ng̃a ootánon.

Yermar. = Pagláglag sa longsod.

Yermo. = Caming̃áoan, cahaoánan. * Yota ng̃a oalá pagabuhátan.

Yerno. = Nasamóng, omágad.

Yero. = Tanóm ug ang iang bung̃a ng̃a maíng̃on ing̃on, sa balátong, ng̃a
molomalíng̃in ug maputí putí, ng̃a maáyong calán-on sa mg̃a hayúpan.

Yerro. = Sayúp, salaoáyon, salá.

Yerto. = Magáhi, mahógot guican sa dagcóng tugnao, con sa camatáyon ba.

Yesar. = Yota ng̃a pagacuháan sa yeso.

Yesca. = Baloc. * Ang mamalá ug ang naláya caáyo, ang masáyon masónog
ug masíga.

Yesera. V. Yesar.

Yesería. = Lugar ng̃a pagabohátan sa mg̃a calero sa yeso, ng̃a guibotáng̃an
sa horno ng̃a pagalotóan ug pagasonógan sa mg̃a bató ng̃a boloháton sa
yeso.

Yesero. = Ang nahatong̃ód sa yeso, ang magabúhat ug magabalígya sa yeso.

Yeso. = Yeso.

Yeson. = Pedaso sa bongbong sa yeso, sa apog, &c., ng̃a nagobá, ng̃a
pagagamíton pagopód sa bag-ong buhat sa mg̃a baláy, &c.

Yesquero. = Hopot hopot con cajang diótay, calopé ng̃a pagasórlan sa
yesca, sa baloc.

Yezgo. = Calaínan sa abgáo.



YO

Yo. = Acó.



YU

Yuca. = Tanóm sa América.

Yugada. = Ang yota ng̃a mahímo ng̃a pagadaróhan sa duhá ca buoc ng̃a toro
sa baca, sa calabáo, &c., sa usá ca tibúoc ng̃a adlao.

Yugo. = Yugo, liógan. * Ang sintas con ang panápton ng̃a pagagamíton sa
pagbendicion sa mg̃a quinasál. * Bisan onsang cabóg-at.

Yuguero. = Ang magadáro sa yota sa duhá ca buoc ng̃a mananáp.

Yugular. = Ang mg̃a ogát sa tutúnlan.

Yunque. = Lagdásan. * Táuo sa malíg-on ng̃a casing casing sa mg̃a
calisód.

Yunta. = Duhá ca buoc ng̃a mg̃a mananáp ng̃a silbi sa pagbúhat sa yota.

Yunto. = Ang nagatupál.

Yusion. = Sogo, pagbúot.

Yuxtaposicion. = Pagcatóbo sa bisan onsa ng̃a oaláy quinabúhi.








Z


ZA

Za. = Polong ng̃a icabúgao sa mg̃a iró.

Zábida. = Tanóm ng̃a italámbal, sa África.

Zábila. = Idem.

Zaborda. = Pagcasánglar sa sacayán.

Zabordar. = Pagcasánglar sa sacayán.

Zabordo. V. Zaborda.

Zabra. = Sacayán ng̃a maíng̃on sa fragata.

Zabucar. = Paglógo paglo-gó, pagquíno. * Pagóyog oyog sa macosóg.

Zabullida. V. Zabullidura.

Zabullidura. = Pagcasálom.

Zabullir. = Pagsálom. * Pagtágo, paghóbong.

Zacapela. = Pagcaáoay, pagcalális lalis sa dagcóng banha.

Zacapella. = Idem.

Zacatin. = Lugar, dalan ng̃a pagabaligyáan sa mg̃a panápton.

Zacear. = Pagbúgao sa mg̃a iró, sa pagsángpot niíning polong: za.

Zafada. = Pagcalosót, pagcagáoas, pagcamísic.

Zafar. = Pagtahóm, pagpaníndot, pagpaáñag. * Paglosót, paggáoas,
pagmísic. * Pagcúha sa mg̃a cabilínggan, sa mg̃a casámoc.

Zafarí. = Granada ng̃a may mg̃a liso ng̃a laro.

Zafarrancho. = Pagcaháoan sa sacayán, arón oaláy samoc sa mg̃a
bolotáng̃an sa mg̃a luthang.

Zafería. = Longsod ng̃a diótay.

Zafiedad. = Pagcagáhi sa olo. * Pagcabórong, pagcaoaláy quinaárman.

Zafio. = Borong, buquírnon, ang oaláy quinaárman cabos. * Isda.

Zafír. = Batóng mahál.

Záfiro. = Idem.

Zafirino. = Ang may color sa sáfiro.

Zafo. = Ang naháoan, ang oaláy samoc.

Zafra. = Surlánan sa tumbága.

Zafre. = Binócboc ng̃a pagagamíton sa baláy ng̃a pagabuhátan sa mg̃a
pinggan.

Zaga. = Lulan ng̃a ibútang sa licór sa mg̃a coche &c. * Licód sa bisan
onsa. * Ang oláhi, ang catapúsan, ang poit sa mg̃a táuo ng̃a nanagsugál.

Zagal. = Oloolitáuo. * Olitáuo ng̃a cosógon, ng̃a casing casíng̃an. *
Báta, sologóon sa mg̃a baquero.

Zagala. = Dalága. * Ang babáye ng̃a báta pa ng̃a magabántay sa mg̃a
hayúpan.

Zagalejo. = Saya sa mg̃a babáye ng̃a guiibábao nila sa mg̃a naguas.

Zaguan. = Ganháan, tugcálan sa baláy, silong.

Zaguanete. = Mg̃a soldados ng̃a nagaubáa obán sa mg̃a táuo ng̃a hadiánon.

Zaguero. = Ang muoláhi, ang musonód.

Zahareño. = Langgam ng̃a ihálas, ng̃a díli maághop. * Táuo ng̃a díli
mahagúgma muubán sa isigcatáuo. * Mabáng̃is, maísog.

Zaheridor. = Tiglíbac libac.

Zaherimiento. = Pagcalíbac libac.

Zaherir. = Paglíbac libac.

Zahina. = Dagámi, tanóm sa Indias.

Zahinar. = Yota ng̃a guitámnan sa zahina.

Zahinas. = Sopas ng̃a mahómoc.

Zahonado. = Color ng̃a molomaítom.

Zahondar. = Pagcále sa yota ug halálom.

Zahora. = Combida sa mg̃a higála, ng̃a nanagbánha sila ug nang̃alípay sa
ilang pagcáon.

Zahorar. = Pagtámbong sa mg̃a combida ng̃a guitíngban sa mg̃a higála.

Zahorí. = Táuo ng̃a macaquíta sa anáa sa ilálom sa yota, ing̃on sa
guitoóhan sa obán ng̃a mg̃a táuo ng̃a cabus.

Zahorra. V. Lastre.

Zahumar. V. Sahumar.

Zahumerio. V. Sahumerio.

Zahurda. = Babóyan, alad ng̃a pagahipúsan sa mg̃a baboy.

Zaida. = Langgam ng̃a magapuyó sa mg̃a danao ug sa mg̃a lugar ng̃a tubígan.

Zaino. = Cabayo ng̃a cabiára, ng̃a may balahíbo ng̃a bolobulágao. *
Mananáp sa daútan ng̃a batásan. * Táuo ng̃a borhíon sa iang pagsábot sa
isigcatáuo.

Zala. = Pagámpo, pagpang̃ádye sa Dios sa mg̃a moros.

Zalagarda. = Pagcahóbong sa obán ng̃a mg̃a táuo, arón pagacalítan ang mg̃a
caáoay. * Lit-ag sa pagdácop sa mg̃a mananáp. * Pagcalaláng sa ubán ng̃a
mg̃a táuo sa pagálam alam ng̃a malimbóng̃on, sa pagbórhi sa isigcatáuo. *
Pagcagobót ng̃a ahat sa mg̃a táuo ng̃a daútan arón malísang ang ubán. *
Pagcaáoay, pagcalális lalis ng̃a pagabanháan caáyo.

Zalama. V. Zalamería.

Zalamería. = Pagcaálam alam, pagcaógay ogay ng̃a guilabíhan.

Zalamero. = Ang magaálam alam, ang magaúgay ugay ng̃a guilabíhan.

Zalea. = Panit sa mg̃a carnero ug sa mg̃a canding ng̃a oalá guntíng̃an sa
balahíbo.

Zalear. = Pagyábyab sa bisan onsa, pagcáya caya, pagcáyab cayab.

Zalema. = Pagcadocó sa olo, pagcayóbo sa laoas sa timaán sa pagpaóbos.

Zaleo. V. Zalea.

Zalona. = Sorlánan ng̃a dagcó sa tubig, sa bino, &c.

Zamacuco. = Táuo ng̃a hong̃og, ng̃a díli maálam magbúhat, ug díli
magatóltol sa bisan onsa. * Cahobóg, pagcahobóg.

Zamanca. = Pagcabúnal, pagcahámpac.

Zamarra. = Bísti ng̃a binúhat sa mg̃a panit sa mg̃a carnero.

Zamarrear. = Pagóisi oisi, paguóso uoso sa luyo ug sa luyo, sa bisan
onsa ng̃a guitáng̃ag sa mg̃a iró. * Paghámpac sa bisan cansa, sa pagsonód
sonór canía sa luyo ug sa luyo.

Zamarrilla. = Tanóm ng̃a italámbal.

Zamarro. = Bisti sa mg̃a panit sa mg̃a carnerong diótay sa mohómoc ng̃a
balahíbo; V. Zamacuco.

Zambaigo. = Ang anac sa laláqui ng̃a maítom ug sa babáye ng̃a maputí, con
sa laláqui ng̃a maputí ug sa babáye ng̃a maítom, sa Indias.

Zambapalo. = Sabáy ng̃a caráan.

Zambarco. = Corea ng̃a halagpád ng̃a ibútang sa dughan sa mg̃a cabayo,
&c., ng̃a nanagúyod sa mg̃a coche, &c., arón dili sila mang̃asámad.

Zámbigo. = Ang guibalíqgan sa mg̃a paa, ang may mg̃a paa ng̃a balíquig.

Zambo. = Idem; V. Zambaigo; calaínan sa amó.

Zamboa. = Calaínan sa bong̃a ng̃a guing̃álan ug membrillo.

Zambomba. = Tolónggon ng̃a pagaduláan sa mg̃a baquero.

Zambombo. V. Zamacuco.

Zamborotudo ó zamborrotudo. = Idem.

Zambra. = Piesta sa mg̃a moros sa dagcóng banha ug pagsabay; sacayán sa
mg̃a moros.

Zambucar. = Pagsacót sa bisan onsa sa talioúla sa obán ng̃a mg̃a butang,
arón dili quiton.

Zambuco. = Pagcatágo sa bisan onsa sa talioála sa obán ng̃a mg̃a butang.

Zambullida. V. Zabullidura.

Zambullidura. = Idem.

Zambullirse. V. Zabullir.

Zampabollos. V. Zampatortas.

Zampalimosnas. = Ang maquiglímos sa mg̃a pultahán sa oaláy caúlao.

Zampapalo. V. Zampatortas.

Zampar. = Pagsolód sa usa ca botang sa solód sa lain ng̃a butang, sa
pagcacálit; pagcáon sa pagcadalí ug sa pagcalabí.

Zampatortas. = Hing̃áon caáyo; V. Zamacuco.

Zampoña. = Tolónggon ng̃a pagagamíton sa mg̃a baquero, ng̃a guibutáng̃an sa
daghan ng̃a mg̃a plauta; polong ng̃a oaláy cahológan ug hingtúngdan.

Zampuzar. = Pagsálom; V. Zampar hasta pagcáon.

Zampuzo. = Pagcasálom; pagcatágo sa bisan onsa sa talioála sa ubán ng̃a
mg̃a butang.

Zanahoria. = Tanóm ng̃a italámbal ug ang gamót nia ng̃a macaón.

Zanca. = Tiil ng̃a hatáas sa mg̃a langgam; paa ng̃a manípis sa mg̃a tauo ug
sa mg̃a mananáp.

Zancada. = Lacang ng̃a hatáas.

Zancadilla. = Pagcatinángbir, tinángbir; limbong.

Zancajear. = Paglacát sa mg̃a caianáng̃an.

Zancajera. = ang ng̃a pagabotáng̃an sa tiil sa pagsáca sa mg̃a coche;
bahin sa mg̃a sapín ug sa mg̃a medias ng̃a magatábon sa ticúd; tauo ng̃a
hamóbo ug sa malágsot ng̃a dagoay.

Zancajo. = Ticód.

Zancajoso. = Luing; ang guiguisían sa mg̃a medias, sa ticód; ang may
dagcóng ticód.

Zancarron. = Bocóg ng̃a dagcó sa oaláy onód; ang bocóg sa tiil sa oaláy
onód; tauo ng̃a maníoang, tigúlang ug malágsot; ang dili maálam caáyo sa
iang catungdánan.

Zancarron de Mahoma. = Ang mg̃a bocóg ni Mahoma ng̃a manalágnang bacácon
ng̃a guipanagdúao sa mg̃a moros, sa alampóan nila sa longsod sa Meca.

Zanco. = Cadang; ang magsaláyao.

Zancudo. = Ang guitaásan sa mg̃a paa.

Zándalo. V. Sándalo.

Zanga. = Sugál sa baraja.

Zangala. = Panápton sa hilo.

Zangandango. = Tauo ng̃a magapacahóng̃og arón dili sia papagbuháton; tauo
ng̃a oalúy quinaárman ug hingbangcaágan.

Zanganear. = Pagtápol, pagsóroy soroy sa oalúy buhat.

Zángano. = Putiócan ng̃a laqui, ang laqui sa mg̃a putiócan; tapólan, ang
mahagógma mucáon sa oaláy buhat.

Zangarilleja. = Bátang hugáoan ng̃a tigsóroy soroy.

Zangarrear. = Pagcóscos sa guitara sa oaláy caálam.

Zangarriana. = Saquét sa olo sa mg̃a hayúpan; camíng̃ao, casobó; hilánat
con lain ng̃a saquét ng̃a mudámag sa hingtúngdan ng̃a adlao.

Zangarullon. V. Zangarilleja.

Zangolotear. = Pagdúyan, pagtábiog; pagsinó, pagquíno, paglo-gó;
paghúyang, paggaló galó, paglígang sa bisan onsa cay mahómoc ug halúag.

Zangoloteo. = Pagcatábiog; pagcalo-gó, pagcaquinó; pagcalígang,
pagcagaló galó, pagcahúyang sa bisan onsa.

Zangotear. V. Zangolotear.

Zangoteo. V. Zangoloteo.

Zanguanga. = Pagcasománg̃il sa bisan onsang saquét arón dili magbúhat ug
bisan quinsang tauo.

Zanguango. = Tauo ng̃a tapólan, ng̃a mang̃íta sa mg̃a pagsománg̃il arón dili
sia magabúhat.

Zanguayo. = Tauo sa malúyang laoas, hatáas ug tapólan.

Zanja. = Aoang; sinógdan, guinicánan sa bisan onsa; simientos,
tilindúgan sa mg̃a baláy, &c.

Zanjar. = Pagbúhat sa mg̃a aoang; pagtápus, pagtibáoas sa bisan onsa, sa
pagcahigála.

Zanqueador. = Ang magalacát sa pagcabalíquig sa mg̃a paa; tiglacáo;
hilacát, ang magalacát caáyo.

Zanqueamiento. = Pagcalacát sa pagcaba líquig sa mg̃a paa.

Zanquear. = Paylacáo sa pagcabalíguig sa mg̃a paa; paglacát caáyo ug sa
hatáas ng̃a dalan, sa halayó.

Zanquilargo. V. Zancudo.

Zanquillas. = Tauo sa hamóbo ug manípis ng̃a mg̃a paa; tauo ng̃a hamóbo.

Zanquituerto. V. Zámbigo.

Zanquivano. = Ang may mg̃a paa ng̃a hatáas ug sa diótay ng̃a bitíis.

Zapa. = Capandáyan sa mg̃a soldados sa pagcále sa yota; quilquígan.

Zapador. = Ang soldado ng̃a magabúhat sa zapa ng̃a guidála nía.

Zapar. = Pagcále sa yota, sa zapa.

Zaparrastrar. = Paggúyor sa mg̃a bisti.

Zaparrastroso. = Ang magabísti sa mg̃a bisting daan, guisi ug bulíng̃on;
buhat ng̃a dili maáyo, sa daútan ng̃a pagbúhat.

Zaparrazo. = Pagcahágbong; calisód ng̃a muábot sa bisan cansa

Zapata. = Panit ng̃a mabága, ng̃a ibútang sa ilálom sa quisio sa mg̃a
pultahán, arón dili unta cagdan ang quisióhan; pinótol ng̃a cahoy ng̃a
ibútang ug ipahaáng̃ay sa tomóy sa mg̃a halígue, ng̃a mulábao sa luyo ug
sa luyo, ng̃a pagalingcóran sa mg̃a sabláyan, &c.; sapín ng̃a muábot hasta
sa harúul sa bitíis.

Zapatazo. = Pagcabúnal, pagcapócpoc sa sapato, sa sapín; pagcahágbong,
pagcapúcan, pagcahólog sa mg̃a mananáp, sa pagtonób ug mabáscog.

Zapateado. = Sayáo, pagsabáy.

Zapateador. = Ang magabánha sa mg̃a sapín, sa paglacát.

Zapatear. = Pagbánha sa mg̃a sapín, sa paglacát; pagpasipála sa bisan
cansa, sa polong con sa buhat; pagbásal sa mg̃a camót, sa pagápas sa
compas sa música; pagsócol, paglális lalis.

Zapatera. = Asáoa sa sapatero; babáye ng̃a tigbúhat sa mg̃a sapín.

Zapatería. = Baláy, tiendáhan ng̃a pagabuhátan ug pagabaligyáan sa mg̃a
sapín; lugar, dalan ng̃a guibutáng̃an sa daghan ng̃a mg̃a tiendáhan sa mg̃a
sapín; opicio sa pagbúhat sa mg̃a sapín.

Zapatero. = Magbubúhat, tigbúhat, ang magabúhat sa mg̃a sapín.

Zapateta. = Pagcabánha sa salog, sa mg̃a sapín, sa paglócso sa timáan sa
calípay.

Zapatilla. = Panit ng̃a isápao sa mg̃a bató ng̃a santícan sa mg̃a pusil,
&c.; sapín ng̃a pino ug sa maáyong pagbúhat; sinelas; cocó sa mg̃a
mananáp.

Zapatillero. = Ang magabúhat sa ma sapatilla.

Zapato. = Sapín.

Zapatudo. = Ang magasapín sa mg̃a sapín ng̃a dagcóan caáyo; mananáp ng̃a
cocan caáyo.

Zape. = Polong ng̃a igabúgao sa mg̃a iríng; sica; abá, abáa.

Zapear. = Pagsíca, pagbúgao sa mg̃a iríng.

Zapito. = Baso, surlánan sa cahoy ng̃a pagagamíton sa pagpagátas sa mg̃a
mananáp.

Zapote. = Cahoy ug ang iang bong̃a.

Zapuza. V. Chapuzar.

Zaque. = Sorlánan ng̃a diótay sa bino, sa tubig, &c., sa panit.

Zaquear. = Paghúar sa mg̃a ilímnon sa mg̃a surlánan sa panit.

Zaquizamí. = Catapúsan ng̃a salog sa mg̃a baláy, paga; baláy, solód ng̃a
diótay caáyo.

Zar. = Hari sa guinharían sa Moscobia.

Zara. V. Maíz.

Zarabanda. = Sayáo, pagsabáy; bisan onsa ng̃a mabánha caáyo ug
macasámoc.

Zarabutero. V. Embustero; samócan, condátan.

Zaragatona. = Tanóm ng̃a italámbal.

Zaragocí. = Calaínan sa sirioelas.

Zaragüelles. = Salooál; calsones ng̃a halagpád ug sa daótan ng̃a
pagbúhat.

Zaragutero. V. Zarabutero.

Zaramagullo. = Langgam.

Zarambeque. = Sayáo, pagsabáy.

Zaranda. V. Criba.

Zarandador. = Ang magaalíg-ig.

Zarandajas. = Cadaghánan sa mg̃a butang ng̃a diótay, magamáy.

Zarandajillas. = Idem.

Zanrandalí. = Salapáti ng̃a laqui, ng̃a sinambágan sa mg̃a balahíbo ng̃a
maítom.

Zarandar. = Pagcaalíg-ig; pagóyog oyog; paglíhoc sa bisan onsa sa
madalí caáyo, pagláin sa labíng mahál sa bisan onsa.

Zarandear. = Idem.

Zarandero. V. Zarandador; tauo ng̃a dili mahamútang, cundátan, ng̃a
malíhoc caáyo.

Zarapatel. = Calaínan sa guisál.

Zarapito. = Langgam.

Zaratan. = Hubág ng̃a mang̃íl-ad caáyo, samád ng̃a daútan sa mg̃a soso sa
mg̃a babáye.

Zaraza. = Panápton ng̃a maputí, pino ug halagpád caáyo; minása ng̃a
sináctan sa mg̃a dagom, sa salamín ng̃a dinócdoc ug sa hiló, ng̃a icapatáy
sa mg̃a iró.

Zarcear. = Paghúgas sa mg̃a alaguían sa tubig, sa mg̃a ihi, &c.; paglacát
ng̃adto ng̃adto, sa madalí caáyo; paglacáo sa pagpaíng̃on ng̃adto ug sa
pagpaíng̃on ng̃anhi sa masóbsob.

Zarcero. = Calaínan sa iró.

Zarcillo. = Aretes, ariyos, bitay bitay sa mg̃a dalónggan; bacólong sa
mg̃a cuba ug sa mg̃a bariles.

Zarco. = Color ng̃a asul ng̃a dili buhi caáyo.

Zarevitz. = Anac ng̃a pang̃ánay sa hari sa Moscobia.

Zariano. = Ang nahatong̃ód ug ang ang̃ay sa hari sa Moscobia.

Zarina. = Ang asáoa sa Zar.

Zarpa. = Pagcasácoat, pagcabútad sa ancla, sa sinípit; pagcalábao, sa
luyo ug sa luyo, sa mg̃a simientos, sa guibágon sa mg̃a pared, sa mg̃a
cota; iánang ng̃a matápot sa mg̃a bisti; camót sa mg̃a mananáp ng̃a may mg̃a
torlo ug mg̃a cocó.

Zarpar. = Pagsácoat, pagbútad sa áncora sa sinípit.

Zarpazo. = Pagcahágbong sa bisan onsa ng̃a mahólog sa yota.

Zarposo. = Ang nahúgao sa iánang, sa lapoc.

Zarracatin. = Hicáoan; ang tigháng̃io caáyo sa pagpálit sa bisan onsa,
arón ibalígya onya sa pagcamahál.

Zarramplín. = Tauo ng̃a dili maálam caáyo sa iang catungdánan con
opicio.

Zarrapastra. = Iánang, lapoc ng̃a matápot sa mg̃a bisti.

Zarrapastron. = Hugáoan, bolíng̃on, ang nagabísti sa mg̃a bisti ng̃a daan;
guisi ug noog.

Zarrapastrosamente. = Sa pagcahúgao; sa pagcaoaláy cacúgui sa pagalíma
sa caugalíng̃on ng̃a laoas ug sa bisti.

Zarrapastroso. V. Zarrapastron.

Zarria. V. Cazcarria; tinábas sa panit ng̃a igatácgos sa mg̃a sapín ng̃a
guing̃álan ug abarca.

Zarriento. V. Zarposo.

Zarza. = Tanóm ng̃a tuncan, sapínit.

Zarzagan. = Hang̃in ng̃a mabúgnao caáyo bisan ng̃a dili mahurús, amíhan.

Zarzaganillo. = Hang̃in ng̃a amíhan ng̃a mahurús uyámot.

Zarzahan. = Calaínan sa panápton sa igagáma ng̃a binúrcan sa mg̃a boloc
ng̃a nagacaláin lain ug color.

Zarzal. = Lugar ng̃a guidaghánan sa mang̃a tanóm ng̃a toncan.

Zarzamora. = Ang bong̃a sa zarza.

Zarzaparrilla. = Banag, tanóm ng̃a italámbal.

Zarzaparrillar. = Lugar ng̃a guidaghánan sa banag.

Zarzarosa. = Bulac ng̃a maíng̃on íng̃on sa rosa.

Zarzoso. = Ang may sapínit, ang guibutáng̃an sa mg̃a tanóm ng̃a toncan.

Zas. = Polong ng̃a icaásoy sa pagcahágbong, sa pagcaósdac sa bisan onsa
ng̃a nahólog.

Zascandil. = Tauo ng̃a batir; tauo ng̃a malimbóng̃an; tauo ng̃a obus ug
mahilabtánon.

Zatara. = Gaquet.

Zato. = Tipac ng̃a pan.



ZE

Zeca. = Baláy ng̃a pagabuhátan sa salapí: sa pisos, sa caháte, &c.

Zedoaria. = Gamót ng̃a italámbal sa usa ca tanóm sa India.

Zelador. = Ang magabántay, magbalántay; sumbúng̃an, ang magasúmbong.

Zelar. = Pagbántay ug maáyo; pag aboghó.

Zelo. = Cacúguiug dagcó sa pagtúman sa mg̃a tulumánon sa batásan ug sa
mg̃a catungdánan; pagcabántay sa paghimáya sa Dios ug sa caayóhan sa mg̃a
calág; caíbog sa paglíoat sa mg̃a mananáp; pagcaabogbó sa mg̃a tauo ng̃a
managsig higúgma sila.

Zelosamente. = Sa dagcóng cacúgui.

Zeloso. = Aboghóan; mananáp ng̃a buot mang̃asáoa; cacuguíhan, mabantáyon
caáyo.

Zénzalo. = Namóc.



ZI

Zilórgano. = Tolónggon ng̃a caráan.

Zinc. = Tumbága ng̃a maíng̃on ing̃on sa tingga.

Zipizape. = Pagcaáoay.

Zirigaña. = Pagcaálam alam, pagcaógay ogay; bisan onsa ng̃a diótay
caáyo.

Ziszas. V. Zas.

Zizaña. = Sagbot, dagámi, bungláyon ng̃a muturóc ug mutóbo sa yota ng̃a
guipugásan sa trigo, sa humáy, &c.; pagcabiquil biquil sa mg̃a
cabobót-on; bisan onsa ng̃a macadáot.

Zizañar. = Pagsámbag arón magaáoay ang mg̃a tauo; pagdála dala sa mg̃a
suguílon ng̃a icabíquil biquil sa mg̃a cabobót-on.



ZO

Zócalo. = Ang hunúng̃an sa mg̃a baláy, &c., ug sa mg̃a pared, sa mg̃a
dingding, &c.

Zocato. = Talóng ng̃a malálag na; tauo ng̃a oálhon.

Zoco. = Oálhon, camót sa oála.

Zodiaco. = Dalan ng̃a pagalácoan sa mg̃a planeta, cutub sa casarpánan sa
pagpaíng̃on sa casubáng̃an.

Zofra. = Baníg sa mg̃a moros.

Zoilo. = Tauo ng̃a cuti cutíhan, ng̃a masináhon ug tiglíbac libac sa mg̃a
buhat sa iang isigcatáuo.

Zolocho. = Hong̃og, bo-ang bo-ang, culiró.

Zollipar. = Pagbachó.

Zollipo. = Pagcabachó.

Zona. = Ang usa sa lilíma ca bahin sa calibútan.

Zonzamente. = Sa pagcatáb-an, sa pagcaoaláy lamí.

Zonzería. = Pagcatáb-an, pagcaoaláy lalím ug lamí.

Zonzo. = Matáb-an; tauo ng̃a hong̃og, ng̃a oaláy caang̃áyan sa iang
pagsólte ug pagatúbang.

Zonzorrion. = Idem desde tauo.

Zoología. = Quinaárman ng̃a magaásoy sa pagcabótang ug pagcamáo sa mg̃a
mananáp.

Zoológico. = Ang nahatóng̃ad sa zoología.

Zoólogo. = Ang maálam sa zoología.

Zopas ó zopitas. = Mg̃a palong, dangga ng̃a guicahing̃álan sa tauo ng̃a
yung̃it.

Zopenco. = Tauo ng̃a hong̃og, ng̃a oaláy quinaárman, cabus.

Zopisa. = Tagoc sa cahoy ng̃a sináctan sa talo.

Zopo. = Pongcol, bacól sa mg̃a tiil ug sa mg̃a camót; tauo ng̃a oaláy
pulús sa ng̃atanán.

Zoquete. = Pinótol sa cahoy ng̃a dagcó ug hamóbo, tipac ng̃a pan; tauo
ng̃a malágsot, hamóbo ug matámboc; ang hong̃óg, sa magahíng olo, ang dili
macagtóon sa guitóon canía.

Zoquetero. = Ang magadaguínot sa mg̃a tipac ng̃a pan sa pagcáon nia, sa
oaláy opicio.

Zoquetudo. = Bisan onsa ng̃a baol, sa daótan ng̃a pagcabóhat.

Zorita. = Salapáti ng̃a ihálas.

Zorra. = Mananáp ng̃a maíng̃on ing̃on sa usa ca iró, ug manunubár caáyo sa
obán ng̃a mg̃a mananáp ng̃a diótay ug sa mg̃a langgam; babáyeng bigáon, ng̃a
magatógot sa iang laoas sa cadaghánan; tauo ng̃a batid, malaláng̃on
caáyo.

Zorrastron. = Tampalásan; matahápon caáyo.

Zorrera. = Lang̃ob, baláyan sa zorra; alasóhan, lugar ng̃a may daghan ng̃a
asó; pagcabórong, pagcabóng̃og, pagcabóg-at sa olo; pagcatólog ng̃a
mabóg-at ug halálom.

Zorrería. = Pagcalaláng sa zorra sa pagbólong sa quinahánglan sa
pagcáon; pagcabátid; pagcalaláng sa mg̃a tauo.

Zorrero. = Sacayán ng̃a mabóg-at, ng̃a oaláy tulin; tauo ng̃a malaláng̃on,
matahápon; ang sonód sa lain, ang naoláhi; calaínan sa iró ng̃a dagcó ug
maáyo sa pagpang̃áyam; ang tauo ng̃a sinohólan sa mg̃a solóp ng̃a hariánon,
sa pagpatáy sá mg̃a mananáp ng̃a daótan.

Zorro. = Zorra ng̃a laqui, ang laqui sa zorra; ang magapacalúya arón
dili sia papagbuháton; ang icog sa zorra ng̃a igapáhid sa mg̃a cuadro,
&c.; ang panit sa zorra ng̃a quinórti laquip ang balahíbo, V. Zorrero
hasta tauo.

Zorrocloco. = Tauo ng̃a holohóng̃og; madugáyon, mahináyon sa iang mg̃a
buhat, apan ng̃a macúgui sa ng̃atanán ng̃a may polós canía.

Zorronglon. = Suquíhan, ang magabagólbol sa pagbúhat sa guisógo ug
guipabúhat canía.

Zorruno. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a zorra.

Zorzal = Langgam; tauo ng̃a batid, malaláng̃on.

Zorzaleña. = Aseitunas ng̃a diótay caáyo.

Zoster. = Saquét ng̃a nahamútang sa daghan ng̃a mg̃a nuca ng̃a muturúc sa
haoac.

Zote. = Tauo ng̃a cabos, sa oaláy quinaárman, sa magahíng olo.

Zozobra. = Casáquet, cayógot, calisód sa huna huna.

Zozobrante. = Ang guicalísdan; ang anáa sa catáhap sa icadáot.

Zozobrar. = Paglonód, paglánas sa mg̃a sacayán; pagpuyó sa may catáhap
sa icadáot; pagsáquet, pagyógot, paglisód.



ZU

Zubia. = Lugar ng̃a pagabaháan ug pagatíngban sa daghan ng̃a tubig.

Zueco. = Sapín sa lonlon ng̃a cahoy, sapín ng̃a may tulúnban sa cahoy.

Zuiza. = Pagcaáoy, pagcalális lalis sa daghan ng̃a mg̃a tauo.

Zulacar. = Pagdíhog sa sulaque.

Zulaque. = Bulit ng̃a magáma sa apog, sa lana ug sa ubán ng̃a mg̃a
panácot.

Zulla. = Tanóm; tae sa mg̃a tauo.

Zullarse. = Pagcalíbang, pagotót.

Zullenco. = Tigúlang ng̃a tigotót caáyo sa dili nia pagatuyóon.

Zullon. = Otót ng̃a mugóa sa oalá tuyóon; otót ng̃a dili mubánha.

Zumacal. = Yota ng̃a guitámnan sa zumaque.

Zumaque. = Tanóm; ang dahon nia magámit sa pagtína, ug sa pagcúrti sa
mang̃a panit; ang bino.

Zumaya. = Langgam.

Zumba. = Cencerrong dagcó; pagcatiao ng̃a mabóg-at, pagcasóod soor.

Zumbar. = Hagónghong, canógcog, hagong, dagóoc; pagtíao, pagsóod soor,
pagsólog solog

Zumbel. = Ang timáan sa nauong sa tauo ng̃a nasucó; pisí, lubid ng̃a
igatúyoc sa casing.

Zumbido. = Pagcahagónghong, pagcacanógcog, pagcahagólot, pagcadagóoc.

Zumbon. = Ang magatíao, ang magasóod sood, ang magasólog solog sa
masóbsob.

Zumiento. = Ang pagatolóan sa duga.

Zumillo. = Tanóm.

Zumo. = Dugá; polós, caposlánan sa bisan onsa.

Zumoso. V. Zumiento.

Zupia. = Ang bino ng̃a nalobóg, ng̃a may daútan mg̃a color; bisan onsa sa
daótan ng̃a lalím ug lamí, ug mang̃íl-ad ng̃a pagasólng̃on; ang labíng
daótan sa bisan onsa.

Zurcido. = Ang guisúrse, ang guitahí sa pagcapíno caáyo.

Zurcidor. = Ang magasúrse, ang magatahí sa panápton ng̃a guisi sa
pagcapíno, sa dili maíla caáyo ang tinahían, ang mg̃a tulpoc; cagon
cagon.

Zurcidura. = Pagcasúrsi.

Zurcir. = Pagsúrsi, pagtahí sa pagcaáyo sa mg̃a panápton ng̃a naguísi;
pagbácac, pagmáo mao, pagsúmpay, paggáma sa mg̃a suguílon sa puro ug
lonlon ng̃a mg̃a bacac.

Zurdo. = Oálhon; camót sa oála.

Zurita. V. Zuiza.

Zuro. = Salapáti ng̃a ihálas.

Zurra. = Pagcahámpac; pagcacúrti sa mg̃a panit; pagcaparáyon sa bisan
onsang buhat ug labí pa sa pagbása ug sa pagsúlat; pagcaáoay,
pagcalális lalis.

Zurrador. = Ang magacúrti sa mg̃a panit; tighámpac, ang muhámpac.

Zurrapa. = Lalog sa mg̃a ilímnon; bisan onsa ng̃a obús caáyo, ng̃a oaláy
bale ug talamáyon; báta ng̃a ualá mutóbo ug sa malágsot ug dagoay.

Zurrapilla. = Lalog; lauot.

Zurraposo. = Hugáoan, mahúgao; ang may lalog con lauot.

Zurrar. = Pagcúrti sa mg̃a panit; paghámpac; paglíbang, paghibúlus.

Zurriagar. = Pagbúnal, paghámpac.

Zurriagazo. = Pagcahámpac, pagcabúnal; casáquet, calisód ng̃a miábot sa
oalá paabóton ug huna hunáon.

Zurriago. = Ihalámpac sa panit, sa pisí, &c.

Zurriar. = Pagpamólong sa malágsot ug sa dagcóng ting̃og.

Zurribanda. = Pagcahámpac sa daghan ng̃a mg̃a pagbúnal; pagcaáoay sa
daghan ng̃a mg̃a tauo ng̃a nagacabúnal bunal sila.

Zurriburri. = Tauo ng̃a obus, talamáyon; cadaghánan sa mg̃a tauo uga
daútan, tampalásan.

Zurrido. = Tonóg ng̃a dagcó; pagcahagónghong, pagcacanógcog sa
dalónggan.

Zurrir. = Pagdagónghong, pagdáhog, paghagónghong, pagcanógcog sa mg̃a
dalónggan, ug sa bisan onsa.

Zurron. = Puyo puyo, puntél sa panit ng̃a pagasórlan sa balon, &c., sa
mg̃a baquero, sa mg̃a bantay sa mg̃a hayópan; tacong sa mg̃a bong̃a.

Zurrona. = Babáye ng̃a obos ug sa daútan ng̃a batúsan, maláo-ay, bigáon.

Zurruscarse. = Paghicaigit, pagcalíbang sa bisti sa oalá mapanghibaló
ang tauo ng̃a nagahibúlus.

Zurullo. = Ligir sa talo, &c.

Zutano. = Coan.

Zuzo. = Polong ng̃a igatáoag sa mg̃a iró.

Zuzon. = Tanóm.










*** END OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK DICCIONARIO ESPAÑOL-BISAYA ***


    

Updated editions will replace the previous one—the old editions will
be renamed.

Creating the works from print editions not protected by U.S. copyright
law means that no one owns a United States copyright in these works,
so the Foundation (and you!) can copy and distribute it in the United
States without permission and without paying copyright
royalties. Special rules, set forth in the General Terms of Use part
of this license, apply to copying and distributing Project
Gutenberg™ electronic works to protect the PROJECT GUTENBERG™
concept and trademark. Project Gutenberg is a registered trademark,
and may not be used if you charge for an eBook, except by following
the terms of the trademark license, including paying royalties for use
of the Project Gutenberg trademark. If you do not charge anything for
copies of this eBook, complying with the trademark license is very
easy. You may use this eBook for nearly any purpose such as creation
of derivative works, reports, performances and research. Project
Gutenberg eBooks may be modified and printed and given away—you may
do practically ANYTHING in the United States with eBooks not protected
by U.S. copyright law. Redistribution is subject to the trademark
license, especially commercial redistribution.


START: FULL LICENSE

THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE

PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK

To protect the Project Gutenberg™ mission of promoting the free
distribution of electronic works, by using or distributing this work
(or any other work associated in any way with the phrase “Project
Gutenberg”), you agree to comply with all the terms of the Full
Project Gutenberg™ License available with this file or online at
www.gutenberg.org/license.

Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg™
electronic works

1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg™
electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
and accept all the terms of this license and intellectual property
(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all
the terms of this agreement, you must cease using and return or
destroy all copies of Project Gutenberg™ electronic works in your
possession. If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a
Project Gutenberg™ electronic work and you do not agree to be bound
by the terms of this agreement, you may obtain a refund from the person
or entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.

1.B. “Project Gutenberg” is a registered trademark. It may only be
used on or associated in any way with an electronic work by people who
agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few
things that you can do with most Project Gutenberg™ electronic works
even without complying with the full terms of this agreement. See
paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project
Gutenberg™ electronic works if you follow the terms of this
agreement and help preserve free future access to Project Gutenberg™
electronic works. See paragraph 1.E below.

1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation (“the
Foundation” or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection
of Project Gutenberg™ electronic works. Nearly all the individual
works in the collection are in the public domain in the United
States. If an individual work is unprotected by copyright law in the
United States and you are located in the United States, we do not
claim a right to prevent you from copying, distributing, performing,
displaying or creating derivative works based on the work as long as
all references to Project Gutenberg are removed. Of course, we hope
that you will support the Project Gutenberg™ mission of promoting
free access to electronic works by freely sharing Project Gutenberg™
works in compliance with the terms of this agreement for keeping the
Project Gutenberg™ name associated with the work. You can easily
comply with the terms of this agreement by keeping this work in the
same format with its attached full Project Gutenberg™ License when
you share it without charge with others.

1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern
what you can do with this work. Copyright laws in most countries are
in a constant state of change. If you are outside the United States,
check the laws of your country in addition to the terms of this
agreement before downloading, copying, displaying, performing,
distributing or creating derivative works based on this work or any
other Project Gutenberg™ work. The Foundation makes no
representations concerning the copyright status of any work in any
country other than the United States.

1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg:

1.E.1. The following sentence, with active links to, or other
immediate access to, the full Project Gutenberg™ License must appear
prominently whenever any copy of a Project Gutenberg™ work (any work
on which the phrase “Project Gutenberg” appears, or with which the
phrase “Project Gutenberg” is associated) is accessed, displayed,
performed, viewed, copied or distributed:

    This eBook is for the use of anyone anywhere in the United States and most
    other parts of the world at no cost and with almost no restrictions
    whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms
    of the Project Gutenberg License included with this eBook or online
    at www.gutenberg.org. If you
    are not located in the United States, you will have to check the laws
    of the country where you are located before using this eBook.
  
1.E.2. If an individual Project Gutenberg™ electronic work is
derived from texts not protected by U.S. copyright law (does not
contain a notice indicating that it is posted with permission of the
copyright holder), the work can be copied and distributed to anyone in
the United States without paying any fees or charges. If you are
redistributing or providing access to a work with the phrase “Project
Gutenberg” associated with or appearing on the work, you must comply
either with the requirements of paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 or
obtain permission for the use of the work and the Project Gutenberg™
trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or 1.E.9.

1.E.3. If an individual Project Gutenberg™ electronic work is posted
with the permission of the copyright holder, your use and distribution
must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any
additional terms imposed by the copyright holder. Additional terms
will be linked to the Project Gutenberg™ License for all works
posted with the permission of the copyright holder found at the
beginning of this work.

1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg™
License terms from this work, or any files containing a part of this
work or any other work associated with Project Gutenberg™.

1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
electronic work, or any part of this electronic work, without
prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
active links or immediate access to the full terms of the Project
Gutenberg™ License.

1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary,
compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including
any word processing or hypertext form. However, if you provide access
to or distribute copies of a Project Gutenberg™ work in a format
other than “Plain Vanilla ASCII” or other format used in the official
version posted on the official Project Gutenberg™ website
(www.gutenberg.org), you must, at no additional cost, fee or expense
to the user, provide a copy, a means of exporting a copy, or a means
of obtaining a copy upon request, of the work in its original “Plain
Vanilla ASCII” or other form. Any alternate format must include the
full Project Gutenberg™ License as specified in paragraph 1.E.1.

1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
performing, copying or distributing any Project Gutenberg™ works
unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.

1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing
access to or distributing Project Gutenberg™ electronic works
provided that:

    • You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
        the use of Project Gutenberg™ works calculated using the method
        you already use to calculate your applicable taxes. The fee is owed
        to the owner of the Project Gutenberg™ trademark, but he has
        agreed to donate royalties under this paragraph to the Project
        Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments must be paid
        within 60 days following each date on which you prepare (or are
        legally required to prepare) your periodic tax returns. Royalty
        payments should be clearly marked as such and sent to the Project
        Gutenberg Literary Archive Foundation at the address specified in
        Section 4, “Information about donations to the Project Gutenberg
        Literary Archive Foundation.”
    
    • You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
        you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
        does not agree to the terms of the full Project Gutenberg™
        License. You must require such a user to return or destroy all
        copies of the works possessed in a physical medium and discontinue
        all use of and all access to other copies of Project Gutenberg™
        works.
    
    • You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of
        any money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
        electronic work is discovered and reported to you within 90 days of
        receipt of the work.
    
    • You comply with all other terms of this agreement for free
        distribution of Project Gutenberg™ works.
    

1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project
Gutenberg™ electronic work or group of works on different terms than
are set forth in this agreement, you must obtain permission in writing
from the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, the manager of
the Project Gutenberg™ trademark. Contact the Foundation as set
forth in Section 3 below.

1.F.

1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
works not protected by U.S. copyright law in creating the Project
Gutenberg™ collection. Despite these efforts, Project Gutenberg™
electronic works, and the medium on which they may be stored, may
contain “Defects,” such as, but not limited to, incomplete, inaccurate
or corrupt data, transcription errors, a copyright or other
intellectual property infringement, a defective or damaged disk or
other medium, a computer virus, or computer codes that damage or
cannot be read by your equipment.

1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the “Right
of Replacement or Refund” described in paragraph 1.F.3, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
Gutenberg™ trademark, and any other party distributing a Project
Gutenberg™ electronic work under this agreement, disclaim all
liability to you for damages, costs and expenses, including legal
fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
DAMAGE.

1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
written explanation to the person you received the work from. If you
received the work on a physical medium, you must return the medium
with your written explanation. The person or entity that provided you
with the defective work may elect to provide a replacement copy in
lieu of a refund. If you received the work electronically, the person
or entity providing it to you may choose to give you a second
opportunity to receive the work electronically in lieu of a refund. If
the second copy is also defective, you may demand a refund in writing
without further opportunities to fix the problem.

1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth
in paragraph 1.F.3, this work is provided to you ‘AS-IS’, WITH NO
OTHER WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT
LIMITED TO WARRANTIES OF MERCHANTABILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.

1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied
warranties or the exclusion or limitation of certain types of
damages. If any disclaimer or limitation set forth in this agreement
violates the law of the state applicable to this agreement, the
agreement shall be interpreted to make the maximum disclaimer or
limitation permitted by the applicable state law. The invalidity or
unenforceability of any provision of this agreement shall not void the
remaining provisions.

1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
providing copies of Project Gutenberg™ electronic works in
accordance with this agreement, and any volunteers associated with the
production, promotion and distribution of Project Gutenberg™
electronic works, harmless from all liability, costs and expenses,
including legal fees, that arise directly or indirectly from any of
the following which you do or cause to occur: (a) distribution of this
or any Project Gutenberg™ work, (b) alteration, modification, or
additions or deletions to any Project Gutenberg™ work, and (c) any
Defect you cause.

Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg™

Project Gutenberg™ is synonymous with the free distribution of
electronic works in formats readable by the widest variety of
computers including obsolete, old, middle-aged and new computers. It
exists because of the efforts of hundreds of volunteers and donations
from people in all walks of life.

Volunteers and financial support to provide volunteers with the
assistance they need are critical to reaching Project Gutenberg™’s
goals and ensuring that the Project Gutenberg™ collection will
remain freely available for generations to come. In 2001, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
and permanent future for Project Gutenberg™ and future
generations. To learn more about the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation and how your efforts and donations can help, see
Sections 3 and 4 and the Foundation information page at www.gutenberg.org.

Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation

The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non-profit
501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
Revenue Service. The Foundation’s EIN or federal tax identification
number is 64-6221541. Contributions to the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation are tax deductible to the full extent permitted by
U.S. federal laws and your state’s laws.

The Foundation’s business office is located at 809 North 1500 West,
Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887. Email contact links and up
to date contact information can be found at the Foundation’s website
and official page at www.gutenberg.org/contact

Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation

Project Gutenberg™ depends upon and cannot survive without widespread
public support and donations to carry out its mission of
increasing the number of public domain and licensed works that can be
freely distributed in machine-readable form accessible by the widest
array of equipment including outdated equipment. Many small donations
($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
status with the IRS.

The Foundation is committed to complying with the laws regulating
charities and charitable donations in all 50 states of the United
States. Compliance requirements are not uniform and it takes a
considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
with these requirements. We do not solicit donations in locations
where we have not received written confirmation of compliance. To SEND
DONATIONS or determine the status of compliance for any particular state
visit www.gutenberg.org/donate.

While we cannot and do not solicit contributions from states where we
have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
against accepting unsolicited donations from donors in such states who
approach us with offers to donate.

International donations are gratefully accepted, but we cannot make
any statements concerning tax treatment of donations received from
outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff.

Please check the Project Gutenberg web pages for current donation
methods and addresses. Donations are accepted in a number of other
ways including checks, online payments and credit card donations. To
donate, please visit: www.gutenberg.org/donate.

Section 5. General Information About Project Gutenberg™ electronic works

Professor Michael S. Hart was the originator of the Project
Gutenberg™ concept of a library of electronic works that could be
freely shared with anyone. For forty years, he produced and
distributed Project Gutenberg™ eBooks with only a loose network of
volunteer support.

Project Gutenberg™ eBooks are often created from several printed
editions, all of which are confirmed as not protected by copyright in
the U.S. unless a copyright notice is included. Thus, we do not
necessarily keep eBooks in compliance with any particular paper
edition.

Most people start at our website which has the main PG search
facility: www.gutenberg.org.

This website includes information about Project Gutenberg™,
including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.