The Project Gutenberg eBook of Nachten en dagen This ebook is for the use of anyone anywhere in the United States and most other parts of the world at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this ebook or online at www.gutenberg.org. If you are not located in the United States, you will have to check the laws of the country where you are located before using this eBook. Title: Nachten en dagen Author: Douwe Kalma Release date: January 5, 2025 [eBook #75044] Language: Frisian Original publication: Grouw: Van der Spoel en Co, 1915 *** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK NACHTEN EN DAGEN *** Nachten en Dagen fen D. Kalma Ynhâld I. II. III. IV. Nachten en Dagen _For Dr. J.B. Schepers._ I. Myn frjeonen fen it Friezne folts, de stamme Dy’t groeit en bloeit en delsiicht jimmeroan Mei rike rom, hwaens wiid-forneamde namme Is lyk in roas, prieljend yn sinnemoarn, Towile ljacht yn loft, fen fjûr oerflamme, Twinkeljend riist, fen rouswart net bidoarn, It folts dat strange stoerens flink biwarre En nea syn machtge moed net skriljend sparre— Nou harkje nei myn tael, dy’t tsjustre tinzen Omtovert yn in swide simmersein’, Forhellet fen in lokkich lot dat jinsen Troch Walhals wrâld ús wenten waerd talein, Frijmeitsjend tel fen ’t ûnwit, dat fêst finsen Hie ’t froede folts, troch twivel skriklik slein: Det heech wy hâlde hwet de goaden retten Ta lok for ’t lân, dat hage oan hjar herte. Myn wirden, wêze as streakjende streamen Warber hjar winend troch it lege lân, Lûd-laitsjend tsjin de blomt-biboerde seamen Heech-krêftich strûzend nei it sin’ge strân— Wol wittend det hja nomle nammen neame, en Wêze as de krêft fen Fryske frjeonehân, Dy’t fieling wytget heech fen macht en trouwe Det út ús hert stil weislûpt doffe rouwe. Dû den, Forseti, God by hwa de wetten Biwarre binne dy’t lân hâlde yn stân, Wittend troch ’t wird fen dy lang to biletten Det ûnksfloed bluistrich brûst oer ’t laeitsjend lân, O meitsje det myn machtleas wird oergetten Fen goud flûnkert as sêfte stjerrebrân Op winterjoune as ’t klearloftich ripet En moanne myld de kâlde wrâld bikipet. O ho is dit, det mei skier skaed oerditsen Yn nearzge nacht de Friezen soargjend gean, Det wize witnis yn twivel tobritsen Kwynt, riedleas-stil de heechste haden stean, En moaije marren drôgje yn flues bilitsen En rûzich-rizend rjeauntsje yn rouwe-tean? Hwet is wol bard det leech delsloech de lânnen, Forrie? Forbrekken fen heech-hil’ge bânnen? Allyk in blom, dy’t nei narjende nachten Einlings hjar prûze pronk út fâlden teart, Lykwol troch wylde wolkenkloftne klachten Hjar wifsin wachtsjen wer op waermte leart, Sa scille dos wiidút wâljende slachten Hwaens machtstream, teamleas, nearne en nea waerd keard, Forjitte moed to teanen op hjar fjilden, Dy’t faek al, warrich, warbre striders tilden? Yn wite wéklean weinje wide mieden Wyls ’t lege loft trurich hjar triennen skriemt Oerstjelpe fen lijen om lytse dieden.— De griene groun wirdt modder-smoarch togriemd Allyk yn ’t skiere, skrouske skimerskieden In joune yn hjerst, mei leedwyt nea útfiemd. De lânnen swije yn lijen om hjar soannen Dy’t preauwen wrange drank út boasheitsboarnen. Toskromfle stjert it blomt, dat boartlik bloeide Yn jonkheits minlik-mylde, fleurge tier. Sis, hwer is ’t djier, dat oars sa dwyldrok djoeide Biglânzge troch seinjende sinneswier? It libben wiis my, dat op grounen groeide Oerwiuwd fen nôt dat nige hein en fier Hwennear de wyn striek oer de swiere ieren, Ta nocht fen alle ljue, dy’t sjênde wieren. Allyk natûre trúrt om ’t ljachtforskieden Ofskodzjend al hjar skat fen laits en lok, En ’t grize waes saeit oer de tierge mieden Mids einleas teamleas streamend reingeklok, Towile omhegens yn blinkend útblieden Weikwynt it lêste ljacht, suchtsjend yn flok, Sa ek dit lege lân, dat doelleas lôket Ho’t langjend ûnk syn libbensbeam biplôket. Nou fielt it folts, det Frigga’s sêfte seine It wyld-oanwâljend kwea net keare koe. Net weef’t hja mear de wolkens, goud-ynleine, Wytgjend it lân det ’t yn hjar hoede stoe, Mar einleas reint en heilt it yn bisleine Lânsdouwen eft it ljacht net ljeavje woe Hwet hjir oan mylde moaijens súntsjes slomme, Allyk in boi, as drôve dreamen komme. Ho is den dit, det mei skier skaed oerditsen Yn njoere nacht de Friezen soargjend gean, Hjar moaije marren drôgje yn flues bilitsen En rûzich-rizend rjeauntsje yn rouwetean? In wrede wrigge hat nei ’t folkshert stitsen, Jimmer scil ’t lân nou stean yn klachtenklean... Myn wirden wjokje sêft mei glâns omhegens, Forheljend fen hwet daette d’ âlde dregens. Allyk in mar mei tins fen tank ûntweitsjend —Hwent myld streamt moarntiidssinne glêdde gloed Del op de weagen, dy loksil’gens smeitsjend Net mear de bounsnoat binne fen it tsjoed, Myld-widzjend eigen krêft sa klear bilaitsjend As wier nei ’t winewoeljen ’t ljachtfeest hjoed— Sa libbe lang it folts yn frjeonskipstrouwe, Towile it steunde op ’t goed, dat goaden jowe. Allyk dy stil oerwyndre warbre weagen Njuentsjend weistreame yn widzeklang en sang Fen lústrjend leafreid,—hwêr’t se hinne teagen, Dat wit allinne sinne’ twinkel-twang— Sa waerden slachten dy’t ringen forfleagen Wei yn it blau, neiljuentsjend lang en lang, Mar ljeafde en rêst wier ’t libben: fier fendinne Bleau blynjend ûnk troch Frigga’s machtge minne. Yn hûs wier ’t heit dy t ynsjochsklear en kliuwend Oan witnis jimmerwer syn oarders jowch, Fêst-rêstich neikomd en fen wearde bliuwend; Al ’t dwaen wier krêft en krektens, nea net rûch, Mar bûten yn it libben, steatlik driuwend As hwer’t op ’t skip de wyn de seilen sloech Dêr wierne wet noch strangens net fen neden, Hwent ûnbidoarn en suver wiern’ de seden. Wier ’t net fen ’t folts de bernetiid, de gouden, Yet ûnbekliemd troch boasheits ûnkswier swart De dagen, do’t de Friezen fêst fortrouwden Det by in stoere stamme leed net bart? Hja gyngen op fjilden dy’t nea net rouwden, Dêr’t ninter stoun ’t forkearde fet op hat, Towile blommen bloeiden foar hjar fiet en It klearlûd fûgelt song syn golle lieten. Do spoun ek Frigga wolkens, ryk oan rânnen Weve mei poarperrea en sêft goudgiel, Slingere wiid as lange ljeafde-bânnen Oer blinkend-blauwe sé, sadet oer hiel It stimmige lân en oer minlike strânnen Gerdinen wiuwden fen side en forwiel, Hwent hja hie núvre nocht oan blide ljuwe, Dy’t stoer en sterk as bern dochs bloeijend bliuwe. Sa wier ’t alear.—Do kaem de god, dy’t jimmer Slij silligens siket yn wrange smert Fen alles hwet slomjend yn sêfte simmer De goaden nei leit oan ’t hillige hert. Hy is fen tierge fleur in wreed bidimmer Hwent neat him sa as libbens-lôge let; Glêd gliidt in glimke om syn mûle hinne Sûnder de blierens fen der Asen sinne. Allyk de spin forsichtich riicht syn reagen Moarns silver-laitsjend mei hwet dauwe ynlein, Triennen dy ’t trúrwyt streamden út nachts eagen Yn taeije tried sa ljeaflik-troaikjend lein, Det miggen, ljeavjend dy wiuwende weagen Ringen sin-wif dêr woelich binn’ ynflein, Sa lôket Loki glimkjend ek, ho’t minsken Tel finzen binne yn ûnfoldwaenbre winsken. Do’t dizze den yn ’t wide Walhal wenne, Wier hwet er die allinne skimp en spot. Do’t er lykwol yn skiere wrâld’ne herne Bûgend en dildzjend ’t wrede wroegerslot Meitôgje moast, stie sûnt hwet ea waerd berne Machtleas tsjin wrek fen dizze wylde God: Oer hiel de ierde brânden lytse dieden, De lânnen rekken ringen oan ’t forblieden. Hwet wier de wyn, dy’t oer de wâlden waeide Oars as syn amme yn ’t tsjokke tsjuster blij, Towile er wirden oer de fjilden saeide Oanfiterjend ta dieden, njoer en nij? Hwent hwet sa flaeirich-sêft de minske omaeide, Dat brocht forrie en tsjoede tsjeaverij. Allyk fenynge wyn út sân’ge lânnen Dy’t laitsjend libben daet op fruchtbre strânnen. Der goadne krune wier al griis en tsjûge Ho’t krêft wiek út hjar lyn’ge lidden wei, En ’t wier as rêst hjar rjeauntsjend-wiuwend noege. Wyls ’t einge waerd hjar lange libbensdei.— Hwennear de Nornen wytgjend sprieken, bûgde Odin syn holle djip en harke en swei.... Moedleas wier ’r wirden fen ’t ôfmêdzjend witten Det de foarsizzing kaem om ûnk t’ ûnthjitten. Baldur, de simmerseine yn fjûr fortige Brocht oer Walhalla swiere triennenrein; Hy, blier en sêft allyk de simmersigen Mei jimmer glimkjen troch it libben tein, Wier útbloeid as de blom, dy’t reinswier niigde De hege holle as kaem it wêzensein, En drôfnis doarme en stoarme oer Walhal wylder, En swarte wolkenwrâld al soeler sylde er. Mar yn hjar moed bleau myld de ljeafde ljachtsjen, Dy’t Frigga fêst oan frije foltsen boun. Warber scoe hja wêze tsjin ’t wiffe wachtsjen Sa lang hjar hân de fearrenwolkens spoun Yn foarse striid tsjin ’t nearsich-narjend nachtsjen Dat drinsje woe ’t ûnwiten-wiid wrâldsroun. Sa waerd it ûnk lang keard fen Fryslâns fjilden Dy’t, seineswier, de rykste tier yet tilden. Mar einlings Loki woun. Hwent yn it herte Der Fryske stamme wier de habsucht komd Dy fen de wiidste grinzen net waerd bet en Nea jowch oan rêstige blidens de romt’. En yn it moed fen Frigga wâlle smerte, Skôgjend ho’t rou fortrape waerd hjar blomt; Hja wist, sa kaem de lang forwachte ûre Det Walhals wûnder foel, ’t ûnbûchsum-stoere. Lykwol sa wier it troch de Nornen net bisletten Det Fryslân kwine scoe yn dize, sûnder rom. Allyk in swan, mei blankens swiid oergetten Drôgjend syn wei troch ’t stille wiet rounswom, Den wiid útslacht syn wjokken, as opsletten Hy sjocht syn liif yn tichte wetterkom, Sa stie de stamme ek op do’t eang hja seagen Ho’t lange leedzjeweagen nei hjar teagen. Yn bloed-streamende striid waerd fjûrich fochten; Leech lei de loft oer lânnen, swier fen rein. Omdôchs hwennear de Friezen frede sochten, Hwent jimmerwer waerd oarloch hjar talein; Ho’t d’ âlden, heech fen wizens, soargjend tochten Oan Frigga’s nea net weeg’re, gouden sein, De goare mist bleau griizjend oer de lânnen, Net boarte mear Hjar laeits oan wolkenrânnen. Sa kaem it wol, det mei skier skaed oerditsen Yn nearzge nacht de Friezen noedfol gean, Hjar moaije marren drôgje yn flues bilitsen En rûzich-rizend rjeauntsje yn rouwetean, Wyls ’t wize witnis, yn twivel tobritsen Kwynt, riedleas-stil de heechste haden stean, Hwent Loki wier ’t dy’t leech delsloech de lânnen En laitsjend oanstiek lôgjende oarlochsbrânnen. II Lyk op in dizige dei de wiuwende driuwende wolkens Moedleas skrieme hjar mist, ynweevjend de skiere lânsdouwen, Wittend fen wille noch rêst—de weiden, weakjende, suchtsje As wer in triennengjalp oppatst yn de kweazige fjilden, Spat en sputtert en spielt fierwei de fleur fen de finnen— Sa ek, d’ eagen foardel, fortrapen de machtige kloften ’t Tierige grien en it blomt dat lake op it lân fen Wâldherne. Lyk as op simmerske joun de legere loften trochgounze Wirde fen ’t dounsjend gûd, det sterk útspannend syn wjokjes ’t Loftrom brommen docht—de sinne dûkt del yn it Westen Seinjend mei skiedende laits de pronk fen de romme lânsdouwen; Swier ammet d’ ierde den út, de siken stjûrende stadich Fierder yn ljachtsjende loft, yet stil neiglimkjend fen weelde— Sa ek dindre de groun en trille fen droanjende foetstap Do ’t de Friezen dêr drok omrounen oer ’t âlde Wâldherne. En lyk it lûkt yn ’e loft, in hjerstjoun skimerbiljachte, —Glimkjend slommet it fjild, en stjerte flikkert en twinkelt Wytgjend fen winter en tiid det it wetter tostjurret en boun wirdt; Roppende goezzen yn ’t romme dy krite sa skril troch de stiltme Det Natûre hjar nacht biwoellet yn earnstiger swijen; ’t Wjokkenwynderjen siicht yette nei mei lústrjend gesûzel— Sa dreau gounzjend omhegens forskaet fen stimmen en lûden, Jimmeroan kliuwend oant wer oereinriist ’t wûnder fen Walhal. Hwer ’t wiid-widzjend de bosk syn grienswart driigjende wjokken Ynkoart’, littend it ljacht mei laits op de freedsume fjilden, Wylst ek de Middelsé mei steatlike stiltme dêr streamend Rêstich in rûsliet sjongt en stadich syn seame omheech tilt, Heal-moannefoarmich útspraet bitwiske de bosk mei syn wjokken En sêft-rjeauntsjende sé, wier it plak for de plachtsjende lânsdei. Hwer’t yet wiuwde it wâld, smûk risseljend tûken en twigen Lyk in gerdyn forwegend as winen dêr bernlik op boartsje, Stie al wachtsjend de sit for him dy’t it rykst wier oan witnis. Noegjend riisde er oerein, in stipe for ’t each fen de Friezen, Lang yn twivel oer ’t lok en de takomst fen ’t hillige heit’lân. Lyk as in skip by nacht yn tsjoenende tsjusternis silend Lyts by de romte fen ’t wiet en lyts tsjin de krêft fen ’e stoarmen, Langjend en eangjend aloan rounstoarret nei wytgjend geflûnker, Twinkeljend skynsel yn ’t blau, dat hoedet de weagenbiwâlder— Einlings skoert den it swirk: it stjerrefjild wiist wer de wegen; Tankjend ropt men in lûd oan Natûr for de nachtlike stipe— Sa waerd rom ek it moed fen hjar, dy’t doarmen en twiivlen. Wier ek lêstich it paed, det liedend út ’t fierste fen Fryslân D’ âlden opgean die nei hwer’t de steatlike lânsdei Jierliks hâlden waerd, dochs wierne hja allegear kommen Hwa’t der soargen for ’t folts, det wif as in flinter net neitinkt; Wiis wier hjar wollen en winskjen: hja tsjinnen it lok fen hjar lânnen. Fierwei wierne hja komd, de harkers yn ’t hege Wâldherne: Wiid yn it roun wier forneamd de wizens fen Holder, hjar haedman. Krêftige wirden fen ynsjoch, bisibb’ oan de witnis fen Walhal Rûsden der myld út syn mûle, allyk op sânnige hichten Ljeaflike wjittringen súntsjes as wûnders fen silver, trochskinend Streame yn glidende fal, de toarst der warrigen dwestjend. Ald fen jierren al wier hy en griis; him seagen de âlders Fen it tsjinwirdige laech yn foarsit by ’t hillige lânsrjocht, Dizze hjar heiten hiene fornomd ho’t moedich en treflik Hy in oertsjûgjend wird faek útre yn ’e plachtsjende gearkomst, Waerd der spritsen in rie, dy’t net dijde ta lok fen it heit’lân. Nou wier wyt syn hier, forheljend fen ’t fiere forline, Lykwol libbe yet yn him forstânnich-biskôgjende neitins, Faken útstrieljend yn ’t each, det jimmer it glânzgjen biwarre. Earnst hie sûnt lang mei hjar wjokken biwyndre it nommele antlit Dat to bergjen wist hwet omgyng djip yn it herte; ’t Glimkjen wier him forleard, nei folle ûnderfining en soargen Nou sjênd ho’t yn ’t lân de krêftige gloede forlern gyng, Om’t yn kloften fen tweintich de Friezen ôfswarden hjar goaden, Hjar forkeapjend for ginst oan de leare, dy’t doelleas en bjuster ’t Fijânnen-haetsjen forbea, mar frjeonen de ljeafde ûntkearde, Sa oer hjar bringend de flok fen Walhal, det ninter forjowt oan Soannen dy’t wif fen bitinken, hjar siele oan frjemdsin forkwânslen. Hwa den wierne der fierder, mei wiisheit en witnisse seine? Heech út it nearzige Noard, hwer ’t weagenryk strûst tsjin ’e strânnen Krôljende blommen fen skom rynsk blazend op lege lânsdouwen —Lyk as in hynsder, det wyld de winen en twirren foarbyfljocht ’t Hymjend swit-spegelich boarst bislantert mei flokkerich brûsskom— Kaem hwa’t sjongend en ljeavjend it libben ta roazelean makke, Wolsin waerd hy neamd; nea koene de Friezen him oansjên Sûnder to langjen det hy hjar jaen scoe de laits fen syn eagen. Dochs net wier hy as hwa to fij fen it tsjuster op ierde Dat net loaitse wolle, net wije hjar oandacht oan ’t tsjoede, Om’t it hjarren fortret it skaed to skôgjen by sin’ljacht: Soargjend wist hy hwet swak wier by him allyk by syn lânsljue. Fierders hwer ljeavjend en ljuentsjend de Boarne mei silveren weagen Streamt oant hwer de sé mei langjende ljeafde him opnimt —Heech dêr riisden de beammen en tichte as skouder oan skouder Kearden hja strús de strielen, dy’t patsje woenen de grounen Mossich en wiet fen ’t drippen út trurende tûken en twigen— Wenne hwa leaude forfêst, det Fenris de goaden forslein hie, Njoereach neamd mei rjocht: net noegjend wierne syn eagen, Ninter stoun hie blidens him treastge yn tsjustere dagen, Soarchsum seach syn siele it wiuwende waes fen de takomst: ’t Lok fen it lân wier syn wyt; sa kaem hy den ek op Wâldherne.— Wierne ek nea syn tinzen oan frjeonskip tawijd ef ljeafde. Lykwol rêstten mylder, as winsken, op Wolsin syn eagen, Waerd yn syn wird ek net klear, det dizze him ljeaf wier en wolkom. Den hwer sân en strân en beammen nou minlik bisiikje Hiel de krite to kroanen as ’t prûsste plakje fen Fryslân —Gaest’lân neame it de minsken, en tinke oan bosken en blommen— Wier opwoechsen de man dy’t allinkendewei yn syn dagen Leard hie by al hwet der barde, eft ’t kaem fen Walhal ef Hela Suver to sjên hwet wol troch ivige wet dêrút foartkaem. Seiner neamde men him, om’t syn frjeonen by al hwet hy rette Wolfearts minlike seine ûntfongen op winende wegen; Nimmen wier machtich as hy yn tinzen en stypjende dieden, Hwent hy forstie de sangen der marren, it lústrjen yn ’t beamte. Mei hjar kamen mistreastich de folgjende kloften der lânsljue; Doelleas trapen hja roun, towile yn hjar herte de tinzen Inkeld beaën om bloei for d’ ienris swide lânsdouwen, Nou weikwinend yn wé om ûnmacht en skandlike leffens. Net by machte lykwol yn wâljende wirden to útrjen Hwet hjar ûnrêstich makke, de hillichste tinzen forswolgjend, Seagen hja langjend út nei spreuken fen liedende wizens, Fêst op hjar haden bitrouwend, ienriedich fen wyt en fen wollen. Einlings siichde in stiltme der del: for ’t each fen de Friezen Holder stadich gyng nei hwer’t de rjochtssit al wachte; Siikjend seach er yn ’t roun; do bigoun er de treftige wirden: „Frigga, wolkenspinster, dy’t wekket oer lege lânsdouwen Lyts is ús macht en ús krêft by it hege biwâld fen de goaden. Dochs wol tsjûgje de stamme det yn ús wennet bigearte Alles to dwaen hwet goed is en ljeaf oan it herte fen Walhal. Hwent hwet wierne wy wol as, sjênde hwet tsjoed is en tsjuster Yet it ús wyt net wier, to striden for lokkiger dagen? Swier en griis leit lege loft, ynwoeljend it sin’ljacht, ’t Rouklaed for dyn lân, dat sjocht ho’t Loki oerwoun hat Hwet yn moedige striid op machtiger stipe bitrouwde. O Dû, goadinne dy’t eren as teiken fen ginsten en ljeafde Wevest in wolken fen goud, sei, wier it forkeard fen dyn soannen As hja tankjend en trou, fen Dy forwachten de seine? Jierren gyngen wy rêstich en rommen de pronk fen it heitlân, Wittend det it ús wiisde ’t ûnthjit der ûnstjerlike goaden. Dû waerdst tankber foreare: de stamme minde dy mear yet As de fruchtbere Freya, de moaije en minlike Iduna. Lyk as mûtel-sliepend in bern swiet glimket as wist it Ho’t der in mem for him soarget—hja sêft mei it lok fen hjar eagen Streaket it ljeaflike antlit, sa lake ek it folts yn syn jonkheit, Hwent it wist him feilich en earde de greate goadinne. Noutiids binne forlitten de lânnen troch sounens en wolstân; Unrêst polsket en jaget aloan de warrige winskers Foart yn strymjende striid, oant it libben him skaet fen it lichem. Twadracht spjaltet de stamme, al driigje der slimme gefaren: Binnen de grins fen it lân stean kloften krêftige striders, Stadich stjert it gewaechs, towile brinzgjende buijen Keile hjar lêst op it lân, mei syktme slaend de biwenners. Mannich ljachtkring skôgje wy dat: al lang hat de sinne Lyts de striid oerjown, mei bleke dagen ús pleagjend. Frigga, is ek dyn macht to swak to damjen dizz’ ûnkstream, Jow ús dochs dyn seine, wol stypje dyn siikjende soannen: Ninter stoun kwynt wei, hwet ljeaf is it herte der goaden. Frigga, wolkenspinster, Dû heechste en swiidste Asinne, Odin, wûndere witter, en Freya dy’t seinet mei frjeonskip, Loaitse mei ginstich each nou del op de freegjende gearkomst, Jowe dochs wizens en witnis, hwa’t plachtsje, it bêste bitinsend.” Stadich skoerden de wolkens dêr’t winen warber yn waeiden Mannichfâld yn flarden fen ranend-weiwirdend weefsel. Toarstich sûgde de sinne do op hwet yette hjar hind’re; Blau waerd de himel en rom, hwent Odins ljachtsjende loaitsen Blikkren en flikkren en strielen wer seine oer ’t widzjend Wâldherne. Tankber lôken de Friezen nei ’t lôgjende teiken fen ljeafde, Somlike seine do sa, oansjênde hjar bûrman ef geanoat: „Loaits! Wol hearde dos Frigga ús noegjende fragen en winsken Ginstich liket hjar wille, hja laket sa swiid oer de lânnen!” Dêrop, d’ eagen yn fjûr, spriek Njoereach wytgjende wirden: „Lânsljue, harkje, jim’ earmen oan moed en machtige dieden! Net mear scille de Friezen it lok fen hjar lânnen biglimkje, Hwent foarby is de tiid, do’t moed hjir tige ta achting. Is net de bloei fen it blomt ek boun oan tiid en forganklik? Skoftkes skoddet syn pronk, den wirdt it neitinsleas fortrape, En it forwilet wiuwend en wachtsjend de stoune fen stjerren. Wei ek waerden ús goaden, fordwoun yn ’e brân dy’t forneatge Alle de sillige sealen, it wûndere sieraed fen Walhal; ’t Djoeijen fen Baldur is dien, opriisd yn lôge fen langstme, Hearsker dêrnei waerd de wolf, dy ’t ieuwen al wachtte op ’e ûre Dy’t him jaen scoe biwâld en macht om syn frjeonen to stypjen. Dit den is wis syn wyt, det ús it troaikjende teiken Wer de kreften binimt to striden tsjin ûnwit en tsjoedens, Tinkend, ûnwiten-sot: Fêst helpt ús de seine fen Frigga! Wêze der dochs op fortocht det yn de noegjendste blommen Stiket it skriklikst fenyn en skûlet de slomme der deaden!” Twirjende twivel omwyndre de Friezen: hja hienen al faken Dea sjoen in hillige hope—scoe nou den ljuentsje de loksang? Mar mei feart opsteand spriek krêftich de moanjende Holder: „Njoereach, ûnkenneamer, foarsizzer fen alles hwet tsjoed is, Swijen liz ik dy op, dou soan fen skaedzjende bosken. Yet yn wêzen is hja, dy’t rêddende paden ús wiisde, Wierne wy swak en mismoedich en twivelen bang oan hjar dieden. Jong yet bistû by my, dy’t machtige slachten forgean seach, Jong is dyn wizens by mines, dy’t faek troch hegere stipe Seach hwet goed is en laet ta lok fen it hillige heitlân. Sa den, harkje nei my: slaen acht op myn treftige wirden: Frigga jowt yette de krêft to deijen it ûnk en syn oarsprong.” Stúnjend skôge de oar nei ’t folts yn de swijende gearkomst, Nimmen riisde oerein, him stypjend mei wirden ef teikens: Jimmer wierne hja wend to folgjen de liedende lânsman. Do’t den rêste wer wier, it lústerjen kwynde ta swijen, Spriek wer Holder forfetsjend yn soarch de noedlike wirden: „Ljuwe, dy’t harren kamen to plachtsjen for ’t freegjende Fryslân! Allegear witte wy wol, det wei is de fleur fen ús fjilden, Eangstme oermastert it herte, as faek wy loaitse ho’t blommen Frjemd oan de ljeafde fen it folts, de kiemen fen ’t tsjoede bifetsjend Hjir opbloeije allyk de kleurige stoellen der nachten. Wolle den siikje nei middels, yn steat oermachtich to kearen Hwet der woeljend wâllet út saden fen d’ ivige ôfgroun. Sizze den elts syn sin, allyk ’t him liket it bêste: Hifkjend scille wy sjên hwet ryk is oan wizens en bjuster.” Oant oan it blau fen ’e himel wer pronken de wolkens fen Frigga, Poarper- en goud-ynlein, mei bloed fen de sinne biljachte, Waerd yn Wâldherne oerwoegen: men hope det einlings de stoune Lake, det goaden en minsken ien wierne fen wyt en bisiikjen. Tal fen plannen biharken dy deis de steatlike weagen, Jimmer waerd lykwol de freegjende foarslach weromnomd. Mar do’t de sinne wer sonk, bilaitsjend it leechst fen ’e kimen Klonk der in riedend wird út Wolsins lokkige lippen: „Folle bilibbe ik yet net, en dêrom loaitse net lilts as Sims myn wirden net wierne sa klear en witnis-oerglânzge. Faken, do’t ik stie by libbens bloeijende poarte Hearde ik de stimme fen heit, forheljend fen machtige stammen Dy’t fier wenje, hwer brekt it wiet by de roppende rotsen. Friezen hiene hja west, dizz’ ich fen d’ âljende Noardsé Hie hjar wenten ris tild, mar hûnger wier kommen en ûnrêst— Fier den farken hja foart en sochten om bettere strânnen. Wol is sûnt dy dagen de wrâld fen antlit foroare! Wei is de wille fen Fryslân, mar hwer’t de swalkers nou wenje Blikkert de fleur yen tomjitte en wolfeart widzet de lânnen: Albion neamde men dy om it blinken der rûzige rotsen. Fêst en iendrachtich is ’t folts, bistjûrd troch in krêftige kening, Net om rykdom allinne biromme ta fier oer de weagen Wêze dit lân ús ta ljacht en litte wy freegje ta bounsnoat Hwa’t as hearskers gean oan Noardsé’s westlike strânnen: Machtich bin’ hja en from, hja witte de fijân t’ oerwinnen, Scille mei wizens it wé forslaen, dat ús heitlân oermastert.” Net oan Njoereach hage lykwol de treflike foarslach: „Wolsin, lef is dyn rie, al wirdt er ringen ek oernomd Fen hwa’t jimmer bitocht op makliker libbenswei binne. Krêftich wol ik my warre tsjin dizze fornimstige wirden: Wit, my wêrzget it smeekjen om stipe by foltsen yn ’t frjemde, Ommers hja binne meast út op eigen forriking en foardiel. Grif scille hja hjir komd, ús mieden as eindom biskôgje, Hja, dy forlieten dit lân om minliker wenplak to siikjen! Hearskers wirde dyn frjeonen den tel, en nea scil de lieding Oer ús âlde lânsdou wer komme yn ’e hannen der Friezen.” Langjend seach do it folts wer út nei Holder syn rieslach: Hja wierne sels net yn steat to sjên hwet bêst wier en wirdichst. Lang siet hy dêr swijend, birisle troch sigend gewynder Fen djip-bûgende twigen, biharkjend it sûzjen yn ’t beamte, Hjarkjend nei ’t lústerjend liet fen sjongsum-rûzjende weagen, Dy’t sêft glieden oer ’t djip, bispielend en streakjend Wâldherne. Lang siet hy dêr swijend, do riisde hy steatlik omhegens, Sizzend in wytgjend wird—fier klonk syn rêstige stimme: „Foltsen, harkje it wird, det d’ amme fen Odin my meidielt, Dy’t hjir brûzet oer ’t skom, dy’t sûs’t troch it roeikjende beamte! Ienris ljachtet de dage, det Albions rizige soannen Komme ta stipe en treast, as Fryslân weikwynt, towile Hetsige winen fen frjemdsin it heit’lân de fruchten binimme. Yette, sa sizze de Nornen lykwol, waerd d’ ûre net berne Det wer ús lok wirdt jown, troch foltsen fen aerd ús bisibbe. Eigen krêften wize de wei ta bliere forbett’ring, Sizze ús eigen forstân hwet laet út de kweazige sompen!” Allyk it moed mistreastrich him dûkt yn nearzige nachten —Nearne libbet de glâns fen ljacht troch woelige wolkens, Einlings nei langjend gediker men sjocht in stjerre, dy’t ljeaflik Wytget fen ivich ljacht: wer komt der in wolken, biwoeljend ’t Glimkjend goud dat der flûnkere; men mimert oer ’t spitich fordwinen— Sa ek seagen drôvich de harkers yn ’t âlde Wâldherne. Lyk as yn gloedleas hôf ûnthjittende blommen forwylje, Ien lykwol hâldt it út en teart swiid iepen syn ljachtpracht Det de ljuwe binijd wer loaitse ’t ûnthjit fen it libben, Sa ek de wizens fen Seiner, tanimmend yn liedende ljeafde; Rêstich bigoun er syn rie, dy waerd ta tyljende bougroun: „Lânsljue, as den net ien in foarslach fynt ef in útwyk Rêst wer to jaen oan de fjilden, dy’t tjirmje troch oarloch en ûnwit, Wolle den achtsje de rie, dy’t ik jim’ jaen scil, oertsjûge Det sa lokkige fleur wer laket oer d’ âlde lânsdouwen. Loaitse, myn frjeonen: litte wy siikje nei moedige mannen Ryk oan wizens en ynsjoch, troch folle bifining wolwittend. Dizze den moatte, bitinkend det leauwend oan ljachtsjende tinzen Hjarren fen goaden jown, wy ’t lok fen ús lânnen bitrouwden Oan hjar warber forstân, de hillichste, hearlikste rjochten Sammelje, neffens hokker de treftichste foarsten regearje. Swier wirdt wol hjar plicht, mar Frigga teande ús in teiken Det se forheegje wol en stypje de freegjende siele. Toalve scil wêze it tal fen hwa’t it tsjoede bistraffe, Straffe ek, hwa misledig’t de bliuwende brûkmen der âffaers. Fier oer d’ ierde is de wei to bigean: yn frjemde lânsdouwen Moatte hja, skôgjend it rjocht, oerlizze hwet foardert de wolfeart; Binne hja einlings werom, den scille dy rjochten en rigels Wêze ta ivige wet for it dwaen der warbere Friezen. Seine biginstget it lân en lok biglimket de fjilden, Witte wy hwet it moed fen machtiger wêzens it ljeafst is. Komme den lânsljue, dogge nei ’t wird, det Odin my wytget Hweroer Frigga de wolkens fen seinjende ljeafde al útspraet: Sa oanskôgje wy wer de bloeijende fjilden fen eren!” Lyk as der ljachtet in skynsel oer ’t skom, it minlike teiken Foar hwa moedich en steech de woeljende weagen bifarkje— Sillich rjeauntet de rêst yn ’t boarst fen de treftige silers, Sjogge hja ’t ljacht det lústert fen hwet yn ’t wachtsjende heitlân Nou yette fredich slommet: mar ringen davert de dage, Mijen ûntrôllet it rea ûnthjittend it flûnkerjend findel, Blier yn ’e blinkende moarn strielt mei it flikkerjend skynsel,— Sa ek ealgen de Friezen it kommen fen lokkiger dagen, Do’t hja hearden de rie, ienfâldich en treftich fen ynsjoch. Steatlik riisde oerein de dage-bilibjende Holder, Bliid oer it fruchtber ein sei stil hy de slutende wirden: „Tinken docht dit my oan tiden fen jonkheit en oerliz; Sljochte saken bisprekkend, waerd moedleas it boun fen myn frjeonen, Pleagerich seagen s’ ús oan; allyk yn doalhôf biskoatle, Sa oerleine wy taestend oant einlings der ien fen de gearkomst Glimkjend útre in wird, det bande de twivel en ’t ûnwit. Seiner, tank scilste habbe fen Fryslâns fruchtbere geaën, Litte wy neffens dyn rie, nou kieze út ús midden de mannen.” Do’t sa bikrânse de die hwet retten de dúdlike wirden —Ringen wiisde men oan, hwa’t sammelje scoene de wetten— Gyngen ynfieren hja foart, forlittend de herne der wâlden, Hwa’t dêr plachten dy deis, oerlizzend hwet tige ta stipe Stadich saeide de nacht do del, de stjerren forhellen, Widzjende tinzen yn rêst—dochs bliuwt de langstme nei ljeafde. III Bragi, Iduna en Dû, o Freya dy’t hoedet de frjeonen, Spriede mei ljeafde oer my út jimm’ hillich-seinjende hânnen Det yn my brânne de sang oer treftiger geasten en parte Myld de kinde my ta, dy’t rikt ta de himelske kriten. Hwent ho woe ik, minske sa earm oan fieling en útring Witte hwet omgiet yn ’t hert fen machtige Walhal-biwenners, Wier it net det de goaden, dy’t wizens jowe en witnis, Yn my geaten de glâns dy’t ljachtet út d’ eagen der nachten? Krêftich-ienlûdich wêze de klang fen myn strûzende fersen Lyk as de weagen der sé—hja rûzje geheimich en ivich, Diel útmeitsjend fen hwet boppe stjerren sillige sang sjongt, Wêzend in diel fen it lûd det de fûgels omljuentet yn ’t loftrom. Stadich kliuwt de wei, dy’t laet nei de wenten der Asen; Wrâlden biljachtet de glâns út strieljende streamen fen goudsân. Mids troch skaedzjende bosken gliidt siikjend de winende ljachtwei, Stimmige flûnkring forspriedend oer ’t wâld, det yn tsjuster bitsjoenend ’t Fleurige grien foroaret yn blau lyk as rêst op de rotsen. Wûnder wâllet de skimer fen ljacht en falt troch de blêdden, Al is it fier fen de romt, dy’t de sinne mei strielen trochskattert. Mannige saed boellet op neist it paed; rounlivige krûken Makke út brûns, lizze ré for de langjende hân fen de reizger. Fûgels, blank-silvrich fen kleur blier skodzje de flûnkrjende drippen Of fen hjar twinkeljend klaed, hwennear s’ yn de rjeauntsjende boarnen Dipten hjar ljeaflike pronk ef dronken fen ’t ljachtsjende wetter. Nearne forhelje de beammen fen ljeafde ef fortretlike smerte: Fierwei lizze de lânnen, dêr’t wif en ûnrêstich fen hertslach Lûkende winen widzje ef skodzje de tingere twigen. Nea wirdt de stiltme tobritsen troch ’t kritende kreunen fen ’t beamte; Nea ek litte de fûgels hjar lûdstream minlik wjerklinke: Dit is de swijende wei fen de dea, dy’t laet nei it libben. Einlings forliest den it wâld oan tichtens fen beamt en struwellen, Breder wirdt nou de wei en kleuren forspriede hjar blierens. Yn ûnfiembere fjirt is it fjild bipronke mei roazen, Reade, dy wytgje fen krêft en wite dy lústrje fen ljeafde. Machtich-ljachtsjende stjerren biskine in weeldrige simmer, En troch it fjûrige fjild birôlje de glinstrige slangen —Giftich binne hja net, mar hjar each is twingend en binend— Hiel it linige liif yn de pracht fen wiuwende roazen. Swoel, fol swietrook parset de loft de blommige fjilden; Komt hjir de minskene siele—mar net faek wirdt hjar ûntsletten d’ Himelpoarte fen moarmer, dy moannet ta moedige dieden: Skalden allinne en helden bitraepje de kliuwende Mâlkwei— Dalik binimt hjar de rook fen de roazen it tinzen oan alles Dat hja op de ierde forliet, it libben dat ljeaf wier ef lijend; Skymrich sliept it forline, ’t ûnthâld is forswolge yn swietrook. Dochs wirdt godlike wizens wer jown út de eagen der slangen, Sadet de geast wol wirch is to skôgjen it wide Walhalla. Lyk as nei doarmjen yn ’t wald, hwer it tsjuster syn wjukken al útspraet, —Net is de wei yen bikend, dy’t bringt ta ljachtere kriten, Fierút roeiket de bosk syn tûken, de sinne forbergjend Dy’t syn stjerrende strielen forsieddet op blinkende blêdden, Twivel oermastert it moed, den forbjust’rjende freze for hwet der Njoer bisletten waerd yn de machtige rieslach der Nornen— Einlings riist der oerein in kastiel, mei minlike minsken Dy’t de warrige frjeonlik wer treastgje mei spiizgjende wirden: Net oars blikkert de wente fen Walhal yen einlings yn d’ eagen. Breed leit in gêrsryk fjild, mei waeijende, bûgende raeijen Foar der goaden paleis; dêr boartsje de glimkjende elfen Eltsoar jaende de hân en dounsjend fen sillige wille. Knoppen fen roazen, ûnthjittend, hja drage yn ’e hingjende hierren, Hweryn pronket de gloed fen in sêft-oerwyndere nôtfjild. Loftich wiuwe de glânsen fen side oer de ljeaflike lidden Lyk as de sinne oerrimpelt mei goud it noegjende wetter. Douwen-wjokslach klapt yn ’e loft, as silveren blommen Driuwe hja heech, dy’t Freya it frjeonlikst biglimket fen ’t fûgelt. ’t Moarmeren Walhal drôget der stil; syn machtige mûrren Binne biklaeid mei blêdden fen altyd blomkjende kliuwers. Pylders fen skoarjend granyt biringje de binnenste sealen, Hwer’t de Asen forgearje en plachtsje oer it lot fen hjar foltsen. Treppens hird fen bazalt, oan ’e foarein krêftich forklonken. Liede omheech yn de toer, hwer’t Odin hearsket en neitinkt. Hjir den, yn dit kastiel fen moarmer omwoelle mei blommen Wenje oan hwa troch de Nornen ’t bistjûr oer it wrâldroun bitroud waerd. Jimmer laket loksillich hjar libben, det ryk is oan ljeafde: Wit, as in dei forstjert, yn it West it blieden wiid útweag’t Den is wol fortige hwet moaijer makke de mieden, Wol wein’t d’ ierde mei rjocht, as it nachtskaed hjar ljeafde biwoellet Yn syn mistreastige fâlden—hwent alles op ierde is tiidlik, Blomt en beamt, it fioeltsje allyk de riizjende berchiik— Mar de geasten dy’t fier, for minskelik each net to lôkjen D’ ivige wenten biwenje, net hja binne boun oan de stounen. Hwent as de sinne forsinkt yn it roazerea glimkjende séwiet, As sims de moanne fordwynt efter hjerstich-stoarmjende wolkens, As it wetter hjir tongert, it beamt troch de bangens oermastre Kjirmet en kryt fen smert om it stean yn ’t spoekjende tsjuster,— Jimmer wennet der rêst yn de feilige skerte fen Walhal, Wine der blommen omhegens, dy’t mei hjar suvere swietrook Frjeonskip en frede forspriede yn ’t hillige herte der Asen: Hwent it ienichste tsjoed, det ús wrâld sa lijende makket, Wiksel fen wêzen en dea is fier fen de sillige sealen Hwer’t op ’t antlit der Asen wjerspegelt de wille fen ’t libben. Fredich flûnkert de seale fen Frigga, de wûndere wente: Blêdden fen ynwyt goud biklaeije de moarmeren mûrren; Minlik wiuwt oan de yngong it silver fen side omlegens, Fâlden forglide der sêft, as in sigen syn siken wer ynsûcht. Widzjend-wite wjerljachting, dy’t ôfjowt glimkjende glânsen Makket noegjend-nolk en nommel de steatlike seale. Dêr ek stiet de wiele mei kantige klossen en triedden, Dy’t de goadinne bispint by ’t weevjen fen kleurige wolkens: Wollige dampen allyk sa wâlje de wolkens nei ’t loftrom, Pronk for de himel en treast for de gammel-mismoedige minsken. Lyk as in bij mei ljeafde him jowt yn de wente der leelje, Swiid him fornoegjend yn nocht om de blankens der blommenfoarstinne, Sa ek glimket d’ Asinn’ as hja gliidt troch de kostlike keamer, ’t Each forbliidzjend oer pronk, dy’t past by hjar blinkende hegens. Hjir den wierne yn gearsit de machtichste goaden, hwent Frigga Hie hjar frege ta rie; hwa scoe net foldwaen oan dy frage? Heech op in troan siet Odin en liet mei twinkling fen blidens ’t Alles oerljachtsjend each biloaitse de treftige Asen; Neist him siet de goadinne, dy’t Asgard der noegjend byienrôp, Blank as de tsjelk fen de blom, dy’t him wynt om snilen en leafreid. Leger sieten de oaren. Do’t rêste wer groeide yn ’e gearsit, Riisde Frigga oerein en wytgjend bigoun hja de wirden: „Asen, harkje nei my, foarstinne fen goaden en wolkens! Swiet is wol it geniet to gean hwer njuentet de streamsang, Blinkende leeljes yn ’t wiet hjar silveren tinzen oerspriede Mei it fyn-flokkerich skom fen it wetter, dat strûst oer de fjilden Dy’t nei ljeafde forlangjend yndrinke de swietens fen ’t libben— Wol is it ljeaflik op romten yn Walhal to boartsjen mei ballen, Hjir to goaijen de lâns, to mietten de krêften der frjeonen— ’t Liif to skoaskjen hwer’t sinne in ryklike stream fen it ljachtgoud Jit op it leger lân: foarsiker, dat jowt in geniet ús, Makket de dei ús ljeaf, forriket ús wêzen mei wille: Wichtiger wirk, o Asen, is lykwol hjarren biwarre Hwa’t de Nornen bitrouwden de striid tsjin tsjustere machten. Loai giet it libben foarby en dochs scil ienris de dage Ljachtsje honear wy de tiid fen soarchleas libben bikleije. Warber is jimmer it tsjoed: de dieden der groljende geasten, Hwa’t mei Loki forsein waerd it wûnder fen Walhal to lôkjen Kliuwe oan krêften en tal, mar d’ Asen skodzje de holle Sjogge mismoedich foardel en keare hjar ôf fen dy wytging. Thor, dû wierst dochs warber alear, do’t de doarende rover Stiel de wille fen Sif—wer wol ik dy sjên yn dyn greatme. Freya, dyn laitsjen joech moed oan de machtige ynboarst der Asen— Is dyn priizgjen allinne biwarre for roazen en douwen? Leauwe my, glimkjende goaden, dy dreame yn sillige blidens? Fiersto lang al dûrre de sliep, woll’ einlings ûntweitsje!” Do wier gelúster fen lûden yn Frigga’s strieljende seale, Unrêst kloppe moanjend yn ’t boarst der machtige goaden. Stiltme libbe der lang; dochs kaem de rôljende tonger Do’t de droanjende stimme fen Thor syn tale wer út’re: „Kleijende Frigga, dû de foarstinne fen goaden en wolkens! Wol wier it dy ûnwird, to sizzen mistrouwende wirden Oer de brân fen myn moed, dy’t de warbere lôge biwarret! Tinke mocht it dy dochs, ho’t op myn dizige reizen Ninter stoun ’k myn stoerens forlear, it tsjoede bistridend: Eang seagen jimm’ inoar oan, do’t ik mei Tsjalfi de trouwe Reisge út Walhal wei, nei hwer it ivige iis leit Op griis-winterske lânnen—kaem Thor do werom as oerwoune? Njoggen wiken strûsde ik as fjûr yn d’ amme der winen, Rêd oer it twinkeljend fjild, hwer’t snie de foetten omwoelle. Faken barsten der boijen fen heil út de hingjende loften: Ninter stoun forlear ik myn moed; do’t de tsjoenende Loki Dryst yn d’ eagen my seach ... hwerta dat yette to neamen? Hwent dit witte forwis de goaden en bliere goadinnen Dy’t hjir binne yn gearsit, to hearren nei al hwet der omgiet Yn dyn ûnrêstich moed: wol kaem ik as winder yn Walhal.... Stjerlik binne de Asen, it tsjoede scil jimmeroan groeije Sa lang wrâlden bistean en hjar wegen gounzje troch ’t loftrom. Witte wy net hwet sprieken de Nornen, ûnkearbre foarsizzing? Ragnarok neijert: omdôch en treastleas binne de moeiten.” Stadich sei Odin in wird, det priizge de stille birêsting: „Wiis is de wytging fen Thor: loaits, Frigga, al binne wy krêftich, Seinje wy d’ ierde ek sêft en deije de skimmel der skande, Dochs komt ienris it stoarjende ein; sa waerd it forstânnich ’t Wêzen dat ús yet wachte, mei fleur en sangen to koartsjen. Neame de Nornen net de fijân wizer as Walhal?” Moedleas seagen de goaden, yn Frigga’s seale byienkomd Eltsoar mimerjend oan en mannichien tocht yn him selme: „Hwerfoar tsjinnet it dochs oan tsjusternis jimmer to tinken? Wrang is it needlot en wier—hwerom den dy dize yn ús wente? Better de krânse yn ’t hier, as it swird yn de warrige hânnen.” Lyk in leaden loft mei skriklik-wêrzige waermte Geil en driigjend kliuwt, det meltsers der soargjend nei skôgje, Sizzend: der komt swierwaer—Natûre wachtet yn ûnrest, Bang ropt it fé yn it fjild, it fûgelt biharket de stiltme—: Sjittend skittert it ljacht en blinet yn flitsende flikk’ring Hiel de skriljende wrâld, sa ljachten de eagen fen Frigga, Do’t hja fornaem it wird fen wyljende, ûnwirde birêsting. Spitige tael streamde tel út ’e rounte der roazige lippen: „Goaden, to swak en to lef dy nommele namme to dragen, Loki’s ljeaflikste frjeonen, fijânnen fen Frigga en Walhal! Lyts-ûnwittende bern binn’ jimm’ lyk yn breklik bitinken, Laitsjend fen wille om in blom, net ealgjend it wyt fen it libben. O dû griizjende Thor, o tsjoed oanriedende Odin! Scille den sjonge de skalten by ’t kommen fen ienlike skimer: „Walhal wier as de tún dy toarstjend nei wetter forwile, Hwent de húsman wier warch en tocht oan de stoune fen stjerren?” Brânne de hillige striid, honear wy Walhalla forlitte, Geande nei ’t wazige ryk, hwerút nea in wêzen weromkaem! Swije; bitinke myn wird: hwerom waerd earlike ljeafde Tankber ús wijd fen al, hwet op wei yn tsjustere wâlden Taestend socht nei it paed, det laette de minsken tomjitte? Hwerom beaën de helten om help fen hegere machten, Tongre de striid wer oan en spjalte de pynlike ierde Kreakjend om to fordylgjen hwet Hela forkrige ta kriichsbút? Hwerom stoarren de foltsen om skom-bislantere strânnen Hwer it wite der weagen as kant, fyn-kostber biwirke Waeit, weiwirdend yn ’t wiet, nei steatlik silende wolkens, As de stoarmen kjirmen en skriemden oer beevjende bosken? Dit wier it wêzen der hilde, dy’t freegjende minsken ús brochten, Det de soannen op ierde ús earden as stypjende machten, Striidber allyk de wyn, dy’t reaget de snie fen de tûken, Striidber de sinne allyk, toranend it rôljende deaklaed. Sitte wy dieleas del, bitinkend it lok fen ús dagen, Docht den de wrâld ûnrjocht as hja, net leauwend ús ljeafde Minlik de Dilder biglimket; dy’t d’ earme noegjende tawinkt?” Sêft waerd, Frigga, dyn stim’: Dû tochst oan in hillige frjeonskip: „Hwer de Noardlike sé binjuentet de lege lânsdouwen, Libbe alear in folts, dat great wier en groeide yn ljeafde. Minliker wier it my as de minsken, dy’t earne hjar wenten Sloegen mei noedlike soarch, yn slomme fen winskjende tinzen Omdet Loki, de tsjoede, hjar learde nei rykdom to streevjen. Dêrom joech ik dy lânnen myn namme: hja wierne my ljeaf as ’t Mûtele bern, myn Balder, dy’t ienris hjir boarte yn Walhal. Nearne wennen der ljuwe mei feardiger, liniger lidden, Tûker to sjitten it wyld, mei mylder forearing for ’t goede. Do kaem dizige skimer mei waes fen wiuwende wolkens, En myn stamme forkwynt, oermastre troch ûnwit en oermacht, Lyk as in blom yn in stelt, dy’t pronket yn tsjustere keamer Wilet en stjerrende libbet. Dochs bliuwe de minsken yet warber, Leauwe hja ’t pleagjende kwea út de kriten fordriuwe to kinnen Fêster bitrouwend, o Asen, d’ oerwinning fen ’t ivige en wiere As hwa, wif fen bitinken, foarôf al roppe fen rêsten. From allyk it biheart, wier hjar bea om de stipe fen Frigga, Dy’t hjar ûnthiet to lieden as soannen yn rûzjende nachten. Wytgjend spoun ik myn wolkens—de weagen fen glinstrige triedden Rounen blier út ’e seale nei ’t plak, det hjar wachte oan ’t loftrom.” Fierders forhelle do Frigga, hwet barde op ’t âlde Wâldherne, Neamde de treflike rie en spriek de slutende wirden: „Asen, hearre myn bea, dy’t moannet ta moedige útfier! Asen, ik rop jimm’ op de stridende stamme to stypjen! Thor, jow hjarren dyn krêft, dû Freya de ljeavjende lokslaits, Klinkende sang sjonge Bragi; ik siedzje de seinjende strielen. Wirde ús libben sa wer as eren, yn dagen do’t machtich Wier ús jeugdige moed en bloeide de blom fen ús jonkheit!” Triljend-klinkend klett’re de klang fen koper yn Walhal, Great wer waerden de goaden, bitinkend de tiid fen ’t forline: Striidsin brûze yn hjar op, allyk mei brommende lûden Tommelt út d’ ierde in skomjende stream, dy’t rotsen-oerditsen Libbene weagene hertslach bitwong yn gongen bikrongen. Mar út ’e kloft fen de gromjende goaden kaemst Dû, o Forseti, Earjend en heech gyng Dyn each oer de machtige rygle der Asen, Rêstich rûze dyn wird, det wier lyk in seinjende twirre As in hymjende waermte ’t gewaechs fen de húsman forwilet: „Goaden, loaitse nei my! al binne myn jierren net talryk— O, mear bilibben jimm’ wol, bistjûrders fen wolkens en wrâlden— Dochs is it wizer myn wird net spitich en greatsk to forspijen, Ommers ik wol jim’ sizze hwet yn my lústert myn tinken, Blank, it moarmer allyk, dat makke de mûrren fen Walhal.” Freegjend seach er yn ’t roun; al glimken de Asen meilydsum, Odin ealge eat goeds: hy neamde de noegjende wirden: „Siz’ frij út, o Forseti, hwet moannet it moedige herte; ’t Barde wol mear det immen, jong yette fen wit en bitinken Treftiger plannen seach as hwa’t it silver al sierde.” Tankjend wâllen de wirden fen d’ oar, lyk de weagen oan marsigg’, Njuentsjend in sjongsum liet, det ljeaflik wjerklinkt yn de fierte: „Odin, jimmerwer binne dyn wirden fol wizens en witnis, Stypjend hwa’t swak is en machtleas en stypjend de striid tsjin it tsjuster. Sa den seit myn bitinken: scil krêft wol wêze de liedstjer, Ljachtsjend en wizend aloan hwa’t langet nei lokkiger dagen? Macht foarwis is in bliuwende iik, in ivige berchbou— Dochs wit ik yette to sizzen ho Thor, de treftige strider Loki net dûrjend oerwoun, al like dy swakker en lytser. Wizens en ynsjoch lykwol laet bêst in folts, det forbline Waerd troch listen fen Loki: nou tink oan it wird fen de Nornen Do’t ik yn Walhal kaem, jim’ soargjend de sisters bifregen Hwet myn plichten wol wierne yn ’e warbere rygle der Asen. Hja den, sjênde hwet d’ oaren yn skimer biskûle yet wachte: „Dizze scil sizze syn wird, as Frigga’s freegjende soannen Krêftich yn moarmeren wenten wer bringe it bloisel der jonkheit.” Einlings kaem dos de dei, dy’t de wytging der Nornen al wiisde: Rjucht is, my to bitrouwen de die, dy’t de frede weromfiert. Frigga, ik seinje dyn folts mei it blomt fen hegere wizens, Lyk as de sinne, dy’t sêft syn strielen forsieddet yn nôtpracht!” Blier as in bern sa glânzgen fen Frigga de glimkjende eagen, Rizend mei blidens oerein, sei hja waarme, tankjende wirden. Ienris, Forseti, wier Walhal allyk it fûgelt det wachtet; Mar Dû wierst as it ljacht, dat de bân om hjar kiel wer toraende. IV Read stie de himel op de rêst’ge weagen Stadich-ûntweitsjend, yet de slomme yn ’t each. Wjerskynsels fen de sêfte ljachtbrân teagen Oer ’t warber wiet, dat rimpels amjend seach Nei ’t flûnkrjen yn de kleare striele-reagen Fen wytgjend ljacht, dat oer de wolkens fleach Allyk mei ginstge wyn de skippen sile Troch ’t steatlik wiet, sêft widzjende de snilen. ’t Wyt-krôljend wollich skom waerd ringen reader, As roazekrolders bloeide ’t myld yn ’t wiet. It stjerrend skaed waerd diziger en deader, Wer skôgjend d’ âlde nacht- en dage-skied: Al blider song de sé syn wûndre bea der Om sinne’ sêfte roazen oer ’t gebiet, En wider yn it East waerden de kringen, Fen blier-ûnthjit, de súvre striele-ringen. En drokker, drokker klonk it yn it wetter Fen wille om pracht fen d’ iere, prûze dei. De jonge winen bliezen rouner, better Nou ’t nachtswijen wer súntsjes siigde wei— In fleurge douns hja dounsje, efkes letter Laket it ljacht tear yn hjar laitsjen mei: Earst mijen sjocht it oer de kleurge seame, Den lit it rynsk syn mylde strielen streame. En hiel it poarpren weachfjild waerd oerljachte Troch gjalpen fen de flûnker-sinnerein, Allyk it nearzich swart yn slûge nachten Tobrekt it skynfet mei syn fûnkensein’ —Den swije tel moedleaze minsk’ne klachten Hwent twivel is for ljacht wer hinnetein— De sé song sêft en lûder song de sinne, Lûden, fier triljend troch de ljachtpracht hinne. Nou wiek ek fen der Friezen each de slomme, De flinter, wytgjend wjokke yn glinstrich swart, Dy’t mei syn spinnend wjokgeril lit bromme Tiding fen hwet op stoarme-strânnen bart, Sadet de geast fornimt, hwet ienris komme Troch wrede wet fen Nornen-runen moat; En d’ iersten rounen oer de wide mieden Hwer wiuwend wachten drokke deiske dieden. ’t Minskebestean swevet wer hinne yn swijen Ientoanich, lyk in dize oer ditsen lân: Hwer d’ ieren wylje, krêftleas yn hjar lijen En langstme om ljochte sein’ fen sinnebrân, Dy’t ienris hjar fornoege, do’t it dijen Der winterstrielen lake oer ’t slomjend strân.— Nea laket wiksel oer de libbenskriten, Noch njuentet ’t moed yn lokkich-romme riten. Oars is it mei hwa’t jimmer langjend siikje Nei wiisheits nea bidjippe silvren saed, Omdet hja swiid de warbre geast forrykje Loaitsend hwet sims it wûnder-winend paed Hjar sjên lit: ljachten, dy’t sêft-glimkjend lykje To lústrjen det de wei nei wierheit laet. De plicht fen ’t wêzen oant wy wer fordwine Is steech to siikjen, det wy einlings fine. Sa ek de wizen, dy’t de Fryske strânnen Forlieten om to hearren frjemde wet, De toalve hwa’t it lok der lege lânnen Bitroud waerd, steatlik geande sûnder smert Al scoene ringen hja de grize rânnen Weiwirden sjên fen ’t lân hjar djûr oan ’t hert: It boat lei ré, oer ’t wiet hjar fier to dragen; Heitlân farwol, oant wersjens blider dagen! ....Seach men wol ea in derten famke rinnen, Mei swide libbenswille yn ’t laitsjend each Yn dau-biflûnkre fleurich bûnte finnen, Oertein mei wazich-triljend strielenreach? Oer groeijende ikkers trapet sêft hja hinne, Den dounset hja allyk in marreweach; O hwa’t dit skôge yn skimer-silvren dage, Foar him is ’t fier, do’t hy delbûke klage! Neat is op ierde hearliker as strielen Fen ’t fjûr dat nôtgoud glânzgjend gloeijen docht, Dy sterk en stypjend alle tier skewiele, Elts minske ek, dy ’t mei noed nei takomst sjocht: De brân fen boppen makket ’t swakke stielen, Jowt minlik treast hwa’t drôf yn twivel socht: Dit is de ivich-treastelike seine By alles, hwet de nacht en skierens skeine. As Maeije komt: it romme fjild mei blommen Bisiedde, jowt al ljeafde-waermte op, En lústert fen it nomle, dat scil komme— Yn lije loften rûst de ljurkerop; Hwet yn Novemberwaer jamk hast forklomme Bloeit wer sa blier by maitiidsblommen op, It ljeafdelibben glimket myld tomjitte... Myn broerren, wé oer hwa dit lok forstjitte! ’t Folwoechsen foarjier ropt de rykste nammen Dy’t ienris klinke oer winskjende wrâld, Is ôfglâns fen slomjende, ljachte flammen Dy ’t ienris brânne it treastleas, tsjuster wâld, Hweryn biskimle en kwinend-âlde stammen Hjar longrjend libben liede yn ivich skâd, Towile hja ’t forheegjend sicht binimme Op ’t lok, dat seinje woe sa sêft en dimmen. Fen dat ûnthjitten lústert ’t sé-ûntweitsjen Allike goed as ’t fjûrich-gouden fjild: De weagen witte blier hjar nocht to smeitsjen, Skôgjend ho’t ljacht de prûze holle optilt, As moarns yet ier de reade loften reitsje It wiet det fen it streakjen efkes skril’t; Mar wiffer as de lânnen lok ûnthjitte Wol ’t wetter faek syn earste laits forjitte. Hwent jimmer wennen dêr deijende machten Dy’t djip biskûle op skimer-grize groun De swarte nachten langjend, warber wachten Oant ien fen harren nije bút wer foun. Hja âlje bang hjar treastleas-rouwe klachten Wiid klinke dy oer ’t romme djip yn ’t roun— Wyld is it wûnder det sa blij bilovet En ringen bliere libbensblommen rovet. Jamk waerden minsken berne, dy’t al hienen Yn teare jeugd de winsk nei ’t woelich wiet: Boarten de bern oan ’t strân, ho hearlik wiernen De streakjend-sêfte weagen oan hjar fiet; Waerden hja feint, hjar ljeafste tinzen wiernen Oan hwer’t al klonk der geasten noegjend liet: By sillich lok, by weadoms wûndre stounen, Jimmer dy bânnen fêster twingend bounen. Fordildich wachte ’t wiet. Laetten hjar paden De minsken einlings ôf fen eigen gea, Blier twinkle ’t wetter; yn syn silversaden Kaem ljachtpracht fen it moarntiids roazich rea —Skouwend yn skimer komme skiere skaden Foarsizzend hwet der Nornen wird wier: dea— De wolkens tommelje op, swijende weagen, Den skûrre de twirjende touwerfleagen... It boat de wizen draecht. Yet kleure kloften Fen flûnkerskynsels swiid de ljachte sé, En silverlûd’ge skommuzyk-geroften Witte net fen ûnrêstich winkend wé, Nei stadige en tinzenswiere skoften Sinkt wei de wyt-beslantre Fryske ré: Fier rikke d’ eagen oer de djipte hinne Eft hja it ljeave lân yet lôkje kinne... De sinne kliuwt allyk hjar krêften kliuwe Seinjend ’t reafallich, laitsjende sébern, De glimkes oer ’t widzjende wetter wiuwe Om jimmer riker pracht, en prûs to sjên Patsje de strielen weagen, dy’t yet bliuwe As roazen glimkjend: ’t lok giet net forlern— Nôtikkers hwer’t de pronk fen ieren bûget En minske-each ta libbenljeavjen noeget. Natûre wol de treftge wizen sprekke Fen yn Walhalla wachtsjend lean en lok: Sa scil hjar net it hege herte brekke, Om ’t fier fen eigen hiem, de plicht hjar drok To siikjen seit nei wetten, hwerfen wekke De frijdom wirdt, en weinomd Loki’s flok; Ald is hjar krêft: yn moedleas ein-oertinzen Waerden hja skielk al fêster, fêster finzen. Allyk in bliere lytse ljachte wolken Súntsjes bisilend de brânnende loft: Wiid flikkerje de fjûrge sinnedolken, Mar hy giet steatlik fierder, blank fen noft, Njuentsjend fen Walhals hege wenten, nolk en Jimmer trochklonken fen muzykgeroft, Sa ek it skip, stil silend nei de strânnen Dy’t wizens jaen scille oan de lege lânnen. Djip yn it East wirdt den it rea oerditsen Mei wûndre wolkens, driigjend-blau bilein. Hja ha’ de glâns der dage ringen britsen, Do wierne hja oerwinnend fierder tein; Krollige koppen binne heech opstitsen, Fen kleur de klaei allyk, by staed’ge rein— Fordwoun is gau de gloed, hwer’t sêft earst sweve It sinnefindel, det d’ Asinnen weven. Den bart wer, hwet al faek yn ’t hege barde: De sinne flechtet for it longrjend dier, De wolf, dy’t by de laits fen Loki swarde To deijen de seinjende sinnetier, Om’t dizze jamk syn tsjustre macht fortarde, En him mei ’t fjûrrich swird sloech wounen swier: Rêd flechtet sinne ringen dêrfendinne, Moedleas, om’t dochs de wolken-wolven winne. Allyk it wyld troch hetsge hounen jage De iepen fjilden stoarmehird oerfljocht —It loaitst net ’t ljachtsjen fen de blommedage, Allinnich is syn geast op flecht fortocht: Nei fleane hounen, hearrend ho’t it klage Om ’t neat meilydsum nomle stipe brocht— Sa ek de flecht der sinne, krêftich bliuwend Al komme wylde wolkens tichter driuwend. De blauwe tsjusternisse kliuwt al heger, Lead parset fêst de wiffe weagen dol En altyd wirdt syn gleije gloede dreger, Fen deadlik-driigjende ûnkenwytging fol; De sinne sakket swymjend stadich leger, Wei wirdt de laits der strielen, myld en gol: De striid bigjint, for ien mar ’t libben daget— Yn skriklik swijen stil Natûre klaget. Foar d’ eagen fen de toalve earwirde wizen Wounen de wolkenwolven jimmer wei: De hierren fen hjar wiuwend-wide, grize en Djipblauwe hûdseam’ kamen sinne nei, Men seach fen fierren wol de kloften rizen, Towile bang de tonge it wird forsei; Koart dûrret d’ ûre fen it sinnesinken, Neat sjocht men mear oan hege himel blinken.— It leaden klaed skouwt jimmer fierder; ringen Is hiel de himel gloedleas-glei bislein. Yet heart men net de wolf-oerwinning klingen. Wûndere stiltme is oer it wetter tein, It drôget, rimpelleas; wolkens bikringe De blik út langjende eagen om ljacht-sein’; Sa gean’ foarby de neare en stille skoften En amper amje wide wetterkloften.... Den boldert it rou yn de slomjende kloften Dy’t driigjend dreauwen op der sinne fjild, Droanjende ratljende tongergeroften Roppe lûd-bearend, troch de himel trill’t De swiere laits fen ’t deijend djier, det noft en Skatrjende wille hat, as d’ ierde skrilt. En fierder skûrt it kreakjen, oant it wetter Him krôllet ûnder ’t slaen en stoarm-gekletter. Den brekt de djipte woast de sterke bânnen, Klappend it skom mei fûle feart omheech, As treastleas fûgelt yn stoarmjende lânnen Sa saeit it doelleas-twirjend wer omleech; Wiid gappet ’t wetter mei syn rûzge rânnen As de wyn wer snijt mei flymjende feech: It wirk fen Loki’s frjeonen, wylde machten Dy ’t lang op bút fen ’t blomt der ierde wachten. Allyk in draek mei skerp ombûge bochten Wech ende wear yn stoarm syn liifpronk slacht: Boartsjende boikes yn hjar wille tochten Net om it fallen fen de wolkennacht, Towile omheech nei hwet der doarme sochten De skiere ruters, jimmer wach op wacht— Sa strûst it skip, hweryn de toalve sitte Dounsjend de dea ûnkearber-rêd tomjitte. Hja fiele wédoms wûndre wounen, tinkend Ho’t wachtet jinsen ’t eigen ljeaflik lân Op romme wizens, dy’t hja ryklik skinkend Meidiele scoene, ta in iivge bân Oan hwa’t by rotsen, heech oan séich blinkend Wenje op it fiere, skombirânne strân. Sa kaem den d’ ûndergong fen d’ âlde stamme; Net mear scoe klinke hjar romrofte namme... Sa drôgje hja. Ho wirdt it wrimpen dounsjen Fen ’t wiffe skip hommels sa widzjend-sêft? Weiwirden is it skriklik-droanjend gounzjen Fen kringende en krimpende stoarmekrêft: Wrâlds hertslach, niis it nearzich-woelich bounzjen, Wirdt as de twirre oer steatlik-rêstge grêft.— Wol is it stiltme twisken stoarmefleagen, Allyk de doarmers jamk wer hoopjend seagen? Forheard loaitse de wizen: kleare streamen Saeije sêftread heech út de wolkens wei, Dy’t ljeafdeseine en blier ûnthjit hjar neame Mei lústerklang, as treast nei ’t rou gegei; Toskoerd binne de tsjustre kloften; seamen Mei roazerea biboerde prielje nei— Skomflokken rane yn ’t wiet, langjend nei rêste; Swiid twinkelje ’lyk kerskes d’ alderlêste. Allyk in fûgel, kennend ’t fiere nêst en ’t Wâld, hwer nea him net de rêst forlit,— Wis fljocht er oan, en skôget ho’t de lêste Der weagen stjert, hwer’t ljocht it strân oerjit Mei glânzen—dochs syn eigen tinzen rêste, Wylst sinne him mei stypjend ljacht bisnjit, Sa doelfêst streaket ek it skip de weagen Dy’t, rêstich nou, fen fiere kriten teagen. En wylst de wizen stoarjend roun hjar sjogge, Wirdt ’t harren dúdlik, ho’t it wûnder kaem, Hwet machten wylde stoarm bidarjen dogge, Allyk de tommelstream in sterke daem: Strieljend fen each hja ûnforwûndre sjogge Hwa’t driigjend ûnk sa soargjend fen hjar naem: Forseti sit oan ’t stjûr: en seinjend wanket Wer Frigga’s laits, dy’t myld en minlik tanket. Loksillich hwa’t op ierd de goaden skôgen, Hja geane it libben troch yn romme rêst; Hwer’t oaren lêsten lang-swiersettich tôgen Yet tinkend oan forliezen, dy ha’ wêst, Binne hja klear fen geast as flûnkerlôgen, Blier as in dou, reizgjend nei ’t nolke nêst; Hwer’t oaren oer hjar libben suchtsjend tille Fine yn hjar iivge rêst hja swiden wille. As nou de wizen, lôkjend, klear bifine: Sa kaem de god, dy’t Fryslâns loksstân wol, Den ringen hjar pleagjende soargen fordwine, En ’t wêzen wirdt fen mylde frede fol. Binijd nei ljachten loaitsend, dy’t der skine Ut mylde loften, steatlik-sêft en gol, Forseti’s hillich, minlik antlit skôgjend Binne as it slomjend wiet hja rêstich drôgjend. Hwent út syn glimkjende eagen blinke goede Foarsizzings for it lok fen ’t ljeaflik lân, En om syn lippen gliidt in laits as woe de Alfadur sels myld seinje it smeekjend strân, En Frigga wer ta skrik fen ’t machtich tsjoede Flûnkerje litte sêfte ljeafdebrân: Ho myld nou klinkt muzyk fen widzjend wetter, Natûre smakket libbensswietens better.... Allyk yn lette simmer wite plommen Fen ’t prûze hoarsblomt waeit oer weeldrich fjild —Wynderjend, wiuwend wierne hja kommen En dounsjend ha’ se ’t lichte liif optild: Hja habbe wol de willewet fornommen, Dy’t yn der blommen libben jimmer jildt— Sa driuwt it glânzgjen oer de teare weagen, Glimkes, dy’t myld út Frigga’s eagen teagen. Nou leit der earne in eilân yn de wide Sâltwetterkloften dy’t it lege lân Streakjend omamje, stimmich-klear en blide Geroften rjeauntsjend oan ’t blinkende strân. Heech tilt oerein de rotsenmûrre, swide Kleuren der ljachtsje as yn reinbôgebân; Allyk in wacht yn ’t wiid, wytskom-omflokke Biharket it, ho’t leech de weagen klokke. Forseti’s eagen rikke nou dêrhinne En folchsum strûst it boat syn winken nei: Rounom, hwer’t laket goud-mieljende sinne Wize hja rêstich-richtsjend rjochte wei; Ho’t nearzge nachten den ek pleagje kinne, Seinet Forseti,—oer is ’t eang gejei— Sa sylt den nou it steatlik, doelfêst driuwen Nei ’t plak, hwer foarse rotsen wytgjend kliuwe. De wizen loaitse ’t lân. Forseti swijend Forlit it skip: hja folgje wûndrjend him. Rizich rint hy oer ’t strân hwer’t freedsum-wijend De weagen sjonge mei silveren stim. En hwer in gong troch rotsen laet, fornijend Ho’t ségeweld it stienblok wier to slim, Kiest hy syn paed, wyls ’t fier in skymrich ljachtsjen, Fordriuwt it ûnwis, treastleas nachtskaedwachtsjen. En lûder rûst de sé troch rotsengongen, Hweryn de wyn gjin útwyk fynt binei— It iivge, hwerfen jamk de weagen songen Waerd wer in skip yn ’t longrjend wetter wei; Wiid amje den de wylde wetterlongen En sûge oermachtich alles swolgjend mei: Wer is it Hela, dy’t djip ûnder d’ ierde Rove hwet blier op libbens mieden tierde. Yn ’t midden bûcht de wei, dy’t harren laette Wiidút en wirdt ta timpelfoarmich plak, Hwer mânske pylders, dy’t de romte skaetten, Heechtille it swier-oerspriedend tsjuster dak; Alear hjir preesters, rûch fen antlit, daetten Wyld-ôffers, bliid fen Walhal oannomd strak— Allang forstoar it folts, det ienris wenne Op dizze fiere, njoere rotsenherne. Den swaeit Forseti fûl de striidbre bile Dy’t oan syn side dieden-longrjend hong (Letter yn Ragnarok de fijân swile Yn swé for Dea, do’t dêr de striid ta twong) Allyk de douwen, blank fen wjokslach sile, Honear hjar wite flecht de loft trochkrong, Allyk in fjûrge slang yn leaden loften Krôljend him winend troch de wolkenkloften. Myld-klinkend klettert ’t brûs op stoere stiennen, In wûnder triljen krûpt oer hiel de groun, Lyk as honear nei wolkens-útslaen sinne Hjar fûle strielen prieljend smyt yn ’t roun: Ringen strûze de skaden dêrfendinne, Nei lytse skoftkes is it swart fordwoun— Sa springt heech op in prûze wetterbôge, Flûnkerjend, klear allyk de ljeafdelôge. Mei fyn gesûzel falle del de drippen Dragend yn hjar tear-sêfte silverskat Fen ljacht, ynwyt as hwer op stive klippen In weach mei skom bisiedde wyld útspat. Sa wytgje wer dy blanke ljachte stippen Utsjongend sêft hjar wûndre seine, det Wol-machtich is de god, dy klear scil riede, Hwet for it lege lân ta lok moat liede. Swijend de wizen loaitse. ’t Reauntsjend rûzjen Wirdt krêftiger en waechst yn klearens oan— Men wit net eft it widzjend weagebrûzjen Nou lústert yn syn iivge tinzentoan; Ef is it wol, det sêft it sulvren sûzjen Rizend as sucht fen d’ ierde yn simmermoarn, De sprake is fen de God, dy’t súntsjes wiket Nei hwer’t in herne om ’t hearlik ljacht yet siket? Lyk as de skimer weistjert for de strielen, Sa wirdt den ek der wizen twivel wei. Forsteanber wirde stadich wirdedielen, En ringen klinkt de kleare tael, dy swei, Sizzend hwet tsjoed wier yn der Friezen pielen Wizend de wei nei wol-biljachte dei: Forseti neamt it goede for de lânnen, Seit, hwerom dylge waerden d’ eable stânnen. De wizen skôgje yn ’t ljacht, wylst hy de wetten Hjar tsjut en wiist de plichten fen hjar team. Sa waerd dat nea fen ’t heitelân forgetten Hwet ek útwiske waerd yn stounestream: De fjilden dy’t oan wide wounen bletten Bloeije op, as Maeitiids de kastanjebeam— Foarby it ûnk, foarby it pynlik lijen, Wei wirdt it, as de goaden net mear swije. Ginstige winen den it boat wer liede Nei hwer’t yet wachtet ’t lege en skiere lân, Net wittend ho’t de golle goaden riede Ta lok fen ’t hjar forearjend fiere strân; Mei nou for skoftkes ek de sinne skiede, Net triuwt ús Loki del mei swiere hân.— De lânnen wachtsje wylst de wizen witte Hwet machten fier de stoarmjende ûnken stjitte. Dû den, Forseti, tank. Dû diest myn sangen Rûzjen sa sêft as mylde maitiids-rein; Minlik glimkest my ta, as ’t my wol bange Waerd einge wer in romme ljeafdesein’,— Dû wierst de frjeon, dêr’t faken ik nei lange, Kaem fen in dei fen dildzjen einlings d’ ein: Forseti, tank. Men earje heech Dyn namme Salang yet libbet d’ âlde Friez’ne stamme! RAERD, Now. 1914. *** END OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK NACHTEN EN DAGEN *** Updated editions will replace the previous one—the old editions will be renamed. Creating the works from print editions not protected by U.S. copyright law means that no one owns a United States copyright in these works, so the Foundation (and you!) can copy and distribute it in the United States without permission and without paying copyright royalties. Special rules, set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to copying and distributing Project Gutenberg™ electronic works to protect the PROJECT GUTENBERG™ concept and trademark. Project Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you charge for an eBook, except by following the terms of the trademark license, including paying royalties for use of the Project Gutenberg trademark. If you do not charge anything for copies of this eBook, complying with the trademark license is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose such as creation of derivative works, reports, performances and research. Project Gutenberg eBooks may be modified and printed and given away—you may do practically ANYTHING in the United States with eBooks not protected by U.S. copyright law. Redistribution is subject to the trademark license, especially commercial redistribution. START: FULL LICENSE THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK To protect the Project Gutenberg™ mission of promoting the free distribution of electronic works, by using or distributing this work (or any other work associated in any way with the phrase “Project Gutenberg”), you agree to comply with all the terms of the Full Project Gutenberg™ License available with this file or online at www.gutenberg.org/license. Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg™ electronic works 1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg™ electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to and accept all the terms of this license and intellectual property (trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy all copies of Project Gutenberg™ electronic works in your possession. If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project Gutenberg™ electronic work and you do not agree to be bound by the terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8. 1.B. “Project Gutenberg” is a registered trademark. It may only be used on or associated in any way with an electronic work by people who agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few things that you can do with most Project Gutenberg™ electronic works even without complying with the full terms of this agreement. See paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project Gutenberg™ electronic works if you follow the terms of this agreement and help preserve free future access to Project Gutenberg™ electronic works. See paragraph 1.E below. 1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation (“the Foundation” or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project Gutenberg™ electronic works. Nearly all the individual works in the collection are in the public domain in the United States. If an individual work is unprotected by copyright law in the United States and you are located in the United States, we do not claim a right to prevent you from copying, distributing, performing, displaying or creating derivative works based on the work as long as all references to Project Gutenberg are removed. Of course, we hope that you will support the Project Gutenberg™ mission of promoting free access to electronic works by freely sharing Project Gutenberg™ works in compliance with the terms of this agreement for keeping the Project Gutenberg™ name associated with the work. You can easily comply with the terms of this agreement by keeping this work in the same format with its attached full Project Gutenberg™ License when you share it without charge with others. 1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in a constant state of change. If you are outside the United States, check the laws of your country in addition to the terms of this agreement before downloading, copying, displaying, performing, distributing or creating derivative works based on this work or any other Project Gutenberg™ work. The Foundation makes no representations concerning the copyright status of any work in any country other than the United States. 1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg: 1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate access to, the full Project Gutenberg™ License must appear prominently whenever any copy of a Project Gutenberg™ work (any work on which the phrase “Project Gutenberg” appears, or with which the phrase “Project Gutenberg” is associated) is accessed, displayed, performed, viewed, copied or distributed: This eBook is for the use of anyone anywhere in the United States and most other parts of the world at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this eBook or online at www.gutenberg.org. If you are not located in the United States, you will have to check the laws of the country where you are located before using this eBook. 1.E.2. If an individual Project Gutenberg™ electronic work is derived from texts not protected by U.S. copyright law (does not contain a notice indicating that it is posted with permission of the copyright holder), the work can be copied and distributed to anyone in the United States without paying any fees or charges. If you are redistributing or providing access to a work with the phrase “Project Gutenberg” associated with or appearing on the work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the Project Gutenberg™ trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or 1.E.9. 1.E.3. If an individual Project Gutenberg™ electronic work is posted with the permission of the copyright holder, your use and distribution must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked to the Project Gutenberg™ License for all works posted with the permission of the copyright holder found at the beginning of this work. 1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg™ License terms from this work, or any files containing a part of this work or any other work associated with Project Gutenberg™. 1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this electronic work, or any part of this electronic work, without prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with active links or immediate access to the full terms of the Project Gutenberg™ License. 1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary, compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any word processing or hypertext form. However, if you provide access to or distribute copies of a Project Gutenberg™ work in a format other than “Plain Vanilla ASCII” or other format used in the official version posted on the official Project Gutenberg™ website (www.gutenberg.org), you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon request, of the work in its original “Plain Vanilla ASCII” or other form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg™ License as specified in paragraph 1.E.1. 1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, performing, copying or distributing any Project Gutenberg™ works unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9. 1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing access to or distributing Project Gutenberg™ electronic works provided that: • You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from the use of Project Gutenberg™ works calculated using the method you already use to calculate your applicable taxes. The fee is owed to the owner of the Project Gutenberg™ trademark, but he has agreed to donate royalties under this paragraph to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments must be paid within 60 days following each date on which you prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax returns. Royalty payments should be clearly marked as such and sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the address specified in Section 4, “Information about donations to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation.” • You provide a full refund of any money paid by a user who notifies you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he does not agree to the terms of the full Project Gutenberg™ License. You must require such a user to return or destroy all copies of the works possessed in a physical medium and discontinue all use of and all access to other copies of Project Gutenberg™ works. • You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the electronic work is discovered and reported to you within 90 days of receipt of the work. • You comply with all other terms of this agreement for free distribution of Project Gutenberg™ works. 1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg™ electronic work or group of works on different terms than are set forth in this agreement, you must obtain permission in writing from the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, the manager of the Project Gutenberg™ trademark. Contact the Foundation as set forth in Section 3 below. 1.F. 1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread works not protected by U.S. copyright law in creating the Project Gutenberg™ collection. Despite these efforts, Project Gutenberg™ electronic works, and the medium on which they may be stored, may contain “Defects,” such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by your equipment. 1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the “Right of Replacement or Refund” described in paragraph 1.F.3, the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project Gutenberg™ trademark, and any other party distributing a Project Gutenberg™ electronic work under this agreement, disclaim all liability to you for damages, costs and expenses, including legal fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH DAMAGE. 1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a written explanation to the person you received the work from. If you received the work on a physical medium, you must return the medium with your written explanation. The person or entity that provided you with the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a refund. If you received the work electronically, the person or entity providing it to you may choose to give you a second opportunity to receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy is also defective, you may demand a refund in writing without further opportunities to fix the problem. 1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth in paragraph 1.F.3, this work is provided to you ‘AS-IS’, WITH NO OTHER WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO WARRANTIES OF MERCHANTABILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE. 1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages. If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any provision of this agreement shall not void the remaining provisions. 1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone providing copies of Project Gutenberg™ electronic works in accordance with this agreement, and any volunteers associated with the production, promotion and distribution of Project Gutenberg™ electronic works, harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees, that arise directly or indirectly from any of the following which you do or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg™ work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any Project Gutenberg™ work, and (c) any Defect you cause. Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg™ Project Gutenberg™ is synonymous with the free distribution of electronic works in formats readable by the widest variety of computers including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from people in all walks of life. Volunteers and financial support to provide volunteers with the assistance they need are critical to reaching Project Gutenberg™’s goals and ensuring that the Project Gutenberg™ collection will remain freely available for generations to come. In 2001, the Project Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure and permanent future for Project Gutenberg™ and future generations. To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4 and the Foundation information page at www.gutenberg.org. Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non-profit 501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal Revenue Service. The Foundation’s EIN or federal tax identification number is 64-6221541. Contributions to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent permitted by U.S. federal laws and your state’s laws. The Foundation’s business office is located at 809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887. Email contact links and up to date contact information can be found at the Foundation’s website and official page at www.gutenberg.org/contact Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation Project Gutenberg™ depends upon and cannot survive without widespread public support and donations to carry out its mission of increasing the number of public domain and licensed works that can be freely distributed in machine-readable form accessible by the widest array of equipment including outdated equipment. Many small donations ($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt status with the IRS. The Foundation is committed to complying with the laws regulating charities and charitable donations in all 50 states of the United States. Compliance requirements are not uniform and it takes a considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up with these requirements. We do not solicit donations in locations where we have not received written confirmation of compliance. To SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any particular state visit www.gutenberg.org/donate. While we cannot and do not solicit contributions from states where we have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition against accepting unsolicited donations from donors in such states who approach us with offers to donate. International donations are gratefully accepted, but we cannot make any statements concerning tax treatment of donations received from outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff. Please check the Project Gutenberg web pages for current donation methods and addresses. Donations are accepted in a number of other ways including checks, online payments and credit card donations. To donate, please visit: www.gutenberg.org/donate. Section 5. General Information About Project Gutenberg™ electronic works Professor Michael S. Hart was the originator of the Project Gutenberg™ concept of a library of electronic works that could be freely shared with anyone. For forty years, he produced and distributed Project Gutenberg™ eBooks with only a loose network of volunteer support. Project Gutenberg™ eBooks are often created from several printed editions, all of which are confirmed as not protected by copyright in the U.S. unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily keep eBooks in compliance with any particular paper edition. Most people start at our website which has the main PG search facility: www.gutenberg.org. This website includes information about Project Gutenberg™, including how to make donations to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.